Archives for September 2016

TRAGJEDIA QE NDODHI ME 11 SHTATOR….

September 10, 2016 by dgreca

11 shtatori, dita më e zezë në historinë amerikane/

14224934_1215641191834132_8417427470518724772_n

*Amerikanët përkujtojnë pesëmbëdhjet vjetorin e sulmeve terroriste të 11 shtatorit 2001/

*Amerika nderonë sot edhe tre shqiptarët që humbën jetën në 11 shtator:Mon Gjonbalaj, Simon Dedvukaj dhe Rrok Camaj /

Gati tre mijë njerëzit, që humbën jetën nga sulmet e 11 shtatorit, ishin shtetas të më tepër se 70 vendeve. /

Speciale nga Beqir SINA, Nju Jork/

NEW YORK : Sot, në qytetin e New Yorkut, në një fshat në Pensillvani dhe në Pentagon, kudo në të gjithë territorin në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, përkujtohet 15-vjetori i sulmeve terroriste të 11 shtatorit të vitit 2001.

Në, ndërkohë, që ora do të shënon 8:46 të gjitha Kumbonat e Kishave, sirenat e anijve, dhe trenave, do të bien në respekt e nderim të viktimave, kurse nxënësit e shkollave në heshtje do të qendrojnë duke nderuar viktimat e 9/11.

Afro tre mijë njerëz u vranë atë ditë nga sulmi, i cili u bë shkak për nisjen e një fushate të gjerë të SHBA-ve kundër krimit dhe terrorizmit. Në SHBA gjatë kësaj dite, mbahen ceremoni përkujtimore ndërsa në Nju Jork, është hapur edhe Museu i Përkujtimit të 11 shtatorit.

15 vjetorin e sulmeve të 11 shtatorit do të shënohet nga një seri ngjarjesh solemne sot të dielën në qytetin e Nju Jorkut, ku do të marrin pjesë autoritetet më të larta amerikane, nga qeveria amerikane, shteti i Nju Jorkut, perfshire edhe dy kandidatet per President te SHBA, Hillary Clinton dhe Donald Trump.

Veprimtaritë përfshijnë leximin vjetor një e për një të të gjithë emrave të viktimave, dhe vendosjen e luleve nga të mbijetuarit dhe lutjet për paqe, në vendin ku më parë ishin dy Kullat binjake – Qendra Botërore Tregtare.

Televizionet amerikane do të ofrojë një trasmetim drejtpërsëdrejti të të gjitha kanaleve televiizive të ceremonisë vjetore përkujtimore në vendin ku më parë ishte Qendra Botërore të Tregtisë, në Pensillvenia dhe në Washington – Pentagon ku Presidenti Obama dhe Zonja e Parë Michele Obama do të udhëheqin ceremoninë.

Ceremonia e 9/11 Memorial- fillon në orën 8:30 të mëngjesit me kohën lokale dhe do të zgjasë deri rreth mesditës.

Tribute në Dritën

Mbrëmë dy “Kollonat” gjigante deri në qiell të prozhektorve të fuqishë me dritat e tyre blu nisen të shkëlqejë drejt qiellit nga pjesa e poshtëme -Lower Manhattan për një përkujtim vjetor me Dritën e Shpirtit, e cila filloi mbreme në darke dhe vazhdon per tre dite. Duke u ndezur në blu do të ndizen tre ditë nga në muzg dhe do të venitet në agim.

Këtë vit, Museumi 9/11 Memorial do të hapet nga ora 6 e mëngjesit deri në 12 në mesnatë për publikun e gjerë për të parë gjithëçka që pasqyrohet në shesh. Për të hyrë në shesh, janë hapur rrugët West, Fulton dherrugët Liberty dhe Greenwich . Pra për çdo rrugë kësaj rradhe nuk ka asnjë program formal.

Nëse do të pyesje çdo qytetar të kësaj bote, se çfarë ndodhi në 11 shtator, ai do të përgjigjet: “u krye akti më terrorist që përjetojë bota”. 4 avionë kamikazë sulmuan, dy simbolet gjigande amerikane. Atë të ekonomisë ku rrëzuan dy Kulla Binjake, dhe atë të ndërtesës së Ministrisë së Mbrojtjes – Pentagonin. Ndërsa, po atë ditë në të njëjtën kohë në afërsi të një fshati në Pensilvani, u rrëzua një avion, dhe kështu e marta e 11 shtatorit 2001, pa pritur e pakujtuar mori jetën e 2900 njerëzve të pafajshem.” Pra, në mëndjen e njerëzve të thjeshtë, 11 shtatori ishte një sulm terrorist, ishte një moment i dhimbshëm në histori, që erdhi e tronditi zemrat e mendjet e qindramiliona njërëzve, jo vetëm nga Shtetet e Bashkuara, por nga mbarë bota.

