Shkruan: Pashko R. Camaj, Dr. i Shkencave të Shëndetit Publik/
Në botën e kthyer mbrapsht nga pandemia e koronavirusit, për të cilën raportohet në lajme dhe mjetet e tjera të informimit 24 orët e ditës, ja vlen të kujtojmë se njerëzimi ka përballuar shumë pandemi gjatë historisë së tij! Për ne, popullatën shqipëtare në SHBA si dhe pjesë tjera të botës, shqetësimi është i dyfishtë. Në njërën anë jemi të kapluar me situatën personale, me familjet dhe shoqërinë tonë. Në tjetrën anë, jemi të shqetësuar sesa dhe sesi janë në gjendje të mbrohen dhe të mbijetojnë bashkëkombasit tanë në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni Veriore, Mal të Zi. Na mbetet të kërkojmë nga ata që të veprojnë së bashku ndërsa u themi se dhe në këto raste ne jemi të bashkuar dhe se jemi një! Një moment pandemije do të jetë dhe një arsye që të mendojmë dhe veprojmë si një trup i vetëm për të mirën tonë mbarëkombëtare!
Natyra e rrezikshme e kësaj pandemije, reagimet e qeverive lokale, rajonale dhe botërore ndaj saj dhe të gjitha tentativat për ta ngadalësuar hovin sugjerojnë se realisht nuk mund ta dimë sesi do të jetë bota në përfundim të kësaj krize të madhe. Sëmundjet dhe vdekjet e raportuara nga shumë vënde dhe efekti paralel dhe negativ në ekonomi veç sa kanë filluar. Megjithatë është e rëndësishme të kuptojmë dallimin midis frikës dhe shqetësimit, midis gatishmërisë dhe panikut, midis reagimit të shëndetshëm dhe mendësisë shkatërruese. Ish-Presidenti amerikan, Franklin D. Roosevelt e ka kuptuar atë në mënyrë intuitave dhe në fjalimin e tij inaguarues në vitin 1933, që përkonte me fundin e “Depresionit të Madh” amerikan, tha se “e vetmja gjë që na frikëson, është vetë frika.” Mediat sociale dhe shumë qarqe lajmesh të përditshme vërshojnë lloj lloj teorish mbi origjinën dhe përhapjen e Koronavirusit, dhe fatkeqësisht shumë prej tyre nuk synojnë informimin e publikut. Shpesh ata provokojnë frikë me anë të titujve sensacionalë, dezinformatave dhe pretendimeve të pabazuara.
Një gjë e dimë me siguri: Antidoti më i fortë i frikës është informacioni – informacion i saktënga burimet të besueshme. Por, në kohën e sotme, edhe të dhënat e vërtetuara janë dukur ose paraqitur si kontradiktore. Mungesa e vaksinës dhe ilaçeve që ende nuk ekzistojnë, por dhe mungesat e testimit në mbarë vendin do të thotë që ende nuk kemi njohuri të plota për shkallën e kësaj krize. Ne duhet të jemi të përgatitur për të papriturat, si për shembull ku mund të shfaqet virusi në fazën tjetër ose si do të ndryshojë vdekshmëria pasi të jenë testuar më shumë njerëz. Ky tregues mund të përkeqësohet por mund të përmirësohet. E panjohura shkakton frikë por kjo nuk do të thotë se duhet të bëhemi pre e saj.
Pandemia e re e koronavirusit është një problem shumë i mprehtë që pritet të kulmoj në javët dhe muajt e ardhshëm. Këto janë kohë te vështira për personat e infektuar, si dhe për ata që përpiqen të shmangin infeksionin. Por mes gjithë trazirave dhe gjendjes shumë të rënduar, ka disa episode pozitive, mesazhe solidarizuese dhe arsye për të qëndruar shpresëdhënës.
Disa prej tyre janë:
- Shumica e njerëzve me COVID-19 shërohen.Vlerësimet sugjerojnë që 99% e njerëzve të infektuar me virusin që shkakton COVID-19 do të shërohen. Disa njerëz nuk kanë simptoma fare ose disa i kanë të lehta. Ndërsa mijëra njerëz kanë vdekur, niveli i përgjithshëm i vdekjeve është 1-3% (ose ndoshta edhe më i ulët kur të jepen më shumë të dhëna për numrin e njerëzve të infektuar), shumë më pak se MERS (rreth 34%), SARS (rreth 11%), ose Ebola (90%), megjithëse më i lartë se gripi mesatar sezonal (0,1%).
