Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for September 2015

DEDE GJO’ LULI

by

Fiftieth Anniversary of his death/
by Mikel Marku/*


​
The year was 1915 and the month September when the 75 year old Dede Gjo’ Luli, the leader of the mountaineers of Hoti, Gruda, Kelmendi, Kastrati, Kopliku, etc., who had gained an international reputation from Constantinople to Vienna as a fierce fighter for the independence of Albania was lured to Orosh, Mirdite in Albania from Serbs.
Dede Gjo’ Luli gained international fame in the struggle of the Albanians to protect the integrity of the Fatherland after the Congress of Berlin in 1878, when regions of Albania were ceded to the southern Slav-Serbs and Montenegrins. He led the Northern Mountaineers against the slavs. These mountaineers fought against overwhelming odds. Their weapons were antiquated if they had any, in comparison to their enemies- the Turks, the Serbians, Montenegrins and after the congress of Berlin a coalition of the European Great Powers, who wanted the Albanians to abide by the decisions of the Congress-their forces were insignificant. Nevertheless, they never lost heart and fought until the last drop of their blood. In 1938, I had the good fortune of spending one week with Prenk Cali, who had spent the major part of his life fighting under the leadership of Ded gjo’ Luli.
I had Fishta’s Epical Poems with me read to him two or three times every day the 28th Song, which is entitled “Dede Gjo’ Luli.” He knew it by heart, but he said to me when I protested, “it sounds much better to hear it read by a school boy.”  THIS SAME PRENK CALI WAS JUDGED BY A COMMUNIST TRIBUNAL IN SCUTARI, RIDICULED, TAKEN TO THE CEMETARY OF SCUTARI ON THE BACK OF AN UNSADDLED DONKEY, FORCED TO DIG HIS GRAVE AND THEN SHOT FOR ANTI-JUGOSLAV FEELINGS. He was Dede Gjo’ Luli’s comrade for more than fifty years and took active part in all the wars for the independence of Albania. I leave it to the reader to draw his own conclusions according to his own conscience.
Since 1906, Dede Gjo’ Luli had an Albanian Flag under which he and his men fought. The Flag was more then two meters long and as far as I have been able to find out it was the first Albanian Flag that appeared in the battle field since Skander-beg’s time.
In the Spring of 1907, Dede Gjo’ Luli began attacking Turkish garrizons, and on a hill facing the city of Tuz raised the Albanian Flag. He did the same thing in December of 1907 in Triepshi.
But his fame and stature as a leader and a patriot grew beyond the borders of the mountains in which he fought when he led the Northern Mountaineers in the revolts of 1910 and 1911.
On July 29, 1910, Dede Gjo’ Luli and thirteen other families left their village and went into the mountains of Triepshi. There the Montenegrims captured him and kept him in confinement in Nikshiq for six months. “That time,” Prenk Cali told me, “we thought that everything was lost. We did not expect to see Dede alive, because King Nicholas hated Dede and what he stood for.” But Dede Gjo’ Luli had become a well known figure in the Balkans and it was not easy to murder him like anybody else. Thus he managed to gain his freedom and join his followers. Everything except the Flag had been lost.
On March 24,1911, some Mountaineers from Hoti and Kelmendi attacked two Turkish border posts with axes and captured thirty rifles and 4000 rounds of amo and 60 prisoners, who were left free to go to Shkoder. Here began this great revolt of the Northerns Mountaineers that spread through Kosova and other regions of Albania and gave the Ottoman Empire the last coup in the Balkans.
On April 6, 1911, Dede Gjo’ Luli and his companions raised the Albanian flag on Detchiq. This was our first independence day.
Dede Gjo’ Luli’s courage and integrity are proverbial. In June 1911, the Turkish Minister to Mountaineers and discuss their grievances. The Mountaineers selected Dede Gjo’ Luli to be their spokesman. The meeting occurred in the town of Podgoritz. Sabedin Bey, the Turkish Minister, said: “Gentlemen I have come from Cetinje to see you.” Dede answered: “We have not been longing to see you at all.” The Mountaineers had sent a memorandum to the Porte that came to be known as the Red Book. “Do you want the conditions of the Red Book for yourself or for all Albania.” We want those conditions fulfilled first for ourselves and then for all Albanian,” answered Dede. The Turkish Minister told the interpreter: “Tell him that I will never come to see him again.” “I have no desire to see you sir,” answered Dede Gjo’ Luli.
When Bedri Pasha offered him 2500 Turkish liras to quit fighting. Dede Gjo’ Luli answered: “Tell the pasha that I am not some piece of meat to be sold at the butcher shop. The King should know that he does not have money enough to buy me; my price is the freedom of my country and nothing less or nothing more.”
On August 12, 1912, his son Gjergj was killed fighting in the plain of Tuz. When some men from Hoti, among them also Prenk Cali mentioned above, went to give him the terrible news, they did not know how to begin. “Dede, many young men of Hoti and Gruda fell in the battle field today,” they said.
“There is no wedding feast without meat. It is an honor to die in the battle field for our country. After all we have to die one day or the other.”
“But your son Gjergj was killed too.” Dede remained silent for a few seconds and then said: “He was the son of his mother as the others were sons of their mothers just the same, he did not want to ask for any privilege, but to fight the enemies of Albania like any other good Albanian.”
At the time of the international occupation of Shkoder in 1913, when the English Admiral Cecil Burney told Ded Gjo’ Luli that Hoti and Gruda had been given to Montenegro by the Great European Powers, he told him: “You Sir, may sell your home, I am not selling or giving away mine. Can Europe stop me from shedding my blood for my country?”
This was Dede Gjo’ Luli, a pure and courageous patriot if ever was one on the face of the earth. Our national poet Gjergj Fishta built him an undying monument by dedicating him one of the most beautiful songs of his LAHUTA E MALCIS and the Northern Mountaineers who shed so much blood and suffered so much for the freedom of Albania perpetuate his deeds in their heroic songs.

SHËNIM:  Ky shkrim anglisht i Profesor Mikel Markut është botuar në gazeten “Dielli” në dhjetor të vitit 1965 me rastin e 50-vjetorit te rënjes tragjike të Dedë Gjo’Lulit. Profesor Mikel Marku ka qënë Drejtor i Shkollës Shqipe në Institutin e Gjuhëve të Ushtrisë Amerikane, në Monterey të Californise. Gjekë Gjonlekaj

DED GJON LULI NË SHËRBIM TË BASHKIMIT KOMBËTAR

by

Nga Frank Shkreli.

Historia e kombit shqiptar gjatë shekujsh është përballur vazhdimisht me pengesa të llojllojshme të cilat kanë bërë të pamundur bashkimin shpirtëror dhe kombëtar të Shqiptarëve. Ishin këto pengesa të vjetëra e të reja, sipas orekseve të rastit  të armiqëve të shqiptarëve, por të cilat ishin ndoshta më të rënda se pengesat me të cilat janë përballuar kombe të ndryshme të Ballkanit dhe të Europës në rrugën e tyre drejtë bashkimit kombëtar.   Megjithëse këto pengesa, për shqiptarët ishin tepër të mëdha gjatë gjithë historisë së tyre, dëshira dhe ndërgjegjëja e tyre për bashkim kombëtar nuk u shua kurrë.  Por pa marrë parasyshë pengesat historike për bashkimin e shqiptarëve, historia e shqiptarëve ka plot  raste bashkimesh krahinore dhe fisnore shpirtërore të shqiptarëve, madje janë shënuar edhe përpjekje për organizime panshqiptare, që ndër më të famshmet,  ishin Lidhja Shqiptare e Skënderbeut në Lezhë dhe Lidhja e Prizrenit —  përpjekje këto të udhëhequra  nga figura më të shquara të kombit shqiptar, dhe  të cilët me veprat e tyre patriotike  u dalluan për veprimtarinë  dhe luftën e tyre drejtë bashkimit shpirtëror dhe  kombëtar të shqiptarëve.  Njëri prej këtyre figurave është edhe Ded Gjon Luli nga Malësia e Madhe.   Me 24 shtator 2015  u mbushën 100-vjetë nga vrasja tradhëtisht e tij, kur mbaroi njëri prej kreshnikëve më të shquar të kombit shqiptar.