Ata avionë, e ata terroristë që shkatërruan dy Kullat Binjake në Nju Jork, apo një pjesë së ndërtesës së Ministrisë së Mbrojtjes – Pentagonin në 11 shtator 2001, 15 vjet më parë, nuk e bënë këtë për të shkatërruar thjesht dy Kulla nga më të lartat në botë, por, për të shkatërruar e sulmuar një qytetërim të tërë. Dhe jo më kot terroristët zgjodhën e goditën kullat e tregtisë botërore, World Trade Center, ato ndërtesa që mundësonin prosperitetin dhe tregtinë e mbarë botës, jo më kot u vu në shënjestër Pentagoni dhe Shtëpia e Bardhë, institucionet mbi të cilat është ndërtuar dhe e garantuar siguria e botës së lirë, paqe e demokraci. Ata që i kryen këto akte ishin të motivuar nga urrejtja kundra vendit simbol të demokracisë, paqes në botë – Shteteve të Bashkuar të Amerikës zemren e qytetërimit perendimor.

Terroristët i kanë shpallur luftë mbarë botës së lirë

Me të tilla akte ata që i kryen dhe ata fshihen pas tyre nuk i kanë shpallur luftë vetëm SHBA-së, i kanë shpallur luftë të gjithë atyre popujve e shteteve të cilëve SHBA u garanton sigurinë e lirinë. Të gjithë atyre shteteve aleate në mbarë botën, me të cilat SHBA janë bërë një – duke ndarë kështu prosperitetin dhe zhvillimin. Kjo është një prej pikave më të rëndësishme që edhe ne shqiptarët në Shqipëri, Kosovë, e viset shqiptare në Ballkan, e në diasporë, mbarë kombi shqiptarë arritën të tregojnë në 11 shtator 2001, se ne jemi populli më pro-amerikanë në botë. Ne jemi përkrahë SHBA, ashtu siç janë SHBA përkrah nesh, me pavarësinë e Kosovës dhe demokratizimin e Shqipërisë.

Për kombin shqiptarë, terrorizmi nuk është vetëm një kërcënim për SHBA dhe amerikanët, por për Shqipërinë dhe Kosovën, dhe trojet shqiptare. Udhëheqësit amerikanë, u prononcuan në media se 11 shtatori 2001, shënon ditën më të zezë në historinë e shtetit 240 – vjeçar amerikan. Nëse Perl Harbor ishte një tragjedi në Paqësor, 11 shtatori ishte sulmi i parë terrorist në tokën amerikane. Ishte sulmi i parë në 240 vjet në tokën amerikane, që nuk kish njohur luftë nga jashtë prej kur qysh lindi ai shtet me 4 Korrik 1776 . SHBA e gjeti veten në 11 shtator si superfuqia e vetme e botës e goditur nga një kontigjent njerëzish, të cilët i ushqente urrejtja e madhe ndaj SHBA-se. Ndaj Shteteve të Bashkuara të Amerikës u krye akti terroristë, vepër kjo jo e një personi apo grupi, produkti i një grumbulli njërëzish reth një organizate të quajtur Al Qaida. Oragnizat, që jo vetëm nuk i dënon këto akte, përkundrazi i mbështet ato në masë e në mënyrë të vetedijshme anë e mbanë botës.

Tolerance zero ndaj terrorizmit global

Duke filluar nga njëra anë e botës, e duke përfunduar në anën tjetër, Shtete e Bashkuara te Amerikes, ne krye vet, me aleatet e saj përfshirë edhe popullin më pro amerikan në planet, Shqipëtarët, do të ndërmerte një fushatë globale të testimit të aleancave të saj në botë, në luftën kundër terrorizmit. Kjo aleance do të kushtëzohej pikërisht me aplikimin edhe nga këto vende të tolerancës zero ndaj çdo forme të terrorizmit, korrupsionit e kriminialitetit, qoftë ky në rang shteti, rajonal apo global. Qeveritë e gjithë botës u vunë në levizje që të pastronin vendet e tyre nga terroristët, nga korrupsioni e kriminaliteti e krimi i organizuar. Të mbyllnin të gjitha llogarite e tyre bankare dhe te bashkepunonin ngushtesisht me SHBA në këtë luftë botërore. Lufta kundra terrorisimit, vjen direkt pas Luftës së Parë e të Dytë Botërore, dhe Luftës se Ftohtë, ku edhe ra perdja e egër komuniste në të gjithë Europën juglindore, përfshirë edhe rrëzimin e komunizmit në Shqipëri. Në këtë luftë morën e marrin pjesë edhe shqiptarët. Merr pjesë e gjithë Shqipëria dhe Kosova.

