• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for June 2019

LETËRSIA E KUJTESËS, QË U DËNUA, DHE UNIVERSALJA E SAJ…

June 29, 2019 by dgreca

– përsiatje dhe polemikë -/

Nga Visar ZHITI

NJË KUARTET THËNIESH:

1- “Ne jemi ajo që kujtojmë. Të treguarit është kujtim dhe kujtimi është të jetuarit.”, – shkruante një nga poetët më të mëdhenj në Europë, Mario Luzi.

2- “Më jepni një dhëmbje, t’ju jap një vepër të madhe”, – duket se po lutet ende kështu, madhërisht, Fjodor Dostojevski, i burgosuri  që e dënuan me pushaktim si kundërshtar i Carit, por që u fal po prej tij. 

3- “Gjithçka përreth kërkon kujtesë/ dhe për kujtesë mall veç ka…” – janë dy vargje të Kadaresë të një poezie të dikurshme nën diktaturë, që sikur parandjenin kanosjen e një harrese të dëmshme.

4- “Diçka i mungon tokës,/ nga qielli t’i zbresë./ Diçka edhe qiellit,/ nga toka t’i ngjitet, ka shpresë./ Më bëhet i gjej te vetja/ ç’mungon te gjithësia:/ Qiellit: urrejtja,/ tokës: dashuria” – Poezi e poetit të burgjeve Pano Taçi, që na kumton mungesat e mëdha, që dhe duhet urryer sin ë tokë për të dashur më shumë si në Qiell…

*   *  *  

Në letrat tona tashmë ka ardhur dhe është konsoliduar si pjesë e saj dhe një “letërsi tjetër”, ajo e dhëmbjes të tejme, e dalë nga burgjet dhe internimet, që tregoi të patreguarën, persekutimin e njeriut nga njeriu, ferrin mbi tokë, nga shkaku i sistemit dhe i ideologjisë sunduese dhe i mbylljes mizore, etj, që tronditi lexuesin dhe shoqërinë në tërësi.

Dhe s’kish si të mos flitej për këtë letërsi, duke u krijuar një opinion kritik, madje e gjithë ecuaria e saj, ajo prurje e madhe dhe e beftë, duhej të përcillej me qëndrime të ndryshme, edhe të skajshme, që shpesh u kthyen në përballje.

Do të desha të qëndroj në këtë çështje. Së fundmi, ditë më parë kam ndeshur në konstatimin se letërsia e kujtesës, (kupto: letërsia e burgjeve dhe e internimeve, shën. imi), “nuk ka mundur të dalë nga përvoja personale dhe i mungon qasja universale.”. E shprehu një veprimtare e kujtesës, përkthyese dhe autore, Jonila Godole, pedagoge dhe drejtuese ekzekutive e një Instituti për Demokraci, Media dhe Kulturë. 

Shqetësimin, duke mos e menduar si vetëm të sajin, e konsideroj si tregues që, përderisa merren me këtë letërsi, ajo tashmë është dhe pranohet.

Por më vjen të pyes menjëherë, i mungon qasja universale apo e universalizimit? E përvojën personale ta lidhë me përvoja të tjera, të largohet nga vetja?

GJATË ECURISË: 

Për të arritur deri këtu, vështrimet ndaj kësaj letërie kanë evuluar. Do të doja rishikimin e tyre sintetizueshëm, ku më interesojnë më shumë ato vështrime që kanë patur brenda goditjen. 

Do desha të pyes  që pse kjo letërsi quhet kaq thjeshtë “e kujtesës”?

Në fakt, diktaturat ndjehen në armiqësi me kujtesën dhe e luftojnë atë. Ndërsa nga letërsia që natyrisht vjen prej kujtesës, kanë frikë dyfish. Libri është kujtesa e botës, sipas Borhesit.

Po a thua ka letërsi të harresës? Nën “kulturën e së keqes” bëhen përpjekje të angazhuara për të harruar ç’nuk u duhet regjimeve dhe për të kujtuar dhunshëm ç’duan ato.

Më është dukur çudi që letërsia që sjell atë jetë, me saktë atë antijetë, në burgjet dhe kampet e internimeve të dikaturës, që tregon dramat e mëdha kur ideologjitë marrin pushtet, dhunën e përbindshme dhe qëndresën mitike për të mbetur njeri edhe në rrethana çnjerëzore, përpjekjet sizifiane për racione lirie, etj, veçohet duke u quajtur “Letërsi e kujtesës”. E gjithë letërsia e tillë është, ç’lexohet është e së shkuarës, e “muzeut të kujtesës” dhe shtoj dhe “e kujtesës të së ardhmes”, e ka këtë forcë e magji letërsia.

Ta veçosh këtë si “Letërsi të kujtesës”, duke nënkuptuar një nënpjesë të saj, pa fiksion, pra pa “fantazi”, mua më duket sikur e mpakin, gati sikur të thuash se ajo nuk është plotësisht letërsi, ditare apo memuaristikë dhe aq, kurse në të vërtetë kjo letërsi ka në themel të vërtetën dhe, më shumë se sa fantazinë e autorit, ka fantazinë e hatashme të realitetit, që sipas Dostojevskit, ia kalon çdo fantazie tjetër. 

“Letërisë së kujtesës” pa një përcaktor tronditës, më duket se i shpërndahet misioni, i tretet në një të përgjithshme të pa përcaktuar, i hiqet dhe diçka nga martirizimi dhe terri.

Unë e kam quajtur “Letërsi e dënuar” në një studim timin, “Panteoni i nëndheshëm”, botuar vite më parë, duke përfshirë kështu gjithë letërsinë e prodhuar në rrethana të dënuara, veçanërisht burgjeve dhe internimeve, por gjithsesi jo vetëm nga të dënuarit dhe kam marrë në ndihmë atë që thoshte hebreu-hungarez,Imre Kertész, nobelist, i cili ka qenë i mbyllur në kampin e Aushvicit, dhe kjo, sipas tij, përbën thelbin e krijimtarisë, me matricën se “…cili autor, në fund të fundit,nuk është shkrimtar i Holokaustit?. Vetë pyetja është dhe përgjigje ndërkaq. “Holokausti është një përvojë universale… – vazhdon Imre Kertész, – që nuk ndan, përkundrazi bashkon… Holokausti tani ka krijuar një kulturë,e cila s’mund të mohohet se ka ardhur dhe vjen ende dhe letërsia e kësaj kulture mundi të frymëzojë Shkrimet e Shenjta dhe tragjedinë greke – dy kolonat e kulturës evropiane, – në mënyrë që realiteti i pafalshëm të mund të lindë faljen ose vetë shpirtin dhe katarsisin... Evropa nuk është vetëm treg i përbashkët dhe bashkim doganor, por dhe frymë dhe spiritualitet i përbashkët. Cilido që kërkon të bëhet pjesë e këtij shpirti, duhet të tejkalojë, midis shumë provave, dhe atë të përballimit moral dhe ekzistencial me holokaustin” (Imre Kertesz “Il secolo infelice”, Bompiani, Milano 2007. fq, 54, 258, nënvizmet e mia.)                                                                                 Kjo letërsi, e holokaustit/ gulagut/ burgjeve / internimeve erdhi dhe tek ne. Ortek letrar. Kujtesë dhe ndërgjgjegje. Moral dhe përgjegjshmëri dhe akuzë e qortim. Art. E rrëmbeu lexuesin dhe e çoi atje ku nuk kishte qenë. Por, siç e kam thënë, edhe duke u ndeshur dhe me mosmiratime e përshtypje provokative me jehona mediatike, etj, etj, gjë që nuk i bëhej fare letërsisë së mbetur të Realizmit Socialist.

Po rikujtoj: 

1- Në fillim u tha se “nuk mund të kishtenjë letërsi e tillë. Por ja, që ajo erdhi. Është e dëshmuar. 

2- Që tek ne “s’mund të kishte letërsi disidente, sepse, siç dihet, diktatura në Shqipëri ishte më e egra në Europë, më mizorja, e çmendur dhe po të pranonim disidencën, për rrjedhojë do të dilte se diktatura tek ne ka qenë e arsyeshme dhe e butë”.

Vërejte e drejtë, por, që të mos zgjatem, e përsëris, disidenca letrare në Shqipëri nuk lejohej, ishte klandestine/e fshehtë. Dhe metaforike e me gjuhë të Ezopit. As e rrymave letrare apo e bashkësive kulturore, por indviduale. Shembujt tashmë janë, janë vepra me vlera të qendrueshme në letrat shqipe.  

