Archives for September 2015

Carrie Hooper i shkruan Editorit te DIELLIT

September 30, 2015 by dgreca

Ne Foto: Carrie Hooper në 100 vjetorin e Vatrës, 29 Prill 2012, duke interpretuar Hymnet Kombëtare të Amerikës dhe Shqipërisë/

I dashur Dalip,/

Përshëndetje dhe shpresoj të jeni mirë si dhe unë jam mirë. Doja të ju lajmëroja se po mësoj rumanisht. Fillova ta mësoja këtë gjuhë pasi që dëgjova disa mësime për rumanishten në transmetimin në spanjisht të Radio Rumania Internacional. Po mësoj edhe spanjisht dhe shoku im Timi më inçizon programe radiofonike në atë gjuhë që të mund ta dëgjoj. Të shtunën më 13 qershor, ndërsa vizitova Tim në Huntsville të Alabamës, dëgjova një mësim për rumanishten në transmetimin spanjisht të Radio Rumania Internacional dhe pastaj i drejtova Tim disa pyetje për atë që e kisha dëgjuar. Tim mësoi rumanisht pothuaj 40 vite më parë te Columbia University në qytetin e Nju Jorkut me një profesor amerikan me emër Thaddeus Ferguson që kishte jetuar në Rumani për dy vjet. Tim thotë se ka harruar shumë por mban mend shumë fjalë dhe shumë struktura gramatikore. Tani Tim më ndihmon ta mësoj rumanisht dhe përdor edhe materiale nga Internet. Çdo javë Tim më inçizon mësimet për rumanishten si në programin spanjisht dhe në programin anglisht të Radio Rumania Internacional dhe ai dhe shoqja ime Debbie kanë inçizuar programin rumanisht të Radio Vatikanit. Më tej Tim më inçizon pjesë të programit rumanisht të Radio Rumania Internacional. E çmoj shumë punën e mirë të Timit dhe të Debit. Gjithashtu gjeta tre libra nga Bibla në rumanisht në brail prodhuar nga Lutheran Braille Workers.
Të premten e kaluar u njoha me profesorin e frëngjishtes tek Elmira College i cili është nga Rumania dhe folëm pak rumanisht. Më tha se flas mirë. Të shtunën e kaluar mora kontakt me një rumune që jeton në Cortland, New York, jo larg qytetit tim. Kemi folur dy herë dhe është grua shumë e dashur. I shpjegova se flas shqip dhe i thashë se gjuha rumune dhe gjuha shqipe kanë fjalë të përbashkëta, për shembull, fjala vatra. I shpjegova gjithashtu lidhjet historike midis Shqipërisë dhe Rumanisë. I tregova se shumë shqiptarë u mërguan në Rumani në kohën e Perandorisë Osmane dhe punuan atje për çeshtjen e pavarësisë së Shqipërisë. Përveç kësaj I thashë kësaj gruaje se melodia e himnit kombëtar të Shqipërisë vjen nga një këngë rumune. Ajo më pyeti se si shkruhet gjuhën shqipe dhe i thashë se shkruhet me germa latine. Më pyeti nëse shqipja i ngjasohet rusishtes dhe i thashë se jo dhe se është një gjuhë shumë e vjetër dhe e veçantë. Thashë gjithëçka në rumanisht dhe ajo vlerësoi shpjegimet e mia. Më vjen mirë të mund të ndërtoj ura midis kulturave nëpërmjet mësimit të gjuhëve. Kjo është diplomacia e vërtetë. Ju uroj një ditë sa më të bukur.

Të fala,
Carrie

PS: Sqaroj lexuesit e Diellit, që nuk e njohin Carrie Hooper, se ajo është e dashuruar pas Kombit shqiptar dhe gjuhës së bukur shqipe. Ajo flet, shkruan, këndon, krijon në gjuhëne bukur shqipe si dhe në shumë gjuhë të tjera të Botës, edhe pse është lindur e verbër.

Carrie është intervistuar nga Gazeta Dielli dhe media të tjera në gjuhën shqipe.Me 28 dhe 29 Prill 2012 ajo iu bashkëngjit Vatrës në veprimtaritë e 100 vjetorit të themelimit të Federatës VATRA. Në darkën Gala të 29 Prillit Carrie interpretoi Hymnet Kombëtare të Amerikës dhe Shqipërisë.

Për tu njohur me aktivitetin e saj, po bashkëngjisim artikullin e më poshtëm, marrë nag arkivi i Diellit:

