Archives for April 2020

LARG DUART NGA TË MOSHUARIT!

April 21, 2020 by dgreca

Nga PIERLUIGI BATTISTA/

Perktheu nga “Corriere della Sera”-Eugjen MERLIKA/

Neni i parë i fazës dy, tre, katër e përtej: larg duart nga të moshuarit. As mos provoni të lidhni për një kohë të pacaktuar të moshuarit në shtëpitë e tyre, mos mendoni për të moshuarit, as një gjysëm dënimi shtëpiak me vdekje. Të gjithë jashtë e ata mbi shtatëdhjetë vjeç të mbyllur me kyç deri në shtator? Arkivojeni si një shaka. Për fat të mirë n’Itali ka një kushtetutë që ndalon dallimet e grupeve të tëra në bllok, të goditur për faktin e vetëm se jetojnë? Mundësi për t’arritur në pranga shtëpiake deri në Krishtlindje, siç ka hamendësuar kryetarja e Komisionit evropian Ursula von der Leyen (që ndërmjet të tjerash është 62 vjeçe dhe rrin gjithmonë jashtë shtëpisë)? Një anekdotë makabre, asgjë më shumë. Mos të harrojmë se të vjetrit – po i quajmë kështu, të moshuarit si ata që përfunduan në hekatombën e Rsa (Qëndra shëndetësore ndihmëtare), nuk ishin ata infektuesit, përhapësit e koronavirusit për t’u mbajtur në karantinë, por të infektuarit, të brishtët për t’u mbajtur mbyllur në skutuliq që të tjerët të lëviznin pa shqetësime. Pra mjaft, biseda është e mbyllur: të moshuarit do të mund të dalin kur do të mund të dalin gjithë të tjerët, Kushtetuta që vendos barazinë e qytetarëve para ligjit nuk do të griset.

Mbetet ndiesia që virusi ka cënuar fuqishëm ndjenjën tonë të lirisë. Jemi duke jetuar një sakrificë të përbindëshme, që na shërben për të kundërshtuar pandeminë. Po heqim dorë, e nuk mund të bëhet ndryshe, nga liri themelore si ajo e lëvizjes, e punës, e arsimimit, e të luturit në objektet e kultit të zgjedhura lirisht, e të shkëmbyerit të ndjenjave e zakoneve shoqërorë, të të dëfryerit, pavarësisht profetëve të Mesjetës së re pendestare, por nuk mund të mësohemi mendërisht e kulturalisht me fundin e lirisë. Po heqim dorë me skicimet telefonike nga një vlerë thelbësore e qytetërimit të madh borgjez të katandisur në grahmat e fundit, lirinë e jetës vetiake, por me shpirt flijimi. Larg duart nga të moshuarit, pra. Edhe sepse përndjekësit e tyre predikojnë mbylljen si një sprovë, deri sa nuk dijnë se cila mund të jetë dobia e këtyre masave dalluese. Shoqëria e lirë ka nevojë për të moshuarit dhe në të vërtetë çutopitë totalitare, si Ikja e Loganit, parashikojnë asgjësimin e kujtdo që kalon një farë moshe. Rrofshin të moshuarit, të lirë.

“Corriere della Sera”, 19 prill 2020 Përktheu Eugjen Merlika

ZI NË FAMILJEN E XHIM XHEMËS

April 21, 2020 by dgreca

Nga Frank Shkreli/ Ndërroi jetë bashkshortja e Xhim Xhemës, Mrika — një bashkshorte e dedikuar, mike dhe e dashur për të gjithë ata që e njohën dhe filantropiste e dalluar e komunitetit shqiptaro-amerikan dhe më gjërë. Fillimisht, dëshiroj që mikut dhe bashkatdhetarit tonë Xhim Xhema dhe familjes t’i shprehi ngushëllimet — e mia dhe të familjes time — më të sinqerta për këtë pikëllim. Me ketë rast të dhimbshëm jemi afër bashkatdhetarit dhe dashamirsit tone të kahmotshëm, njëherazi edhe përkrahsit të ndritur të çështjeve madhore kombëtare, duke marrë pjesë në pikëllimin e tij, me ndjenjat më të gjalla miqësie, ndërsa i dërgojmë përdhimbtimet tona më të sinqerta. Lutem që Xhimit, i Madhi Zot t’i japë forcë për të bartë këtë humbje të rëndë, për të, familjen dhe për farefisin e tyre.