3- Pastaj u dyshua dhe te sasia e tepërt e saj, u diskutuan deri dhe faqet e datat…

“Letërsia shqipe është ngarkuar shumë me këtë lloj letërsie, duke çuar në kategorizimin e saj si letërsi burgu…” – më është thënë dhe mua së fundmi. I konsideroj provokime të duhura, që të mund të thuash diçka.                      

Letërsia vetëngarkohet me realitetin dhe shqetësimet e tij, e di ajo (letërsia) se si, se ç’duhet të sjellë dhe ç’duhet të lërë dhe kategoria “letërsi burgu” erdhi për ta dalluar, për të treguar temën dhe vendin zanafillor, siç vihet ndonjëherë vendi dhe data në fund të një romani, dhe jo vetëm kaq, është dhe përmbajtja që e dallon, qëndrimi gjithashtu.

Letërsia është një e tërë, një Oneness, pra është ose s’është si e tillë.Ligjësitë dhe kalendari i saj janë ndryshe dhe përcaktohen së brendshmi, nga vetvetja, përmbushjet dhe mangësitë dhe nuk kanë të drejtë regjimet, institucionet e tyre, ideologët, shefat jo e jo, askush, që të masin nëse u shkruajt mjaftueshëm ose jo për një kohë, epokë, luftë a paqe, për një vuajtje a dhëmbje të madhe e një populli a njeriu të vetëm, njëlloj është për letërsinë, por ne kemi të drejtë ta lexojmë, ta njohim, ta analizojmë, të kërkojmë, ta kritikojmë, ta ruajmë. 

Harresa duhet të jetë vetëm letrare, si përforcim i kujtesës, ku duhet të mbeten vlerat që i përzgjedh e ardhmja dhe jo “harresat jashtë letrare”, të qëllimtat, politiket, përsundueset, të këqiat.

“Letërsia e burgjeve”, i detyruar ta përdor këtë term tashmë, nuk erdhi të zevendësojë letërsinë shqipe, siç dhe u trembën shkrimtarë të realizmit socialist, por për të sjellë vetveten dhe kjo e drejtë s’mund t’i mohohej gjithsesi. Kur dhe diktatura aq mizore e përndoqi, e mpaku, por nuk e zhduku dot e ajo s’mund të zhbëhet tani. Veçse rritet…

4- Dhe pastaj iu kthyen cilësisë, u godit cilësiae kësaj letërsie, më e rëndësishmja dhe kriteri më qenësor, vlera letrare.

Prandaj dhe u tha se “na zhgënjeu letërsia e burgjeve…”. Keqardhje? Cinizëm? Apo një krahëmarrje kundër saj? Pse? Nuk durohej dot e vërteta dhe morali që solli? Vlerat? Në fakt zhgënjyese mbetet letërsia e Realizmit Socialist.

“Letërsia e burgjeve” është një mrekulli ringjalljeje, do të thosha, se ajo u gatua në terret e vdekjes. Dhe në burgjet e diktaturës nuk është futur kurrëkënd për t’u bërë shkrimtar, përkundrazi, por për të mos shkruar dot, për t’i thyer “penën dhe kokën”.

Dhe është për t’u adhuruar së pari akti i të shkruarit atje, ku ishte e ndaluar, shenjtëria e krijimit, e paguar dhe me çmimin e jetës. Dhe nëse doli nga burgjet dhe internimet qoftë dhe një poezi, një tregim, ca fletë ditari, një dëshmi letrare, i është arritur misionit, jo më që kanë dale qindra poezi, tregime të shumta e romane, ditarë e memuaristikë, sprova e drama e skenarë, një letërsi e tërë. 

Horizonti i pritjes së letërsisë shqipe u zgjerua kështu, u pasurua me të vërteta, me metafora e metamorfoza, etj, i treguam vetes dhe të tjerëve se qendruam dhe dhamë vlera, edhe kur dukej e pamundur. Dhe bota e vlerëson këtë dhe tregon interes.

Pasi tronditën lexuesin shqiptar, kur është arritur të përkthehen, janë vlerësuar nga kritika jashtë si vepra me rëndësi përtej lokales, përtej kombëtares.  

Dhe qerthulli i kritikave të kësaj letërsie u bë më profesional dhe më domethënës.

KRYEVEPRA?

Po a “është shkruar ‘kryevepra’ mbi vuajtjen e krimin në diktaturë?” – jam ndeshur me këtë pyetje, ku fjala “kryevepër” ishte e futur në thonjëza. 

Sipas meje të gjitha “letërsitë” e të gjithë vendeve dhe kohëve tentojnë “kryeveprën” e tyre prandaj vazhdojnë. Ky është një paradoks, “kryevepra” veç kërkohet pa pra dhe është duke mos ardhur që të mohojë të mëparshmet a të tjerat. Tragjedianët grekë nuk erdhën që të rrëzonin Homerin, përkundrazi. As Shekspiri të zevendësonte Danten, as Servantesi Shekspirin, as Gëte, as Xhojsi, as Kafka, etj, etj. 

Të zbresim te letërsia jonë, Fishta, (i goditur nga diktatura sa edhe varrin ia shprishën), as nuk e zëvendëson dhe as nuk e rrëzon Naimin, as Kadareja De Radën (edhe ky i burgosur në Itali, por e liruan të ri, se ishte poet) apo Migjenin. 

Poezia e Trifon Xhagjikës nuk zevendëson atë të Vilson Blloshmit, as Jorgo Bllaci Frederik Rreshpen dhe asnjëri prej tyre, p.sh., Fatos Arapin.  

Pra “kryevepra” është shkruar, Besoj unë.Cila është? Të gjitha së bashku, e tërë ajo letërsi që e quajtëm “letërsi e dënuar” dhe shumë nga veprat e saj veç e veç. Varen nga leximet.

         Letërsia shqipe përgjithësisht është letërsi martire. Ajo që në fillimet e saj nisi nën pushtim, me autorë të përndjekur, me poetë të vrarë e surgjynosur.                 Po kaloj në kohën e romanit të parë shqiptar, te romancieri i parë, Dom Ndoc Nikaj, që u la të vdiste në burg, në diktaturë, plak 86 vjeçar dhe romani i parë i letërsisë shqipe nuk është “Shkodra e rrethueme” e tij, botuar në 1913, por një tjetër, po e tij, “Marcia”, i 1889-ës, pra jo ajo e fillimit të shek. XX, por tjetra e fundit të shek. XIX. Na pëlqen kjo zhvendosje e së vërtetës. Por si të pranohej një subjekt biblik si fillim në kohën e socrealizmit?! I mbiquajtur “Balzaku shqiptar”, vepra e Dom Ndoc Nikajt ende nuk është botuar e gjithë dhe harrohet bashkë me të, duke u bërë pjesë dramatike e letërsisë së harruar.

         Dhe tragjediani i parë dhe i vetëm shqiptar, klasiku Et’hem Haxhiademi vdiq në burg, ashtu si dhe dramaturgu Kristo Floqi, pak ditë para lirimit. Mendohet se u helmuan.

Dhe helmimi gjithsesi do të vazhdonte me forma të ndryshme në letrat shqipe.

Dhe vepra antropologjike, pararendëse, ajo e motrës së tyre të burgjeve, Musine Kokalari, shkrimtarja e parë grua, disidentja e pare në perandorinë komuniste. Që mund të quhet dhe ajo “e pushkatuar”, iu vra shpirti, iu ndërpre krijimi, vetë jeta që iu shua para kohe në internim.

Shikoni sa poetë të pushkatuar ka poezia e re shqipe! Lemeri e vërtetë! Klasikët si Dom Lazër Shantojës, Dom Ndre Zadesë, At Bernardin Palaj, Dom Aleksandër Sirdani, At Viçnes Prenushit, Baba Ali Tomori, Trifon Xhagjika – “Lorka shqiptar”, Vilson Blloshmi e Genc Leka – dy shokët baladianë, Havzi Nela, që futi i pari në poezinë tonë “Helsinkin” e të drejtave të njeriut, i varuri i fundit në të gjithë perandorinë komuniste.                                                          Natyrisht ata nuk mund të kenë poezitë e pushkatimit të tyre apo të arrestit. Por ata dëshmojnë dhe ndërprerjen tragjike, e rëndë për kombin dhe e pa zevendësueshme ajo që ata do të mund të shkruanin. Dhe kështu ata së bashku bëjnë një antologji që trondit të gjitha letërsitë. Dhe e kam bërë. Ka fatin që është vetëm në shqip. Duan një përkthyes…

Po poezia në burg? Një tjetër antologji, një epos modern.                         Të kujtojmë “Sonetet e Kanalit” të Arshi Pipës, “Ferri” i poezisë shqipe. Si i burgosur i shkruajti fshehurazi mbi letra të holla cigaresh, i gjithë libri ishte a s’ishte sa një kuti shkrepseje, me to u arratis dhe u botuan së pari në Romë, në 1959. 