NJE AMBASADORE E SHQIPERISE NE AMERIKE, E PA VLERESUAR NGA SHTETI SHQIPTAR /

CARRIE HOOPER PREZANTOI SHQIPERINË NË QENDRËN SHUMËKULTURORE TË ELMIRA COLLEGE/

/ Nga Dalip Greca/ *

A do të kujtohet ndonjëherë shteti shqiptar me shume ambasadorë e konsuj të akredituar që ta vlerësojë këtë ambasadore vullnetare te Kombit tone?/ •Kush do ta mundësoi plotësimin e dëshirës së Carrie për të vizituar Shqipërinë dhe Kosovën?/ •Do t’i sygjeroja shtetit shqiptar qe te bente nje vleresim per kete artiste, per kete pedagoge, kete mike te perzemert, qe e dashuron popullin shqiptar, e do Kombin tone, e promovon ate kudo, e adhuron gjuhen shqipe. Te gjitha i bene vullnetarisht. Dhe mos harroni, ajo eshte nje e verber, qe ne vend te syve ka vene zemren. Fatmirsisht zemra e saj rreh shqip!/ **** Carrie Hooper. Një emër që flet shumë për Shqipërinë , për Kombin Shqiptar, për Kosovë e Shqipëri.Ajo është një ambasadore e pa akredituar e Kombit tonë. Na ka përfaqësuar, na ka prezantuar denjësisht në Amerikë e Kanada. Na ka prezantuar me muzikën e saj, këngët e bukura shqip. Ishte tragjedia e Kosovës gjatë luftës së Kosovës, ku ajo është takuar me kosovarët që vala e luftës i solli në Amerikë, qe ia shtoi aq shume dashurine per Kombin tone. Ajo është njohëse e nëntë gjuhëve të huaj. Gjuhën shqipe e mësoi vetëm për dy vjet dhe e flet mrekullisht. Si arriti tek gjuha shqipe? Kishte një studente shqiptare nga Tirana në kursin e gjuhes Italiane ne vitin 2008. Pra takimi me studenten nga Tirana, sherbeu si shtyse qe nxiti të mësoi gjuhën shqipe. Gjithcka e ka arritë me punë te jashtzakonshme. Punoi 8 muaj me një metodë anglisht–shqip ne shtepine e saj. Më pas ndoqi një program në Arizona për mësimin e shqipes, ku kishte kurse me tre nivele per mesimin e shqipes. Ajo është e verbër, por drita I buron prej zemre. Është pedagoge e italishtes dhe gjermanishtes ne Kolegj. Gjuha shqipe për Carrie është shumë e bukur, edhe pse duket e vështirë . Apeli i Carrie Hooper është i drejtëpërdrejtë:”Shqiptarë të Amerikës dhe të Kanadasë, mos i lini fëmijët tuaj që të humbin gjuhën e bukur shqipe! Unë vetë do të isha një mësimdhënse e gjuhës shqipe për fëmijët tuaj!” Carrie Hooper është dhe një këngëtare e shkëlqyer e kengeve shqiptare. Ajo e ka konfirmuar këtë në veprimtaritë e shqiptarëve të Amerikës dhe në Kanada. Madje edhe ka kompozuar vetë këngë shqipe. Ka shkruar cikle të tëra me poezi, me shume se 60 poezi ne gjuhen shqipe. Shqiptarët e Amerikës e duartrokitën Carrie Hooper në festë ne 100 vjetorit të Vatrës. Unë nuk shoh, por e ndjej se Flamuri shqiptar është kuq e zi me shqiponjen dy kernare, thote Carrie. Njohuritë e zonjushes Hooper nuk përfundojnë me kaq, ajo njeh historinë e shqiptarëve që nga lashtësia, flet gjatë për Ilirët, për bizantin, per pushtimin turk, për qëndresën e Skënderbeut, për ikjen e shqiptarëve pas vdekjes së Skënderbeut ne Itali-arbereshet, për lëvizjet për clirim kombëtar, per Rilindjen Kombetare, për shpalljen e Pavarësisë , për Ismail Qemalin, për Princ Vidin, për Fan Nolin, për Kishën Autoqefale, për Princ Vidin, për Mbretin Zog, për Luftën e Dytë Botërore, për shembullin e shkëlqyer të shqiptarëve që mbrojtën e hebrejve, për regjimin dictatorial komunist, vuajtjet e shqiptarëve në burgjet e tmerrshme të Spacit dhe Burrelit, për kampet e internimit, për Kosovën, për vuajtjet nën Serbi, për luftën për liri me mbështetjen e Amerikës, për Adem Jasharin, për Ibrahim Rugovën, për gjithcka nga historia jonë kombëtare, Carrie Hooper flet skatesisisht. Dhe gjithcka e ka mesuar vete, ne menyre autodidakte. Deshira e Carrie Hooper eshet qe te vizitoje Shqiperine dhe Kosoven. Po ende eshet ne pritje se kush do t’ia plotesoje kete deshire? Ne kohen e Mbreterise Shqiptare ,Konsullatat shqiptare ne Nju Jork dhe Boston, I gjuanin rastet e tilla dhe pasi I gjenin miqte I nisnin ne Shqiperi dhe kur ktheheheshin ne Amerike, ata flisnin publikisht per te mirat e Shqiperise. Po tani? Carrie Hooper ka një repertor të pasur këngësh shqiptare. Ajo i këndon këto këngë nëpër veprimtaritë që organizohen në Amerikë e Kanada, jo vetëm nga shqiptarët, por edhe nga ajo vetë , madje edhe atje ku mungojnë shqiptarët, ajo u percjell amerikaneve historine e lashte et shqiptareve, gjuhen e bukur shqipe, kenget e bukura shqiptare. I tillë ishte dhe prezantimi që ajo bëri në fund të janarit 2015 në Ermira College. Informacionin e përcjell ky mesazh që Carrie pati mirësinë të ma dërgonte. Ndiqeni, nuk e kam prekur fare tekstin, sic e shkroi ajo. Shiheni sa bukur e shkruan gjuhën shqipe.