Vet Xhim Xhema, të cilin unë e konsideroj si njeriun në krye të listës të aktivistëve më të dalluar, në mos dhe më i efektshëm të komunitetit shqiptaro-amerikan për çështjet shqiptare, por edhe familja e tij kanë preferuar gjithmonë të bëjnë një jetë private, por për dekada kanë bërë punë të mëdha dhe pa zhurmë, “pa rrahur gjoksin” se unë bëra këtë, e unë kontribova këtu, e tjera, siç thotë një fjalë popullore. Si rrejdhim, besoj se është e dobishme të ndajmë me publikun shqiptar, këtu në Amerikë dhe në trojet tona në Shqipëri, Kosovë dhe gjetkë pak hollësi mbi jetën dhe veprimtarinë e të ndjerës Mrikë, ashtu siç janë shënuar në nekrologjinë e botuar në median amerikane, me rastin e kalimit në amshim të Mrikës, nga shkrimtari amerikan Rob Taub.

Mrikë Xhema ka jetuar me bashkshortin e saj Xhim Xhema prej një kohe të gjatë në qytetin Greenwhich të shtetit Konetikut. Ajo ndërroi jetë më 17 prill, 2020. Mrika ka lindur në Tivarin shqiptar, nën Malin e Zi më 26 Shkurt, 1946. Në vitin 1969, ajo ka ardhur me bashkshortin e saj Xhimin në Shtetet e Bashkuara ku ajo punoi si Sekretare Ekzekutive në ndërmarrjen e ndërtimtarisë të bashkshortit të saj Xhim Xhemës, “Xhema Industries”.

Autori amerikan Rob Taub shkruan në nekrologjinë kushtuar jetës dhe veprimtarisë së Mrika Xhemës, se ajo ishte një katolike e devotshme, anëtare e Kishës St. Mary në qytetin Greenwich, ku ajo njihej për njerëzinë dhe aktet e shumta filantropike. Ajo është shpërblyer shumë herë për aktet e saja bujare dhe zemërgjërsie, sidomos për dhuratat e konsiderueshme të familjes Xhema për ndërtimin e Katedralës Shën Nënë Tereza në Prishtinë, Republika e Kosovës, që siç dihet është ndërtuar pas luftës së udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara, për çlirimin e Kosovës, në vitin 1999. Ajo njihej në rrethin ku vepronte, sipas autorit Taub, nga miqtë dhe anëtarët e kishës që ajo frekventonte si një, “person i pa kursyeshëm, e gatshëme për të ndihmuar gjithmonë njerëzit më në nevojë, e cila nuk kishte kurrë asnjë fjalë të keqe për të thënë, për askënd.”

Ata që e kanë njohur, shkruan Rob Taub, se megjithë sëmundjen e gjatë nga e cila vuante, Mrika ishte gjithmonë e qeshur, e lumtur dhe optimiste dhe këto cilësi i reflektonte pozitivisht edhe tek njerzit me të cilët bisedonte e punonte. Mrika njihej edhe për humorin e saj, sipas miqëve dhe bashkpuntorëve të saj. Një mikeshë e saj e ngusht e përshkroi Mrikën kohët e fundit si “një grua të jashtzakonshme, plot dinjitet, njerzillëk, inteligjencë dhe bukuri.” Megjithëse vitet e fundit ishin të vështira për Mrikën për arsye të sëmundjes së rëndë që e kishte goditur, ajo kurrë nuk ankohej.

Kur ishte në gjëndje të mirë shëndetsore, Mrikës i pëlqente të kalonte kohë në shoqëri dhe të udhëtonte me bashkshortin e saj Xhimin dhe me miqtë e tyre të shumtë. Mrika ishte mirënjohëse për të gjitha të mirat në jetë dhe ndjehej sinqerisht e bekuar për përvojën që kishte patur mundësi të vizitonte aq shumë shtete e kultura të ndryshme. Ajo fliste katër gjuhë të huaja dhe kishte një memorie të përsosur. Ndërsa shëndeti i saj po keqësohej, në ditët e saj të fundit, ajo gjithnjë veshej në mënyrë elegnate e të përsosur çdo ditë, edhe pse disa nga ato ditë, ajo nuk mund të dilte nga shtëpia, thuhet në nekroligjinë e saj.