https://www.youtube.com/watch?v=ZwWOPluuBaU
 
Deda ishte prijsi i kryengritjes së Malësorëve kundër Perandorisë Osmane, kryengritje e cila çoi në ngritjen e flamurit kombëtar për herë të parë  në trojet shqiptare, ç’prej kohës së Gjergj Kastriotit — Skënderbeut.  Sipas historianëve, kryengritja e Malësorëve kundër otomanëve dallohej nga kryengritjet e tjera të shqiptarëve — mbi të gjitha — për nga karakteri mbarëkombëtar i saj, gjë që si e tillë më në fund tërhoqi edhe interesimin dhe mbështetjen e Ismail Qemalit dhe Luigj Gurakuqit.  Pasi angazhimi dhe lufta serioze e Malësorëve me në krye Ded Gjon Lulin tërhoqi vëmendjen e tyre, ata shkojnë për tu takuar me Malësorët e Ded Gjo Lulit dhe si përfundim përpilojnë Memorandumin i cili përmbënte kërkesat mbarëkombëtare të Shqiptarëve për një Shqipëri me administratë, gjuhë dhe buxhet të vetin. 
Memorandumi në fjalë ishte, në të vërtetë,   një pasqyrim i kërkesave të gjithë shqiptarëve për vetadministrim në mbarë trojet e veta.  Kërkesa kryesore e Ded Gjo Lulit, siç sugjeron edhe kënga popullore, ishte se Shqipëria donte vedin me sundue.

  Ded Gjo Luli, shkrue ka letër,

t’parit Shkodres o ia ka çue,

Se Shqipnia nuk don tjetër,

  veç don vedin m’e sundue…   

   Si rrjedhim, kërkesat e Malësorëve të shfaqura në Memorandum, i bënë kryengritësit e maleve t’i paraqiteshin botës së atëhërshme si përfaqsues të aspiratave të mbarë kombit shqiptar.   Lufta për liri e Malësorëve,  ishte simbol i vëllazërimit të kombit  shqiptar dhe tregoi se Shqiptarët kishin një atdhe që dëshironte liri dhe dritë dhe bashkim kombëtar.   Prijsi i Malësisë së Madhe dhe malësorët e tij nuk kishin filluar kryengritjen dhe luftën kundër pushtuesve për përfitime personale, ideologjike ose krahinore, por ishte një nismë e tyre për liri, jo vetëm për krahinën e Malësisë së Madhe, por ishte një luftë për mbijetesën e kombit shqiptar në të gjitha trojet e veta. Si e tillë, pra lufta e tyre kishte qëllime mbarëkombëtare.  Si frymëzuesi i këtyre përpjekjeve mbarë kombëtare, Ded Gjon Luli mbetet edhe në këtë 100-vjetor të vdekjes së tij, një mbështetës i përjetshëm i idealeve dhe i fateve afat shkurta dhe afat gjata të trojeve etnike shqiptare dhe bashkimit të tyre.
 

Frymëzimi dhe e kryengritjet e Ded Gjo Luli dhe të luftës së Malësorëve ndez[n flake gjithë trojet etnike shqiptare për liri dhe vetqeverisje. Si rrjedhojë, gazetat europiane të kohës shkruanin për Shqipërinë dhe shqiptarët, jo më si një frazë e zbrazët gjeografike, por për një popull që ishte në prak të lirisë dhe të çlirimit nga zgjedha shekullore  e pushtimit turk.  Për një popull i cili dëshironte bashkim kombëtar të trojeve të tija etnike, ndër më homogjenet në Europë, pasi si sanxhak ottoman, Shqipëria ishte e ndarë në vilajete dhe administrohej nga një sistem i egër administrativ i imponuar nga otomanët.   Kryengritja e Malësorëve, në krye me Ded Gjo’ Lulin, frymëzoi pastaj edhe kryengritjet e tjera mbarë shqiptare  në Kosovë  dhe anë e mbanë trojeve të tjera shqiptare, duke  çuar më në fund në shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë me 28 Nëntor, 1912.   Dedë Gjo’ Luli, si rradhë ndonjë tjetër patriot shqiptar, pati guximin dhe trimërinë të sfidonte perandorinë osmane dhe kolonializmin e institucioneve të saj.  Si i tillë,  ndryshoi përgjithmonë historinë e kombit shqiptar, duke e çuar atë drejtë fillimit eventual të lirisë shoqërore dhe të pavarësisë politike në një shtet të pavarur, të quajtur Shqipëri.  Vepra e tij dhe e malësorëve të tij, mbetet sot e kësaj dite një akt i madh historik e patriotik, që do të kujtohet gjithmonë me krenari frymëzuese dhe si simbol i paharrueshëm i fuqisë morale dhe të vlerave atdhedashëse të malësorëve dhe të kombit shqiptar në përgjithësi për të jetuar në liri duke sunduar veten, larg influencave të huaja, kundër pushtuesve të huaj dhe të gjithë atyre që historikisht nuk ia kanë dashur kurrë të mirën shqiptarëve.  

 

Gjithashtu, në këtë 100-vjetor të vrasjes së Ded Gjon Lulit, ne e ndjejmë veten kryelartë si malësorë, mbasi herojtë dhe dëshmorët e Kryengritjes së Malësisë së Madhe – kësaj kalaje të patundur arbërore ndër shekuj, ku nderi e burrënia përkundën në të njëjtin djep — si vëllëzër e motërat tona, të një gjaku, të një kombi, ata dhanë kontributin e madh duke ndezur flake kryengritje mbarë kombëtare, që më në fund çuan në shpalljen e Pavarësisë së shtetit shqiptar me 28 Nëntor, 1912, duke u bërë kështu dallëndyshet që paralajmëruan pavarsinë e shqiptarëve.  Ata, me heroizmin dhe sakrificën e tyre — si gjyshët dhe stërgjyshët e shqiptarëve ndër shekuj — i ndëjtën besnikë vlerave shekullore të fisit të shqiptarëve: mbi të gjitha drejtësisë dhe lirisë si dhe vet-sundimit të Kombit Shqiptar – besës e burrënisë, nderit dhe dinjitetit njerëzor, përballë robërisë shekullore të perandorisë turke, si dhe armiqëve të afërt dhe të largët të kombit shqiptar ndër shekuj.  Ded Gjon Luli ishte personfikimi i këtyre vlerave shekullore të shqiptarit.

 

Në këtë 100-vjetor të vrasjes në tradhëti të Ded Gjon Lulit, duhet të kujtojmë, se ai dhe kryengritsit e tij malësorë i erdhën në ndihmë tokës arbërore, ndoshta në periudhën më kritike të historisë së saj.  Në një kohë kur dukej sikur shpresave shekullore të shqiptarëve për liri por edhe identitetit arbëror të shqiptarëve po u vinte fundi dhe kur tokat shqiptare ishin venë në ankandë – dhe kur armiqtë e shqiptarëve me influencë nepër kancelaritë e Europës, përpiqeshin të bindin botën se nuk kishte komb shqiptar.  Kryengritjet e malësorëve të udhëhequr nga Ded Gjon Luli, i treguan Europës se, po këtu ka një komb shqiptar, se kjo tokë e vjetër nuk mund të nxirret në ankand për tu shitur. Duke ngritur flamurin e Gjergj Kastriotit Skënderbe për here të pare ndër shekuj, ata e ringjallën atë, duke ndërruar përgjithmonë fatin dhe epokën e Shqiptarëve.  

 

Si i tillë, Ded Gjon Luli  është i të gjithë Shqiptarëve, anë e mbanë trojeve etnike  në Shkodër, Tiranë, Gjirokastër,  në Shkup e Manastir, në Prishtinë e Prizren, në Ulqin e në Tivar.  Trimëria dhe vendosmëria e herojve të kombit si Ded Gjo Luli,  ndaj avancimit të kauzës për liri e pavarësi mbarëkombëtare mbrenda kufijve etnikë të shqiptarëve, janë arritje të cilat në mënyrën e tyre unike, kanë kontribuar dhe duhet të vazhdojnë të frymëzojnë dhe të kontribojnë në formimin e ndërgjegjës dhe të zhvillimit kombëtar edhe sot.