Në atë burg ishte dhe mjeshtri Mitrush Kuteli, ai që parapriu estetikisht në letrat shqipe, i përndjekur bashkë me veprën, me atë të rrëfyer shqipçe, gjithë zë dhe gërxhe, duke krijuar kështu një si shkollë, që harrohej. 

Po kështu dhe Petro Marko, që e fusnin në burg në çdo kohë dhe s’mjaftonte një vend, me romanet e tij dhe memuaristikën, shkon te kryet dhe ky në letrat shqipe.

Shohim një kronologji romanesh të burgut të emrave Astrit Delvina, Kasëm Trebeshina, Pjetër Arbnori, Mehmet Myftiu, Mustafa Greblleshi, Kin Dushi, Zyhdi Morava, Halil Laze, Spartak Ngjela, etj, që vazhdoi dhe pas burgut me autorë ish të burgosur si Agim Hamiti, Loni Mishtarit, etj, që e nderojnë letërsinë dhe mund të barabiten me botimet kudo. 

Romanet e Bashkim Shehut dhe të Fatos Lubonjës kanë njohur dhe përkthimin dhe kanë marrë vlerësime të denja si për çdo kryepunë. Po kështu dhe romanet e Henrik Gjokës janë vlerësuar me çmime.                          Makesen Bungo, i burgosuri i kënetës së Maliqit, ka botuar dy herë romanin tronditës “Këneta e vdekjes”, sfidues dhe shkatërrues i një romani tjetër paralel të socrealizmit, “Këneta”. (Më gjerë si dukuri e kam trajtuar në sprovën “Panteoni i nëndheshëm ose Letërsia e dënuar”)

Kam bindjen se letërsia e dalë nga burgjet e rrënon moralisht e jo vetëm, së bashku me kohën, letërsinë e mbetur të Realizmit Socialist.

Monumentale, e vlerësuar dhe jashtë, është memuaristika romanore e At Zef Plumit, “Rrno për me tregue”. Maja janë dhe veprat e korpusit të shkrimtarit, studiuesit, poetit dhe përkthyesit Lazër Radi.

Vazhdojmë me emra të tjerë të dënuarish, ku përzihen studimi, dokumenti dhe një lëndë e begatë letrare: Sami Repishti, Ejëll Çoba, Gjergj Bubani, Amik Kasoruho, Petrit Velaj, Gjergj Titani, Bedri Blloshmi, Reshat Kripa, Tanush Kaso,, Gëzim Peshkëpia, Petrit Kalakulla, Agim Musta, Leka Tase, Beqir Ajazi, Eugjen Merlika, Maks Rakipaj, Gëzim Çela, Skënder Tufa, bashkëshortët Liri dhe Todi Lubonja, Fatbardha Saraçi Mulleti, Miho Gjini… kujtoj tregimtarët e së ashprës dhe të së brishtës, Bedri Çoku e Astrit Xhaferri e deri te botimet më të vonshme, të prozatorët Hasan Bajo, Dine Dine, etj. 

Veçoj artistin Maks Velo, se krahas veprës letrare, poezi e prozë, ai ka dhe një vepër të sukseshsme në pikturë, skulpturë e arkitekturë, që është profesioni i tij, po kështu dhe Lekë Pervizi, shkrimtar dhe piktor.

I rikthehem yllësisë së natës dimërore në diktaturë, të poetëve të burgjeve dhe të internimeve, Kudret Kokoshi, Pano Taçi, Zef Zorba, Jorgo Bllaci, Frederik Rreshpja, Uran Kostreci, Pirro Kuqi, Jamarbër Marko, Daut Gumeni, Gëzim Metolli, Ylber Merdani, Zeus Çoku, Luan Burimi, Pëllumb Lamaj, Ahmet Kolgjini, Gjergj Peçi, Bajram Hyseni, Jusuf Alibali, nga internimet Vehbi Skënderi, Jozef Radi,  Ferdinand Laholli, Drita Çomo, Vitore Stefa, etj. 

Dukuri me rëndësi është dhe dramaturgjia e të persekutuarve, veprat e Leka Totos, Hekuran Zhitit, Minush Jeros, etj.

Po drama e habitëshme “Rrajët lëvizin” e emigrantit politik, i dënuar me vdekje në mungesë, themeltar në tregimin modern shqiptar, Ernest Koliqi? Moshatar me George Orwell-in ai shkroi, si të thuash veprën “antioruelliane”, “anti 84”, që parashikonte rënien e komunizmit, aty nga vitet ’70 të shekullit të kaluar, “gaboi një ose dy dekada, por një libër të tillë nuk e ka e gjithë Letërsia e Lindjes.

Edhe unë jam në këtë aradhë autorësh të ferrit dhe pata fatin, ndër të paktit, të nxjerr gjallë nga burgu rreth 300 poezi, të shkruara fshehurazi. Dhe i dënuar isha për poezinë, nuk duhej të shkruaja më, me gjyq. Shumicën e tyre e kam botuar tani. Janë përkthyer dhe në gjuhë të tjera, madje dhe janë kompozuar. Po kështu krijova burgologjinë time për Spaçin, “Rrugët e Ferrit” dhe Qafë-Barin, “Ferri i çarë”. Vazhdova me romanet “Perëndia mbrapsht dhe e dashura” dhe “Në kohën e britmës”, etj, të pritura mirë nga lexusi ynë dhe i huaj.   

Talenti i përbashkët, mundimi golgotian në burgje e internime arritën të jepnin një afreskë madhore, tragjike të ferrit shqiptar, e gjitha një kryevepër, formësuar prej të tillash. 

UNIVERSALJA APO UNIVERSALIZIMI?…

Dalim atje ku e nisëm, te universaljae Letërsisë tonë të dënuar “të kujtesës”. Ia ka dalë të jetë e tillë apo ka mbetur te personalja?

Natyrisht në mendimin kritik, që më shumë duket se mungon, si të thuash, s’është si institucion, boshësia e tij është mbushur me mosbesim, me njohje të mangët, mënjanësi ku dhe ngrehina e Kujtesës Kombëtare ka pjesë të rrënuara, teksa shfryn vazhdimisht mendësia e së shkuarës, që e çorodit dhe moleps kujtesën kolektive.

Përvojat dhe arritjet në letërsi s’kanë si të mos jenë personale, ndërkaq universalja është lokalja pa mure,thoshte poeti Fernando Pessoa dhe ashtu është.

Lokalja/përvoja personale në prurjet e “letërsisë së kujtesës”/ të burgjeve dhe internimet, pra janë, madje të begata në rrëfime e kumte, për vete e të tjerët, të huajt, në ndjesi e ide, në dëshmi dhe art, etj, që aq sa origjinale është, po aq dhe e barabitëse me çdo “letërsi kujtese” tjetër, madje dhe habitshme – e prodhuar nga një popull i pakët dhe në majat e saj kjo letërsi gjithsesi ka qasjen universal. Vuajtja dhe njeriu i saj, shpresa dhe njeriu i saj, ëndrrën për liri, përvoja vetanake janë të universalta te kjo letërsi, edhe realizimi, sa klasik, po aq dhe modern, ku ka ngjizme të traditës me risinë, por e pa universalizuar aq sa meriton e do të duhej, pra “muret” përreth kësaj letërsie janë, normale që do të ishin, pra i gjeti, jo se i vetëngriti. 

Qëllim do të ishte shëmbja e këtyre mureve. Kjo letërsi duhet “të dalë dhe nga burgu” i saj, – po përdor titullin e një shkrimi të studiuesit Ndriçim Kulla për shkrimtarin Astrit Delvina – dhe ky “burg” s’është vetëm mosbesimi i vetes, pozitive më shumë kjo, dhe i të tjerëve, negative më shumë kjo, por mënjanimi dhe harresa, të qëllimta ose jo, nëvleftësimi, i qëllimtë ose jo, mos përkushtimi ndaj saj, mos mbëshetetja ndaj saj, të qëllimta ose jo. Të qëllimta më shumë, besoj.