Humbja e jetës nga kjo sëmundje është e tmerrshme dhe shumë më tepër raste priten, por bazuar vetëm në shkallën e vdekjeve rezulton se mund të ishte shumë më keq.
Fëmijët duket se infektohen më rrallë dhe kanë raste më të lehtë të sëmundjes infektive. Sipas CDC-së, shumica e infeksioneve deri më tani kanë prekur të rriturit. Dhe kur fëmijët janë të infektuar, ata kanë tendencë ta kalojnë në formë më të butë COVID-19. Për fëmijët dhe prindërit e tyre, ky është një lajm i mirë. Sidoqoftë, është e rëndësishme të theksohet se fëmijët mund të zhvillojnë infeksion sot mund të jenë vektorë për këtë infektim. Një studim i ditëve të fundit nga Kina (për aq sa mund të besohet) tregoi se në fillim të shpërthimit një numër i vogël i fëmijëve, veçanërisht foshnjat dhe të miturit mund të zhvillonin infeksion serioz. Siç është e vërtetë në përgjithësi, ka të ngjarë që fëmijët mund të përhapin infeksionin në mungesë të simptomave, megjithëse sa shpesh ndodh kjo është e paqartë. Duket se koronavirusi i ri nuk sillet si shumë sëmundje të tjera virale, prej të cilave, të moshuarit dhe fëmijët janë veçanërisht të prekshëm
Numri i rasteve të reja po bie aty nga ku filloi të përhapej epidemia. Drejtori i përgjithshëm i OBSH-së, duke folur për një shpërthim të ri të koronavirusit, theksoi se “Kina dhe Republika e Koresë kanë rënie të rasteve infektive në shkallë të konsiderueshme.” Në fakt, provinca Wuhan (vendi i rasteve të para) ka raportuar se nuk ka asnjë rast të ri lokal për herë të parë që nga fillimi i shpërthimit. I vetmi rast i ri u “importua” nga udhëtarët që mbërrijnë atje. Ndonëse shifrat aktuale janë të vështira për tu verifikuar, ashtu si edhe metodat që përdorin këto vende për të ndalur infeksionin, siç është testimi agresiv diagnostik, nëse numri i rasteve të reja në Kinë është me të vërtetë në rënie, ky është lajm i mirë dhe sugjeron që përpjekjet për të ngadalësuar përhapjen e këtij infeksioni mund të jenë të suksesshme.
- Dobia e Internetit!
Aktualisht për të praktikuar distancën sociale duke ruajtur disa kontakte shoqësore dhe nevoja mjekësore, njerëzit në izolim ose karantinë mund të kërkojnë ndihmë, të vizitojnë miqtë, të “shohin” familjen dhe mjekët në mënyrë praktike dhe të ofrojnë azhurnime për gjendjen e tyre.
- Përgjigja dhe përgatitjet tona ndaj pandemive të ardhshme (që do të na testojnë edhe në të ardhmen) duhet të përmirësohet! Pandemia e COVID-19 ka ekspozuar mangësi në sistemet e kujdesit shëndetësor në të gjithë botën që jep mundësinë për t’i përmirësuar ato. Për shembull, një përgjigje më e shpejtë globale, shpërndarje më e mirë dhe e shpejtë e kutive të testimit dhe mesazheve publike më të koordinuara dhe të qarta duhet të jenë pjesë e protokollit të gatishmërisë së ardhshme.
Neve na mbetet që ta shndërrojmë panikun dhe frikën në aksione serioze, të ndalim apo ngadalësojmë shpërndarjen e virusit dhe me kontributin tonë, të ‘ulim kurbën’ e të infektuarve ashtu që të mos e vërshojmë rrjetin shëndetësor dhe t’u japim mundësi institucioneve përkatëse të bëjnë punën e tyre në shërbimin ndaj të sëmurit dhe ndaljen e pandemisë së koronavirusit.