Amerika nderonë sot edhe tre shqiptarët që humbën jetën në 11 shtator

Mon Gjonbalaj, Simon Dedvukaj dhe Rrok Camaj ishin ndër 2.752 viktimat që u vranë në sulmin terrorist të 11 shtatorit të 2001 në Nju Jork.

Janë edhe këta tre emrat që shënohen në pllakën përkujtimore, por edhe që konsiderohen si heronjtë e Amerikës dhe pjesë e historisë së saj. Ata janë emrat që lexohen në këtë ceremoni vjetore për çdo 11 shtator – duke u përkujtuar nga mijëra amerikanët që mblidhen pranë vendit të ashtuquajtur tani Ground Zero në Nju Jork për të përkujtuar 13 vjetorin e kësaj tragjedie.

Në ceremonialin përkujtimore për çdo vjet në lokalitetin afër dy ish-kullave binjake janë tubuar anëtarët dhe të afërmit e tre familjeve shqiptare Mon Gjonbalaj, Simon Dedvukaj dhe Rrok Camaj , por edhe qindra shqiptarë nga trojet e ndryshme, për të ndarë dhembjen dhe për të qenë përkrahë Amerikës.

POSTRIBA, e para kryengritje antikomuniste në Europën Lindore

September 10, 2016 by dgreca

NGA SIMON MIRAKAJ*/

Ne nje fotografi me Voltana Ademin, Kryetare e Bashkise Shkoder dhe znj.Luli

Ne Foto: Hamza Jup Kazazi dhe Simon Mirakaj

Hamza Jup Kazazi ,Seit Prishta Reshat Kripa dhe Simon Mirakaj

Ne Foto:Nga e djathta: Reshat Kripa, Mexhit Cungu ish prefekt i Shkodres, Simon Miraka, zonja Luli, Seit Prishta.

Te nderuar pjesmarres, jemi mbledhur sot në këtë cermoni përkujtimore me rastin e 70 vjetorit të kryengritjes së Postribës e cila na bën te ndihemi krenarë si e para kryengritje anti komuniste në Europën Lindore. Na bën të ndihemi krenarë për përpjekjen e rezistencen heroike te këtyre martirve te lirisë, të cilët e morën pushkën në krahë për një Postibë të lirë e demokratike e jo vetëm për Postribën por për të gjithë Shqipërinë nga Vermoshi në Konispol. Ata janë e do mbeten madhështorë në kujtesen tonë sepse madhështore ishte dhe kauza e tyre liria, demokracia. Ata janë faqja e ndritëshme e historisë tonë. Të nderuar familjarë të ikonave të lirisë, të nderuar të pranishëm ata që japin jetën për liri e demokraci nuk vdesin ata i përkasin përjetësisë.

Komunizmi u instalua dhunshëm në Shqipëri me vrasje me gjygj e pa gjygj, me burgosje, internime, por me gjithë ashpërsinë e tij ai ndeshi në rezistencë heroike në veri të Shqipërisë ku komunizmi nuk i kishte ngulë kthetrat e tij si kryengritja e Kelmëndit me heroin legjendar Preng Calin, kryengritja e Malsisë Madhe me në krye Llesh Marashin deri te kryengritja e Postribës me në krye Jup Kazazin I cili kishte në krahë kreshnikë të tillë si Osman Haxhinë, Idriz Tahiri etj. Kjo kryengritje gjeti mbështetje edhe nga qytetaria Shkodrane e cila kishte një vizion perëndimor e një mentalitet europian. Për Shkodrën thuhet se është djepi i kulturës po është e vërtetë, për Shkodrën thuhet se është djepi I futbollit po është e vërtetë, e këtyre thënjeve duhet të ju shtojmë se Shkodra është dhe djepi i lirisë e kjo është më se e vërtetë. Lavdi te përjetëshme martirve të kryengritjes së Postribës.

I pa harruar kujtimi i martirëve të lirisë.

Shkodër 9/9/2016

Simon Mirakaj Kryetari I shoqatës së ish të përndjekurve politikë antikomunistë të Shqipërisë.

* Fjala e mbajtur nga Simon Mirakaj me rastin e 70 vjetorit të kryengritjes sË Postribes.

AZEM HAJDARI: “MË KA MARRË MALLI PËR NËNËN TIME!”

September 10, 2016 by dgreca

Nga Ramiz LUSHAJ/Atë natë të mrekullueshme të 22 marsit 1992, teksa po ndiqja rezultatet e zgjedhjeve nëpër rrethe, dëgjoj zërin e njohur të Azem Hajdarit që, përveç gëzimit të fitores, në një intervistë të shkurtër në mesnatë e bëri kërkesën në Radio “Tirana” për të përshendetur me këngën “Më ka marrë malli për nanën time”.

Po. Ai dëshironte që gëzimin e fitores së demokracisë, për të cilën dha aq shumë djali i saj, ta kishte dhe nëna e tij shpirtbardhë e punëtore, që i rriti fëmijët me shumë mundime mes varfërisë së kohës së socializmit. Kjo është një kërkesë njerëzore.

Dhe është pikërisht kjo njerëzore e Azemit që, para se të bënte Tyrben e Dervishit të Luzhës, ia pat rregulluar aq mirë edhe varrin nënës së tij të dashur.

Është pikërisht kjo njerëzore që atij i dha aq zemër e mend për t’u hedhur deri në vetsakrifikim në ballë të studentëve për të kërkuar lirinë dhe demokracinë në tokën shqiptare, për të dalë nëpër mitingje e për të folur me njerëzit e zemrës për të nesërmen.

Është pikërisht kjo njerëzore që e bën të nderuar e të respektuar në zemrat tuaja, në fjalën e në punën tuaj, në jetën tuaj, në të sotmen e të nesërmen tuaj, që të tjerët të kenë mall për ju, që ju të keni mall për të tjerët, që të ndërtojme jetën e demokracinë në emër të njerëzores.

RAMIZ LUSHAJ.
Botues i gazetës së pavarur “Shkëlzeni”

___________________________________________
Marrë nga Gazeta lokale “Shkëlzeni” e rrethit të Tropojës, nr. 18, shtator 1992.

Foto e Azem Hajdarit nga arkivi im vetjak. @ Ramiz Lushaj.

MË SHPËTOI DUHANI SHQIPTAR

September 10, 2016 by dgreca

(sipas kallëzimit të një mbreti polak)/

Nga IDAJET JAHAJ /

… Ja, më shikoni mua ju? Kam qenë mbreti i Polonisë dhe i Letonisë. Sigurisht, këto dy copa të arta të mbretërisë sime do t’i zhbënte, do t’i çirrte me thoin e vogël ariu i madh rus. E kam fjalën për shtetin e stërmadh të stepave dhe pyjeve të pafund… të asaj hapësire që kundërpeshon botën.

Pra, unë isha mbreti i Polonisë së artë e i Letonisë së argjendtë.

Kush ua jepte këto ngjyra dhe vlera? Jo vetëm fushat e bukura, pyjet piktorike e malet që hijeshojnë si vetulla të bardha mbi të kuqërremtën e mjalttë të fushave apo hapësirat e kristalta të pellgjeve e liqeneve të mëdhenj të akullt, shkopinjtë e të cilit ndriçonin si zbukurime edhe në degët e pemëve. Jo vetëm këto. Ishin të arta e të argjendta edhe për qetësinë e pavarësinë. Kumbonin si treva të këngës e të zileve të hovshme të trojkave që çanin peizazhet e verdha nëpër rrugët plot largësi e mister… E tillë ishte bota e madhe e punës, e zhurmës së këndshme të qyteteve e tymit të bardhë të jetës paqësore në fshatra e lagje… E mbi këtë frymëmarrje plot jetë, çangat e lashta të kishave shkundnin tingujt hyjnorë si zile të përjetshme, që të venë në gjumin e ëndrrës.

Këto po mendoja atëherë, kur isha djalë i ri, njëzetë e katër vjeç. Kush ish më i lumtur se unë? Bollëku, mëndafshi e hareja më rrethonin kudo, që nga fëminia… Këtë kallëzim tani unë e bëj në moshën madhore, kur kujtoj çastet e jetës, rruazat e fatit, segmentet e dritës e të errësirës, që kam patur edhe unë si çdo i gjallë mbi këtë dhe.

Shpesh njeriut i shkon filmi i jetës ndërmend. Sidomos çastet ogurzeza kur mund të humbte edhe jetën. Pak mendon njeriu për to, e këto çaste ai i kalon shpejt në kutinë e harresës, se, po të mendojë gjatë për to, nuk është mirë… Jeta ka çaste tragjike. Këto izolohen së bashku me rrënqethjen e tyre. Por ka edhe raste tragji-komike, të cilat, ndonëse rrallë, dëshiron t’i lëçitësh apo t’i shkruash ndonjëherë.

Doni t’ju them një sekret? Nga bota ime intime? Po jua them. Isha mbret, pra, i velur me gjithçka. E kisha shijuar çdo ëmbëlsirë të kësaj bote. Por edhe froni, dhe gjithë vezullimet e tjetra, më dukeshin të pamjafta për pozitën e lartë, po të mos gëzoja edhe diçka tjetër në fatin personal: unë kam qenë dashnori i parë i mbretëreshës së sotme të Rusisë – Ekaterinës së famshme! Nuk gënjej, dhe as dua të përfitoj lavdi për këtë. E kam shkruar edhe në ditarët e mi. Isha mbret i ri, e kush nuk më adhuronte mua?

Nuk zgjatem për ekzaltimin ndaj bjondinkës mbretëreshë (të sotme), e cila atëherë vezullonte si çupëlinë e re që ishte, në një provincë gjermane. Më lejoni të them vetëm kaq: i hoqa asaj, i pari, virgjërinë.. Kaq. Pra, në zgafellën e ndërgjegjes sime them se ky fakt më bëri më shumë mbret, se sa shiritat e shumëngjyrtë që mbaja mbi supe.

I dehur nga ky luks shpirtëror, kjo pasuri, doja ta ushqeja shpirtin tim me natyrë, me atë arsenal të madhërishëm pamjesh të kodrave dhe pyjeve tona të pafundme… me atë pamje lumi e qielli, rrugësh misterioze e rreziqesh, ku shpirti s’ngopet kurrë.

Po udhëtoja në pyllin e zi të Letonisë. U futa thellë në botën e drurëve. Bisedoja në heshtje me ta, me barin e gjelbër e të verdhë, me harlisjen e kurorave të lisave e pishave që kuvendonin me qiellin… Soditja kaltrinat e qiellit midis degëve, vetullat e argjendta të maleve të akullt në largësi. Ky udhëtim e kjo vetmi, kjo botë memece e shumëngjyrëshme, ai ar akulli diku, sikur ma shuante furrën time shpirtërore, gjithnjë të ndezur…, hovin e djalit të ri, që fati e kish mbingarkuar në jetë. Po udhëtoja thellë në pyje dhe vetëm. I lashë larg rojet, as armë nuk mora me vete. Thashë: do zhgrryhem në pyje, në baltra, në degë. Do shoh, do shoh, do shoh…

E, që ta pikëzoj fjalën, tashmë vonë mendoj: po sikur të më afrohet rreziku… e të humbas me gjithë shiritat e ylbertë të fatit? Kjo pyetje më shtjellohej si fjollë mjegulle para syve. Ja këtë desha të kallëzoj: se si, për pak çaste desh më iku jeta, nga marrëzia e ikjes, e fshehjes, e fluturimit me këmbë…

Kisha humbur në pyll. Në pyjet tona, për të cilat kemi aq krenari, i kemi “si lulja në kapele”, siç i themi këtej, në anët tona, kudo që era e fatit na hedh nëpër rruzull. Në këto trungje e gëmusha ku udhëtoja, rreziku i vdekjes shpesh të qëndronte një pëllëmbë larg…

Isha i lodhur, por si i ri, më ziente gjaku…Megjithatë u ula pranë një trungu. Thashë të ndez një duhan. Kohët e fundit kisha mësuar ta hiqja duhanin, natyrisht, si mbret, kërkoja duhan “mbretëror”. Një të tillë më kishin rekomanduar se kishte në një vend bujqish e barinjsh të talentuar, të palodhur e krenarë, në bregun e poshtëm të Adriatikut, aty nën sllavët. Vendit i thonë Shqipëri. Çudi, shqiponja ka më shumë kësaj ane nga ne. Dhe janë të mëdha e ngrihen si avionë mbi kreshtat e pyjeve. Por emrin e tyre e kanë marrë ata, shqipot, siç u thonë. Ata janë të lidhur shumë me cilësinë e fluturimit e të forcës së shqiponjave. Pra, andej, nga “Vendi i shqiponjave” një mik më kish rekomanduar se ka duhan të mirë, të zgjedhur. Dhe gjetën disa shqiptarë këtu në Poloni, “Krutaj” u thoshin, më duket. I porositëm për duhan e ata e sollën nga vendi i tyre. Duhan i mirë, ngjyrë mjalti, me fijet si kadaif… dhe unë e mbajta me vete kutinë e duhanit shqiptar, siç e mbanin ata, në xhep. Kështu, edhe në momentin e pyllit të thellë. Mbaja edhe shkrepësen.

Po rrija e mendoja. Kur befas, një putër e stërmadhe më del që prapa trungut. Një tigër rus, i madh sa një elefant. Tmerr. Ç’të bëja? Vdekja po më zmadhonte sytë. Qimet e tij të verdha e gri, i ndriçonin më shumë se shiritat e mi të mbretit. Pra, më kishte ngulur sytë ai, mbreti i pyllit dhe i akullit, gjakësori i bukur. Mu afrua. Goja e tij dy të kollfitura më kish, mua, mbretin e imtë. Filmi i jetës dhe pellgu i zi i vdekjes më parakalonin bashkë para syve të mi. Në çast, në sekondë. “Ika”, thashë me vete.