Në këtë 100-vjetor të vdekjes së Ded Gjon Luli meriton të njëjtin respekt që i akorduan atij rilindasit e kombit dhe baballarët e pavarësisë së Shqipërisë, si Ismail Qemali dhe Luigj Gurakuqi.    Mungesa e respektit për Ded Gjo Lulin si person dhe e veprës së tij atdhetare do të konsiderohej si një mungesë vlerash kombëtare e brezit të sotëm të klasës politike shqiptare për të cilat luftoi dhe vdiq 100-vjetë më parë Ded Gjo Luli.  Vlerat e tyre ishin të qenët besnik Atdheut, drejtësisë dhe lirisë së Kombit Shqiptar — besës e burrënisë, nderit dhe dinjitetit njerëzor, përballë sfidave me të cilat përballen sot shqiptarët anë e mbanë trojeve të veta. Ded Gjon Lulit nuk i është njohur gjithmonë kontributi i tij i vërtetë në historinë mbarë kombëtare të shqiptarëve.  Fan Noli, pasi ka shkruar  me një rast se ndonëse Ded Gjon Luli e kishte tërhequr  atë shumë,  “për trimëritë, mençurinë, guximin dhe vetëdijen e lartë që kishte dhe për sakrificat që bënte për Atdheun e tij”, Noli shprehet se, “Jam ndjerë i pezmatuar, kur vonë u rehabilitua nga sistemi komunist dhe shumë pak u përmend”, Ded Gjon Luli.  “Rregjimi komunist me heshtjen e tij e dënoji për së vdekuri heroin e luftrave për Flamur dhe Pavarësi,  Dedë Gjo Lulin. Fatkeqsisht është kjo një heshtje që vazhdon edhe në periudhën post-komuniste. Megjithëkëte, “Historia vonon, por nuk harron”, ka shkruar Fan Noli në kujtim të heroit mbarëkombëtar, Ded Gjon Lulit. Çdo komb tjetër po mos të kishte një hero si Ded Gjo Luli, do ta çpikte një të tillë.
                                       

RIKTHIMI I FRAKSIONEVE ”XHEPI” & “QORRI”

