Archives for September 2015

ASNJË POEZI NUK MUND TË KONSIDEROHET ABSOLUTE PËR TË GJITHË

September 15, 2015 by dgreca

Rreth librit “I flet zemra zemrës”, me parathënie te ish deputetit dhe shkrimtarit IbrahimVasiari./

Nga Enver Memishaj/

Sapo ka dalë në qarkullim libri me poezi i poetit tashmë të njohur Petrit Derraj. Mësuesi dhe aktivisti shoqëror Petrit Derraj, i njohur edhe si Petrit Smokthina, është diplomuar në vitin 1968 mësues i gjuhës dhe letërsisë shqipe. Që nga ai vit ka ushtruar detyrën fisnike të mësuesit dhe drejtuesit të shkollës së vendlindjes, Bashaj.

Por ai bëri emër edhe si poet, publicist dhe aktivist shoqëror. Si njeri me ndjenja të holla dhe shpirt poetik, ai doli në vijën e parë të luftës dhe propogandës për përmbysjen e diktaturës komuniste. Në krye dhe në udhëheqie të lëvizjes demokratike, ai nuk u lodh asnjëherë, duke u bërë shembulli i demokratit popullor të Smokthinës krahinës së tij dhe më gjerë.

Në librin e tij të parë me poezi të zgjedhura ai ka përmbledhur 58 poezi me tema të ndryshme pateriotike, lirike, fabula, etj.

Poezia patriotike shquan nga forca artistike dhe historike që e bën lexuesin ta jetojë ngjarjen dhe e vë atë në mendime. Poeti nuk mund të rrinte pa skalitur në vargje krenarinë e vendlindjes së tij, në poezinë “Kur u vra Cane Myftari”. Me një forcë të madhe artistike dhe emocione ai tregon se gjithësia ra në heshtje dhe përulet në çastin kur u vra patrioti i shquar Cane Myftari:

Gjithandej u hap një gjëmë,

Dhe zia mbuloi vendë.

Kur u vra Cane Myftari,

Humbi jeshillëkun bari…

Dafina degët i vari,

Për t`iu bërë kurorë varri.

Po me këtë forcë poeti përshkruan e ngre lart patriotin Tafil Buzi. Me ndjenjë të veçantë dashurie ai përshkruan edhe xhaxheshën e tij, Qeriba Derraj, që kur ra dëshmore e atdheut:

Labet vunë perçet e zisë,

Qielli sikur u gremis.

Nuk mund të rrinte poeti pa i kënduar edhe vendlindjes dhe krahinës së tij Smokthinës, me një dashuri të pa kufishme që vihet re në çdo varg e në çdo strofë, për të parët e tij që:

Të shquar për trimëri,

Shumë burra smokthinjotë,

Qysh herët në lashtësi,

Për liri janë bërë copë.

Poeti krenohet edhe për origjinën e tij, fisin Derraj, si fis i dëgjuar, për zakone të mira, për besë dhe për atdhetari:

Derrajt, një fis i dëgjuar,

Për besë e zakone shquar,

Për liri, nder e sinuar.

Të kësaj natyre janë edhe poezitë “Kullë e gjyshërve të mi”, “Vatrat s`u braktisën”, “Ura”, etj.

Poeti u këndon e ngre lart edhe vlerat e disa artistëve të ditëve tona duke shfaqur kështu ndjenjat e tij të holla, qytetarinë dhe vlerat intelektuale. Me vlerësim, dashuri e respekt ai i ka kushtuar poezi këngëtartit zëbilbil Hysen Rukës, poetit popullor të krahinës së tij Perlat Hasanit, ndërsa për këngëtaren famëmadhe Maja ai shkruan:

Maja me shikim të gjallë,

Sytë kush t`i bë të shkruar,

Apo mos deti me valë,

Bukur t`i ka pikturuar.

Në poezinë lirike poeti këndon me talent, me ndjenja të holla njerëzore, me passion dhe me ide e kuptim që lexuesi jo vetëm e ndien, por edhe mëson prej lësaj poezie:

Balli yt si hënë e plotë,

Unë për ty s`duroj dot.

Faqe të kuqe si shegë,

Mos më hidh degë më degë.

Ose në një poezi tjetër autori e krahason bukurinë e vajzës me diellin e cila i drejtohet diellit:

Kur ecje, lëshoje dritë,

Kush të pa e s`u mahnit.

Pyesje diellin dritëshumë

-O dil ti, o të dal unë?

Shkurt kjo është poezia e Petrit Derraj, poezi e idesë, e ndjenjave të holla, poezi që prek zemrën dhe mëndjen e lexuesit, poezi që është vazhdim i traditës së Smokthinës, krahinës së tij të njohur.

Poeti duke qënë shumë kërkues ndaj vetes dhe duke qënë i bindur ndaj vlerës së poezisë ka lënë jasht këtij libri shumë poezi të tjera dhe rapsodi disa prej tyre të botuara në shtypin e përditshëm, shkruar nën frymën dhe traditën e Labërisë. Unë jam kundër këtij gjykimi të rreptë, pasi edhe pse ato vjersha të lëna jasht librit nuk u përmbahen rregullave dhe teknikave të artit poetik, por në to mbizotron ndjenja e shpirtit e shprehur në vargje.

Për të mbrojtur këtë ide po u drejtohem kritikëve dhe dijetarëve që janë munduar të japin përkufizimin e poezisë. Ata kanë qënë shumë si Volteri që thosh: “Poezia është muzika e shpirtit”, por ka shumë të tjerë që japin përkufizime të ndryshme si Samuel Johanson, Sheglli, Eliot, Ajshtajni etj.