Ai gati po më lëpinte hundën time. Ah, ai, mbreti i pyllit, do të hante një mbret të pyllit e të yllit…Pse? … Mendoj tani, me humor, nga që i zhvirgjërova i pari mbretëreshën e stepave të tij të pafund?!…

“Po nuk është e mundur të bëhem llokume për stomakun e tij” – mendova. Mendja më punonte instinktivisht. Ç’të bëja? Futa dorën në xhep, ashtu kot. Atje dora më preku vetëm kutinë e ndritshme metalike të duhanit shqiptar. “Ta nxjerr”, thashë, po ç’të bëja me të? Po më shkoi në mend: e hapa me të dy duart dhe ia afrova në hundë ariut. Ai e nuhati, e nuhati si të ishte një bërnet i rrallë dhe ktheu kokën pas. E tundi edhe një herë kokën dhe e afroi e i mori erë përsëri. U kthye mbrapsht e teshtiu një herë, dy. Aq fort, si bubullimë. A thua u lëkundën dhe fijet e barit e degët përreth. Teshtiu sërish… fort… e pastaj më t’ia mbath një vrapi që s’kish të arritur.

Oooo, shkëlqimi i syve po më vinte në vend. Armë nuk pata me vete. Po edhe të kisha, a do mund ta vdisja atë përbindësh aq të madh në aq pak sekonda? Po a kish armë më të fortë se kjo armë e shkëlqyer shqiptare? E deklaroj unë këtë, mbreti i Polonisë e i Letonisë! Duhani shqiptar, me atë ngjyrë mjalti e fije kadaifi, m’u bë pjesë e zemrës, më shpëtoi jetën. Jo vetëm për nevojë, por tani unë atë nuk e ndaj as për dhembshuri e mirënjohje. E dëboi vdekjen nga unë ashtu thjesht, vetëm me erë, pa zhurmë, si në bashkëbisedim sfidues me jetën. Që atëherë i mbolla mirë në mendje këta dy togfjalësha: “Vendi i shqiponjave” dhe “Duhani shqiptar”.

… E deklaroj unë këtë, mbreti i … dy copave të arta të Evropës.

Bile, për t’ju bindur, shkruaj edhe vitin këtu: 1767. Poloni. Stanislav August Ponjatovski.

Kënga e Petro Markos për Halim Xhelon dhe dy vjersha të Halimit

September 10, 2016 by dgreca

Shkruan:MSc. Albert Habazaj/

Kur ishim të vegjël, në vitet 1967-1974, nxënës në shkollën 8-vjeçare “Halim Xhelo” të vendlindjes time, në Tërbaçin e dashur, drejtori i shkollës, mësuesi madh, që vërtet e meritonte të ishte Profesor, poeti popullor i teksteve të këngëve të grupit të madh të Tërbaçit, dragoi i këngës labe Kujtim MICI, punonte si ai edhe me folklorin. E veçanta e tij qe puna në sistem zinxhir me grupet e të rriturve, të burrave, të grave, me grupin miks, të pionierëve dhe të fatosave.

Kënga e Petro Parkos për Halimin. Mbaj mend, qysh nga klasa e parë deri në të tetën, që këngën “Halim Xhelo trim, o trim” e këndonte grupi i madh, ai miks dhe grupi i vogël, yni, i shkollës, vit pas viti (me variantet përkatëse). E dinim këngë të popullit, kur krijuesi rrjedh në përroin e përjetshëm të anonimatit. Në fakt ajo qe bërë këngë e dashur e popullit. Kur u rritëm, morëm vesh që ky tekst kishte një autor. Autor i këngës, aq të dashur edhe sot e kësaj dite në Tërbaç, në Labëri dhe në Vlorë është Kalorësi Rebel i Lirisë, i pamposhturi dhe i pavdekshmi Petro Marko Dhërmiu, që e adhuroj aq shumë, sa do të doja të qe lindur në Tërbaçin tim. Tekstin e këngës e kam lexuar më vonë në librin e parë me poezi të Petros “Horizont” (Tiranë, “Naim Frashëri”, 1959). Ja teksti i këngës: “Të kish rritur Labëria,/ Djalë i popullit Halim,/ Halim Xhelo trim o trim,/ (vargjet 2, 3 janë refren, shën. im – A. H) Të kish pritur Shqipëria,/ Të prit të delje në Vlorë,/ Me flamur të kuq në dorë,/ Po ti u trete i mërguar/ Në Francë, në vend të huaj,/ Shqipërinë për ta shpëtuar./ Ti vdiqe, njeri s’të qau,/ Mau djalëria, mau/ (ashtu është shkruar në tekst, është dialekt.: mbahu, shën im – A.H) Halimi rrugën e çau,/ Hall e popullit e qau”. Kjo këngë, sa e thjeshtë, aq e bukur, në shtratin e shtruar të labërishtes, është thurur si një këngë e përvajshme qysh në vitin 1937, sepse Petro Marko qe adhurues idealist i shpirtzjarrtit për atdhe Halim Xhelo Tërbaçi. (Dhe i ngjante në karakter, në dinjitet). Vetëm një lexues i vëmendshëm mund të merrte informacion dhe tepër shkarazi, që këtë tekst e ka bërë P. Marko. Tek vepra përgjithësuese “Historia e Letërsisë Shqiptare” 1983, kur trajtohet P. Marko si një nga poetët dhe prozatorët kryesorë të brezit të viteve ’30 të shek. XX, shkruhet: “Poeti do t’i këndonte Halim Xhelos, një nga komunistët shqiptarë të shquar të kohës, dhe vjersha do të bëhej më pas popullore” (Shih: “Historia e Letërsisë Shqiptare që nga fillimet deri te Lufta Antifashiste Nacional Çlirimtare”, Akademia e Shkencave e RPSSH, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, Tiranë 1983 f. 577).

Mjeshtri i madh Muhamet Tartari për Halim Xhelon. I mirënjohuri i Vranishtit të valleve së vetëtimave, Muhamet Tartari ka bërë disa këngë për Halim Xhelon, të cilat i ka kënduar grupi i Tërbaçit. Po prezantojmë vetëm pak vargje, që të japin imazhin e një pikture poetike të peizazhit epik të vendlindjes së Heroit: “Po rrjedh ujë nga burimi,/ Ujë mali, ujë bore,/ Po ushton një këngë labe,/ Këngë trimash, burrërore./ Ja fillon e para Çika,/ Iso Çipini, Stogoi,/ Ja hedh bukur Bogonica/ Për Halim Xhelo dragoin./ Nga balt’ e Tërbaçit doli,/ E ushqeu toka labe,/ Mori forcën dhe qëndresën,/ Trimërin’ në këto male”.

Kënga për Halimin e mësuesit krijues, të paharruarit Zaim Hoxha: Mësues e bir mësuesi, Zaimi jepte gjuhë e letërsi në shkollën 8 vjeçare “Halim Xhelo”, Tërbaç. Gjatë gati dhjetë vjetëve, që punoi në vendlindje, ai krijoi edhe një këngë shumë të bukur me vlera artistike, estetike dhe emocionale “Veshur Bronx e ballë lartë” kushtuar tërbaçiotit të madh Halim Xhelo, këtij burri të lartë kombi, kësaj figure demokratiko-revolucionare për pavarësi, liri e përparim, e rangut kombëtar. “Flet Halimi, ësht’ i gjallë,/ Për atë s’ka vdekje./ Do sikur të thot’ ca fjalë/ Bashk’ me ne në mbledhje./ Rri e do të puthë dheun,/ Rri, po nuk i rrihet…” janë disa vargje që thuri mësues Zaimi për grupin e shkollës, që ngriti drejtor Kujtimi dhe mësues Rexhepi me ne, që kur u bë kjo këngë, më 1973, ishim në klasë të shtatë. Si e përjetësuar në bronx na vjen portreti i Halimit në këngën recitative të mësuesit veteran, dritanit i arsimit në Vlorë, fisnikut Zaim Nuro Hoxha
Vjershërimi dhe kënga, një anë pak e njohur e Halim Xhelos. Pak e dinë që Halimi ka shkruar dhe poezi. Gjithashtu ai e këndonte shumë bukur këngën labe. Ka ngritur edhe vetë këngë. Këtë fakt na e kanë thënë e na e kanë lënë në memorien tonë ata lisat e moçëm që u rrëzuan me kohë e një nga një, duke transmetuar pas kujtesën individuale e atë sociale brezave, ata pleq të mençur të fshatit, qysh në vitet ’70 të shekullit të kaluar si Sali Lusho, Rustem Xhaka, Hairo Laze etj., të cilët e njihnin nga afër Halimin. Është një këngë për Luftën e Vlorës. Si praktikë folklorike, kanë qenë raste të rralla aktivizimet e njerëzve të arsimuar, të cilët kanë krijuar vargje e i kanë kënduar së bashku me banorët, luftëtarët, kuvendarët etj. Të tillë, pra, mund të përmendim Halim Xhelon, i cili më 9 maj 1920, kur bobla mblodhi tërbeçtë në Bregun e Bragjine (që nga ai çast mori emrin Bregu i Alarmit), në ballë të fshatit Tërbaç të Lumit të Vlorës thuri dhe këndoi në mes të bashkëfshatarëve të tij këtë njësi folklorike të regjistruar dhe të memorizuar në kujtesën sociale të komunitetit që e pranoi dhe e përcolli tek të pasmit e gjakut. Kënga. Ja vargjet e këngës që improvizoi Halimi, si pasqyrim të atypëratyshëm të shfaqjes së dukurisë apo nevojës së menjëhershme për t’u bashkuar në luftë kundër armikut për lirinë e Atdheut të pushtuar: “Shqipëri e dashur/ Je në robëri./ Jamte buzëplasur/ Se ti s’ke liri./ Un’ për ty do des,/ I dashur Atdhe,/ I gjall’ të mos jes,/ Ndryshe pse më ke?/ Ngrihi burra trima,/ Armikun përzëmë/ Porsi vetëtima/ këtu mos ta lëmë!/ Shqip’ria thërret-ë/ lirinë kërkon-ë,/ nga nevej e pret-ë/ mvetësi dëshron-ë./ Nevej të bashkuar/ O për një qëllim-ë./ Me flamur në duar:/ Vdekje për shpëtim-ë”. E shënuam këngën siç e kemi dëgjuar atje ku është kënduar, sikurse është praktikuar, me të folmen dialektore të Tërbaçit, duke respektuar parimin fonetik detyrimisht. Ky krijim foklorik ka një fillesë krijuese individuale. U paraqit, u pranua, u përfshi në praktikim, në qarkullimin folkorik të bashkësisë përkatëse. Individi krijues është Halim Xhelo. Banorët që e pranuan dhe e bënë të tyren janë tërbaçiotët. Data e krijimit është 9. 05. 1920. Këtë këngë të H. Xhelos e kemi gjetur të botuar në gazetën “Mbrojtja Kombëtare”, gjatë gërmimit në arkivat e shtypit periodik të Bibliotekës Kombëtare, Tiranë. Gjithashtu, memorja na e sjell si në ekran, ngaqë në vitet 1967-’70, kur ndihej një situatë sa festive, aq solemne në Tërbaç, sepse gëzonin njerëzit, tek prisnin 50 vjetorin e kujtimit të fitores së bujshme që kishin arritur në Luftën e Vlorës, më Njëzetën, “kur hodhën talanin në det”, siç thoshnin ish-vullnetarët e kësaj lufte çlirimtare. Parë në rrafshin krahasimtar me njësitë e tjera folkorike, kjo këngë mund të jetë edhe akretipi i ciklit të këngëve të Epikës historike të Luftës së Vlorës.

Vjersha. Nga Parisi, më 17 Prill 1936, Halim Xhelo, me frymëzim atdhetar, bën vjershën “Të njëmbëdhjetë xhandarët”, me 6 strofa 12 rrokëshe (edhe pse nuk respektohet fort metri), e cila është shkruar nën përshtypjen e thellë të shtypjes mizore që iu bë Kryengritjes së Fierit nga regjimi. Vjersha i referohet faktit të vrasjes pa gjyq të 11 xhandarëve antizogistë që morën pjesë në atë kryengritje: “Përtej nga lëndinat, mu për nënë shelgje/ Dëgjohen ca bërtima, po bien ca dyfeqe,/ Ç’është andej, mor djema, or ju udhëtarë?/ Mos pyet xha Nako, njëmbëdhjetë xhandarë./ Me plumba i qëndisnë, mu në zëmër e në ballë/ Po syri s’iu përënt sa qenë të gjallë,/ Me kryet përpjetë, thirrën me një zë:/ Të bëni ju popull, atë që dot s’u bë./ Njëmbëdhjetë varre, njëmbëdhjetë qivurë/ U ngrehnë në Fier, ndën arat me grurë/ Ju nënat e tyre, pushoni pak ligjet,/ O nuset e reja, që xhani po ju digjet./ Djemt e burrat t’uaj vdiqën për liri,/ I qan gjithë populli, tër një Shqipëri./ Me xha Nakon, bujk, Lalë Myzeqeje,/ Që s’ka hi në vatër, as çull e mbuleje./ Do ngrihet vegjëlia, si një trup më këmbë,/ Sulltanin e Tiranës, ta çqepë me dhëmbë,/ Për vete të fitojë male e vërri,/ Çifliqet e grabitur, nder e burrëri./ Në Fier një Pantheon mermeri të skalisur,/ Me krejt martirët t’anë, tejpërtej stolisur./ Do vemi haxhilerë të hedhim trëndelinë,/ Mbi varret e atyre, që ranë për lirinë.”. Duke bërë pelegrinazh në varret e të rënëve, autori shfryn gjithë urrejtjen kundër regjimit dhe i bën thirrje popullit për ta përmbysur atë. Vjersha është botuar pas vdekjes së Halimit në gazetën “Bashkimi Kombëtar”, nr. 6, më 15 Shkurt 1937. Pa u futur në analizë të hollësishme, nuk mund të flasim për nivel artistik, sepse është më tepër një vjershë kushtruese, deklaratë e këngëzuar me duf, është një poezi e përkushtuar, e angazhuar, deklarative, por e mbushur me dashuri për atdheun, me adhurim për lirinë, me nderim për martirët.