Letërsia jonë e kujtesës e ka bërë detyrën. Meriton “Mirë-Njohjen”, pra njohjen e mirë. Nga universalja e saj origjinale duhet kaluar në universalizimin e saj. Së pari duhet të nisë nga brenda. 

PUNA ME PËRKTHIMIN

Ndërkaq në njohjen e saj nëpër botë, në bërjen e saj universale dhe “gjeografikisht” e pengon dhe fati i gjuhës amë, e cila i përket një populli të vogël në numër. Absolutisht që është gjuhë e bukur dhe e lashtë, me vlera, që mbart çdo kryevepër, botërore dhe tonat. 

Për paradoks unë do të doja vërtet dhe ca “përkthyes të veçantë” që letërsinë tonë të kujtesës “ta përkthenin” nga shqipja në shqip për shqiptarët që ta njihnin më shumë e ta donin dhe pastaj të punohej për më tej. Se përpjekjet, janë vetanake më shumë, me mundësi të pakta deri më tani.

Vitet e fundit i ishte dhënë një rëndësi institucionale përkthyesve më shumë se autorëve, atyre nga gjuha e huaj në shqip, ndërkohë është shuar shkolla e madhërishme e shqipëruesve të burgjeve dhe internimeve, heronjve të fjalës si Gjon Shllaku i “Iliadës”, Pashko Gjeçi i Dantes, Guljelm Deda i Ariostos, Vexhi Buharaja i Saadiut, etj, të cilët aty derdhnin talentin e madh e të ndaluar si poetë…, pra, kur do të duhej, në mos më shumë për çështjen që po trajtojmë, e ndërsjellta, të mbështeteshin përkthyes nga shqipja në gjuhë të tjera si Jusuf Vrioni, edhe ky i burgosur, që dha në frengjisht veprën e përbotshme të Kadaresë, apo të huajt si Robert Elsie apo, në nderim të tyre po përmend nga ata që njoh, si Jaochim Hans Lancsh, Aleksandër Zotos, janë arbëreshët si Elio Miracco, Kate Zuccaro, Eugenio Scalambrino, etj, por ka dhe shqiptarë të tjerë të talentuar si Luan Topçiu, Smajl Smaka, etj, e kam fjalën veç për kalimin e veprave të letërsisë tonë të dënuar në gjuhët e tjera të mëdha si në anglisht, gjermanisht, frengjisht, në italisht, rumanisht, greqisht, polonisht e në gjuhët sllave të Ballkanit. 

Që të çmohet “Letërsia e dënuar e kujtesës” ashtu si jashtë vendit dhe brenda vendit, nuk është më dhe aq punë e vetë shkrimtarëve, por e shoqërisë, e institucionit të kritikës dhe institucioneve gjegjëse, Ministrisë së Kulturës, të Arsimit, akademive dhe universiteteve, të shoqatave, jo vetëm të të persekutuarve, mecenatëve të kulturës, etj, patjetër dhe e Shtetit. T’i jepet vendi i duhur në studime, të jetë e qëndrueshme në Kulturën Kombëtare, të zerë vendin e merituar në tekstet shkollore, deri dhe universitare. Si të thuash duhet zyrtarizuar si e tillë dhe pastaj është detyrë e shoqërisë përsëri, për t’ia bêrë të njohur të tjerëve. Botës. E meriton.

Duke parë përvojat e vendeve të tjera, që janë dhe sa ne, Izraeli, p.sh. një kulm botëror, por dhe e më të vegjëlve se ne dhe ngjitur, Maqedonia e Veriut, p.sh., dhe nga e kaluara, nga diktatura që punonte për përhapjen e veprave që i duheshin, edhe mbretëria, që, p.sh., paguante florinj për përkthimin e “Lahutës së Malcis”.

Malet e Shqipërisë kanë dhe veprat e shkrimtarëve, një tjetër vargmal ky, i shpirtit dhe i identitetit.

     ========================================================

Shembëlltyrë:

Ç’KANË THËNË PËR VISAR ZHITIN                                                         studiues dhe kritikë arti që jetojnë jashtë vendit dhe të huaj, poetë e botues për poezinë dhe prozën e Visar Zhitit, përkthyer në gjuhë të tjera:

– Dr. G. Alpion, në Universitetin e Birminghamit në Angli për romanin “Funerali i pafundmë”:  “…krahasohet denjësisht me autorë si Kafka, Orwell, Salinger Heller dhe Sollzhenicin… »

– Dr. Luan Topçiu në Rumani, jo vetëm për poezitë, por për veprën në tërësi: « …të tillë mesazhe do të dërgonin Dostojevskij, Lorka, Sollzhenicini, Stainhard, Mitrush Kuteli, Petro Marko, etj »

– Poeti i njohur Mario Luzi, sanator i përjetshëm në Itali dhe kanditat për Nobel, shoqëronte me një shkrim librin “Croce di carne” në Itali, ku ndër të tjera thotë: “Mbase ka, por unë nuk kujtoj e mbi të gjitha nuk kujtoj një vepër kaq të freskët e të menjëhershme, që e kap botën drejtpërsëdrejti, e zbulon dhe e dëshmon…”

– Kritiku dhe poeti irlandez në Londër, Kevin Higgins, do të botonte një ese për librin «The condemned apple », ku thuhet :“…Është dhe ilustrimi më i shkëlqyer që kam parë, ku shpjegohet se si shpresat e larta, me socializmin e fillimit të shekullit të 20-të, degjeneruan në një tirani të përditëshme. Është një nga ata librat e rrallë që ka forcën t’ia ndryshojë lexuesit vizionin për botën. Merreni dhe mbajeni fort! » 

                                             Përzgjodhi Botuesi.

Filed Under: Opinion Tagged With: DHE UNIVERSALJA -, QË U DËNUA, Visar Zhiti-LETËRSIA E KUJTESËS

Po të ndodhte kjo në vendin tuaj, do heshtnit?

June 28, 2019 by dgreca

– Mbas gjithë këtyre viteve, qeveria socialiste e Edi Rames, për herë të parë ka shkatërruar sistemin tonë kushtetues./

– Për herë të parë ne jemi për më shumë se 1,5 vjet pa Gjykatë Kushtetuese dhe pa Gjykatë të Lartë.

Nga Sokol Bejleri/*Anetar I Kryesise se Federates Vatra/

Të nderuar anëtarë të ACRE!
Të nderuar deputetë të Parlamentit Europian!

Ç’po ndodh në Shqipëri?
Ne kemi një qeveri që drejtohet nga marrëzia, interesa kriminale dhe korruptive. Një qeveri që nuk garanton, por shkatërron zgjedhjet e lira dhe të ndershme.

Për herë të pare mbas rënies së regjimit komunist në Shqipëri, Qeveria e Ramës, në kundërshtim me Kushtetutën, pluralizmin politik, kërkon të organizojë të dielën, në 30 qershor, zgjedhjet pa kundërshtar politik, vetëm me një kandidat.

Mbas gjithë këtyre viteve, kjo qeveri, për herë të parë ka shkatërruar sistemin tonë kushtetues.

Për herë të parë ne jemi për më shumë se 1,5 vjet pa Gjykatë Kushtetuese dhe pa Gjykatë të Lartë.

Miqësisht do desha t’ju drejtoj një pyeteje.
Po të ndodhte kjo në vendin tuaj, do heshtnit apo do qëndronit fort për kushtetutshmërinë dhe demokracinë tuaj??
Pa dyshim që po. Prandaj unë kërkoj mbështetjen tuaj që dhe vendi im të jetë si i juaji.

Për herë të parë në historinë e Shqipërisë, opozita dogji mandatet në nje situatë të paprecedente. Po përse??
Për të rikthyer besimin tek sistemi politik, mbrojtja e Kushtetutës, zgjedhjet e lira dhe të ndershme, përballë një qeverie të korruptuar dhe të inkriminuar, e cila e ka kthyer Shqipërinë në kushtet e një grushti shteti.

Mediat ndërkombëtare kanë bërë publike dosje që janë në Prokurori dhe nuk hetohen, të cilat provojnë se qeveria dhe strukturat kriminale, kanë manipuluar zgjedhjet në 2015 dhe 2017, nëpërmjet blerjes së votave dhe intimidimit të votuesve.

Blerja e votave dhe intimidimi i votuesve është përcaktuar nga Raporti i OSBE/ODHIR si problemi më i madh në zgjedhjet Parlamentare të vitit 2017.