Mrika Pecaj Xhema la pas burrin e saj Jim Xhema dhe një familje të madhe dhe krenare, e prëhapur në të gjithë zonën tre-shtetërore. Ajo i mbylli sytë në paqë e rrethuar nga bashkshorti Xhimi dhe miqtë e saj ndërsa dëgjonte muzikë Jazz.

Njoftohet se për shkak të rregullave të distancës sociale në këtë kohë epidemie, Mrika Xhema do të varroset gjatë një ceremonie katolike private. Një meshë e plotë funerali dhe celebrimi i jetës së saj do të planifikohet sa më shpejt që të jetë e mundur, thuhet në njoftimin për kalimin në amshim të Mrika Xhema, bashkshortes së aktivisti dhe patriotit të njohur shqiptaro-amerikan, Xhim Xhema.

NJË SHËNIM I SHKURTËR PËR XHIM XHEMËN —

Xhim Xhema nuk ka nevojë për paraqitje. Shqiptaro-amerikani, Xhim (Xhemail) Xhema, është biznesmeni dhe njëri prej aktivistëve më të dalluar në tërë historinë e komunitetit shqiptaro-amerikan. Xhimi, siç njihet nga miqtë dhe dashamirësit e tij, jeton e punon në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku ishte vendosur prej më shumë sëe një gjysëm shekulli. Ai ka lindur në fshatin Tupallë të Medvegjës të “Shqipërisë lindore”, por pohon se familja e tij e ka origjinën prej Shkrelit të Malësisë së Madhe. Për të gjithë ata që e njohin, Xhimi është tepër modest dhe nuk flet për veten dhe për as sukseset e tij në jetë, si njëri prej biznesmenëve më të dalluar – i njohur si i tillë në qarqet amerikane dhe ato shqiptare, jo vetëm si mjeshtër i madh i profesionit të tij në ndërtimtari, por i njohur edhe në fushën politike si patriot, që e ka provuar veten gjatë veprimtarisë së tij politike 40-vjeçare këtu në Amerikë.

Ai ishte dhe, me të vërtetë, mbetet i pa-arritshëm në këtë fushë. Këshilli Kombëtar Shqiptaro-Amerikan (KKSHA), të cilin ai me bashkëpunëtorë të tjerë shqiptaro-amerikanë, kishte ndihmuar në themelimin e tij, e që falë përkushtimit të Xhimit, luajti një rol të rëndësishëm, ndoshta të pazëvendësueshëm, në mbrojtje të Kosovës gjatë viteve ’90 dhe në mbështetje të interesave shqiptare në përgjithësi. KKSHA – e kishte dekoruar Xhimin më 2003, me medaljen “Për Arritje të Mëdha në Jetë”, me motivacionin: “Për devotshmërinë e tij legjendare ndaj çështjes shqiptare dhe për punën e palodhur drejtë përmirësimit të jetës së shumë shqiptarëve, në të dy anët e Atlantikut.”

Përkushtimi dhe devocioni i Xhim Xhemës – dje dhe sot – ndaj interesave shqiptare në Shtetet e Bashkuar dhe në trojet e shqiptarëve në Ballkanin Perëndimor, nuk kanë kufi. Xhim Xhema e kishte kuptuar shumë mirë, se fati i shqiptarëve në të kaluarën kishte qenë i lidhur me Amerikën. Ai ishte i vetëdijshëm për rolin që kishte luajtur komuniteti shqiptaro-amerikan në krye me Fan Nolin -në fillim të shekullit XX – me ndërmjetësimin e presidentit amerikan Woodrow Wilson, në favor të pavarësisë së Shqipërisë. Xhimi me disa pjesëtarë të dalluar të komunitetit shqiptaro-amerikan kishte ardhur në përfundimin, se vetëm Amerika do të ndihmonte shqiptarët dhe të drejtat e tyre edhe në fund të shekullit XX. Ai filloi të trokiste në dyert e senatorëve dhe kongresmenëve më të njohur të jetës politike amerikane, për t’i njohur ata me situatën tepër të vështirë, përballë të cilës gjendeshin shqiptarët e Kosovës, dhe shqiptarët në përgjithësi, anë e mbanë trojeve të veta. Dyert e tyre nuk ishin kurrë të mbyllura për Xhimin.

Trump Says He’ll ‘Suspend Immigration,’ Offers No Details

April 21, 2020 by dgreca

WASHINGTON (AP) — President Donald Trump said Monday that he will sign an executive order “to temporarily suspend immigration into the United States” because of the coronavirus.
“In light of the attack from the Invisible Enemy, as well as the need to protect the jobs of our GREAT American Citizens, I will be signing an Executive Order to temporarily suspend immigration into the United States!” Trump tweeted. He offered no details as to what immigration programs might be affected by the order. The White House did not immediately elaborate on Trump’s tweeted announcement.
“There are more coronavirus infections and more coronavirus deaths here in the United States than anywhere else on the planet,” New York Rep. Eliot Engel, chairman of the House Committee on Foreign Affairs, said in a statement.” What exactly is ceasing immigration supposed to protect us from?”
Trump has taken credit for his restrictions on travel to the U.S. from China and hard-hit European countries, arguing it contributed to slowing the spread of the virus in the U.S. But he has yet to extend those restrictions to other nations now experiencing virus outbreaks.
Due to the pandemic, almost all visa processing by the State Department, including immigrant visas, has been suspended for weeks.

LAMTUMIRË IDAET (EDWARD) BUSHKA, FRYMA ATDHETARE E KOMUNITETIT SHQIPTAR NË WATERBURY

April 21, 2020 by dgreca

-Historia e Nacionalistit(Legalistit), vatranit, që për katër vjet bashkëpunoi me anglo-amerikanët për rrëzimin e diktaturës komuniste në Shqipëri…/

– Si arriti që të rikthehej në vendlindje dhe të shpëtonte familjen në vitin 1952…./

– Biznesmeni që bëri epokë në Amerikë …./

Përgatiti: Dalip Greca/

Idaet (Edward) Bushka ndërroi jetë në moshën 89 vjeçare me 17 Prill 2020, në Saint Mary’s Hospital –Waterbury, Connecticutt. Familja dhe miqtë humbën njeriun e dashur,Komuniteti shqiptar në Waterbury humbi njeriun që më së shumti i dha frymë atdhetar dhe mbolli farën e bashkimit, Komuniteti musliman humbi një ndër themeluesit dhe kontribuesin bujar, biznesi amerikan humbi një ndër biznesmenët më të sukesshëm, Legalistët humbën një nga ”mbretërorët” besnik. Pushoftë në Paqë shpirti i fisnikut Idaet Bushka.
Për shkak të pandemisë së virusit COVID-19, të gjitha shërbimet e nderimit dhe varrimit për zotin Bushka ishin private. Një ceremoni përkujtimore do të organizohet në një kohë të përshtatshme. Shërbimet funerale iu besuan Shtëpisë mortore: The Albini Family Funeral Home, 430 Chase Parkëay, Waterbury.
Në njoftimin mortor shkruhej: Në vend të luleve, kontributet përkujtimore mund të bëhen në kujtesën e Z. Bushka për: Boys & Girls Club of Waterbury.
….. ***

IDAET(EDWARD) BUSHKA, HISTORIA E BIZNESMENIT DHE ATDHETARIT

Idaet (Edward) lindi në Shqipëri më 5 korrik 1930. Ishte djali i të ndjerit Halil dhe Haxhire (Fazo) Bushka. U lind në Pilur të rrethit të Korçës, në Shqipërinë Jug-Lindore, rreth 22 Km larg
nga kufiri me Greqinë.Në vitin 1950, pesë vjet pas ardhjes në pushtet të diktaturës komuniste të Enver Hoxhës, Idaet(Edward) Bushka, asokohe 19 vjeç, dhe babai i tij Halili, të privuar nga liria, të kërcënuar nga burgosja, u detyruan të arratiseshin në këmbë përmes maleve të Pindit në Greqi.Familja Bushka ashtu si familjet Kulla ishin shpallë armiq të diktaturës, si mbështetës të Mbretit Zog. Ftamirsisht të dyja familjet u sinjalizuan në kohë për rrezikun e arrestimit dhe ata arritën që të arartiseshn. Grupi me të cilin u arratisën Idaeti me babanë Halilin përbëhej prej 25 vetash. Natyrisht që familjet Kulla dhe Bushka lanë “peng”njerëzit e tyre të dashur, në pamundësi për t’i marrë me vete, por që një ditë Idaeti do të kthehej dhe do ta shpëtonte pjesën më të madhe të familjes së mbetur.
Idaeti me babanë Halilin u detyruan të linin në shtëpi nënën dhe motrat e vëllanë, Skënderin. Ky ishte pengu që e mundoi dhe e shqetësoi shumë Idaetin. Kur mbërritën në Greqi, babë e bir, nuk i lanë bashkë, por i dërguan në kampe të ndryshme. Idaeti u intervistua nga shërbimet inteligjente amerikane-angleze dhe u pyet nëse ishte i gatshëm që të luftonte komunizmin, nëse mund të guxonte të hynte në Shqipëri në mënyrë ilegale.
Agjensia e shërbimeve sekrete interesohej që të merrte sa më shumë të dhëna nga Shqipëria, përfshirë informacionin mbi forcën dhe lëvizjet e trupave ushtarake, vendndodhjen e rrugëve të furnizimit dhe listat e azhurnuara të shqiptarëve të burgosur ose të vrarë. Duke qenë i ri në moshë, i mbushur me mllef kundër diktaturës komuniste, Idaeti, dhe një pjesë prej grupit pranuan të aktivizoheshin. Shpesh herë ata kapërcyen kufirin duke udhëtuar natën, fshehtasi mes malesh dhe legalisht lëviznin nëpër Shqipëri për të grumbulluar të dhëna, duke rrezikuar jetën. Në një nga aksionet ai rrezikoi veten duke vendosë një bombë me rastin e një mitingu të udhëheqësve të lartë komuniste në Korçë, por që nuk shpërtheu. Idaet Bushka realizoi rreth 15 misione në Shqipëri për rreth katër vjet. Tre nga dhjetë pjestarët e grupit të tij u vranë duke tentuar të merrnin informacione nga Shqipëria. Vetë Idaet Bushka u qëllua disa here në aksionet e tij, por arriti të mbijetonte, duke marrë thjesht disa gjurmë kujtimi, vrimat e plumbave që shpuan pallton që mbante veshur. Misioni i tij më i rëndësishëm u bë në vitin 1952, kur ai drejtoi një grup illegal, që kishte si qëllim hyrjen në Pilur për të marrë motra e vëllezër të mbetur ”peng”. Pë vëllanë e vogël 5 vjeçar, i cili së bashku me një motër 8 vjecare, nuk mund ta përballonin udhëtimin e vështirë ndër male,gjeti një gomar dhe i vuri mbi të dhe i shpëtoi nga kthetrat e diktaturës. Por sërish i mbeti dhe një peng. Mjerisht ai nuk mundi të merrte nënën e tij Haxhire dhe vëllain Skënder, të cilët komunistët i kishin lëvizur larg Pilurit.
Idaeti dhe pjesa tjetër e familjes së tij nuk u ribashkuan me nënën dhe vëllanë e tyre deri në vitin 1991, kur regjimi u shemb përfundimisht. Idaeti dhe babai i tij Halil ishin ndarë menjëherë pasi mbërritën në Greqi, kur Halili u transferua në një kamp tjetër refugjatësh. Të dy nuk e kishin parë njëri-tjetrin për dy vjet, dhe Halili nuk e kishte idenë se djali i tij po kryente misione të inteligjencës sekrete. Babai nuk kishte informacion se i biri e kishte shpëtuar pjesën më të madhe të familjes. Babai i tij nuk mund të besonte kur bashkatdhetarët në kampin e refugjatëve i thanë që familja e tij kishte mbërritur në Greqi. Ai nuk mund të besonte se ata do të ribashkoheshin dhe se të gjithë ata ishin sjellë përtej kufirit përmes maleve.
Idaeti dhe pjesa e familjes së shpëtuar erdhën në Shtetet e Bashkuara në 1954 dhe u vendosën në Waterbury, ku jetonin disa prej të afërmve të tyre.
Idajeti u martua me Margarita Priftin në vitin 1959 dhe lindën e rritën pesë fëmijë, katër prej të cilëve punojnë në biznesin familjar dhe nëntë nipër e mbesa.
Ai ishte njëri prej biznesmenëve më të suksesshëm në Waterbury për më shumë se 40 vjet. E nisi biznesin e moblijeve dhe pajisjeve të kuzhinës me 2 javë mësim dhe me 10 mijë dollarë të huazuara nga xhaxhai i tij, duke shfrytëzuar bodrumin e shtëpisë së tij në William Street, ku jetonte, dhe për 40 vjet me radhë e rriti biznesin dhe u bë numri 1 në rajon.
Idaeti dhe katër vëllezërit e tij më të vegjël hapën Mobilerinë “ Bushka” në Fairfield Avenue, një biznes që të katër vëllezërit e administruan së bashku për 40 vite. Në vitin 1994, familja Bushka kuptoi se kishte ardhur koha që biznesi të zgjerohej e të riorganizohej. Kështu, vëllai i tij Stiven qëndroi në “Bushka Lumber”, vëllai tjetër Jimmy hapi një kompani të lëndëve të drurit në Naugatuck, dhe Edward, djali i Idaetit dhe vajzat e tij hapën një tjetër – Millwork Amerikan në Wolcott Street në Waterbury.
Edward drejtoi biznesin e tij të rrethuar nga familja e tij siç bëri që nga momenti kur vuri këmbën në Amerikë. Ai ishte një baba krenar, një biznesmen i suksesshëm dhe një shtyllë e komunitetit të tij. Ai ishte një njeri i shquar. Edward ishte pjesë e bordit të drejtorëve të Bankës Mattatuck në Waterbury, ishte pjesë e bordit të Stoppers Crimeb Waterbury për disa vjet. Ai është nderuar me shumë çmime, si person i vitit nga Shoqata e Tregtarëve të Përpunimit të Drurit të Connecticut në 2012.
Idaeti ishte krenaria e Komunitetit Shqiptar. Ai është përzgjedhur Kryetar Nderi i Ditës i Bashkisë në Waterbury në Ditën Shqiptare të Pavarësisë, me 28 Nëntor, në nder të tij u ngrit Flamuri kuq e zi i kombit të Tij. Idaet (Edward) Bushka është vlerësuar me çmimin e arritjes së jetës nga komuniteti Mysliman Shqiptaro Amerikan në vlerësim të shërbimit dhe përkushtimit të tij për shumë vite.Duke qenë një biznesmen i suksesshëm, z.Bushka ndërtoi disa projekte tregtare dhe banesore në të gjithë qytetin e Waterbury. Ai ishte besnik i qytetit në të gjitha përpjekjet e biznesit të tij.
Idaeti ishte i dashuruar me qytetin dhe lagjen e tij, e cila e priti me respekt e krah hapur që kur hodhi këmbët aty si një emigrant 20-vjeçar me arsimim minimal. Ajo lagje i besoi atij dhe e lejoi të hynte në shtëpitë e tyre duke e ndihmuar të ndërtonte biznesin e tij gjatë 40 viteve. Dhe ai nuk u kursye, bëri gjithçka që të ndihmonte njerëzit. Ai sponsorizoi shumë herë bashkëqytetarët, i ndihmoi për ngritjen e bizneseve. Mirëpriti bashkatdhetarët e shumtë.Kjo buronte nga shpirti i tij, ishte trashëgimia e tij dhe e familjes. Ai iku nga kjo jetë si një njeri i madh, vetëmohues. Do t’u mungojë të gjithëve.
Pushoftë në Paqë shpirti i Tij!
Ngushëllime Familjeve Bushka dhe Kulla!

COVID-19, kur dhe si shkohet tek Imuniteti dhe Vaksina

April 21, 2020 by dgreca

Shteti i New York-ut, javën që vjen do të fillojë kryerjen e testeve të antitrupave për të ndihmuar në përcaktimin e numrit të personave të infektuar nga kjo sëmundje por që nuk kanë simptoma të dukshme. /

Shkruan: Pashko R. Camaj, Dr. i Shkencave të Shëndetit Publik/

Para pak më shumë se një muaj, edhe në SHBA, si në shumë vënde të tjera të botës, ku filloi përhapja e Pandemisë se COVID-19, në të njëjtën kohë, u hap dhe platforma për “rrafshimin e kurbës” me qëllim që, së pari të ngadalsojmë përhapjen e infektimeve, që të mos bëjmë vërshimin e sistemit shëndetsorë, gjë që është vendimtare, për të mundësuar shërbimet mjekësore për të infektuarit; dhe së dyti, që të ngadalsojmë shpërndarjen e virusit, duke “blerë” kohën për institucionet shkecore, që të kërkojnë ilaçe dhe profilaksi për të sëmurët, por edhe të bëjnë kërkime për vaksinën që do të parandalojë virusin. Shifrat e ditëve të fundit, në veçanti në epiqëndrën e pandemisë në SHBA, New York-un me rrethe, tregojnë rënje graduale të shifrave, si në numër të infektimëve të reja dhe hospitalizuarëve, por dhe mortaliten. Me “rrafshimin e kurbës” është reale të bëhet pyetja ç’ka tani? Ç’ka do të ndollë me COVID-19 dhe si parashihet fitorja ndaj këtij armiku të “padukshem” që pothuajse e gjunjezoje botën. Megjithëse, situata ka gjasë të përkeqësohet para se të përmirësohet, shumica e ekspertëve thonë se ne kemi kaluar pikën e përmbajtjes së virusit. Në të gjithë botën, shpresa për një rikthim në normalitet varet nga një vaksinë, ose “arma e fundit,” siç e quan Dr. Anthony Fauci, Drejtor i Institutit Kombëtar të Alergjisë dhe Sëmundjeve Infektive. Por janë akoma shumë gjëra të paqarta për të ditur se sa e suksesshme mund të jetë një vaksinë kundër virusit që shkakton COVID-19. Suksesi i vaksinës varet shumë nga mënyra se si virusi ndryshon apo bën mutacione. Për të kuptuar suksesin potencial të vaksinës, duhet të kuptojmë mënyrën se si virusi bën ndryshime.Në përgjithësi, në botën e viruseve ekzistojnë dy mënyra se si mund të bëhen këto ndryshime. Ia vlen të ceket se thjeshtësia në organzimin e këti mikorganizmi parazit, i bënë më të lehtë këto ndryshime, mutacione.

Se pari: Dihet se një vaksinë e suksesshme do të ndalojë virusin dhe pandeminë, por vetëm nëse virusi nuk ndryshon. Vaksinat funksionojnë duke e nxitur trupin tonë të zhvillojë antitrupa. Antitrupat (të cilësuar dhe si luftëtarë mbrojtës), e neutralizojnë virusin duke u lidhur me të në një mënyrë shumë specifike. Kjo e ndalon hyrejn e virusit në qelizat tona, dhe realizojnë neutralizimin e tij. Por si të gjithë viruset, dhe SARS-CoV-2 po ndryshon ndërsa kalon nga personi në person. Një “mutacion” është thjeshtë një ndryshim në kodin gjenetik të virusit. Por shumica e mutacioneve nuk ndryshojnë, dhe kjo gjë është e mirë për njerëzimin! Për ta kuptuar dhe më mirë, ky virus bën atë që bëjnë të gjitha viruset: kur ekspozohemi, hyn në qelizat tona, rrëmben makinerinë tonë qelizore dhe e përdor atë për të bërë shumë kopje të vetëvetes-pra për tu replikuar dhe mbijetuar. Ndonjëherë, gabime të vogla – ose mutacione – mund të shfaqen gjatë replikimit të materialit gjenetik të virusit. Këto gabime gjatë replikimit grumbullohen me kalimin e kohës, së pari kur virusi përhapet nga qeliza në qelizë, por dhe nga personi në person. Kjo është ajo që ndodh me gripin sezonal: Antigjenët e virusit ndryshojnë aq shumë sa që evoluojnë në forma të ndryshme, ku secila kërkon një vaksinë paksa të ndryshme nga ajo e vitit më parë. Shkencëtarët në mbarë botën po eksperimentojnë e studiojnë për të parë nëse mutacionet do të ndikojnë në ndonje ndryshim apo nëse nuk e bëjnë këtë, atëherë ka shpresë se vaksina nuk do të ketë nevojë për reproduktim të vazhdueshëm.

Se dyti: E dimë që me kalimin e kohës dhe mutacionet i bëjnë vaksinat më pak efektive.Nëse virusi ndryshon në një mënyrë që parandalon lidhjen e antitrupave, ai mund ta bëjë një vaksinë të qëndrueshme, universale, të vështirë për t’u krijuar. Antitrupat, të cilët trupi i prodhon në përgjigje të një vaksinë ose një infeksioni, funksionojnë duke u lidhur me njolla specifike në një virus të quajtur antigjen. Nëse mutacionet e rastësishme virale ndryshojnë formën e një antigjeni, ajo mund ta bëjë vaksinën më pak efikase kundër virusit. Nëse kjo do të ndodhë me koronavirusin, studiuesit dhe shkenca do të duhet që, vit pas viti, të nxitojnë për të prodhuar dhe administruar vaksina të reja per neutralizimin e virusit te “ndryshuar”. Është e ditur se për një virus krejt të ri sikurse SARS-CoV-2, nuk ka imunitet të përhapur. Por si duket se një numër i konsideruashëm njerëzish janë imune ndaj këtij virusi dhe kjo mund të luaj rol esencial në ndalimin e përhapjes së tij.Meqenëse virusi nuk ka nevojë të ndryshojë për të mbijetuar, mutacionet që mund të modifikojnë formën e antigjeneve te virusit – nëse ato ekzistojnë fare – mund të jenë të rralla dhe do të qëndrojnë të rralla, çka prap është e mirë për njerëzimin. Pra nëse njerëzit bëhen imunë ndaj formës aktuale të virusit, qoftë duke luftuar virusin përmes imunitetit te krijuar ose përmes vaksinimit, loja ndryshon! Shteti i New York-ut, javën që vjen do të fillojë kryerjen e testeve të antitrupave për të ndihmuar në përcaktimin e numrit të personave të infektuar nga kjo sëmundje, në New York por pa simptome te dukshme. Kjo sipas Governatorit Cuomo “do të jetë pamja e parë e vërtetë e saktë se sa njerëz u infektuan nga COVID-19. Testimi, tha Cuomo, “do të na ndihmojë të rihapemi dhe rindërtojmë pa rrezikuar atë që ne kemi realizuar deri tani.” Në të njëtën kohë, “Beaumont Health,” në Southfild, Michigan, studimin më të madh ne SHBA për antitrupat në gjakun e njerëzve që janë rikuperuar nga COVID-19. Me mbledhjen e mostrave të gjakut nga 38,000 punonjës të sistemit shëndetësor dhe mijëra bashkëpunëtorë, studiuesit e shpresojnë të përcaktojnë se sa prej tyre kanë antitrupa COVID-19, por kurrë nuk kanë raportuar simptome – informacione të nevojshme për të mësuar më shumë se si virusi përhapet dhe se a krijojnë imunitetë të qendruashëm ndaj virusit COVID-19.

Konkludim: Te presim dhe të shohim. Shkencëtarët e dijnë që SARS-CoV-2 po ndryshon. Midis mijëra mostrave të fijes së gjatë të acidit ribonukleinik (ARN) ë që përbëjnë koronavirusin, 11 mutacione janë bërë mjaft të zakonshme. Por, me sa dimë, është i njëjti virus që infekton njerëzit në të gjithë botën, që do të thotë se ekziston vetëm një “lloj” i virusit. Nga keto 11 ndryshime, vetëm një nga ato mutacione të zakonshme ndikon në thelbët e proteinit që kan pamjën e thumbave, të cilat mundësjonë që virusi të infektojë qelizat në fyt dhe mushkëri. Përpjekjet për të prodhuar antitrupa që bllokojnë këtë proteinë janë themelore në përpjekjet e shumëta për të zhvilluar një vaksinë efektive, që do të neutralizonte virusin. Meqenëse ky protein ka ndryshuar pak deri më tani, besojmë se kjo është një shenjë që virusi nuk mund të ndryshojë shumë dhe vaksini do ta neutralizoje atë. Te gjitha këto te dhene tregojnë se COVID-19 ka mundesi të jetë këtu për të qëndruar, dhe pandemia do të përfundojë vetëm me vakcinin dhe me imunitetin e tufës. Imuniteti i tufës përshkruan se çfarë përqindje e një popullate duhet të jetë imune ndaj një sëmundje qe ajo të jet mbrojtëse e shpërthimeve për popullatën në tërësi. Për disa sëmundje, 40% e imunitetit është adekuatë, por për disa tjera, imunitete 80-90% është i nevjshëm për të ndaluar shperthimet.

Nga natyra jam optimist, dhe në të gjitha shkrimet dhe bisedimet e mia jam munduar të jam real, por gjithnjë duke u permbajtë shkences dhe analizes së mirëfidhtë si udhëzues. Pra ende ka shumë për virusin që nuk e dimë. Studiusit nuk janë as te sigurt dhe nuk e dinë nëse njerëzit behën imunë ndaj virusit nëse infektohën, dhe se sa mund të zgjasë ky imunitet, por fal anagzhimëve të mëdha në kërkime shkencore të vazhduashme që jane duke u zhvilluar, mësojme ditë për ditë më shumë. Këto anagzhime do të vazhdojnë pa ndalim deri atherë kurë te gjejmë mënyren qe në fund të mbijetojmë dhe të dalim fitimtarë.