Nëpërgjithësi kritikët e shumtë arrijnë në përfundim se poezia është muzika e shpirtit dhe se asnjë poezi nuk mund të konsiderohet absolute për të gjithë, prandaj presim librin e dytë të autorit ku të ketë përmbledhur të gjithë poezitë e tij të lëna jasht këtij libri.

Shkrimtari Ibrahim Vasiari që ka bërë parathënien e librit arrin në përfundimin se në poezinë e Petrit Derraj “ndiejmë ëmbëlsinë e vargut dhe sinqeritetin e fjalës, na jepet rasti të njihemi me një këngëtar të “formatit” tipik lab, i cili hyn në skenën letrare me hap të padrojë… por që shpejt arrin të na bëjë për vete me thjeshtësinë dhe bukurinë e një shpirti të pastër poetik, një zemër e pastër njerëzore…”.

ZAMIRA RUBJEKA, VATRANIA NE TAMPA QE SHQUHET EDHE SI VEPRIMTARE PER BAMIRESI

September 15, 2015 by dgreca

Zamira Rubjeka eshte nje aktiviste per ceshtje bamiresie dhe anetare e borded te deges se Vatra Tampa chapter ne Clearwater, Florida (FL)./

Nga Isuf SPAHIAJ/ Tampa-Florida/

Zamira eshte me prejardhje nga Tirana me gjenerata. Gjysherit e Zamires nga ana e babait kane jetuar ne zonen e Medresese qe tiransit e vjeter e njohin si Mehallja e Kukjve. Gjysherit nga ana e nenes jane nga zona e Ishmit te Durresit. Nje influence positive ka qene dhe mbetet gjyshi nga ana e nenes qe ishte I njohur per patriotizem, pajtime gjakrash dhe si plaku I mencur is asaj zone. Gjyshi (Haxhi Karepi) ka qene pjesemarres ne mbledhjen e Mukjes per te cilin sapo Komunizmi mori pushtetin dhe e arrestoi dhe e torturoi per 180 dite ne dhomat e torturave per te spiunuar dhe per te dhene informacione te pjesemarrseve te asaj mbledhje si Abaz Kupi , Familja Keqi dhe te tjere. Pasi nuk bashkepunoi me sigurimin dhe ne pamundesi te fakteve konkrete ai u leshua nga burgu kur u la te vuante ne varferi dhe me pasoja shendetesore. Nderkohe oxhaku I kesaj shtepie kishte hapur dyert te cdo shpitari ne kohen e luftes dhe ndihmuar te pagrenit, te semuret e kohes se luftes e pa pasur parasysh se cilit krahe politik I takonin.

Me gjithe veshtiresite qe kaloi dhe humbjen e pasurise, ai vazhdonte te edukonte niperit e mbesat e tij me dashurine per kombin dhe atdheun deri ditet e fundit te jestes se tij. Keto vepra ndihmuan me brumosjen e Zamires me nje edukate familjare dhe dashuri per atdheun. Kjo tradite familjare eshte ndjekur dhe me pas nga prinderit e Zamires gjate luftes se Kosoves, ku ne shtepine e saj u strehuan 17 vellezer e motra kosovare me gjithe femijet e tyre.

Kjo tradite familjare po ndiqet dhe nga Zamira, me kurajon, pasionin dhe deshiren per te kontribuar ne komunitetin e Clearwaterit ku ajo punon dhe jeton se bashku me familjen e saj.

Zamira jetoi ne Shqiperi deri ne vitin 1997. Ajo filloi karieren e saj ne Banken e Kursimeve te Tiranes duke ndjekur dhe studimet e finances ne Universitetin e Tiranes. Enderrat e kesaj vajze te re per te ardhmen dhe passionin per finance u nderprene ne vitin 1997 kur cdo gje u mbyll dhe u erresua ne Shqiperi per shkak te luftes civile. Per te shpetuar jeten, prinderit e Zamires me ndihmen e Konsullates Polake ku punonte I jati u nisen me gjithe vellain e saj te madh ne rruget e mergimit pa ditur se cfare I priste ne Poloni dhe pastaj ne Gjermani. Zamira jetoi disa muaj ne kampet e refugjateve dhe pastaj u punesua ne nje restorant prane Hanoverit ku punonte mbi 12 ore pune te rendomta per te kursyer te holla per endrren e saj te madhe, Ameriken. Fatmiresisht, po ne ate vit, Zamira u approvua per green card dhe emigroi serish ne SH.B.A. Ky ishte fillimi I nje jete te re por te paditur. Zamira kishte vetem vellain e shoqes se saj te ngushte qe e priti per here te pare ne aeroportin e Nju Jorkut.

Shkeputja nga Shqiperia per te dyten here ishte akoma me e dhimshme dhe renqethese. Kete radhe ishte matane oqeanit ne nje vend qe nuk e kishte shkelur kure, qe nuk fliste gjuhen angleze. Ajo e dinte qe nuk kishte kthim mbrapa dhe momenti me I veshiter shpjegon Zamira, ishte kur u tha lamtumiren te dy prindereve te saj te shtrenjte. E kujton si sot ate moment dramatic, kur vendosi mos t ekthente koken mbrapa dhe pertypte lotet e saj nga shkeputja familjare dhe vendi qe e lindi dhe I rriti. Edhe sot e kesja dite I mbushen syte me lot kur e kujton ate moment.

I tere udhetimi per ne Amerike ishte nje humbje e 25 vjeteve te jetes se saj dhe fillimi I nje etape te re me shume te panjohura. Zamira arriti ne Amerike vetem me $2000 qe kishte kursyer duke punuar ne Gjermani. Ajo jetoi disa muaj ne Cunnecticut dhe levizi perseri ne shtetin e Florides. Aty me ndihmen e disa shqiptareve u punesua ne nje fabrike komputerash ne Saint Petersburg, ku punonte me ore te zgjatura dhe 7 ditet e javes pa pushim derisa ishte ne gjendje te blinte nje makine te perdorur dhe apartamentin e saj.