***

Një prezantim për Shqipërinë I dashur Dalip, Përshëndetje! Shpresoj të jeni mirë si dhe unë jam mirë. Të enjten më 29 janar dhashë një prezantim për Shqipërinë te Qendra Shumëkulturore te Elmira College. Dy studentë të mi për gjermanisht, një grua tjetër, dhe drejtoresha e Qendrës Shumëkulturore erdhën. Së pari fola për ndodhjen e vendit dhe përshkruajta terrenin e Shqipërisë. Pastaj përmenda fetë kryesore dhe fola për historinë e vendit. Fola për prejardhen ilire të shqiptarëve dhe thashë se qytetërimi shqiptar dhe gjuha shqipe janë më të lashtë se qytetërimet romake dhe greke. Përmenda herein kombëtar Gjergj Kastrioti Skenderbeu dhe pushtimin pesëshekullorë të Shqipërisë nga Turqia. Më tej përmenda Ismail Qemalin dhe se si ngriti flamurin në Vlorë më 28 nëntor 1912 duke shpallur pavarësioë e Shqipërisë. Përveç kësaj përmenda mbretin Zog, aneksimin e Shqipërisë nga Italia, kohën e egër të komunizmit, dhe tranzicionin në demokraci. Përmenda gjithashtu kontributin e shqiptarëve në shpëtimin e hebrenjve gjatë Luftës së Dytë Botërore. Pastaj fola për vetë gjuhën duke shpjeguar shkronjat dhe tingujtë që shqipja ka që nuk gjenden në gjuhën angleze. I luta të pranishmit të përsërisnin përsh¾ndetje si Mirëmëngjes, mirëdita, dhe mirëmbrëma dhe numrat një deri më dhjetë. Një student më pyeti për ushqimin shqiptar dhe një grua më pyeti se si do të shkruhej emri i saj në shqip. Në fund të prezantimit këndova dy këngë duke shoqëruar veten me çifteli: Mora testin dhe Zare trandafile. Pastaj këndova Himnin e Flamurit. Prezantimi im u pranua shumë mirë. Tani po mbyll duke ju uruar gjithë të mirat.Gëzuar Ditën e Pavarësisë së Kosovës! Të fala

TAKIMET E GJECOVIT 2015

September 30, 2015 by dgreca

Takimet e Gjecovit nisin me 10 Tteor 2015 ne oren 11.00

Do te kete ore letrare, perurime, ndarje cmimesh….

Shiheni Ftesen per te mesuar hollesite!

Kliko siper fotos

Kosova vlerësohet për progresin dhe hapat në raport me proceset demokratike në rajon

September 30, 2015 by dgreca

-Kryeministri Isa Mustafa u takua me sekretarin për Marrëdhënie me Shtete të Selisë së Shenjtë, Paul Richard Gallagher-/

Nju Jork, 30 shtator 2015/ Sekretari për Marrëdhënie me Shtete i Selisë së Shenjtë, Paul Richard Gallagher, vlerësoi progresin në Kosovë dhe hapat e Kosovës në raport me proceset demokratike në rajon dhe më gjerë, bën të ditur Kryeministria kosovare në njoftimin nga Nju Jorku, të sapodërguar.Kryeministri i Republikës së Kosovës, Isa Mustafa, i shoqëruar nga zëvendëskryeministri i parë, njëherësh ministër i Jashtëm, Hashim Thaçi, u takua në Nju Jork me sekretarin për Marrëdhënie me Shtete të Selisë së Shenjtë, Paul Richard Gallagher.

Gjatë takimit, kryeministri Mustafa e njoftoi për progresin në Kosovë, duke shprehur përkushtimin e qeverisë së Kosovës për anëtarësim në organizata ndërkombëtare, veçanërisht në UNESCO. “Kosova, si një shtet evropian dëshiron të jetë pjesë e programeve shkencore, arsimore si dhe të mbrojtjes së trashëgimisë kulturore në kuadër të UNESCO-s. Rinia kosovare e meriton të jetë pjesë e këtyre programeve, duke qenë se ndan të njëjtat vlera si të gjithë të rinjtë e tjerë të Evropës”, tha kryeministri Mustafa.

Kryeministri Mustafa e falënderoi sekretarin Gallagher për përkrahjen që Selia e Shenjtë ka dhënë për Kosovën për dekada të tëra, duke theksuar marrëdhëniet që kanë ekzistuar ndërmjet Kosovës dhe Selisë së Shenjtë që nga koha e presidentit historik të Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova. Në këtë kontekst, kryeministri Mustafa shprehu përkushtimin e Qeverisë së Kosovës për thellimin e bashkëpunimit me Selinë e Shenjtë, duke kërkuar shqyrtimin e mundësisë së njohjes së Kosovës. Zëvendëskryeministri i parë, njëherësh ministër i Jashtëm, Hashim Thaçi, e falënderoi sekretarin Gallagher për ndjenjat pozitive dhe përkrahjen e Selisë së Shenjtë për Kosovën. Zëvendëskryeministri Thaçi po ashtu theksoi rëndësinë e anëtarësimit të Kosovës në UNESCO, duke thënë se kjo do të ishte në shërbim të të gjithë qytetarëve dhe proceseve në Kosovë dhe rajon./b.j/