Qindra qytetarë dhe deputetë të opozitës janë proceduar dhe arrestuat nga policia dhe prokuroria, sepse protestojnë kundër këtyre krimeve elektorale, ndërkohë që ata që kanë kryer krimin janë në qeveri, polici dhe në strukturat shtetërore.

Kryetarët e bashkive dhe qytetarë arrestohen dhe procedohen nga qeveria sepse kërkojnë respektimin e autoritetit që i jep ligji dhe Kushtetuta, sepse duan të respektohet dekreti i Presidentit, që ka dekretuar shtyrjen e zgjedhjeve dhe qeveria refuzon dhe përdor gjithë shtetin kundër Kushtetutës dhe të drejtave të qytetarëve.

. Më shumë se një vit më parë Ne, së bashku, organizuam si ACRE, Samitin e Lirisë në Tiranë, ku folëm për trashëgiminë e komunizmit.
Folëm për diktaturën dhe tiraninë, e cila sot shfaqet në një formë të rrezikshme të regjimeve të korruptuar dhe kriminale që dhunojnë dhe i janë mbivendosur Jetës, Lirisë dhe mundësisë për të ndërtuar lumturinë e qytetarëve tanë.

Shqipëria do të jetë pjesë e BE-së dhe këtë duam të gjithë, vetëm atëherë kur shqiptarët nuk largohen nga Shqipëria siç po ndodh në një eksod masiv, por do të kenë kushte dhe standarte Europiane në Shqipëri, për të ndërtuar lumturinë dhe mirëqenien për vehte, familjet e tyre dhe Shqipërinë.

Ju falënderoj për mbështetjen që i jepni Shqipërisë, për të garantuar zgjedhje të lira dhe të ndershme, për t’ja kthyer Shqipërinë shqiptarëve.

  • Fjala e mbajtur në Keshillin e Konservatoreve europiane në Bruksel nga anëtari  nderit i Kongresit Hebraik Amerikan

Filed Under: Politike Tagged With: Sokol Bejleri- ACRE-Deputete Parlament Europian

Ushtria e Kosovës, ceremoni gradimi

June 28, 2019 by dgreca

-Kadetët e diplomuar japin betimin. Kryeministri Haradinaj: Duke e forcuar paqen në Kosovë, ne e forcojmë paqen edhe në botë/
 
FERIZAJ, 27 Qershor 2019-Gazeta DIELLI/ 
 
Kryeministri i Republikës së Kosovës, Ramush Haradinaj, mori pjesë në ceremoninë e diplomimit të kadetëve të FSK-së, gjenerata 2019, që u mbajt sot në Kazermën “Skënderbeu”  të Komandës së Doktrinës dhe Stërvitjes (KDS), në Ferizaj.
Kryeministri Haradinaj duke i uruar kadetët për këtë gradim dhe për shërbimin që po ia bëjnë vendit tha se këta kadetë janë gjenerata e parë që diplomojnë  pas votimit në Parlament, edhe pas dhënies së mandatit të FSK-së si Forcë Mbrojtëse të Kosovës duke u bërë kështu vetë historia
“Ju uroj për gradimin dhe ju falënderoj për shërbimin e deritashëm.  Ju ftoj që të shërbeni me nder  në Ushtrinë e Kosovës, për popullin e Kosovës, për paqen dhe për rreshtin e ushtrive të paqes  të cilëve ne i takojmë dhe do t’iu takojmë, pra së shpejti në NATO, të cilës i prin SHBA-ja”, tha kryeministri Haradinaj.
Ai theksoi se Kosova si vend vjen prej sfidave e tragjedive dhe  ende është e sfiduar por nuk bën garë me të keqen. “Garën e bëjmë me të mirën dhe synojmë t’iu takojmë popujve të lirë, ushtrive të popujve të lirë  atyre ushtrive që garantojnë paqen”, shtoi kreu i Qeverisë së Kosovës.
Në fjalën e tij para të pranishmëve, kryeministri Haradinaj me tej tha se është në nder tek secili prej nesh që duke e forcuar paqen në Kosovë ne e forcojmë paqen edhe në botë.
Ministri i Mbrojtjes, Rrustem Berisha tha se  ka nderin që sot të merr pjesë në këtë datë të rëndësishme për karrierën dhe jetën e kadetëve por edhe FSK-në e shtetin e Kosovës.  
“Sot duhet të jeni krenarë për arritjet e juaja dhe të zotoheni që ta nderoni uniformën e FSK-së, ta nderoni atdheun dhe të mbroni paqen, lirinë dhe shtetin e ndërtuar më shumë sakrificë”, tha ministri Berisha.
Të pranishëm në këtë ceremoni ishin edhe ministri i Punëve të Brendshme, Ekrem Mustafa, komandanti i FSK-së Gjenerallejtënant Rrahman Rama, përfaqësues të KFOR-it dhe  personalitete të tjera të institucioneve vendore e ndërkombëtare.

Në fund të ceremonisë u bë betimi i kadetëve dhe u dekoruan me medalje Naim Smakolli për shërbim vetëmohues dhe kadet Dritëro Bajrami për rezultate te larta në përvetësimin e programit mësimor./b.j/

Filed Under: Kronike Tagged With: Kosova-Kadetet-Ramush Haradinaj

MY INTERESTING LIFE

June 28, 2019 by dgreca

BY DR.ZEKRI PALUSHI/

There is no better place on earth to live and work than Australia.

Back in 1995 I came to Australia from Albania, with my wife Tina, and our three children, Anisa, Arbiona and Endrit – now all adults with families of their own. 

I had previously practiced in north Albania in the post-graduate specializations of internal medicine and cardiology, working hard for very long hours, all year long. Our life was nothing like the one we have now, the one that we’ve been enjoying for many years here in Australia. 

Back then, for about three or four years when we first arrived, I worked as a cleaner, while learning the language, embracing the Australian culture and working towards my Australian accreditation as a medical practitioner. Once I had that I was able to work as a doctor, initially in hospitals and then, from 2002 on as a general practitioner in private practice. I feel sincere gratitude for the way Australia and Australians have generously accepted me and my family – I will always be grateful. In some ways it feels like I have been here forever. 

I love the commonly used expression that ‘Australia is the lucky country’, even though I respectfully disagree with this sentiment. I truly believe in that Australia has made its own luck. Its people are hardworking and good. Since 1901 there has been a continuous succession of harmoniously and democratically elected governments. In Australia there is freedom and democracy. 

Reflecting back on my life in Albania and on my ‘new’ life in Australia, I have come to the conclusion that Australians and Albanians have many things in common: both peoples are hardworking, very generous, decent, humble and trustworthy. But while Australians have been working hard and enjoying their freedom and the fruits of their labours, Albanians, for the last 50 years or so, have also been working hard, but under unimaginable circumstances – with their lives controlled by the most oppressive of communist regimes.  

Unfortunately, Albanians took the freedom and democracy they had under King Zog for granted. In 1944, the Communist Party duped the people with slogans, such as ‘we will eat with golden spoons’, and a promise to collect the wealth from the rich and re-distribute it to all the people. The reality, however, was very different; people ended up losing everything. Life became one of class wars, hardship, poverty and humiliation. Society disintegrated: there was physical, verbal, emotional and financial abuse. But worse than this, people were brain-washed by the communists – in effect it was a ‘genetic mutation’ that they had to go through, which I believe, will follow them for life. 

Soon after communists took power, their first action was to eliminate all other political parties and any kind of opposition. People were rounded up, imprisoned, and the majority were inhumanely tortured and killed. 

Then they delivered on the first part of their promised ‘golden spoon’ slogan, by seizing tons of gold coins (which were then the currency) along with people’s properties and their dignity. No lives were spared. They failed, however, to deliver on the second part of the promise. Instead of redistributing wealth to the ordinary people, members of the Party kept everything for themselves. 

The ‘golden spoon’ ethos was replaced with the tenet of ‘we [the people] ought to live life within our means, and in order to achieve that, we should tighten our belts’. According to the communists, we were surrounded by enemies, both within and without, constantly plotting against the state to destroy our communist system. Of course, all the ‘enemies’ were imaginary, made up to scare people and to justify their inhuman acts against their own citizens.  

The politics of communism is to divide and rule; they created within society a ‘good people’ – those with communist connections, and the ‘bad people’, their ‘enemies’ – fighting against each other on a daily basis. 