Veshtiresite ishin te natyrave te ndryshme, nga pengesa e gjuhes, paragjykimi ne komunitet sin je nga vajzat qe kishte emigruar vetem deri aty ku jetoi si endacake per disa dite. Me gjithe keto veshtiresi ajo ishte e kembengulur qe do tia dilte mbane dhe nuk nguronte te vinte ne prove njohurite qe kishte fitur ne Shqiperi ne fushen e finances. Tani ajo ka mbi 12 vjet qe punon ne nje nder bankat me te medhaja ne SH.B.A me nje experience extensive ne huat bankare dhe analiza financiare.

Ne vitin 2010, Zamira u trondit shume nga lajmi qe nena e saj u diagnostikua me kancer. Ajo beri te pamunduren, per te ndihmuar nenen e saj qe po vuante nga dhimbjet. Pasi arriti ta sillte ne Amerike dhe me vite me sakrifica duke luftuar me jete, nena e Zamires mbijetoi kancerin dhe gezon shendet te plote. Duke u hasur me kete lloj veshtiresie, Zamira u be me ndjeshme kundrejt njerzve me nevoja dhe te semure. Per here te pare me bashkupunin me z. Semsedin Yasar nga Shkupi, ajo punoi per te mbledhur fonde per djalin e vogel shqiptar, Andi Cali. Historia e ketij djali te vogel ia rrembeu zemren dhe nuk ngurroi te kerkonte fonde neper busineze dhe individe shqiptare. Me ndihmen e disa vullnetareve, Juliani nga Tropoja, Xhesi Memko nga Tirana dhe Aurela Mustali nga Malesia e Madhe organizoi mbremjen e bamirerise ku shume shqiptare vune doren ne zemer dhe kontribuan finaniciarisht me gjithe shpirt per Andin (Engjelli me Floke te Kuqe), qe fatekesisht humbi jeten e tij te pajetuar 3 muaj me mbrapa. Ndihmen per mbledhjen e ketyre fondeve e dhane dhe aktivistes qe kishin kohe qe punonin ne komunitet Z. Ismet Gjeloshi dhe Z. Isuf Spahiaj me informacionet dhe ekpertizen e tyre. Ky lloj sensibiliteti e preku Zamiren akoma me shume, ku nuk ngurroi te kontribonte ne ndihme te nje vajze fatkeqe ne Shqiperi, Ela Mustali qe kishte nevoje per implant veshkash.

Gjate ketyre ngjarjeve, ajo me gjithe nene e saj kontribuan ne hapjen e shkolles se pare te gjuhes shqipe ne Clearwater , shkolla Iliria. Qe nga ajo kohe, ajo u lidh me bashkeatdhetaret qe kishin te njejtin pasion dhe dashuri per kombin si Z.Ismet Gjeloshi, Z, Isuf Spahiaj, Znj. Iva Nallbani, Z. Klejdi Poloska, Znj. Klodiana dhe Vjollca Hysenlika. Se bashku ato punuan ne menyre vullnetare per te organizuar Festen e Pavaresise se Shqiperise qe u krye me sukses.

Miti pellazg i krijimit, ruajtur në kujtesën e grekëve të lashtë, para-qytetërimi dhe fundi hyjnor

September 15, 2015 by dgreca

Nga Lluka Qafoku/

Po lexoja njëkohësisht dy vepra të shquara, të dy autorëve të shquar nga dy vende të mëdha e të fuqishme, që kanë bërë e shkruar një pjesë të madhe të bëmave të njohura të historisë moderne, me orientim qëllimor pothuajse saktësisht të kundërt: “A Room of One’s Own” (“Një dhomë më vete”) e Virginia Woolf dhe “Geschlecht und Character” (“Seksi dhe Karakteri”) e Otto Weininger. Vepra që kanë të bëjnë me problemin themelor të vetëdijes njerëzore, atë të dualitetit fatal, të paravendosur, atë të parakohës së çdo individi(=i pandashëm,a-tom, i gjallë) dhe vetë Universit si Individi i së Tërës (së gjallë, dmth të pandashme)…në raport me synimin unifikues dhe shpëtues të shpirtit njerëzor dhe me shfaqjet e mrekullisë së gjenialitetit në këtë drejtim. Të dy autorët janë vetëvrarë, por vepra e tyre mbetet pas hijerëndë dhe me një vlerë të pakontestueshme si përsa i përket problemit, ashtu dhe përsa i përket paraqitjes së tij.Dy vepra, që diskutojnë atë ndarje fatale, atë dualitet, kontradiktë të pareduktueshme,mbetëse, problemin e dyshit (=Deus), si në të menduarit logjik Boole-an dhe kompjuterik, ashtu dhe në seksualitetin e botës së gjallë e të pagjallë , problemin e unitetit të shpirtit, pra Zotit (që shqiptarët e kanë zët), problemin e honit hyjnor. Problemin e parakohës, paralindjes për çdo qënje, paralindjes së Botës vetë…Dikotomisë dialektike, valles së përjetshme të së njëjtës përmbajtje vdekësore-refren Dhe papritur, si përherë, mu kujtua ai Mit që nis, por dhe përfundon (siç do të përpiqem t’ju tregoj më poshtë), qytetërimin e lashtë mesdhetar, apo greko-latin. Në veprën madhore të restaurimit shkencor të mitologjisë greke “Greek myths” (“Mitet greke”) të profesorit të shquar të Universitetit të Oksfordit Robert Graves (Oxford, 1955), ndeshemi që në krye me atë legjendë të vetme të drejtpërdrejtë, të ruajtur nga folklori grek i lashtë për atë paragrek. Po e paraqes më poshtë të tërë, të përkthyer (fq.21-22)

Miti pellazgjik i krijimit

a) Në krye Eurinoma, Hyjneshë e Të Gjitha Gjërave, doli lakuriq nga Kaosi dhe nuk gjeti asgjë të ngurtë për të vënë këmbët; atëhere e ndau detin nga qielli dhe vetmitare hodhi një valle mbi valë.

Gjithë duke vallëzuar u drejtua nga jugu dhe era që i shtjellej pas shpine ju duk një gjë e re dhe e dallueshme; andaj mendoi ta nisë me të veprën e krijimit. U kthye befasisht, e kapi atë erë të veriut dhe e fërkoi me duart e saj; dhe ja ku u shfaq gjarpëri (Gjëra bëra) gjigand Ofioni.

Eurinoma vallzonte për tu ngrohur, vallzonte me një ritëm gjithnjë e më të egër derisa Ofioni i ndezur nga dëshira i përfshiu në spirat e trupit të tij gjymtyrët e Hyjneshës dhe u çiftua me të. Dihet se Era e Veriut, e quajtur dhe Borea, është një erë mbarsëse (pjellore); shpesh pelat të përkëdhelura nga fryrjet e saj, lindin mëza pa pasur nevojë për hamshor. Kështu mbeti me barrë dhe Eurinoma.

b) Shpejt ajo, kur fluturonte mbi det, mori foprmën e një pëllumbeshe dhe në kohën e caktuar bëri (khs. Bëri, bie, bora-K.Topalli) Vezën e Gjithësisë. Me urdhër të Hyjneshës Ofioni u rotullua shtatë herë rreth vezës derisa kjo u ça dhe dolën gjithë gjërat që egzistojnë, bija të Eurinomës: Dielli, Hëna, planetet, yjet, toka me malet e saj, me lumenjtë e saj, me pemët e saj dhe me barërat dhe krijesat e gjalla.

c) Eurinoma dhe Ofioni u vendosën në malin e Olimpit, por s’kaloi shumë dhe Ofioni e zemëroi Hyjneshën sepse mburrej se ishte krijues i Gjithësisë (Universit). Atëhere Eurinoma e goditi në gojë me një shqelm, i theu të gjitha dhëmbët dhe e lidhi në shpellat e nëndheshme në errësirë

d) Pastaj Hyjnesha krijoi shtatë fuqitë planetare dhe në krye të secilës prej tyre vuri një Titan (=zotëri) dhe një Titaneshë (zonjë): Tia dhe Hiperioni në Diell; Febja dhe Atlasi në Hënë; Dionja dhe Krio në planetin e Marsit; Meti dhe Çeo në planetin e Mërkurit; Temi dhe Eurimedonti në planetin e Jupiterit; Teti dhe Oqeani në planetin e Venusit; Rea dhe Kroni në planetin e Saturnit.

Njeriu i parë ishte Pellazgu, kryetari i fisit të pellazgëve; ai doli nga dheu i Arkadisë, i ndjekur shpejt nga njerëz të tjerë të cilëve Pellazgu u mësoi se si të ndërtonin kasolle, si të ushqeheshin me lënde dhe si të qepnin veshje me lëkurë derri, të ngjashme me ato që akoma veshin banorët fshatarë të Eubesë apo Foçidës.

Së pari, pavarësisht se miti është përcjellë nga grekët e lashtë, aty ruhet elementi themelor arbëror-shqiptar: kulti i zanave (amazonave), shtojzovalleve, madje fjala e fundit po te ndahet në rrokjet e saj që në shqip janë prapë fjalë, jep gjithë përmbajtjen dinamike të mitit të mësipërm, pra dhe shtimi(shumimi), zë-nja në dy kuptimet dhe vallja. Graves-i jep shumë burime të autorëve të lashtë greko-romakë Aty theksohet që sakrifica që bëhej në fenë pellazge qe Peloria dhe se ata thuhej se ishin të lindur nga dhëmbët e Ofionit (Ateneo XIV 45 639-40). Kjo është e njëjta që zbatohej nga Mirmidonët e Akilit (dhe këta të lindur mitikisht njëlloj), i ati i të cilit quhej Pele dhe që është i vetmi prijës që i lutet në “Iliadë” Zeusit të Dodonës Pellazgjike. Me interes është të ndiqet emërtimi paradigmatik pellazgjik (khs.emërtesa paradigmatike e fenomeneve me fjalët shqip-P.Zheji, “Shqipja dhe Sanskritishtja”) i historisë legjendare greke me kryeheroin Akil dhe i historisë reale greke me Kryeheroin Aleksandër (të Maqedonisë), kryeqyteti i të cilit ishte Pella. Dhe në librin e Perikli Ikonomit, “ Tomori dhe Dodona Pellazgjike”, Tiranë , 1934, vihet në dukje lidhja e fjalës së lashtë shqip pelje me pelën dhe me plakën dhe me kultin e Hyjneshës supreme në botën pellazge. “Plakat” shqiptare janë “Parkat” greke, siç janë dhe Moiret greke të Mirat shqiptare. Madje më tej aty theksohet dhe kulti i pëllumbit, themelor në mitin e mësipërm. (Vini re afërinë Peloria-pelje-plakë-pelë-pëllumb- pjell). Gjithashtu, fjalët borea-veriu-bora-bëri-fara-para që japin dinamikën semantike të mitit. Graves-i vë në dukje karakterin matriarkal të mitit dhe lidhjen e tij me mitologjitë sumere (sakrifica e pëllumbit) dhe të tjera të Lindjes së Mesme(semite) (Iahu është pëllumbi hyjnor në sumerisht dhe Jehovai) që lidh popujt paragrekë me popujt detarë (për pellazgët flitet në shkrimet e lashta se ishin të tillë) Kjo lidhet dhe me teoritë e fundit linguistike të Bernal.

Së dyti, të bën përshtypje identiteti i figurave me ato të teologjisë së krishterë. Fryma e Shënjtë që lë me barrë Shën Mërinë është identike me mitin. Rrëzimi i Ofionit po ashtu me rrëzimin e Luciferit. Madje Krishti thotë: “Qofshi të pastër si pëllumbat dhe të matur si gjarpërinjtë”-elementë themelorë të mitit. Në librin e P.Ikonomit që zura në gojë më sipër thuhet duke cituar një autor të lashtë se klerikët pellazgë të Dodonës ishin përkthyes dhe profetë, dhunti këto të Shpirtit të Shenjtë. Dhe egzaltimi maksimal i dashurisë së nënës është ndoshta thelbi i krishtërimit–“Totus Tuus”. Ja pra fundi i mentalitetit qytetar grek po në mitin paragrek duke rënë në po ata elementë në Krishtërim.

Një park, në qendër të Torinos, merr emrin, e Nënë Terezës

September 15, 2015 by dgreca

Më 4 shtator 2015, Bashkia e Torinos i dedikoi Nënë Terezës një park publik në qendër të qytetit, në një lagje multietnike, ashtu si ka qënë edhe jeta e të Bekuarës. E kërkonin prej dy vitesh shoqatat “Nënë Tereza”, Art@mia dhe “Infiniti Mondi onlus”/

Nga Andrea Skanjeti /

Më 5 shtator 1997, Urdhri i Misionareve të dashurisë humbi themeluesen e tij, bota mbarë humbi shenjtëreshën e kohërave moderne, populli shqiptar, kudo që ndodhej, humbi ikonën e dashurisë: Nënë Terezën. Mirëpo, shumë shpejt e kuptuam që, edhe pse kishim humbur një “drejtues” apo “barì”, kishim fituar një shembull, një shembull jete që mund ta ndjekë – dhe në fakt kishte filluar ta ndiqte – kushdo: një hindu që dëshiron të bëhët një hindu më i mirë, një mysliman që dëshiron të bëhët një mysliman më i mirë, apo një katolik që dëshiron të bëhet një katolik më i mirë, sepse kjo ishte dëshira dhe misioni i Nënë Terezës në këtë botë Shumë shpejt, në vendet shqipfolëse e jo vetëm, u shkruan libra nga “dishepujt” e Nënë Terezës dhe në emër të saj u dedikuan universitete, bulevarde apo aeroporte.

Më 4 shtator 2015, në përkujtim të ditës së ndarjes nga kjo botë të Nënë Terezës, Bashkia e Torinos i dedikoi shenjtores shqiptare një park publik në qendër të qytetit, në një lagje multietnike, ashtu si ka qënë edhe jeta e të Bekuarës. (vazhdon pas fotografisë)

Që para dy vitesh, shoqata të ndryshme shqiptare, si shoqata “Nënë Tereza” dhe “Art@mia”, si dhe shoqata italiane me aktivitet në Shqipëri e Itali, “Infiniti Mondi Onlus”, i kanë bërë një kërkesë zyrtare bashkisë së qytetit subalpin që Nënë Terezatë mund të kujtohej në një prej ambienteve publike të këtij qyteti. Të njëjtat shoqata vazhduan edhe me një punë sensibilizuese, duke organizuar takime e konferenca. Në mars të 2013, Dom Lush Gjergji, biografi i Nënë Terezës, mbajti një konferencë-dialog me titull “Madre Teresa, Patrimonio dell’Albania, Patrimonio dell’umanità”. Ndërsa më 4 shtator 2015, në ambientet e lagjes 7 të qytetit verior, u inaugurua parku me emrin e murgeshës shqiptare. Takimin e inaugurimit e hapi një mesazh i z. Visar Zhiti, i ngarkuari me punë i shtetit shqiptar pranë Selisë së Shenjtë, në pamundësi për të qenë fizikisht i pranishëm: ”…Duke nderuar Nënë Terezën, kemi nderuar veten, kemi zbukuruar kështu rrugët dhe shpirtrat dhe kemi marrë porosinë e madhe që të duam njëri-tjetrin, që të bëjmë më shumë për jetën…”

Anamaria Skanjeti, përfaqësuese e shoqatave promotore, përshëndeti të pranishmit si dhe kujtoi disa nga episodet më të rendësishme të jetës së Nënë Terezës, nga lindja e saj në një familje shqiptare fisnike e bujare deri te thirrja brenda thirrjes për t’i shërbyer më të varfërve të të varfërve. Ajo theksoi gjithashtu edhe arsyen përse ne ishim atje, “sepse tek Nënë Tereza kemi gjetur thelbësoren për zemrën tonë”. Është e vështirë të përkufizohet jeta e shenjtores shqiptare, me siguri fjalët më kuptimplote i ka shprehur vetë ajo, duke iu përgjigjur pyetjes së gazetarit – “Kush është Nënë Tereza?” – me fjalinë e mëposhtme: “Shqiptare nga gjaku, me nënshtetësi indiane, për sa i përket besimit tim, jam një murgeshë katolike,thirrja ime më bën t’i përkas botës, por zemra ime i përket zemrës së Jezusit”.

Këto fjalë, që na bëjnë të ndihemi krenarë, meqënëse ndajmë të njëjtin gjak në damarët tanë, na thërrasin gjithashtu të hedhim pikën tonë të dashurisë në oqeanin e madh të vuajtjes që na rrethon. Me këtë fjali përshëndeti edhe z.SilvioMagliano, zëvendëskryetar i Këshillit Bashkiak të Torinos – duke i përçuar të pranishmëve përshëndetjen dhe angazhimin e bashkisë për të kujtuar denjësisht jetën dhe veprën e të bekuarës me gjak shqiptar.

Në fund të ceremonisë, Emanuele Durante, kryetari i lagjes, theksoi ngjashmërinë ndërmjet familjaritetit të një parku në qytet, që shfrytëzohet edhe prej familjeve me femijë,dhe dashurisë së treguar nga “Nëna” e Kalkutës ndaj të varfërve dhe tëpasurve, të dobtëve dhe të fuqishmëve, femijëve dhe të moshuarve, autoktonëve e të huajve. Sa aktuale e provokuese për Europën tingëllojnë këto fjalë në këtë fillim shekulli!

Në ceremoni morën pjesë edhe Faik Dishnica, Konsulli Shqiptar në Milano, si dhe Artan Doda, Konsull Nderi i Shqipërisë në Torino.

Pas përurimit të pllakës përkujtimore, shoqatat promotore patën kënaqësinë të falenderonin autoritetet duke u dhuruar libra mbi jetën e Nënë Terezës.

Bashkësia shqiptare në Torino, e përbërë prej disa mijëra anëtarëve, e integruar plotësisht në kryeqytetin e parë të Italisë, ndihet krenare që tashmë mund të kujtojë së bashku me të “zotët e shtëpisë” një grua të vogël, por me zemër të madhe e me gjak shqiptar.(Foto Daniele Dal Bon)

Kadare: Njerzit e krimit, mes nesh

September 15, 2015 by dgreca

Ismail Kadare: Të hapen dosjet. Njerëzit e krimit, ende mes nesh

Shkrimtari Ismail Kadare në një intervistë përgjigjet për të gjitha “akuzat” e drejtpërdrejta bërë nga trashëgimtarët e Mitrush Kutelit, paraqitur në botimin më të fundit “Netë moldave”.

Kadare për herë të parë tregon si është përkthyer në frëngjisht vepra e Kutelit, por mbetur e bllokuar, e pabotuar nga familjarët. Shkrimtari pohon se Kuteli nuk është dënuar si oficer fashist, por për çështjen e Kosovës. “Rasti Pasko”, fabrikimi i sajesave nga njerëz të krimit, ende midis nesh. Shkrimtari i njohur ka folur në mënyrë ekskluzive për gazetën “Standard”.

“…E vërteta të forcon”, – thotë Kadare në bisedën tonë të lirë, duke lënë të kuptohet se intervista e mëposhtme është një mundësi shqyrtimi mbi krimet në diktaturë përtej “akuzës” që i drejtohet atij nga trashëgimtarët e shkrimtarit Mitrush Kuteli, që dje u mbushën 108 vjet nga dita e lindjes.

Kadare jep përgjigje për disa momente për të cilat është rënduar drejtpërdrejt nga familjarët e Kutelit në “Netë moldave”, ndoshta duke pritur prej tij të mbajë përgjegjësi për çfarë ka thënë, në rastin e përfoljes në “betejën e Stalingradit”, duke sqaruar për së dyti herë, edhe kërkuar që të lexohet drejt si në këtë intervistë, përcjellja e kësaj pandehme ose trillimi.

Por, Kadare që shfaqet gjithnjë e më rrallë, në ndërhyrjet e tij intelektuale në punët e vendit, këtë herë në intervistën ekskluzive për “Standard”, nxitur prej rastit të Kutelit, shprehet me përgjegjësi politike kur thotë se “hapja e dosjeve, dalja në dritë e të vërtetës nuk do të lejonte më që në sferën delikate të letrave dhe artit, spekulantët dhe denonciatorët, të vazhdonin veprën e tyre çnjerëzore.

Dje, ata i çonin kolegët e tyre në burg, e disa herë në mort, sot përpiqen t’i dëmtojnë me shpifje dhe trillime, si ato që u përmendën në këtë bisedë”.

Për shkrimtarin zhdukja e gjurmëve të krimit është nga problemet kryesore të një diktature të rrëzuar. Ky është edhe rasti shqiptar.

“Krahas mënyrës klasike, zhbërjes së dokumenteve, është fabrikimi i sajesave çoroditëse, që japin dorë për krijim fantazish dhe trimërish. Te rasti i Paskos kanë vepruar të dyja, çka tregon se një pjesë e njerëzve të përzier në krim janë ende midis nesh”, – është shprehur Kadare.

Por shkrimtari zbulon dhe një marrëdhënie të panjohur mes tij dhe Kutelit. Në parantezë:

Akuza e trashëgimtarëve e ardhur drejtpërdrejt: Kadare ka thënë të pavërteta dhe ky është një dëm i madh ndaj figurës së Mitrush Kutelit, sidomos jashtë Shqipërisë. “Meqenëse Kadareja ka krijuar një autoritet të madh ndërkombëtar e kombëtar, ai vetë si përhapës i kësaj të pavërtete, mendoj se rëndohet me një përgjegjësi të madhe ndaj figurës së Kutelit”.

Por, në intervistën e mëposhtme, Kadare, pyetur për “historinë e tij” të letrës së `88-ës, ka treguar për herë të parë se Kuteli është përkthyer në atë kohë nga një kushëri i Jusuf Vrionit në frëngjisht, por që sot e kësaj dite nuk janë botuar. Kjo komentohet e bllokuar, e refuzuar nga familjarët.