Arbanasi i Zares dhe familja Deshpali

September 30, 2015 by dgreca

Foto e hereshem e familjes Deshpali : Shime ( babai ) dhe fëmijtë: Maja dhe Pauli, violinë, Valteri me violonçello./

Nga Fahri XHARRA/

Zgjimi i ndjenjës kombëtare ndërshqiptare,ndjenjë kjo shumë e brishtë e aspak bindëse deri më sot , kërkon ngritjen e ndërgjegjës tek institucionet mbarëshqiptare qe më seriozisht të merren me problemet e kombit .(FXh)/
Fshatin Arbënesh (Arbanas), sot lagje periferike e Zarës (Zadar) në Kroaci, e themeluan malësorët shqiptarë prej katundeve shestanase të Krajës (trevë malore në jugperëndim të liqenit të Shkodrës, rrethi i Tivarit, sot Mali i Zi). Nën mbikëqyrjen e arqipeshkvit Vicko Zmajeviq, prej 1726-1733, u shpërngulën nga këto anë, në valë të ndryshme, rreth 450 banorë, të cilët zunë vend afër Zarës (Zadrës) dhe krijuan fshatin Arbënesh (Arbanas). Ata shumë shpejt u shtuan: më 1853 ishin 900, 1868 – 1600, 1880 – 2000, 1893 rreth 2500, 1910 – 3087; shumica e bashkëshortëve kishin mbi 4-5 fëmijë, por jo rrallë edhe 15-20 e më tepër (në kohën ndërmjet dy luftërave botërore); disa familje kishin 50 e më shumë anëtarë. Më 1790 Arbëneshi kishte 74 shtëpi, 1810 – 164, 1880 – 326 dhe më 1900 – 384 shtëpi.
Vetvetiu të lindin pyetjet dhe sinqerisht të iu them që nuk e di përgjigjën . Pse mu rreth Zarës shkuan fshatarët e Shestanit dhe Briskut ? Ikën nga turku , këtë e dimë por a mos i kishin lidhjet e tyre me shqiptarët (arbanasët?) e shumë më të hershëm të atyhit ? pastaj më lartë lexuam që «disa « nga ata më vonë u zhvendosën e Krajinë . Pse mu në Krajinë ? A mos u tërhoqën njëri nga tjetri, d.m.th. shqiptarët (ardhacakët) e rinj nga ata të moçëm. Mbetet për t`u hulumtuar, pse jo? – Aty lindën shumë burra arbëresh me të cilët krenohet civilizimi jo vetëm në Kroaci por në mbarë Europën; gjurmët tyre janë në të gjitha lëmit e artit dhe muzikës (Fahri Xharra: https://gazetadielli.com/arbanasi-ne-zare-fshati-shqiptar-ne-kroaci/ .Për derisa Stipçeviqi në vitin 1900 thoshte: Nënat Arbanase u këndonin në gjuhën shqipe djemve në djep !, Shime Deshpali shkon edhe më largë: “derisa te gjithe fëmijët në botë lindin duke qarë , arbanaset ( e Zarës ) lindin duke kënduar “.
Pra, familja Deshpali nga Arbanasi ka lënë gjurmë të thella në muzikë .
Shime Deshpali- (Arbanasi, 16. II. 1897 — Zarë, 16. I. 1981).Shime Deshpali, muzikant dhe shkrimtar.Gjatë kohës ( 1915-1918 ) ishte në luftë, dhe pas kthimit në Zarë e vazhdoi shkollimin për muzikë.Ishte shumë aktiv në organizimin e jetës muzikore në Hvar, Rab, Pag dhe Blato na Korčuli. Përveq tjerash , i mbeti e pambaruar opera Vana. Gjashtë këngët e tija korale i ka në përmbledhjen: Këngë shqiptare (Prishtinë 1973) . Ka shkruar këngë dhe tregime në të folmen e Arbanasve të Zares.
Me 1966 në Prishtinë e ka botuar “Tregime Arbëneshe” pastaj “Agimet e parabrasnjet të
Arbëneshit “(Këngë, Prishtinë1968) dhe “E vërteta ( këngë, Prishtinë 1972 )
Maja Deshpali – (e bija e Shimes) ,e lindur në vitin 1942, violiniste dhe pedagoge muzikore. Shkollën fillore dhe gjimnazin i kreu në vendlindje, kurse Akademinë Muzikore në Zagreb në klasen e Prof.Ivana Pinkave-s.
Paul Deshpali ( i biri i Shimes ) . Dirigjent, muzikant dhe akademik, i lindur në vitin 1934 në u Blatu na Korčuli. U rrit në një familje te njohur muzikantësh së bashku me të vëllaun Valterin dhe të motrën Majan.