by

Në vend të një eseje/
 
Nga Gëzim Llojdia/
 
1.Letra e shfaqur në mediumet e sotme shqiptare ,ka shumë ngjasim me ngjarjet e vitit 1943 .Ai me syze është i kuptueshëm që është :Qorri”,pra njeriu i regjistrimit të videove .“Qorri” funksionar i rëndësishëm. Ka një inat të vjetër me ish-kryetarin e partisë. Jam gati të tregojë videot, thotë fraksionisti Qorri. Ai tjetri me syze dielli. Sigurisht është :”Xhepi”.Xhepin e bënë hasha nga partia. Shënojë këto pika nga ditari i kësaj lufte  te heshtur, por të mara nga rendi i ditës.
a-Enveri nuk është më. As mbledhja nuk u bë te shtëpia me qerpiç,( herë u ndreq e herë u prish).As shtëpia nuk është më. Përpara se të shuhej,për të shkuar në harresën e madhe ,kishte  qëndruar,sipas fatit në majë të hierarkisë së ndërtesave shqiptare partiake. Rrugicat  e ngushta nuk janë  më ato të vjetra.
b-Thonë se Xhepi i  kësaj radhe nuk është jugor,dhe as Qorri nga veriu . Në një mënyrë ose tjetër,fraksionistët mund të vlerësohen për aftësitë e tyre ,sikurse edhe jeta e tyre. Historia fraksionistëve të sotëm a ngjason me atë të djeshmen?Besoj se jo, por dicka të përafërte ka .Fraksioni Xhepi dhe Qorri, c’gënjeshtër  e madhe sot. Me kë je me Xhepin e Qorrin apo me Tarasin?Unë vëlla s’jam nga kjo lagje.
2.Ngjarjet nuk përsëriten. Pothuajse kurrë nuk do të shkonte mendja se gjërat ndodhin,pas një copë kohe, tepër të gjatë. E kuptueshme :ngjarjet përsëriten në vendin e shqiponjave. Por lamtumira e një fraksioni,që  ngjau rreth’ 80 vite më parë ishte si  shpirti,që këputej nën dihatje të një nate të trazuar.I kishim harruar fraksionistët sëbashku me atmosferën e tyre dhe  të luftës.  Duke vazhduar kjo komentohej se kjo pakicë njerëzore nuk e ndërtonte dot raportin e të jetuarit,përveçse në tokë,por çfarë ishte për ata kjo e fundit,shqiptohet:shporruni Vendbanimi i atyre ku dërgoheshin si vdekatarë të zakonshëm. Por  dekret-bërësit e këqij  nuk e kuptuan se kjo ishte shuarje e shërbimeve partiake ,por  edhe një ndërprerje e përhershme e jetës,dhuratë nga Zoti. Gjitha jeta e si një dritare ku do te ndiqte lëvizjen yjore, gremisjen e tyre
3.
-Vëlla i dashur .Mos keni parë gjë Dushan Mugoshën andej nga Vlora ?Nga ditari mi kohëve të shkruara. Arkivi personal.
Shok i dashur Dushan Mugosha.Tash jam ma i forte atë ditë që u ndamë,por malli është kurdoherë i madh. Aliu qenkësh më i fortë nga ne sido që sigurisht e marr me mend ay e dinte se sa preku ndamja.Jo ne por të gjithë ishin prekur.Dr Nushani zuri te qajë duke thënë kujtojë poshtërësit që ka thënë armiku për Dushanë e Alinë,për këto dy shokë që të mirë,të vendosur,që kanë lënën familjet vendin e tyre, dhe erdhën te na ndihmojnë,te luftojnë tok me ne..Por te flasim për punë pak. Këtu kanë ardhur gati të gjithë Tuku,Besniku,Hulo,Daliju,Beqir Balluku,NexhipiPllumbi etj Naku me Shulen s’kanë ardhë edhe. Me ta kemi fillue me ba konferenca. Filloj Tuku me Besnikun disa konferenca publike për mbi aksionet e Brigadës,qëndrimin e partizanëve etj.Do të fillojmë dhe një kurs të vogël në biçim konferencash me këto tema:Lufta imperialiste e para dhe de dyta-luftë-e drejtë dhe pa drejtë. Partija në ushtri. Organizmi i pushtetit. Lufta nac.clirimtare
Tuku nuk është  shumë i kënaqur me Mehmetin.(Mos e merr se të shkruaj postafat këtë gjë dhe me tendencë).Por Tuku referon dhe thotë se që kur ka ikur Salo,Mehmeti nuk çmon njerëzit,përpara mbledhjes së brigadës ka nënvlerësuar aksionin kundër Haki Blloshmit dhe atë të Porgradecit.Urdhëra të çuditshëm dhe jo shoqëror i ka dhënë Tuku e mjaftë të tjerë.Të gjitha këto mos ki frikë se do të shohin me gjakftohtësi,pa paragjykim dhe do të veprojmë ashtu si vendosëm. Zgjedhjet për kongres po bëhen me sukses në zonat  elira ,por kemi frikë se do na vijnë shumë pak nga zonat e okupuara. Do të lajmërojmë për zhvillimin e gjërave .Vetëm na shkruaj dhe ti kurdo herë. Të përqafojë me shumë mall Taras
Pjesa tjetër:
:”I dashur shok Dushan,muarëm vesh nga shoku Taras se së shpejti do të largoheni për në terrene të largëta,prej nga do të jetë i pamundur takimi. Ky lajm qe befasi e hidhët për ne,siç mund të jetë për gjithë shokët që të njohin së afërti. Me një herë kur muarëm lajmin,na doli përpara syve Sala:mësuesi ynë.Ndenjëm disa minuta duke kujtuar përpjekjet e sakrificat e tua për Partinë tonë(ato që dimë ne)sigurisht që është nevoja e Partisë sonë Internacionale që të detyron të largohesh nga ne,në këtë fazë madhështore të lëvizjes sonë e të mos mundësh të shohësh së afërmi,me sytë e tu,frytet  e punës sate në një volum më të gjerë se deri tash.Kemi kaluar bashkë kaq kohë,kemi qarë hallet tona komuniste,kemi punuar bashkë,na ke udhëzuar,na ke korrigjuar,na ke mësuar.Pengesa të mëdha kemi kaluar,kemi luftuar armikun bashkë kaq kohë,jashtë brigadës  dhe brenda në brigadë.Ditë kritike kanë qenë ato që kemi kaluar bashkë(Mehmeti) në Vlorë e Mallakastër,ditë kur fraksioni  tradhtar i Xhepit na pat minuar organizatën dhe na e pat katandisur për ditë të hallit,e nuk mund të harrohet kurrë.Jeta jonë në brigadë e cila më ndihmën tënde serioze dhe me drejtimin e Partisë sonë e me sakrificat e partizaneve është bërë tmerr i reaksionit nuk mund të harrohet.Për më tepër puna konkretet që ti ke bërë për partinë tonë në përgjithësi është e paharrueshme,për ne,si për gjithë komunistat shqiptarë,sharrohen kurrë sakrificat personale që ti ke bërë për partinë tonë,duke mos lënën mal,fushë e lum pa kapërcyer duke vënë në në jetën kaq herë në rrezikNuk kishim parti,por ishim komunistë bashibozukë ishim një turli me zarzavate të hidhura e me udhëzimet e Miladinit dhe të tuat me ndihmat tuaja,mundëm të seleksionohemi,të formojnë partinë tonë Komuniste,ta forcojmë. Na dhatë dorën na mësuat,na ngritët si foshnja nënën e na bëtë të jemi në gjnedje te ecim me këmbët tona.me një Komitete Qendror tonin,me një organizatë tonën me një vijë tonën,të njohur e të aprovuar ngas Internacionalja komuniste.Dhe kemi besim të plotë si neve komunistët ashtu dhe populli mbarë se Partia jonë Komuniste është në gjendje që të drejtojë popullin drejt objektivit final….
……….22/IV/44 Fiqeret Snaxhaktari Mehmet Shehu
Rrahman Perllaku: Gjeneral Lejtnant , Nderi i Kombit,marrë nga shtypi I ditës.
Nuk më kujtohet data por në të njëjtën ditë dhe në kohë të ndryshme më vinin dy njoftime. I pari më vinte nga Liri Gega anëtare e deleguar e KQ të Partisë, dhe tjetri një Hysni Kapo sekretar i Komitetit të Partisë për Qarkun e Vlorës. Njoftimin e dytë ma solli Veiz Pipa dhe në të shkruhej: “Atletit (pseudonimi i Mihal Priftit) e Kralit (pseudonimi im). Vjen aty Byjku (pseudonimi i Veiz Pipës) që ishtë i porositur nga ne t’ju njoftojë për një problem tepër të rëndësishëm. Dëgjojeni më vëmendje dhe zbatojini porositë që iu kemi dhënë, pasi këto janë porosi të KQ të PKSH. Çdo vonesë ose mosveprim iu ngarkon me përgjegjësi të rëndë”. Poshtë kishin vënë firmat Muzhiku e Besniku. Porositë nuk i kishin shkruar në letër se mos i ndodhte gjë Veizit gjatë rrugës dhe letra binte në dorë të fraksionistëve.
Si e kujtoni ngjarjen e prillit 1943 kur dolën në skenë “Fraksionistët”?
Në fund të prillit na plasi ngjarja që mori emrin “Fraksioni i Xhepit”,e cila na gjeti të papërgatitur. Pjesa më e madhe e anëtarëve të partisë, sidomos ata të grupeve edukative e guerile nuk i njihnin dhe nuk dinin se çfarë ishin grupet komuniste, e aq më pak të dinin se cilat ishin pikëpamjet e veprimtaria e tyre, pas krijimit të partisë.Unë vet vija në lëvizje si antifashist, më vonë u bëra komunist. Kështu ndodhi edhe me shumë shokë të tjerë të mitë dhe të pakët, ishin ata që kishin ardhur nga grupet, pra ata njihnin aktivitetin e grupit të tyre. Në organizatat e partisë përciptazi ishte folur për grupet. Dihej që Partia Komuniste u krijua nga tri grupe komuniste dhe se grupi që kishte pasur pikëpamje më të drejta ishte ai i Korçës, por se ç’aktivitiet kishte grupi i të rinjve pas krijimit të partisë nuk dihej. Aq më pak dinin pjesëtarët e grupeve edukative e guerilasit. Duhet shtuar se konspiracioni në parti e pengonte diskutimin e problemeve organizative jashtë organizatës së partisë, pra që mund të mësoje nga shokët që dinin gjë rreth tyre. Unë isha anëtar i Komitetit të Partisë dhe nuk dija se çfarë ishte thënë e ç’masa ishin marrë për Anastas Lulën dhe Xhepin (Sadik Premten) e shokëve të tyre në aktivin e konsultën e partisë. Në këtë gjendje ishim kur plasi fraksioni. 
A u njoftuat nga lart për të quajturin “Fraksion i Xhepit”?
 Nuk më kujtohet data por në të njëjtën ditë dhe në kohë të ndryshme më vinin dy njoftime. I pari më vinte nga Liri Gega anëtare e deleguar e KQ të Partisë, dhe tjetri një Hysni Kapo sekretar i Komitetit të Partisë për Qarkun e Vlorës. Njoftimin e dytë ma solli Veiz Pipa dhe në të shkruhej: “Atletit (pseudonimi i Mihal Priftit) e Kralit (pseudonimi im). Vjen aty Byjku (pseudonimi i Veiz Pipës) që ishtë i porositur nga ne t’ju njoftojë për një problem tepër të rëndësishëm. Dëgjojeni më vëmendje dhe zbatojini porositë që iu kemi dhënë, pasi këto janë porosi të KQ të PKSH. Çdo vonesë ose mosveprim iu ngarkon me përgjegjësi të rëndë”. Poshtë kishin vënë firmat Muzhiku e Besniku. Porositë nuk i kishin shkruar në letër se mos i ndodhte gjë Veizit gjatë rrugës dhe letra binte në dorë të fraksionistëve.
Mihalin nuk mundëm ta gjenim, ndaj dhe porositë i mora unë. Dolëm nga lokali, që të ishim vetëm për vetëm me Veizin, dhe nëpërmjet një rrugice dolëm në qafën e Topit. Aty Veizi më foli me hollësi për “fraksionin”, se kush ishte përfshirë në të dhe qëllimet që kishin fraksionistët. M’u përgjigj për të gjitha pyetjet që i bëra. 
A e njihnit Sadik Premten?
 Unë “Xhepin” nuk e njihja, por njihja dhe i doja si shpirtin Pal Tërrovën, Vehbi Hoxhën, Neki Ymerin e të tjerë. Dilemë shumë e madhe ishte. Nuk dija se nga t’ia mbaja. Megjithatë disiplina e partisë ishte ligj, kështu qemë edukuar dhe për më tepër kur porositë vinin nga Komiteti Qendror i PKSH.
Përcolla Veizin dhe u ktheva në lokal. Selimi më dha një letër, të cilën më tha se e kisha nga Pali (Tërrova) dhe se shoku që e kishte sjellë i kishte thënë që letra kishte karakter urgjent. M’u prenë krahët, aq sa nuk po e hapja dot letrën. Selimi sapo më pa më pyeti nëse ndihesha mirë. Hapa veças letrën e Palit dhe lexova të thoshte se duhet të shkoja urgjentisht në Tragjas se kishte një punë serioze e shumë ugjente, që donte ta bisedonim bashkë. Në fund të letrës ishte shënimi që thoshte se po të mos e gjeja atë, mund të bisedoja me Zeqon (Vehbi Hoxhën) dhe se më priste sa më parë atje. Mbylla letrën dhe m’u mbushën sytë me lot. Dola nga dyqani se doja të takoja patjetër Mihalin. Nisa të mendoja se nga këtej e tutje siç dukej, Palin nuk do ta takoja më për mirë. Më vonë Mihalin e gjeta me Mitin, duke përgatitur një thirrje për anëtarët e grupeve edukative të rinisë dhe për guerilasit. Kjo thirrje bëhej për të dalë partizanë. Po krijoheshin formacione të reja të luftës dhe kërkoheshin djem dhe vajza nga qyteti, pasi ishin më të shkolluar dhe më të përgatitur në format e edukimit. Do të dërgoheshin edhe komunistë në këto formacione që po krijoheshin, pasi duheshin kuadro. U them të dyve se duhet ta lënë thirrjen, pasi na kishim dalë telashe të tjera. I vura në dijeni për porositë e Komiteti Qarkor që kisha marrë nëpërmjet Veizit. Edhe ata mbetën të habitur se nuk e prisnin atë që iu thashë. Vendosëm që të mblidhnin njëherë Komitetin e Partisë së qytetit, pasi edhe porosia ishte që të mbanim organizatat e partisë të paprekura nga “fraksioni”. Çdo fraksionist që vinte në qytet për të bërë njerëz për vete të paralajmërohej që të largohej menjëherë nga qyteti, përndryshe duhet të merrnim masa shumë ekstreme. Duhet të lajmëronim komunistët, të rinjtë e guerilët të ishin vigjilentë e të na informonin për çdo gjë. 
Çfarë ndodhi me fraksionistët më pas? 
Kur u ktheva në lokal gjeta aty Koço Kllapin, që ishte përgjegjës i një njësiti dhe më tha se edhe atë e kishte thirrur Pali, se e kishte shok. Kur vinte Pali në Vlorë, Koçon i jepja ta shoqëronte. E pashë shumë të shqetësuar dhe e pyeta se ç’kishte. Ai m´u përgjigj duke më thënë se kishte qenë në Tragjas. Ai ishte takuar me Palin dhe ky i fundit e kishte pyetur se përse nuk kisha shkuar unë atje, kur më kishte njoftuar. Më pas ai vazhdoi: “Nuk e di ti Rrahman se ç’po ndodh në parti. Palin e kishin arrestuar në Tragjas, por kishte ndërhyrë populli i asaj zone dhe të detyruar e kishin lënë të lirë. Ka tradhëti në parti. Komiteti Qarkor i Partisë është një klikë. Pali qante për rrezikun që i kanosej partisë dhe luftës”. Pasi e dëgjova i thashë se Pali dhe shokët e tij nuk ishin në rregull. Se ata po përgatisnin fraksion në radhët e partisë. I thashë se kisha marrë edhe porositë e KQ të PKSH që m´i dërgonte Hysniu dhe Liria, ku dënohej veprimtaria e Xhepit dhe e grupit që është bashkuar me ta, ku bëjnë pjesë Pali, Vehbiu e të tjerë. E porosita ta mbyllte gojën dhe të mosbisedonte me askënd se do të përgjigjej me kokë,por ai m’u përgjigj me të njëjtën gjuhë në mbrojtje të Palit e shokëve të tij. Madje u ngrit e iku pa më dhënë as dorën. Pa bërë as 200 metra u arrestojnë dhe në burg ai u sqarua sipas porosive të partisë.
Të nesërmen bëmë mbledhjen e Komitetit të Partisë dhe pas saj menjëherë u shpërndamë nëpër organizata dhe i vumë në dijeni për gjendjen e detyrat që duhet të zbatonin. I porositëm që këto gjëra t’u bëheshin të qarta edhe grupeve edukative, grupeve guerile e organizatave të rinisë. Me masat që morëm, fraksioni nuk mund të depërtonte në organizatat e partisë së qytetit. E them këtë se nuk patëm problem me asnjë komunist. A nuk u munduan “fraksionistët” të të kthenin në anën e tyre?
 Të jem i sinqertë që më pas mora një letër nga Neki Ymeri, që kishte qenë komadant i Çetës Plakë, ku më thoshte se donte të më takonte, por unë nuk i ktheva përgjigje.
Një herë kishte ardhur në qytet Haki Xhelo, më çoi fjalë të takoheshim në shtëpinë e Nënokes dhe shkova e takova. Sapo ai nisi të më flasë kështu e ashtu, i thashë se ishim shokë por në të tilla çështje ndaheshim. Po ashtu i tregova se kisha urdhër të prerë se kushdo nga “fraksionistët” që vjen në qytet me një mision të tillë, t’i ndalohej rreptësishtë kontakti me njerëzit e partisë dhe të mos lejohej që të qëndrojë në qytet. Prandaj i thashë të dilte që atë kohë nga qyteti, dhe se po të donte i jepja edhe ndonjë shok që ta shoqëronte, por se po të merrja vesh se takohej me njeri, isha i detyruar të merrja masa. E këshillova si shok që të hiqte dorë nga rruga që kishte nisur. Për ç’ka më tha në lidhje me fraksionin, nuk isha dakord dhe se ishim shokë dhe ishte mirë të ndaheshim po si shokë. Hakiu u largua nga qyteti, por siç dihet më vonë ai u pushkatua nga Brigada e Parë Sulmuese. E të jem i siqertë, ky qe rezultat i qëndrimit ekstremist që na udhëhiqte ne në Vlorë dhe që shkoi më vonë në krime, deri në vrasjen e shokëve pas shpine, siç ishte vrasja e Mynyr Xhindit, ish-anëtar i Komitetit të Partisë për Vlorën që në krijimin e tij. U vranë Xhemil Çakërri e Hydai Mëhilli (Dysheku) dhe versioni i dhënë për vdekjen e tyre është pak i besueshëm. Edhe vrasje të tjera kanë lënë hije dyshimi

Mediat shqiptare degradojnë opinionin publik përmes degradimit të moralit publik

by

Nga ELIDA BUÇPAPAJ/

 Fotoja e Blendi Fevziut në Haxh nuk i konkuron dot të pasmet e Bleonës/

Gazeta dhe portalet shqiptare janë marrë me ditë të tëra me debatin qe hapi showgirlja shqiptaro-amerikane rreth të pasmeve të saj. Nëse janë origjinale apo me silikon. Bleona pretendoi se qëllimi i saj është të dritësojë të vërtetën, pasi mediat shqiptare e kishin mashtruar opinionin shqiptar dhe ajo ndihej me imazh të dëmtuar. Për këtë arsye u bë edhe takimi live tek Zona e Lirë midis saj edhe drejtuesit të tij ku u vërtetua realiteti që mbronte ajo dhe jo ai që publikonin mediat.

Gjithë shtypi e bashkë me të edhe opinioni shqiptar nuk u mor me gjë tjetër veç me të pasmet e Bleonës, të cilat e stërsfiduan edhe foton e Blendi Fevziut si haxhi në Mekë.

Po a meritonte ky subjekt që të tërhiqte këtë vemendje, a ishte kjo e vërtetë kaq e rëndësishme për ndërgjegjen kombëtare shqiptare sa të përfshinte hapësira të pafund të gazetave dhe portaleve.

Pa dyshim që jo. Gazetat dhe portalet online shqiptare e përmbysin realitetin e lexueshmërisë me foto dhe lajme të cilat mund të botohen vetëm në revista e gazeta të specializuara playboy, erotike e që shkojnë deri në pornografi, një mall ky rreptësisht i ndaluar për moshat e reja, të cilat futen lehtësisht dhe navigojnë në një shtyp të deklaruar zyrtarisht si i shëndetshëm.

Kur do të ndalet ky apokalips dhe nga kush do të ndalet! Kur mediat vetë kanë degraduar rolin që kanë si institucion në mbrojtje të opinionit publik.

Sepse sot janë vetë botuesit të interesuar të kamuflojnë realitetin, që të tërheqin vemendjen nga problemet e vërteta me të cilat përballet shoqëria, për të marrë në mbrojtje politikanët prej të cilëve marrin mbështetje financiare.

Gazetat e portalet shqiptare fshehin politikën e inkriminuar, korrupsionin, pasurinë marramendëse të politikanëve, varfërinë e popullit, skandalet, mjerimin, shëmtimin dhe njëkohësisht dështimin e tyre përmes fotografive dhe lajmeve me përmbajtje nga kronika rozë e që shkojnë deri ato me përmbajtje të theksuar seksuale që një organizëm mbikqyrës shtetëror do të duhej t’i censuronte dhe t’i ndalonte përmes gjobave dhe sanksioneve.

Në tregun mediatik shqiptar nuk ka institucione që të vendosin cakun dhe limitin, që të kushtëzojnë debatin publik, që të paracaktojnë prioritetet e të mostolerojnë vulgaritetin dhe banalitetin me qëllim mbrojtjen e moralit publik.

Malli që ofrojnë mediat shqiptare është helm për rininë dhe për gjithë opinionin publik shqiptar që tash nuk e di se cilat janë prioritetet e tij, a është shteti ligjor a janë të pasmet e femrave shqiptare, a është prioritet shkollimi, edukimi për të marrë një profesion dhe krijimi i një personaliteti të ndershëm dhe me integritet apo shitja nga prostituimi.

Për ta zhdukur raportin midis lexuesit dhe të vërtetës të lajmit, apo midis shikuesit dhe televizionit, oligarkët e mediave kanë gjetur mënyrën “par excellence” për ta fshirë të vërtetën, duke e bërë edhe opinionin publik palë të degradimit të tyre, sepse lexuesi dhe shikuesi tash është kthyer në një konsumator të një produkti të specializuar si mall tutorësh.

Tash klientët, pra opinioni publik, nuk paguajnë me para në dorë për “mallin” por me klikime.

Kjo situatë kuazi absurde e ka rrënuar shtypin e lirë, lirinë e shprehjes, dhe ky shkatërrim i bashkangjitet katastrofës të shkaktuar nga nënkontrolli që e mban politika. Gazetarët profesionistë, në këto kushte, nuk konkurojnë dot me të tilla media, të cilat, përmes ligjit të xhunglës të të pasmeve, janë kampionë të lexueshmërisë. Gazetarët profesionistë ofrojnë të vërtetën, ndërsa oligarkët shqiptarë i sfidojnë ata me të vërtetën e të pasmeve e cila duket se është kjo kryefjala që i intereson publikut shqiptar.

Një katrahurë e tillë, Sodoma dhe Gomorra shqiptare në mileniumin e tretë, mund të ekzistojë vetëm në vendet pa shtet dhe me një shoqëri totalisht të papërgjegjëshme, ku anarkia është diktatura e lirive, të drejtave njerëzore si dhe të drejtës për informim dhe mbrojtjes të opinionit nga abuzimi.

Opinioni shqiptar nuk ka para të blejë hashashin e mbjellur në parcelat që kanë pushtuar sovranitetin territorial tokësor të vendit, por si një shoqëri 75 % e papunë, ajo “drogohet” me marihuanën dhe opiumin e të pasmeve,  përmes klikimeve të çmendura, që i bëjnë botuesit të krenohen për mediat e tyre si “më të lexuarat”!

Kësisoj, mediat shqiptare kanë marrë rolin e tutoreve duke e kthyer shoqërinë dhe opinionin publik në kliente të produktit të tyre, që është një mall për të përfunduar në karantinë. Shtypi shqiptar është bërë pjesë e kapjes së shtetit. Nuk janë vetëm politikanët e korruptuar apo gjyqësori që ka lidhje me krimin e organizuar, por është edhe shtypi e mediat që u shkon pas.

Është një situatë alarmi. Për të dhënë alarmin SOS. Po s’të dëgjon askush, sepse pothuaj të gjithë janë të zënë duke klikuar të pasmet e dikujtit të planetit.

Fajin e kishte Berisha, fajin e ka Rama

by

Nga SKËNDER BUÇPAPAJ/

Skënder Buçpapaj/

Njëri dhe përkrahësit e tij thonë “fajin e ka Edi” tjetri dhe përkrahësit e tij vazhdojnë të thonë “fajin e ka Sala”. Deri para dy vitesh, është e vërtetë, fajin e kishte Berisha. Prej dy vitesh, është po aq e vërtetë, fajin e ka Rama.

Shteti, në zanafillë, është ndërtuar mbi logjikën e familjes. Edhe dorëzimi i protofolit nga duart e një pale në duart e një tjetre është një ritual i lashtë i njerëzimit. I zoti i shtëpisë, kryefamiljari, ishte pikërisht ai që mbante protofolin (kuletën) e një familjeje. Sapo ai e ndjente veten të pazotin për ta kryer më tej detyrën, pasi ishte i plakur, i sëmurë, nuk gëzonte më mbështetje dhe përkrahje në familje, pra, nuk gëzonte autoritet brenda familjes dhe nuk ishte më emër jashtë saj, kryetari i familjes, i zoti i shtëpisë ia dorëzonte protofolin dhe cilësinë e të zotit të shtëpisë, pra të kryefamiljarit, dikujt tjetër nga meshkujt e shtëpisë. Ky tashmë i gëzonte pikërisht ato karakteristika të cilat pararendësi i tij i kishte humbur.

Gjatë dorëzimit të detyrës, i zoti në largim i shtëpisë, përveç gjendjes së protofolit, ia tregonte të zotit në ardhje të shtëpisë të gjitha borxhet e trashëguara, të gjithë borxhlinjtë e trashëguar, të gjithë miqtë, përkrahësit dhe aleatët, ku ai duhej mbështetur, të gjithë armiqtë, penguesit dhe kundërshtarët, ia tregonte marrëdhëniet në farefisni, fqinjësi, fshat dhe krahinë. Bashkë me protofolin e zotit të shtëpisë, i sapoardhuri në detyrë trashëgonte të gjithë faturën e kreut të mëparshëm të familjes, të gjithë faturën e qeverisjes së mëparshme të shtëpisë. Nëse ky nuk e ndjente veten në gjendje për t’i përballuar trashëgimitë me sukses dhe dinjitet, atëherë nuk e pranonte detyrën, nuk e merrte në dorëzim as protofolin, as faturën e krijuar nga pararendësi dhe detyra, bashkë me të gjitha përgjegjësitë, bashkë me të gjitha privilegjet i kalonte dikujt tjetër që merrte përsipër gjithçka.

Qeveritë ndoshta edhe harrojnë se gjatë kohës kur janë në fuqi ato përgatitin ardhjen e pasrendëses së tyre në pushtet. Opozitat, gjatë kohës që pala tjetër është në pushtet, përgatiten, në mënyrë që, sapo të thirren, ato të jenë gati për të marrë qeverisjen në duart e tyre. E, bashkë me qeverisjen, ato njëherazi marrin në duart e tyre të gjithë faturën e krijuar nga qeveria e mëparshme. Mundet që opozita, për shkak se është jashtë pushtetit, të mos e dijë gjendjen e vërtetë të faturës që merr në duar, mundet as të mos e krijojë përfytyrimin e vërtetë të gjendjes së kësaj fature në periudhën e saj të menjëhershme të qeverisjes, por, brenda një kohe sa më të shpejtë ajo duhet ta zotërojë plotësisht situatën dhe të vihet plotësisht në detyrë. Një pjesë e madhe e suksesit varet nga aftësia dhe zotësia e qeverisë së re për t’u vënë sa më shpejt dhe me kapacitet sa më të plotë në krye të punëve që e presin.

Është e natyrshme që, në vitin e parë, qeveria e re, të krahasojë çdo rezultat të saj me ato të qeverisë pararendëse. Qeveritë të cilat e marrin seriozisht detyrën e tyre, megjithatë, që nga tremujori i dytë i qeverisjes, fillojnë të bëjnë krahasimet me tremujorin e parë. Pra, rritjet ose rëniet maten jo vetëm midis dy qeverisjeve, por edhe brenda vetë mandatit qeverisës në vazhdim. Me kalimin e kohës, megjithatë, krahasimet zbehen dhe bëhen gjithnjë e më të paqëndrueshme. Ndoshta ato mund të kenë njëfarë pranueshmërie në shfrimet e deputetëve gjatë seancave plenare apo në mediat pranë qeverisë, por gradualisht humbin çdo tingëllim në gojën e kreut të ri të qeverisë. Ai nuk mund ta mbështetë qëndrimin e mëtejshëm në detyrë tek gabimet apo fajet e kryeqeveritarit të mëparshëm. Qytetarët, vendi nuk ngopen me përmendjet e fajeve të atij të cilin e kanë rrëzuar me votën e tyre. Dhe e kanë rrëzuar pikërisht, sepse nuk ua ka përmbushur pritshmëritë e tyre, nuk i ka përmbushur premtimet e dhëna. Rama nuk do të vinte kurrë në pushtet, nëse populli do të kishte qenë mjaftueshëm i kënaqur me Berishën.

E gjithë historia e të ashtuquajturit pluralizëm politik në Shqipëri është histori e krijimit të precdentëve negativë, e përsëritjes dhe e thellimit të këtyre precedentëve negativë. Aq sa janë të panumërt precedentët negativë, aq janë të rrallë dhe gati të papërfillshëm precedentët negativë si në marrëdhëniet pozitë-opozitë e anasjelltas, si në marrëdhëniet me elektoratet përkatëse, me shoqërinë në tërësi, me reformat e tjerë. Është e vështirë që një zhvillimi në dukje i ri të mos ia gjesh një precedent të mëparshëm në hisorinë e këtyre viteve.

Precedentët në politikë nuk mund t’i shërbejnë asnjë pale për t’i justifikuar gabimet, fajet, mosarritjet. Precedenët shërbejnë vetëm në drejtësi, ku të njëjtat gjykata, nuk mund të japin vendime të ndryshme për një rast të njëjtë apo tejet të ngjashëm të gjykuar po prej tyre. Përdorimi i precedentëve në politikë si mjet për t’ia mbyllur gojën palës tjetër dhe për t’ia mbyllöur sytë dhe mendjen publikut janë një akt i papërgjegjshëm që çon në vendnumërim të zhvillimeve të një vendi, fundi i të cilit është regresi i pandalshëm. Në qoftë se asnjëra palë nuk heq dorë nga tradita barbare e përsëritjes së precedentëve, atëherë perspektiva e vendit është fatale.

Berisha krijoi precedentin negativ të marrëdhënieve destruktive me Presidentin e Republikës. Ai shkoi deri në qëndrime flagrante, të cilat janë të palejueshme ndaj Kryetarit të Shtetit në çdo vend me rend demokratik dhe shtet ligjor. Kjo e dëmtoi vendin sidomos në jetën parlamentare, si dhe në fushën e drejtësisë e të diplomacisë. Në gjysmën e dytë të mandatit të parë kryeministror dhe gjatë mandati të tij të dytë, Berisha dëshmoi grykësi dhe babëzi ndaj institucioneve të pavarura, duke i uzurpuar ato dhe duke e likuiduar çdo pavarësi të pushteteve në Shqipëri. E njëjta prirje, ndonëse me disa zbprapsje, falë ndërhyrjes ndërkombëtare, vihet re tek Rama.

Berisha krijoi precedentin e një akti rrugaçëror kur arrestoi kreun e opozitës Fatos Nano. Precedenti iu kthye atij kur, në një akt tjetër rrugaçëror, ndërsa ishte tashmë kreu i opozitës së re, u arrestua nga kryeministri Ilir Meta. Dhe vetëm falë ndërhyrjes energjike ndërkombëtare, ai nuk e pësoi më tej fatin e Fatos Nanos.

Një precedent të paskrupullt përbën sistemi zgjedhor, ku Dushqet janë përsëritur sa në favor të njërës, sa të tjetrës palë. Berisha, në mënyrë absolutisht të panevojshme dhe tejet të dëmshme, e krijoi precedentin e referndumit kushtetues, të cilin e shndërruan në bumerang ‘socialistët’ duke miratuar me ‘referendum’ të tretë një kushtetutë të gjymtuar, të cilën ndryshimet vetëm sa e kanë çoroditur.

Edhe 11 janari i vitit 2011 ishte një përsëritje e precedentit të 14 shtatorit 1998, të cilin ‘socialistët’ edhe tani, pas 17 vjetësh, e quajnë ‘grusht shteti’. Ndërsa ‘demokratët’ e quajnë ‘grusht shteti’ përsëritjen e thelluar të precedentit. Një ndërthurje, pra, tragjike e precedentëve.

‘Socialistët’ e arsyetuan ardhjen e tyre me dhunë në pushtet më 1997 si përgjigje ndaj precedentit të 22 majit 1992 – “ata na rrëzuan, ne po i rrëzojmë”.

Të dyja palët kanë rol të barbartë të krijimin, konsolidimin dhe institucionalizimin e marrëdhënieve klienteliste pozitë-opozitë. Asnjëra palë, sa herë ka kaluar në opozitë apo ka ardhur në pushtet, nuk ka hequr dorë nga kjo praktikë, por vetëm e ka thelluar. Asnjëra palë nuk ka çarë kokë për të mbrojtur interesat e elektoratit, të shtresave prej nga vijnë votuesit e tyre. Asnjëherë asnjëra palë nuk ka bërë opozitë, por vetëm demonstrim force – se unë të rrëzoj kur të dua ty nga pushteti – për të ruajtur dhe shtuar privilegjet e klaneve të fuqishme, të natyrës mafioze.

Sa jemi tek tema e mafies: ajo u krijua në vitet 1997-2005 si degëzim shqiptar i mafies ndërkombëtare, e cila ishte faktor i rëndësishëm në ngjarjet e vitit 1997. Ndërsa u konsolidua me individualitetin e saj, si partnere e mafies ndërkombëtare, gjatë viteve 2005-2013. Tashmë ajo ka vënë nën hije vetë shtetin.

Më 2005 Berisha erdhi me premtimin se do ta luftonte korrupsionin, mafian, trafiqet, kontrabandat, do ta zhdukte mjerimin, do ta zbuste varfërinë, do t’i bënte reformat që nuk ishin bërë, do të ndërtonte marrëdhënie të reja me opozitën dhe me institucionet. Ai nuk i përmbushi premtimet. Vendi u zhyt në korrupsion, mafie, trafiqe, kontrabanda, mjerim. Ai u paraqit në mënyrë tejet arrogante dhe të shëmtuar për t’ia kërkuar elektoratit, tetë vjet të braktisur dhe të mashtruar, mandatin e tij të tretë. Dhe mori atë që pamë të gjithë më 23 qershor 2013. Sepse fajin tetë vjet rresht e kishte Berisha.

Rama erdhi më 2013 në emër të vendosjes së shtetit ligjor, të luftës kundër krimit, korrupsionit, informalitetit. U përbetua sidomos kundër nepotizmit që ishte shndërruar tashmë në gangrenë. Nëse Berisha më 2015 vinte si njeri i shpresës së rikthyer, Rama për t’ua rikthyer shpresat e humbura shqiptarëve, për t’ua kthyer besimin e humbur. Viti i dytë i qeverisjes së Ramës u karakterizua nga eksodi masiv i qytetarëve të Shqipërisë drejt Perëndimit, sidomos drejt Gjermanisë. Pra, Rama nuk ua riktheu besimin dhe shpresën shqiptarëve, përkundrazi i zhyti edhe më tej në mungesë perspektive, ku më e prekura është rinia shqiptare.

MERITËN E KISHTE BERISHA, MERITËN E KA RAMA

Në fjalorin e politikës së Tiranës nuk pranohen meritat e kundërshtarëve. Megjithatë, sado relative, ato ekzistojnë.

Në qershor të vitit 1997, në mitingun përmbyllës zgjedhor të Vlorës, Fatos Nano iu premtoi vlonjatëve dhe shqiptarëve se do t’ua kthente një më nje, në mos më shumë, paratë e humbura në skemat piramidale.

Në vitet 1997-2005 flotat e skafeve shqiptarëve mbushën detet mes nesh dhe Italisë, saqë vendi fqinj u alarmua tej mase dhe alarmoi për këtë shqetësim edhe Evropën. Nëpërmjet kësaj flote u krye pjesa më e madhe e trafiqeve të njerëzve, sidomos femrave, kryesisht të mitura, i armëve, i drogave e tjerë. Nano e mbajti dhe e stërmbajti premtimin, por Shqipëria u shndërrua në vendin e bandave të panumërta të trafiqeve, kontrabandave, larjeve të hesapeve. Këto banda përbëheshin nga krahu i armatosur i PS-së, i cili e soli këtë parti në pushtet më 1997. Kështu edhe u institucionalizua për herë të parë krahu i armatosur, krahu i krimit, pranë partive.

Më 2005, një ndër veprimet e para të qeverisë Berisha, ishte moratoriumi i skafeve. Kjo ishte një goditje vendimtare ndaj mafies së skafeve, çka e qetësoi Italinë dhe Evropën, duke ndikuar shumë pozitivisht në pranimin e Shqipërisë në NATO pak vite më vonë. Në atë kohë, ‘demokratë’ të rikthyer në pushtet qëllonte të më pyesnin si t’ia bënin për të pasur sukses në luftën kundër kanabisit, trafiqeve e tjerë. Iu jam përgjigjur se kjo luftë nuk do të ketë sukses, nëse nuk do të krijohen vende të shumta pune për qytetarët, ashtu që mënyrat e paligjshme të mos jenë më burime dhe mjete të jetesës së tyre. Por u zgjodh alternativa më e lehtë, ajo e tolerimit dhe ligjërimit të informalitetit dhe paligjshmërisë, që pushtuan ekonominë dhe jetën e vendit.

Më 2013, duke ardhur në pushtet, qeveria Rama, në emër të vendosjes së shtetit ligjor dhe çrrënjosjes së informalitetit, sipas programit të Rilindjes, si e quajti ai programin me të cilin fitoi votat e zgjedhësve, mori masa të menjëhershme dhe energjike kundër informalitetit dhe në drejtim të vendosjes së shtetit ligjor. Por as ai nuk arriti të krijojë vende pune, nuk arriti të rritë prodhimtarinë vendëse, një nga shtyllat kryesore të programit të tij. Me gjithë goditjet qe iu dha Lazartit dhe dukurisë përkatëse anembanë vendit, ajo tashmë është duke u shndërruar në edukatë dhe në një nga mënyrat e pakta a të vetme që shqiptarët të sigurojnë bukën e gojës. Nga ana tjetër, flota e dikurshme e skafeve duket se do të zëvendësohet nga flotiljet e avionëve të vegjël, të cilët ngarkohen në Shqipëri me drogë për t’u shkrakuar në Itali.

VITI I TRETË I MANDATIT TË RAMËS, VITI VENDIMTAR

Tashmë qeveria Rama ka hyrë në vitin e tretë të saj. Është vit vendimtar, sidomos duke ditur faktin se në Shqipëri vitet e katërta të mandateve qeveritare janë vite elektorale.

Dyvjetori i qeverisë kryeministrin Ramën e zuri në ekspozitën e tij javore me skica në Mynih. I sapokthyer, intervista tek Top Story pritej të ishte bërje e bilancit. Në vend që t’iu përgjigjej pyetjeve me seriozitet, ai e hëngri kohën në dispozicion me kundërpyetje, me komente të pyetjeve që iu drejtuan. Edhe në intervistën me Tim Sebastian të Deutsche Welles, Rama bëri cicmice nga fillimi deri në fund. Dhe e vetmja gjë që neto nga intervista ishin pyetjet e Sebastianit.

Rama gjithandej vazhdon të paraqesë veten si piktor. Kjo tregon se ai, në mes të mandatit, ende nuk është futur jo më në petkun e kryeministrit, por as në petkun e zyrtarit të lartë shtetëror ku vegjeton prej vitit 1997.

Edhe mania për t’u paraqitur si lider i Ballkanit dhe për të folur në emër të Ballkanit nuk e bën aspak serioz portretin e tij kryeministror.

Kjo qeveri ka trashëguar nga e mëparshmja, siç e thamë, para së gjithash, një ekonomi informale, me logjikë piramidale. Nëse Berisha do të vazhdonte të rrinte në pushtet, ajo, në një çast të caktuar jo të vonuar, do të binte në mënyrë të menjëhershme. Në kushtet e qeverisë së re, ajo rrezikon të bjerë, ndonëse në mënyrë të ngadalshme, por pothuaj të sigurtë.

Gjendjen e bëjnë më të vështirë veprimet jopopullore të marra nga kjo qeveri, siç janë ato me pagesat e dritave, prishjet e ndërtimeve pa leje e tjerë. Kur ato nuk shoqërohen me veprime popullore, krijohen situata të paqëndrueshme.

Reforma administrative dhe e decentralizimit është një nga veprimet jopopullore të qeverisë. Mjafton mosadministrimi i suksesshëm i saj që të fundosë këtë qeveri. Është një reformë që e thellon hendekun mes qytetarëve dhe qeveritarëve të të gjitha niveleve.

Vendosja e shtetit ligjor nuk mund të kuptohet pa reformën e thellë të sistemit të drejtësisë. Dhe kjo reformë nuk mund të bëhet pa opozitën. Dhe nuk mund të bëhet pa reformimin e thellë të Kushtetutës, çka kupton pastaj një reformim të të gjitha ligjeve. Mjerisht nuk mund të përdorësh këtu përcaktorin “në fuqi”, sepse në Shqipëri 25 vjet janë miratuar me miliona ligje, por ato vetëm sa e rëndojnë inflacionin e ligjeve të shkruara dhe të pazbatuara, pra nuk mund të thuhet “ligje në fuqi”. Është e domosdoshme që kushtetuta e reformuar të përcaktojë qartë dhe prerë ndarjen e pushteteve dhe marrëdhëniet mes pushteteve, të respektit të ndërsjellët dhe kontrollit të ndërjsellët, në mënyrë që përfundimisht të marrë fund uzurpimi i pushteteve nga ekzekutivi, pra nga regjimi politik i radhës në fuqi.

Kjo do të vendosë mbi një platformë të re punonjësin në gjithë hierarkinë e administratës, duke e shkëputur sa më qartë nga bazat psikologjike ekzistuese, nga ndjenja e përkohësisë, e cila i stimulon zyrtarët që ta shfrytëzojnë qëndrimin e tyre në post në mënyrë sa më të shfrenuar, sipas logjikës se pushteti nuk është i përjetshëm, sot je në karrike, nesër nuk je, mile deri në fund sa të jesh. Në mënyrë profetike këtë logjikë e ka përshkruar shkrimtari amerikan John Steinbeck: “Pushteti nuk korrupton. Frika korrupton… ndoshta frika e humbjes së pushtetit.”

Frika e humbjes së pushtetit politik ka qenë ndoshta stimuli kryesor i politikanëve tanë, që, gjatë qëndrimit në pushtetin politik, kanë krijuar edhe pushtet ekonomik, i cili, në një vend pa shtet ligjor, ka jetëgjatësi të pakufizueshme dhe të paprekshme. Sipas këtij shembulli jo ofiqi i deputetit, ministrit, gjykatësit e tjerë, por pasuria marramendëse, nëpërmjet së cilës blejnë kë të duan dhe çfarë të duan, i ka bërë të paprekshëm zyrtarët e lartë në Shqipëri.

Ndarja e qartë e pushteteve, nxjerrja e drejtësisë nga kthetrat e oligarkive, mundëson çrrënjosjen e korrupsionit, dekriminalizimin dhe demafiozimin e politikës, biznesit, drejtësisë. Kështu arrihet, më në fund, edhe ndarja e institcionit të fajit nga institucioni i meritës.

Pothuaj me çdo sjellje të tyre, politikanët tanë lënë përshtypjen se i vetmi model i vendimmarrjes së tyre është Enver Hoxha. Duket se përballë çdo situate, ata pyesin veten: Si do të vepronte në rastin e saktuar Enveri në rrethanat e reja të pas vitit 1990, të imponuara nga jashtë. Enveri një gjysmë shekulli të gjitha fajet ia la kryesisht Ahmet Zogut, si dhe bllokadave të jashtme dhe tradhtive të brendshme.

Kjo ka përcaktuar që ata të mos iu japin përgjigjet e duhura, të qëndrueshme, afatgjata situatave të realitetit dhe të pritshmërive. Xhon Kenedi ka një thënie që i shkon pikë për pikë realitetit tonë. I shqiptonte në fillim të mandatit të tij presidencial. Me këto fjalë unë po i përmbyll këto shënime: “Le të mos e kërkojmë përgjigjen republikane apo përgjigjen demokrate, por përgjigjen e duhur. Le të mos kërkojmë gjetjen e fajit tek e shkuara. Le ta pranojmë përgjegjësinë tonë për të ardhmen.”