Një tjetër moment delikat lidhet me dënimin e shkrimtarit. Trashëgimtarët shkruajnë se dosja e hetimit është bosh dhe nuk ekziston letra e akuzës. Kur versioni i tyre është se mbi Kutelin rëndon akuza politike për përfshirjen në armatën fashiste rumune, Kadare thotë se çështja e Kosovës e çoi shkrimtarin në burg.

Zoti Kadare, është botuar një libër nga trashëgimtarët e Kutelit, “Netë moldave”, me një parathënie të gjatë, që ndalet në akuza të drejtpërdrejta mbi ju, mbi disa pasaktësi, sipas tyre, të dhëna në librin tuaj “Mëngjeset në kafe Rostand” mbi jetën e Kutelit.

E para lidhet me vitet e burgut, dënimin e tij, dhe e dyta, që është më e rëndësishme, me pandehmën tuaj për përfshirjen e Kutelit në Betejën e Stalingradit.

Në përgjigje të kësaj, ju sollët në gazetën “Standard” të njëjtin shënim si edhe në libër. Pse vendosët të reagonit me të njëjtën mendim, kur pritej të zgjeronit historinë e kësaj situate?

Përgjigjja ime ka qenë e njëjtë, sepse e vërteta ka qenë e tillë. Nuk e kam bërë ndonjë pandehmë për pjesëmarrjen e Dhimitër Paskos në betejën e Stalingradit. Përkundrazi, kam shkruar se “sipas një pëshpërime jo fort të besueshme”, është përhapur kjo pandehmë ose ky trillim. Mendoj se shprehja “sipas një pëshpërime jo fort të besueshme” është aq e qartë sa të mos lexohet si e kundërta e saj.

Trashëgimtarët shkruajnë në libër, që sipas Plasarit, ka qenë Shuteriqi, i cili ka artikuluar i pari “betejën e Stalingradit” dhe pretendojnë se ju jeni pasues i kësaj “teorie”. Si ka mbërritur tek ju ky “informacion”?

Nuk di që pëshpërima ka patur si autor Shuteriqin. Kam qenë student në Tiranë kur e kam dëgjuar të qarkullonte gjerësisht.

Në fakt, familjarët e lidhin këtë situatë me Shuteriqin si një argument të fortë, si akuzë politike pse u dënua Kuteli, ardhur nga qarqet letrare.

Një version tjetër, po që përmendet shkarazi, është edhe Kosova, “Poemi kosovar”. Në dijeninë tuaj, pasi nuk besojmë që rasti i Kutelit t’ju ketë lënë indiferent, pse mund të jetë dënuar me burg ky shkrimtar?

Mendoj se për ngjarje dramatike, siç janë dënimet e shkrimtarëve të shquar, duhet folur më seriozisht, çka do të thotë, më saktësisht. Dhimitër Pasko u arrestua dhe u fut në burg në vitin 1947, në kohë e terrorit shqiptaro-jugosllav. Ai u lirua fill pas prishjes së miqësisë me Jugosllavinë.

Kjo e bën edhe më të besueshme tezën se kërkesa për arrestimin dhe burgosjen e tij është bërë prej Jugosllavisë për shkak të angazhimit të tij për çështjen e Kosovës, dhe të një poeme me subjekt Kosovën.

Ky është një kujtim i turpshëm në historinë shqiptare pas luftës botërore, koha kur Mugosha dhe Popoviçi urdhëronin arrestime, si të ishin në shtëpi të vet. Merret me mend që ka njerëz që ende janë të interesuar që ky turp të harrohet, ngaqë kanë qenë të përzier me të.

Flitet për një letër që familjarët e Kutelit jua kanë dërguar juve më `88, pasi në një parathënie në frëngjisht ju keni përmendur mobilizimin e shkrimtarit dhe prej aty si duket, ka zgjatur ky debat deri tani. Si është historia juaj për këtë situatë, çfarë fati pati parathënia për Kutelin?

Do të ishte mirë që familjarët e Paskos t’i kujtonin ngjarjet ashtu siç kanë ndodhur. Pasko, ashtu si Poradeci, ka qenë shkrimtar i mënjanuar prej regjimit komunist.

Si të tillë, ishin gjysmë të ndaluar dhe botimet e tyre ishin jashtëzakonisht të rralla. Në kushte të tilla, dashamirësit e tyre, që nuk munguan kurrë, janë përpjekur t’i ndihmojnë.

Në atë kohë drejtoja të vetmen revistë që botohej në frëngjisht te ne, “Les lettres albanaises”, misioni i së cilës ishte njohja e letërsisë shqipe në botë.

Dihej se Pasko si shkrimtar gjysmë i ndaluar që ishte, nuk preferohej për përkthim.

Megjithatë, vendosa të botoj, pa kërkuar leje, disa nga perlat e tij në frëngjisht. Vështirësitë ishin të shumta, duke nisur nga gjetja e përkthyesit, të cilët ishin nën kontroll.

Përkthyesi im, Jusuf Vrioni, më propozoi që të përpiqesha për kushëririn e tij të parë, Azis Vrionin, i cili, njëlloj si Jusufi, kishte qenë i burgosur politik, përkthente gati-gati po aq shkëlqyeshëm sa ai. Dhe natyrisht e kishte emrin e ndaluar në shtyp, njëlloj si Jusufi.

Pa i thënë askujt i propozova përkthimin e Paskos, bashkë me pseudonimin Luan Gjergji, nën të cilin u përkthyen dhe u botuan, njëra pas tjetrës, novelat e Paskos.

Ia tregova tekstet botuesit tim francez në “Fayard”, i cili i çmoi shumë dhe pranoi t’i botonte në një libër, bashkë me një prezantimin tim, njëlloj si kishte ndodhur me prozën e Migjenit, që sapo kishte dalë në frëngjisht në Paris.