Paul Deshpali Valter Deshpali

Valteri Deshpali ( i biri i Shimes) lindi në Zagreb në v.1947, (Valter Despalj comes from a prominent family of musicians from Zadar (Croatia). He started learning the cello in Zadar and then went on to study at the Zagreb Music Academy and at the Julliard School of Music in New York. He recieved further training in Moscow and also in master courses with Pablo Casals, Paul Olefsky, Pierre Fournier and Andre Navarra.)
Ishte profesor në University of Massachusetts , dhe në Australian National University’ ka mbajtur kurse master në Austri , Gjermani, Finland , Kinë ‘ ishta anëtar jurie në “Tchaikowsky” të Moskës,në “J. S. Bach” – Leipsig dhe në “Scheveningen”- Hollandë.

Por Arbanasi i Zarës si qendër e civilizur i ka dhënë Kroacisë dhe botës shumë emra. Si zakonisht si popull i madh që jemi, nga ne dalin dhe rriten koka të mëdha që e trondisin vendin po aty të mërguar. Nga një fshat, fshat i banuar dhe i gjallëruar nga shqiptarët e rrethit të gjerë të Shkodres – Arbanasi kanë bërë krenari në Kroaci: prof.dr.sc. Hrvoje Mazija, professor emeritus. Pavle Deshpali, dirigjent, kompozitor, Valter Deshpali, profesor i muzikes ne Akademinë e Zagrebit: mons. Simeone Duca (Šime Duka)- një kohë edhe sekretar i arkivit të Vatikanit, dhe ndihmëtar i madh i Zarës dhe Arbanasit: Giuseppe–Pino Gjergja, lojtar dhe trajner i basketit: Josip Gjergja politikan dhe diplomat kroat:këngëtarët: Mladen Grdović, Tomislav Ivčić, Vedran Ivčić, dr Ratimir Kalmeta (gjeografi i njohur kroat, dhe më i madhi i shkencave të gjeografisë kroate, gjuhëtar, pedagog dhe publicist), Bozhidar Kalmeta (politikan kryetar i Zarës dhe ministër në qeverinë kroate), Bernard Kotlar kantautor, Hrvoje Macanović, babai i gazetarisë së sportit kroat, msgr. Ivan Prenđa – i 68-ti kryepeshkop i kryepeshkopatës së Zarës, Dushko Mateshiq, Ivica Mateshiq (diplomat ushtarak në Romë, Prishtinë Shkup), dr. Kruno Kërstiç (sociolog, redaktor i enciklopedisë kroate, autor i fjalorit të folmes së shqiptarëve të Zarës, dr. Aleksandar Stipčević – profesor emeritus , albanolog,dhe të tjerë e të tjerë nga jeta kulturore, politike gjuhësore dhe katolike-fetare të Kroacisë.
Vetëm civilizimi e çon popullin shqiptar përpara.

U FLIJUA PËR IDEAL E BASHKIM KOMBËTAR

September 30, 2015 by dgreca

Nga Adil FETAHU*/

Sagës të gjatë të veprave të veta, kohë më parë shkrimtari Ramadan Haziri ia bashkëngjiti romanin historik për atdhetarin e martirin Gjon Serreqi. Lexuesi mund të vihet në dilemë: është ky më tepër roman historik, është biografi për Gjon Serreqin, apo është edhe njëra edhe tjetra. Sepse, autori ka dhënë mjaft shënime biografike për jetën aq të shkurtër, por të bujshme të kryepersonazhit, ndërkaq më tepër u ka kushtuar hapësirë e vëmendje gjendjes, ngjarjeve e fakteve historike të kohës dhe veprimeve të Gjon Serreqit me shokët e idealit. Prandaj, dilemë nuk duhet të ketë: ky është roman historik, për Gjon Serreqin me shokë, dhe për kohën e tij.

Të shkruash libër për një atdhetar të kalibrit të Gjon Serreqit, është nderë për autorin. Është më tepër se ide, është një mision. E Ramadan Haziri i ka bërë nderë vetes dhe kryepersonazheve edhe me libra tjerë, romane historike, që ka shkrua për atdhetarët: Metush Krasniqin, Shefqet Kapetanin etj. Libri është përmendorja më e mirë që mund t’i ngritet një atdhetari, sepse kjo përmendore (e librit) “ndërtohet” në zemrat e lexuesve e ruhet përjetësisht në biblioteka publike e private. Librin e hapë me deklaratën e Gjon Serreqit të dhënë me rastin e hyrjes së tij në Organizatën Nacional-Demokratike Shqiptare, kryetar i së cilës u bë Gjoni, ndërsa deklarata e tij pjesë e programit politik të organizatës: “Kjo organizatë angazhohet për çlirimin e popullit të robëruar shqiptar, për rend demokratik, siç ekziston në një pjesë të Evropës Perëndimore dhe në ShBA. Prandaj, unë këtë e përqafoj dhe do të luftoj për një Shqipëri etnike, demokratike, e jo për një Shqipëri zogiste apo komuniste”.

Gjon Serreqi u lind në Ferizaj, më 11 shkurt 1920, ndërsa vdiq (u pushkatua nga regjimi çetniko-komunist i Jugosllavisë/Serbisë) më 31 gusht 1947. Pas mbarimit të shkollës fillore (katërklasëshe) në gjuhën serbe, në Feriazaj, ku kishte suksesin më të mirë nga të gjithë nxënësit shqiptarë e serbë, si fëmi i një familje të varfër, dërgohet në Seminarin Ipeshkvik për Fëmijë të Varfër, në Prizren, ku arsimtarë dhe edukatorë ishin klerikë, dhe kishte një disiplinë të rreptë si në ushtri. Aty u takua, u njoh e shoqërua me Mark Krasniqin. Në ndërkohë, Gjoni dhe Marku u regjistruan dhe kryen gjimnazin në Prizren. Gjatë shkollimit në seminarin katolik dhe në gjimnaz, duke u përputhur me pikëpamje, ideal dhe qëllime, u bënë shokë të pandashëm, dhe formuan Partinë Zogiste Kombëtare, anëtarë të së cilës ishin vetëm këta të dy! Pas pushtimit të Shqipërisë nga Italia fashiste, Mark Krasniqi, si seminarist, kishte shkruar një poezi, si kushtrim për qëndresë kundër fashizmit: “Çohuni djemtë e Gostivarit/, çohu ti Dibër, çohu Tetovë!/, Çohu Shkup, ndera e shqiptarit,/ Çohu Prishtinë me gjithë Kosovë!/Çohu katund e çohu qytet,/ ndo të çlirohemi, ndo me dekë!/ Çohuni bijtë e Skënderbeut,/ t’ia kthejmë nderën atdheut!/ Kush shqiptar vetit i thotë/ për liri të çohet sot!/. Këtë poezi e kishin shumëzuar në 100 kopje, dhe Marku e Gjoni kishin marrë nga 50 kopje për t’i shpërndarë gjatë festave fetare. Gjoni i kishte shpërndarë të gjitha në Ferizaj, ndërsa Marku i kishte shpërndarë vetëm 5 kopje nëpër shtëpi, kurse të tjerat i kishte shpërndarë në varrezat e Pejës. Dhe kjo u bë humor midis Gjonit e Markut: “Doje t’i mobilizoje të vdekurit kundër fashistëve”, i thoshte Gjoni.Pas mbarimit të gjimnazit në Prizren (1940) Gjoni e Marku morën drejtime të ndryshme të shkollimit të mëtejshëm. Gjoni pak kohë vijoi studimet në Zagreb, por pas pushtimit gjerman, dy vjet (1941-1943) i vazhdoi studimet në Firencë (Itali). Pas rënies së fashizmit italian (1943), Gjoni kthehet në Kosovë. Pushtimin gjerman autori e karikon me një gjysëmhumor, përmes një dialogu të Gjonit, me një fqiun e tij (Mehmetin). Gjoni po ecte me vrull për të lajmëruar se erdhën dy gjerman me një motor të zi, dhe xhandarët serb të armatosur u fshehën diku rrugëve, si mijtë nga bukla. Duke u nisur nga thënia: “armiku i armikut tim, është miku im”, Gjoni pushtimin gjerman e shihte si çlirim nga Serbia, i bindur se nën pushtimin gjerman do të jetë ma mirë se nën atë sllav. Ashtu edhe nisi, u hapen shkolla, erdhën mësues e literaturë për shkollat shqipe. Nga gëzimi e enthusiazmi, blenin libra shqip edhe ata që s’dinin të lexonin. U ngjall jeta kulturo-zbavitëse dhe u ngjall shpirti i ndrydhur gati gjysmë shekulli nën robërimin sllav. Në vitin 1943 Gjoni u emërua kryetar komune në Babush të Ferizajt. Aty kishte kontakte të përditshme e të shumta me popullin, Kur rrinte e kuvendonte me burra nëpër oda, Gjoni ndrinte si llamba në errësirë. Me idealin dhe synimin për çlirim e bashkim kombëtar, nuk mund të pajtohej as me pushtuesin e ri, kështu që në vitin 1944 Gestapoja gjermane e arrestoi bashkë me disa shokë antifashistë, e gjykoi dhe në janar 1945, e internoi në punë të dhunshme, në një kamp të Vjenës, ku kishte shumë shqiptarë antifashistë e komunistë. Ky takim bëri që Gjoni një kohë kishte një relacion të mirë me komunistët. Kur mbaroi Lufta e Dytë Botërore dhe Gjoni u kthye nga kampi në atdhe, e gjeti vendin shumë më keq – të ripushtuar nga çetnikët serbë të shndërruar në partizanë e komunistë, të cilët bënin kërdi mbi popullin shqiptar; ia kishin vrarë edhe vëllain 16 vjeçar.

Si kuadër i rrallë me arsimim të lartë, Gjonit i ofruan ndonjë post në qeveri por ai nuk pranoi, ndërsa në vitin shkollor 1946/47 u caktua profesor i matematikës e historisë, dhe edukator në Konviktin e Gjimnazit “Sami Frashëri” në Prishtinë, ku vepronte një celulë aktive e organizatës NDSh, në të cilën u angazhua edhe Gjoni. Njëkohësisht aty e kishin emëruar edhe një profesor, Nexhip Habipaj nga Gjirokastra, i cili degradoi në spiun të OZN-ës. Pa e bërë një vit pune, Gjonit iu desh të kalojë në ilegalitet, ku u zgjodh sekretar politik i NDSh-s, për Rajonin e Kosovës.

Gjoni promotor i NDSh-së

Me idealin e tij për çlirim e bashkim kombëtar, me sinqeritetin dhe zellin e tij në punë, me aftësinë e komunikimit me njerëz, Gjon Serreqi fitoi besimin dhe simpatinë e masës, sidomos të rinjve; u bë si lokomotivë që tërheq shumë vagona pas vete. Përkushtimi që të realizojë idealin e çlirimit dhe bashkimit kombëtar, ishte më i madh se lakmia për perspektivë personale, se dashuria ndaj familjes dhe të fejuarës, prej së cilës u nda me shumë keqardhje, pasi që Gjoni ishte përcaktuar për luftë a vdekje deri në çlirimin dhe bashkimin kombëtar. Me ndarjen e prekshme e të dhembshme nga e fejuara, vërtetoi në praktikë atë thënien për patriotizmin, se: “Për dashuri e jap kokën, ndërsa për atdheun e jap edhe dashurinë”. Në organizatën e NDSh-së Gjoni ishte promotor i aktiviteteve dhe kreu detyrat më të rëndësishme, siç ishin punët e organizimit dhe masivizimit, zhvillimi i propagandës në popull, pasqyrimi i gjendjes reale, formimi i komiteteve të Organizatës nëpër fshatra e qytete, organizimi i Kongresit V të NDSh-së në Blinajë, ku u zgjodh kryetar i organizatës dhe komandant i Ushtrisë Çlirimtare të NDSh-së. Në një tubim të organizuar në Gadime të Poshtme, ku betoheshin dikush me flamur e dikush me Kur’an, për çlirim e bashkim kombëtar, Gjoni e vuri revolën në tamth e tha: “Kjo ia marrtë jetën Gjon Serreqit po nuk e mbajti premtimin”! NDSh-ja kishte një organizim rajonal, me përgjegjësit e caktuar, ndërsa kishte komitetet e veta nëpër qytete e fshatra; Komiteti Qendror i NDSh-së ishte në Shkup, ndërsa një komitet tjetër në Greqi, për lidhje ndërkombëtare. Pushteti i ri sllavo-komunist e shtoi zullumin mbi popullsinë shqiptare. Ndiqte, burgoste, torturonte, vriste me gjyq e pa gjyq nacionalistët e patriotët shqiptarë. Edhepse NDSh ishte organizatë më vete, pushteti jugosllav dhe ai komunist i Shqipërisë i trajtonin njësoj ballistët dhe NDSh-istët si bashkëpunëtorë të fashizmit. Populli dhe organizata NDSh kishin iluzione, se pushteti i ri komunist i vendosur në vitin 1945, nuk do të zgjaste më tepër se 6-12 muaj, sepse bota demokratike nuk do ta duronte “murtajën e kuqe”, madje edhe nëse duhet të nisë lufta e tretë botërore.

Në ilegalitet Gjoni me atdhetarë tjerë shëtiti gjithë Kosovën anembanë nëpër fshatra, male e bunkerë. Kohën më gjatë të qëndrimit ilegal, me grupin e tij të njerëzve besnikë, e kaloi në rrethin e Kamenicës dhe në shpatijet e maleve të Sharrit. Në rrethin e Kamenicës u njoh me shumë atdhetarë, por duhej të kishte kujdes nga langoitë e OZN-ës.

Është një listë e gjatë e emrave të njerëzve atdhetarë që njohu dhe bashkëpunoi Gjoni me ta për çështje kombëtare, siç ishte Isa Dujaka, toger dhe komandant i policisë në Kamenicë, i cili, përmes njerëzve të besueshëm e njoftoi Gjonin se ishte konspirua e zbulua bunkeri në të cilin Gjoni me shokët kishte ndejtë një muaj ditë. Ky lajmërim bëri që OZN-a e gjeti bunkerin thatë, ku akoma nuk ishte shua zjarri. Mënyra e zbulimit të bunkerit dhe vuajtjet e bariut trim e besnik Asllan Dërmaku nga Shipashnica, që e dinte por kurrë nuk u tregoi për bunkerin, janë storie e posaçme. Pas daljes nga bunkeri, njësiti i tij u shpërbë dhe mori fund iluzioni për krijimin e një ushtrie, që pritnin se pranvera do të sillte ndryshime. Mirëpo, nuk vonoi shumë dhe u arrestua (në Desivojcë, më 24 shkurt 1947). Është e gjatë lista e figurave të personazheve pozitive të romanit, por kishte edhe asi burra të ligj, karrieristë e lakmitarë për para e privilegje, të cilët bashkëpunonin me pushtetin dhe OZN-ën. Të gjithë ata emra të përveçëm janë personalitete reale, kush më shumë e kush më pak të njohur nga historia e asaj kohe. Në gjykimin e mbajtur në Prishtinë, Gjoni pati një dialog të ashpër me prokurorin Ali Shukriu, i cili kërkonte të dinte shokët e bashkëpunëtorët më të ngushtë të Gjonit, mirëpo trimi nuk i tradhton shokët. Po, ta lamë që vetë lexuesit e romanit të njihen me figurën, karakterin, qëndrimin dhe aktivitetin e Gjonit me shokë, dhe të tjerëve.

Dialogje e monologje me humor të lehtë. Mësuesi ia uron qenit vitin e ri

Për ta bërë librin (romanin) më të lehtë për lexim, dora mjeshtërore e autorit ka ndërthurë ngjarje e situata, që për pak kohë ta heqin atë zymtësi të kohës e situatës. Këtë e bënë përmes dialogjeve ose monologjeve, sikur ishte dialogu me Mark Krasniqin, për “mobilizimin e të vdekurve (fq.35), por edhe shumë tjera. Kur hynë dy gjermanë me një motor në Ferizaj, pa e shkrepur asnjë plumb, Gjoni po vraponte për të përhapur lajmin. Një fqinjë e pyet: “- Çfarë ka ndodhur, përse ngutesh? – Po ikin sllavët. – Nga kush po ikin? Nga një motor i zi. – Eja të hash akullore në dyqanin tim, deri sa të ngopesh, për këtë sihariq” (fq.40-42). Një dialog midis një fshatari të zhgënjyer, pse Zoti kishte lejuar këtë zullum mbi popull, i thotë hoxhës: “- Mos më prit më në xhami! – Po përse or burrë? – Sepse Zoti nuk po i dëgjon lutjet tona! – Ku e more vesh? – A po sheh Ai çfarë po na bëjnë komunistët? – Pushtetin e dërgon Zoti, ashtu siç e meritojmë. – Thefsh qafën, hoxhë! Pse bre burrë” – Sepse qenke me komunistët ti! …”. Më humoristik e domethënës është monologu i mësuesit Mateja. Ai e kishte pritur vitin e ri në restorantin e Fabrikës së Drurit në Ferizaj, ku kishte pasur kryesisht muzikë e këngë serbe. Mateja atë natë askujt nuk ia kishte uruar vitin e ri. Me një shokun e tij, i dehur po kthehej në shtëpi para mëngjesit. Rrugës e sheh një qen, të cilit i flet: “Mirëmëngjesi shok! Je komunist? Jo, nuk je. Po ta uroj, pra, Vitin e Ri…” (fq.285).

***

Romani “Endrra atdhetare e Gjon Serreqit” nuk ka tituj e nëntituj, prandaj nuk ka as lëndën e përmbajtjes. Lexuesi i vëmendshëm do të vërejë kapërcime të kohëve dhe ngjarjeve, por nga pikëpamja artistike në romane është e lejueshme, dhe që nuk e humbë konsistencën. Është strukturuar e shtjelluar lidhur me ngjarjet, vendet dhe personazhet, në të cilin është kondensuar realiteti historik e politik i një periudhe të shkurtër të ndërrimit të disa pushteteve okupuese mbi Kosovën, kur për nacionalistët atdhetarë dhe për gjithë popullin shqiptar ishin situata shumë të rënda. Gjon Serreqi të gjitha që kishte: perspektivën, vuajtjet, dashurinë, familjen dhe jetën ia fali atdheut, duke ëndërruar çlirimin dhe bashkimin kombëtar. Për asnjë çast nuk e ndërroi kursin e idealit të tij. Duket se këtë kurs e këtë ideal e mbajti edhe “bashkëpartiaku” e shoku i tij nga ditët djaloshare, Akademik Mark Krasniqi, i cili librin e tij të fundit: “Porosia ime për shqiptarët”, e shkruan me moton: “Mos hiqni dorë kurrë nga bashkimi kombëtar”.

***

Dy fjalë për autorin: Ramadan Haziri është emër i njohur dhe i respektuar në letërsinë tonë, veçmas në Kosovë, si studiues (i historisë) dhe krijues i ma se 30 veprave: publicistikë, tregime, romane për fëmijë, romane për të rritur (disa romane historike, si ky për të cilin bëmë fjalë), drama. U lind në Ferizaj (1940). Shkollën fillore e kreu në vendlindje, ndërsa Shkollën Normale dhe Fakultetin (histori) i kreu në Prishtinë. Si nxënës i Normale, me një grup që i përkisnin një organizimi politik, u arrestua dhe torturua (1961). Punoi si mësues. Disa herë u arrestua, izolua e torturua, si bashkëpunëtor i Adem Demaqit (1975), si nxitës i demonstratave (1981), dhe u përjashtua prej pune si njeri i papërshtatshëm për arsim. Më 1985 u arrestua bashkë me Metush Krasniqin, dhe u dënua me 11 burgim, prej të cilave i ka mbajtur 6 vjet. Pas daljes nga burgu, në kohën e okupimit të Kosovës nga pushteti i egër serb, nuk pushoi së vepruar për çështje kombëtare, prandaj për t’iu shmangë arrestimit, iku dhe u vendos në Shqipëri, ku qëndroi derisa Serbia u shporr nga Kosova. Me shkrime ka filluar të merret vonë (prej vitit 1998), por duket se me punë intensive, me dijen dhe përvojën e akumuluar, e ka kompensuar kohën, ashtu që ka përgatitur e botuar edhe nga disa vepra gjatë një viti, dhe përkundër moshës dhe shëndetit të brishtë, punon pa u ndalur.

*(Ramadan Haziri: “Ëndrra atdhetare e Gjon Serreqit” (roman), SAGA, Prishtinë 2015)