For my poor grandfather, it was too late to adjust and understand the changes. After few years of living under the communist regime, in a community meeting, he naively asked about the promised ‘golden spoon’. This error was enough to prove to them that he disliked the communists, and to justify his incarceration on the grounds of ‘agitation, propaganda and collaboration with the hidden insurgents, and conspiring against the communist system’. He endured a couple of years of unimaginable torture before he was eventually murdered by crushing his spine, with his lifeless body thrown into a creek (Zalli i Kirit, Shkoder). His family was strictly prohibited from taking his remains for a proper burial. The result of all this was that members of his distraught family (including myself) were discriminated against and classified as being anti-communist, thereby preventing any of us from getting a tertiary education. It is a long story, but eight years later, by a rare stroke of luck, I was able to study medicine. Unfortunately, thousands of other, potentially excellent, students – including my wife Tina – were not as lucky. 

The ‘class struggle’ ruled Albania until 1991. 

Communists are deceitful, unscrupulous and hypocritical; but, to their credit, they are united inasmuch as they are determined to think, speak and act as one in order to achieve their aims by any means, and with no regard for human lives. Over the years they’ve referred to themselves by different names, and used different slogans, depending on their political agenda at the time. Initially, they were interduced as the ‘Albanian Democratic Front’, soon after, they called themselves  ‘Communists’, then they rebranded themselves and changed to ‘Labour’, and then, from 1991, they call themselves ‘Socialists’. 

I have to agree with Khrushchev’s description ‘Socialists are Communists without guts’, although being called this didn’t seem to worry them. Instead, they worked hard, mastering the art of lies and deception and training their not-so-smart brains to come up with endless slogans, which they would learn by heart until truly believing them. These would be drip fed, slowly and deliberately, infused into people’s psyches, injecting their sugared poison. At first, no one noticed the process, and by the time they did it was too late. The slogan had become law. Bad luck. 

Mark Twain said, ‘Never argue with stupid people, they will drag you down to their level and then beat you with experience’. I beg to differ, to protect civilization, ourselves, and our freedom, democracy, dignity, integrity, and moral values we should never ignore or forget the awesome power of stupidity. We should engage with and argue every day against their hidden agendas. We should not accept and let these things go. We need to hold them legally liable for the social experiment of communism, in the name of which they performed their inhuman deeds and deceit, and for the millions of lives barbarously destroyed. Ironically, all of these horrific acts were done ‘on behalf of the people’. 

Today they are still working, but under different branding, to bring back their freshly minted, very sophisticated, brain-washing machine, in order to further continue and finish their masterpiece, which is a ‘World Without Borders’, a dependent humankind without identity, and global citizens ready to be sacrificed, but with no dignity nor a better life. 

Socialism is like a dangerous autoimmune disease, and we should all be aware of its early signs. Catching it will make our life miserable. Let’s mention a few common signs to watch out for: climate change; unconscious bias; safe schools; political correctness; identity politics; vilification of white men; pre-school sex education; diminishing the Christian faith: different phobias; choosing to suffer and be offended on behalf of the others; and so on. All these are signs of the incurable ‘socialist disease’. However, it is amazing how many people digest, tolerate and ignore these signs, which we hear and see every day. They are becoming part of our vocabulary and culture. Fooling us again makes us very stupid indeed. 

Back let’s return to socialist Albania, when later came a new communist slogan: ‘Each and every one should rigorously fight against personal comfort, or a comfortable life.’ This was a dictum that Albanians had to strictly follow until as recently as 1991. 

We should not forget, also, that the Party prevented people praying to and putting their hopes in their gods. From 1967 it became law, thereby banning Albanians from practicing their religions. They believed that the only hope people should have, and pray for, was for the Party and for the dictator himself, Enver Hoxha. Religious faith was considered to be the ‘opium for the people’ and the clergy, especially the Roman Catholics, were heavily persecuted, taken to jail, and sentenced to death. It was this fate that met my wife’s grandfather, Fran Mirakaj, who was only 30 years old when he was sentenced to death and killed by torture because he refused to denounce his Catholic faith. In 2016, he was among the Albanian martyrs beatified by Pope Francis. 

This was my life until 1990. 

It all changed when, inspired by the political changes taking place in the Eastern European communist countries, I decided to put my family and my life in harm’s way by becoming involved in the political process. Until then I had been trying to look after my patients’ physical health, but instead I decided to fight to improve their lives, to bring back the dignity, freedom and democracy that we once had. So it was that I became heavily involved in founding the Albanian Democratic Party and as the leader of the Puka district branch. 

In 1991, the first democratic, pluralistic election took place; I failed to be elected for the Parliament, mainly because of the manipulation of the electoral system by the communist incumbents. 

Then, in 1992, the Albanian Democratic Party was voted in, winning the majority of votes. I was elected a member of the Albanian National Council of the Democratic Party, Chief Adviser to the Prime Minister, and the Chair of the Governmental Commission for the Humanitarian Aids – positions I held until I arrived in Australia, where I hoped to establish diplomatic relations. Once I arrive in Australia I met with the Speaker of the Australian Parliament, with the Minister for Foreign Affairs and with other different federal MPs and officials; indeed, I was made to feel very welcome and I have very good memories of all those people who were so friendly and willing to help. 

Holding the positions that I did enabled me to analyse and understand that the ‘collapse’ of communism was not in fact due to the fight we waged against it, as many Albanians including myself used to believe and would like to claim credit for. Unfortunately, the credit belongs to the well-crafted strategy of the United Eastern European Communists, led by Mikhail Gorbachev, which was to ‘destroy’ communism in order to protect and empower it – by allowing their own people to stay in power and become millionaires. A new Communist Manifesto was conceived allowing so-called pluralism; the best citizens were urged to ‘defect’ from the communist parties and to create right-wing political parties. These parties appealed to the disaffected opposition (the declassed), and the ex-prisoners who wished to continue their fight for freedom and democracy. What a joke. Once more we were deceived and used. 

Which is why I am here, enjoying a real taste of democracy and freedom, and sharing my experiences under the deceptive socialist system, with its Bible-like fundamentalist theories. Borne in 1848, the ideology has, practically speaking, proven to be a disaster, but strangely enough it still appeals to many. Did they introduce anything into our water to change the genome of humankind? 

It has been 28 years since the so-called ‘collapse’ of communism. And it has become very obvious that we haven’t destroyed the communists at all, but instead have naively trusted them and helped them to come to power, and to stay in power. This happened and is still happening not just in Albania, but in all excommunist countries, the worst example being Russia. Those who caused the most harm in that time remain in control and deny their responsibility for any wrong doings. They have never shown any remorse. They have never admitted to anything. And they have never apologized or asked for forgiveness. Nor was a commission set up to interrogate them about their crimes. No one knows what happened to all that seized property and money. We worked hard for nearly 50 years with nothing to show for it. Where is the money? Who owned or owns it? One thing we all do know, though, is that all of them are now the new multimillionaires, able to control everything and everybody’s lives by using the invisible communist mafia tentacles and their wealth along. 

Ridiculously enough, they still use their old slogans – ‘we put the lives and the interests of the people first’, and ‘on behalf of the people’. The socialist multimillionaires ‘do everything for the people’. They are continuing to lead the Socialist Party and the other left-wing derivates, to ensure that the people are ‘well looked after’. What hypocrisy! 

How they can still be in power? All I can say is what Stalin’s said: ‘… the people who cast the votes decide nothing. The people who count the votes decide everything.’ 

Surprisingly, most of those socialist millionaires pay no taxes or very little. Therefore, almost nothing goes back to the people. The Albanian pension is just A$150 per month, while prices for goods (which are generally past their use-by dates), are very much like here. I have yet to see or hear of any leaders of Labour or Socialist Parties, or their sympathisers, having shared their own wealth with the people, as they always preach. However, they are very keen to take a share of other people’s wealth for themselves. 

People in ex-communist countries have been fed a sweet, addictive diet of lies and slogans by the communists and their derivates. Which is why those countries are still ruled and controlled by today’s ‘poor’ millionaires. 

It is very important for everyone to understand this Machiavellian deception. For me, and on behalf of those millions of people who died or endured communist and socialist regimes, it is very disappointing, insulting and concerning to see the results of a recent Galaxy opinion poll where six out of ten Australian millennials believe socialism is ‘a good thing’. People forget what socialism was and is, and that terrifies me; I know the kind of hell that socialism leads to. What socialists and communists did to their own people is very similar, just stretched in time, to what Nazis did to the Jewish people. The difference is that there has never been a Nuremberg-like trial in any of those former communist countries. I strongly believe that there is an urgent need to educate people about socialism, in the same way we were educated about Nazism and fascism. Their slogans, ideology and propaganda should be outlawed before it is too late. 