Këtu ndodhi edhe surpriza e keqe. Botimi u pengua nga trashëgimtarët e Paskos! Ka kaluar shumë kohë që atëherë dhe ende sot ka mbetur një mister ky refuzim.

Kam kujtuar se pas rënies së komunizmit, trashëgimtarët kanë gjetur ndonjë tjetër botues të huaj, por as kjo s’ka ndodhur. Ende sot novelat e bukura të përkthyera shkëlqyeshëm, kanë mbetur pa u shfrytëzuar në “Les lettres albanaises”.

Cili është dimensioni i Kutelit për ju?

Dhimitër Pasko është një nga shkrimtarët më të shquar shqiptarë, jo vetëm të viteve `30, por të krejt letërsisë shqipe. Si një klasik i saj, ai bën pjesë, në mënyrë të padiskutueshme, në fondin e artë të letrave shqipe.

Jeni takuar ndonjëherë, si e mbani mend?

Siç kam shkruar në librin “Mëngjeset në kafe Rostand”, e kam takuar për herë të parë kur isha student në shtëpinë e Sterjo Spasses, në rrugën Him Kolli, në Tiranë, më 1958.

Ishte përgjithësisht i heshtur e i pa përzier me njerëzit, dhe kjo ishte e kuptueshme për një shkrimtar që kishte qenë i burgosur politik. Aq më tepër që arsyet e vërteta të burgimit të tij, siç ndodhte shpesh, mund të merreshin me mend, pa u thënë asnjëherë haptas.

Si e shpjegoni faktin e zhdukjes së dosjes së dënimit të Kutelit? Familjarët thonë se nuk ekziston as letra e akuzës, pra thjesht, duke mbetur si “armik i popullit”, që si shkak iu ndalua botimi, e që pasoi me izolim të detyrueshëm të tij, duke u marrë vetëm me përkthime.

Humbja ose, më saktë, zhdukja e dosjes së hetimit e të dënimit të Dhimitër Paskos, është më shumë se një skandal. Është një shkrimtar shumë i njohur, i dënuar me burg politik, qysh në fillimet e rendit komunist.

Është jashtë çdo dyshimi se ka patur dhe ende ka njerëz të interesuar që dosja të zhdukej.

Në radhë të parë, janë denoncuesit, e sidomos ata që urdhëronin ose që e dinin nga vinin urdhrat.

Zhdukja e gjurmëve të krimit është një nga problemet kryesore të një diktature të rrëzuar, si në rastin shqiptar.

Krahas mënyrës klasike, zhbërjes së dokumenteve, është fabrikimi i sajesave çoroditëse, që japin dorë për krijim fantazish dhe trimërish.

Te rasti i Paskos kanë vepruar të dyja, çka tregon se një pjesë e njerëzve të përzier në krim, janë ende midis nesh.

Hapja e dosjeve, dalja në dritë e të vërtetës nuk do të lejonte më që në sferën delikate të letrave dhe artit, spekulantët dhe denonciatorët, të vazhdonin veprën e tyre çnjerëzore.

Dje ata i çonin kolegët e tyre në burg, e disa herë në mort, sot përpiqen t’i dëmtojnë me shpifje dhe trillime, si ato që u përmendën në këtë bisedë.

Desha të shtoj këtu se, po aq sa shpifësit e spiunët e djeshëm, do të përgjigjen ata që kanë dijeni për këto dosje, por në vend që t’i zbulojnë ato, i fshehin thellë e më thellë.

Flitet për një letër që familjarët e Kutelit jua kanë dërguar juve më `89, pasi në një parathënie në frëngjisht ju keni përmendur mobilizimin e shkrimtarit dhe prej aty si duket, ka zgjatur ky debat deri tani.

Si është historia juaj për këtë situatë, çfarë fati pati parathënia për Kutelin?

Do të ishte mirë që familjarët e Paskos t’i kujtonin ngjarjet ashtu siç kanë ndodhur. Pasko, ashtu si Poradeci, ka qenë shkrimtar i mënjanuar prej regjimit komunist.

Si të tillë, ishin gjysmë të ndaluar dhe botimet e tyre ishin jashtëzakonisht të rralla. Në kushte të tilla, dashamirësit e tyre, që nuk munguan kurrë, janë përpjekur t’i ndihmojnë.

Në atë kohë drejtoja të vetmen revistë që botohej në frëngjisht te ne, “Les lettres albanaises”, misioni i së cilës ishte njohja e letërsisë shqipe në botë. Dihej se Pasko si shkrimtar gjysmë i ndaluar që ishte, nuk preferohej për përkthim.

Megjithatë, vendosa të botoj, pa kërkuar leje, disa nga perlat e tij në frëngjisht. Vështirësitë ishin të shumta, duke nisur nga gjetja e përkthyesit, të cilët ishin nën kontroll.

Pa i thënë askujt i propozova përkthimin e Paskos, bashkë me pseudonimin Luan Gjergji, nën të cilin u përkthyen dhe u botuan, njëra pas tjetrës, novelat e Paskos.

Këtu ndodhi edhe surpriza e keqe. Botimi u pengua nga trashëgimtarët e Paskos! Ka kaluar shumë kohë që atëherë dhe ende sot ka mbetur një mister ky refuzim.

Kam kujtuar, se pas rënies së komunizmit, trashëgimtarët kanë gjetur ndonjë tjetër botues të huaj, por as kjo s’ka ndodhur. Ende sot novelat e bukura të përkthyera shkëlqyeshëm, kanë mbetur pa u shfrytëzuar në “Les lettres albanaises”./Violeta Murati/Gazeta Standard/