The country known as Albania, which produced George Kastriot – who fought against the Ottoman Empire and saved Christianity in Europe, came to reject its faith. It came to replace George Kastriot’s flag with the communist’s hammer and sickle. The citizens of the country that produced Saint Mother Teresa came to reject themselves as normal human beings, to reject any good human traits, to reject their ancient history, and to replace it with the history of communism. Ironically, a few times, we rejected St Mother Teresa’s attempt, and her burning desire, to visit Albania and her mother Drane in Drane’s last days. 

Why did we take these actions? Because we were socialists, and we were told that Mother Teresa was our enemy, a spy that wanted to destroy our socialism and socialist achievements! Can you believe it? I had the honour to see in person both St Mother Teresa and St Pope John Paul when they visited Albania in 1993. 

It took about half a century for another pluralistic election to come, when Albanians realised that communism and socialism were like an octopus that had mastered the art of camouflage, while using stealth and intelligence to capture their prey.  

It is important for people to take note of this story. Australians should not be fooled by the socialist propaganda. They do not need to take part in this ongoing social experiment. It is very important to understand that, instead of being envious of others’ wealth, we should work hard and build up our own wealth by taking advantage of our freedom and democracy. We should be grateful to any of the hardworking business-leader millionaires, who in contrast with the ‘socialist’ millionaires pay their taxes and freely contribute to the community and different charities. They really work hard for us, they employ us, and their contribution to the welfare system (which, paradoxically does not exist in socialist-run countries) is enormous. We should be very grateful that they are one of us, and are not hated. Indeed, we should be far more appreciative of our business leaders, because without them there would be no jobs or a welfare system. 

We all have different aspirations for life, different talents, different dreams about choosing a profession, different priorities and lifestyles. Some work more and some work less. We should build our lives based on our needs and our efforts, and we should never trust those who promise the world and ‘put the life of the people first’. The socialists think they can own the people and their brains, they can own the country, and they have the legitimacy to possess everything on earth. They like to make people think naively and believe in the world ‘entitlements’. They rely on people’s short-term memories. But we should keep in mind the unimaginable differences in the lives of people living under communist or socialist rule and those living with freedom and democracy. 

We must remember the lives of those in communist East Germany compared to the lives of those in the capitalist West Germany. I really hope that people are smart enough to have memorised those scenes from the Berlin Wall. 

I am going to conclude by returning to my career in Australia, and adding that I am now a member of the Royal Australian College of General Practitioners, a selected member of Leading Physicians of the World Organisation, and, in 2012, I was recipient of an ‘Honorary Citizen’ title from Albania, which was granted in absentia for the contributions I made towards the democratisation of Albania and in the field of medicine. 

I end my story, with one of the many testimonies from my patients posted on the community Facebook: ‘It is overwhelming to see all these thank you’s for you, Zekri. It seems pretty obvious that you have made an enormous positive impact on so many people. I thought it was just me that you made feel special, but it is abundantly clear that you treated everyone the same and we all felt special. It takes a wonderful GP to be able to have that effect on so many people in the community …’ (Original testimonies can be forwarded at your request.) 

I believe I built my reputation because of my determination to work hard and to keep myself professionally up-to-date, which has enabled me to be capable of fulfilling the needs of my patients and to look after their well-being, and because of my sincerity and willingness to speak my mind and to stay away from ‘political correctness’, which indeed is something my patients have appreciated the most.

Gold Coast, Australia

September, 2018

Filed Under: ESSE Tagged With: Dr. Zekri Palushaj-My Interesting Life

100-VJETORI I KONFERENCËS SË PAQËS

June 28, 2019 by dgreca

-Wilsoni, Noli, Fishta dhe gjëndja aktuale politike në Shqipëri/

NGA FRANK SHKRELI/
Ky vit shënon 100-vjetorin e Konferencës së paqës që filloi në Paris në janar të vitit 1919 dhe kulminoi me nënshkrimin e Traktatit të Versajës, më 28 qershor, 1919.  Lufta e Parë Botërore kishte marrë fund në nëntor të vitit 1918, por përfundoi zytarisht me nënshkrimin e Traktatit të Parisit qershorin e vitit 1919.
Ndërkohë që shkollat mund të jenë mbyllur për pushimet verore, kjo nuk do të thotë se nxënësit dhe studentët nuk kanë mundësi të mësojnë për këtë përvjetor historik dhe për rëndësinë që kjo konferencë ka në historinë e Shqipërisë dhe të shqiptarëve.  Burimet janë të shumta në internet që hedhin dritë për rëndësinë e asaj konference për Evropën dhe për botën, përfshirë edhe historinë e Shqipërisë. Janë dy arsye që shqiptarët duhet ta kujtojnë këtë përvjetor: Një, është roli i presidentit të atëhershëm të Shteteve të Bashkuara, Woodrow Wilsonit, si përfundim i takimit të Fan Nolit me ish-udhgëheqsin amerikan, para se Wilson të nisej për të marrë pjesë në Konferecn e Paqës në Paris dhe arsyeja tjetër është pjesëmarrja e delegacionit shqiptar në atë konferencë, përfshirë At Gjergj Fishtën. Është edhe 100-vjetori i fjalimit të tij historik mbi të drejtat e shqiptarëve në trojet e tyre autoktone, në atë konferencë — një fjalim ky që deri më sot as Evropa as bota nuk e kanë dëgjuar një fjalim të tillë mbi, “Shqiptarët dhe të Drejtat e tyre”, nga asnjë përfaqsues shqiptar — as në nivel kombëtar as në ndonjë konferencë ndërkombëtare — gjatë 100-viteve të kaluara. 
“Një zë do të kem në Konferencën e Paqës dhe atë zë do t’a përdor në mbrojtje të Shqipërisë.”  Presidenti Wilson ishte i pari president i Shteteve të Bashkuara, i cili në politikën e jashtme amerikane të kohës, ka thekësuar rolin ndërkombëtar si mjet për krijimin e një rregulli të ri botëror, ndërkohë që kishte shpallur hyrjen e Amerikës në Luftën e Parë Botërore, si një përpjekje — sipas tij — për të bërë botën, “të sigurt për demokracinë”.   Ndërhyrja amerikane bëri që lufta të përfundonte në favor të aleatëve dhe janarin e vitit 1918, i paraqiti Kongresit të Shteteve të Bashkuara, objektivat amerikane të përfundimit të luftës, duke njoftuar, “14 Pikat”.  Në bazë të njerës prej këtyre pikave, me mbarimin e luftës do të krijohej Lidhja e Kombeve, në bazë të së cilës, të gjitha kombet — të mëdha e të vogla – do të gëzonin garanci të përbashkëta për pavarësinë politike dhe integritetin territorial të tyre. 
Siç dihet Peshkop Fan Noli ishte takuar me Presidentin Wilson, para se ish-presidenti amerikan të shkonte në Paris për të marrë pjesë në Konferencën e Paqës.  Noli ishte i bindur se Shqipëria, në personin e Wilsonit, kishte një mbështetës të fortë.   Në një fjalim të vitit 1918 botuar në gazetën Dielli, me titull, “Borxhi që Shqipëria i ka Amerikës”, Peshkop Noli shpreh bindjen e tij se Shtetet e Bashkuara do të përkrahnin pavarësinë e Shqipërisë.  Duke shprehur besimin se Amerika do të dilte fituese dhe se fitorja e Amerikës, sipas Nolit, do të ishte edhe një triumf për demokracinë anë e mbanë botës.  Ai ishte i patundur në besimin e tij se kushtet e paqës do të të vendoseshin, sipas Nolit, nga “Një arbitër i botës, i cili është i drejtë, dmth, nga presidenti Woodrow Wilson”, ka thënë Noli.  “Kushtet e tija njihen mirë prej të gjithëve… që secili popull duhet të ketë të drejtën të zgjedhi vet sovranitetin nën të cilin dëshiron të jetojë.”  Fan Noli pastaj vazhdon duke thënë se, “Unë kam patur nderin të takoj këtë njëri të madh, me një rast historik.”    
Në shkrimet e tija, Noli ka rrëfyer se Presidenti Wilson kishte ftuar me një rast, përfaqsues të grupeve etnike, përfshirë edhe Nolin si përfaqsues të komunitetit shqiptaro-amerikan, për tu takuar me presidentin Wilson në Mount Vernon, jo larg kryeqytetit amerikan.  Duke u këthyer nga Mount Vernon për në Washington, Noli kujton se, ai iu afrua presidentit Wilson për t’i folur për hallet e Kombit shqiptar duke i bërë apel Wilsonit që, të “shpëtojë një racë heroike por të pa-mbrojtur”.  Sipas Peshkop Nolit, Presidenti amerikan Wilson u përgjigj pa hesitim: “Unë do të kemë një zë në Konferencën e Paqës dhe atë zë do ta përdor në mbrojtje të Shqipërisë.”  Ashtu edhe ndodhi, megjithëse kërcënimet ndaj Shqipërisë dhe territorit të saj, nga fqinjtë grabitqarë, nuk pushuan as pas Konferecës së paqës.
 
Gjëndja politike në Shqipëri pas Luftës së Parë Botërore ishte tepër e paqartë.  Fqinjtë e saj, serbët, grekët dhe italianët mezi prisnin të ndanin mes tyre Shqipërinë copa copa.  Në të vërtetë, përfaqsuesit diplomatikë evropianë kishin rënë dakort që Shqipëria të ndahej duke i dhënë nga një pjesë Jugosllavisë, Italisë dhe Greqisë.   Kjo marrëveshje u arrijtë pa marrë parasyshë dëshirat e Shqiptarëve, por dhe në mungesë të kryenegociatorit diplomatik amerikan.  Ndërkohë, Kongresi i Lushnjës, në Janar të vitit 1920, vendosmërisht hodhi poshtë marrëveshjen e armiqëve të shqiptarëve për të ndarë Shqipërinë copa copa sikurë të ishte plaçkë, ndërsa u paralajmëruan fqinjtë dhe Evropa se shqiptarët do të luftonin në mbrojtje të integritetit territorial të vendit.  Në këtë atmosferë pasigurie për Shqipërinë deh shqiptarët, në Mars të vitit 1920, Presidenti i Shteteve të Bashkuara Wilson ndërhyri për të bllokuar zbatimin e marrveshjes anti-shqiptare të Parisit dhe menjëherë vendosi të pranonte përfaqsuesin diplomatik shqiptar në Washington, duke afirmuar në këtë mënyrë mbështetjen e Amerikës për pavarësinë e Shqipërisë.   Dhe nga fundi i atij viti, Lidhja e Kombeve njohu sovranitetin territorial të Shqipërisë, duke e pranuar atë si anëtare të plotë të organizatës botërore, megjithëse fatkeqsisht me kufij të cunguar.
 
Duke shprehur admirimin dhe falënderimin e tij ndaj Wilsonit, Fan Noli është shprehur se Amerika kishte Presidentin Abraham Linkolnin, i cili nuk duronte një Amerikë gjysëm të lirë e gjysëm të skllavëruar,  ndërkohë që në personin e Wislonit, Shtetet e Bashkuara,  kishin, “një president i cili nuk mund të duronte një botë gjysëm të lirë dhe gjysëm të skllavëruar.”   Noli ka thënë se Wilsonin, “do ta njohë historia si çlirimtar i të gjitha kombeve, të mëdha e të vogëla.”
 
Ishte Konferenca e Paqës në Paris, 100-vjet më parë që i dha rastin Woodrow Wilsonit që bota ta njihte, atëherë dhe sot, për sukseset e tija në fushën e politikës së jashtme, si një idealist i cili besonte në paqën botërore dhe në vetvendosjen dhe në sovranitetin territorial të kombeve të mëdha e të vogëla.  14-pikat e tija të famshme për paqën në botë – të përpiluara 100-vjetë më parë – mbeten ende pjesë e pandarë e politikës së jashtme amerikane dhe shembull i një vizioni të bashkpunimit ndërkombëtar për sigurimin e lirisë dhe demokracisë të vendeve, vizion ky që më në fund çoi në krijimin e Lidhjes së Kombeve – para-ardhëse e Organizatës së Kombeve të Bashkuara — përpjekje këto për të cilat Wilsonit iu akordua Çmimi Nobel për Paqë, në vitin 1920.
 
Në këtë 100-vjetor të Marrveshjes së Paqës në Paris, me 28 qershor, 1919, të kujtojmë rolin e Woodrow Wilsonit, këtij burrshtetasi të madh amerikan, zëri i të cilit, në Konferencën e Parisit ishte vendimtar për ruajtjen e pavarësisë së Shqipërisë.  Të kujtojmë Fan Nolin, sadopak për kontributin e tij, siç ka thënë edhe vet, “Për kauzën njerëzore dhe qytetërimin botëror, me aqë sa kemi mundësi.” Të kujtojmë me këtë rast edhe At Gjergj Fishtën, i cili si anëtar i delegacionit shqiptar në Konferencën e Parisit, 100-vjet më parë mbajti fjalimin historik  –para përfaqsuesve të disa vendeve më armiqësore të kohës ndaj interesave shqiptare — që mbetet sot e kësaj dite fjalimi më klasik në oratorinë shqiptare mbi, “Shqiptarët dhe të Drejtat e tyre”. 
Është ironik fakti se 100-vjet pas Konferencës së Paqës në Paris, kur Shqipërisë i kërcënoheshin rreziqe të shumta nga armqitë e jashtëm – sot rreziku më serioz që i kanoset Shqipërisë — siç e ka cilësuar edhe Gjergj Fishta – është , “Rreziku i Përmbrendshëm”, megjithse, “Sot Shqypnia ka nji qeveri të vetën, ka nji parlament të vetin, ka nji ushtri, nji financë, e ma tepër, ka nji vijë kufijsh të njoftme ligjsisht prej Fuqive të qytetnueme: të tana sende këto qi na dëshmojnë se Shqypnia asht, e se asht e lirë e e pamvarun”.  Sipas Gjergj Fishtës, janë vet shqiptarët, pikërisht, ata që përbëjnë rrezikun më të madh ndaj interesave të Shqipërisë dhe të shqiptarëve, si 100-vjet më parë ashtu edhe sot,që ai ka i cilësuar si “Njerëz rrugaça, njerëz shakllabana e të pa kurrfarë njerëzie e mirërritjeje, të pa kurrfarë mësimi të vlefshëm, që gjithë jetën e vet s’qenë të zott me shtrue kund ndoj plang, me ngulë kund ndoj truell, me ngrefë kund ndoj shtëpi, me kapë kund ndoj punë, me zanë kund ndoj mik, por gjithmonë me valixhe nën dorë, të harlisun nga mendja, të përdhosun kah fjala, të çoroditun kah vepra; ku mbillen, s’korren; ku bijnë nuk çohen; veç nga, si mizat pakrye, skele në skele, fshat në fshat, qytet në qytet, gjithkund tue zanë ndoj ves të ri, gjithkund tue lanë ndonji marre të re për Shqypni.”  (Nga “Hylli i Dritës, 1921, nr. 1).


Filed Under: Histori Tagged With: FRANK SHKRELI-KONFERENCA E PAQES-100 VJET

  • « Previous Page
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • …
  • 33
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Bahamas njeh Kosovën!
  • Legjenda e portës shkodrane, Paulin Ndoja (19 dhjetor 1945 – 16 prill 2025) do të mbushte sot 80 vjeç
  • “Roli dhe kontributi i diplomacisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut nga pavarësia deri sot”
  • Marie Shllaku, kur një jetë e re u shndërrua në përjetësi kombëtare
  • Në sinoret e Epirit…
  • Mbrëmë hyri në fuqi Ligji i SHBA për autorizimin e mbrojtjes kombëtare
  • Skënderbeu “grek”, ose si të bëhesh grek pa e ditur
  • A historic moment of pride for the New Jersey Albanian-American community
  • U zhvillua veprimtaria përkujtimore shkencore për studiuesin shqiptaro-amerikan Peter Prifti
  • Dashuria që e kemi dhe s’e kemi
  • “Jo ndërhyrje në punët e brendshme”, dorëheqja e Ismail Qemalit, gjest atdhetarie dhe fletë lavdie
  • Arti dhe kultura në Dardani
  • Gjon Gazulli 1400-1465, letërsia e hershme shqipe, gurthemeli mbi të cilin u ndërtua vetëdija gjuhesore dhe kulturore e shqiptarëve
  • “Albanian BookFest”, festivali i librit shqiptar në diasporë si dëshmi e kapitalit kulturor, shpirtëror dhe intelektual
  • VEPRIMTARI PËRKUJTIMORE SHKENCORE “PETER PRIFTI NË 100 – VJETORIN E LINDJES”

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT