Archives for April 2020

Një furgon për shqiptarët në karantinën neutralë të Kapshticës

April 3, 2020 by dgreca

Nga Ilir LEVONJA/

Në pikat kufitare me Greqinë dhe Malin e Zi, kanë mbetur të izoluar disa qytetarë shqiptarë. Informacion ky i dhënë nga televizionet më kryesore të vendit. Madje njëri prej tyre në zonën neutrale të Kapshticës, deklaroi se kish 48 orë që priste ta lejonin, ndërkohë që kishte nënën shumë të sëmurë.

Mirëpo në Shqipëri këto dhe shumë të tjera raste nuk janë problem parësor. Problemi parësor është protagonizmi dhe rrahja e gjoksit, një luftë absurde mes klaneve të vjetra politike. Sapo i bëhet një vërejtje kryeministrit nga opozita ndizen silurat e shtypit pro babait të kombit, madje edhe e pensionistëve që rrojnë me lëmoshat e fëmijëve emigrantë.

Ka një alergji gati kombëtare karshi opozitarizmit. Megjithëse pak ditë më parë i bën çarçaf ata emigrantë që kanë lënë prindërit dhe kanë marrë rrugët e botës. Edhe në këtë rast gjoja u sulmua babai i kombit, sidomos pas një video ku një e moshuar në Vlorë deklaroi se ushqehej vetëm me ujë me sheqer. Dhe nuk kërkonte gjë tjetër fisnikja, por pensionin e saj. Edhe pse koishent që Shqipëria nuk ka një sistem bashkëkohor si bota, në kryerjen online, për më tepër për brezin e borderove dhe firmës, prapë silurat e kryeministrit gati të shqyejnë opozitarizmin. Dhe për më keq, edhe opozitarë të mos jenë këta që përhapin videot i njëjtëzojnë me Lulin. Në vend të merren me ngërçet, vigjilojnë se çfarë do thotë një opozitar, të tjerat nuk kanë asnjë lidhje me covidin, apo me situatën që po përjeton shoqëria dhe njerëzimi në përgjithësi. Me që jemi te emigrantët, ku një pjesë as që e ”çajnë” kokën për prindërit e tyre, as që duan t’ia dinë, janë katilë etj., si i bëhet halli me këta të uruarit që kanë mbetur në Muriqan, Kapshticë apo Kakavijë? Distanca nga Tirana për në Kapshticë nuk është e njëjta me atë për në Amerikë, Kinë, apo Kanada. Nuk ke për të kaluar oqeanin, as kontinentin. Nuk është se do kalosh përmes Milanos më këmbë dhe pa paimet e nevojshme, nuk është se do i biesh Bergamos përmes dhe s’ka rrugë tjetër. Nuk është se të duhet të shkosh në Wuhanin e Kinës, apo në Manilën e Rodrigo Dutertes ku të presin plumbat. Po kështu edhe për Muriqanin, nuk do i biesh nga Beogradi, nga Lezha do kalosh. Me siguri plot njerëz qeshin, por as dy orë rrugë nuk janë. Për më tepër që një autoambulancë e falur nga një emigrant që ka ”braktisur” vendin, prindërit, një nga Kanadaja e largët, e solli falas. Dhe rri fle kot atje në Mamurras për ca burokratizma nën’punësish me tesera partie. Eshtë gjaku i një emigranti për të ndihmuar komunitetit nga vinte, e solli pa bujë, pa kamera. Kamerat i ka babai me autoambulancat e Dovletit, i ka Olta me dhuratat e Natos, lali Eri nëpër katunde duke ndarë miell. Që i refuzon Greqia dhe Mali i Zi, normale, por të të refuzoj vendi yt se gjoja është mbyllur kufiri, është absurd. Deri në Kapshticë nuk ke nevojë as për Lasgushin. As për kobrat, Dea-n a forcat Seal të Shteteve të Bashkuara, por thjesht një a dy furgona, nafta është për tokë çmimi, trafiku as që ekziston. Problemi është se ata janë emigrantë, shqiptarë të thjeshtë. Dhe ka kohë që dështakët që mbajnë vendin në stanjacion, kanë nisur një fushatë të egër karshi emigrantit. Kjo është e kuptueshme, nuk e duan Shqipërinë si bota, por për vete, një lopë race ku ta mjelin si të duan. Janë shqiptarë të thjeshtë fisnikët, u dhëmb koka nga debatet dhe ikin, duan një jetë më të qetë, një jetë me punë. Janë shqiptarë të thjeshtë se ta zëmë të ishte babai i ndonjë panelisti studioje, do ishte shqyer edhe flota e Natos për t’i sjell në Tiranë. Një furgon duhet dhe thjesht zbatoni proçedurat.

ALBANA MARTINAJ: I FRIKEM MOMENTIT KUR DO TE KETE ME SHUME PACIENTE SE SA RESPIRATORE E ILAÇE…

April 3, 2020 by dgreca

Flet Albana Martinaj nga fronti i Luftës në Bronx, New York/

Znj. Albana Martinaj punon Infermiere (Nurse RN) në spitalin Montefiore Medical Center–Wakefield Division. /

Siç po e shikoni nga lajmet për ditë stafi mjekësor po infektohet e disa prej tyre kanë vdekur nga ky virus i tmerrshëm. Por ajo që unë kam frikë është momenti kur ka më shumë pacientë seç kemi ne mjete dhe ilace, e pastaj do vijë puna kush do vihet në respirator e kush jo. Ajo nuk është aspak zgjedhje e lehtë sepse të gjithë jemi njerëz. A.M.

Jemi në Luftë boterore me një armik të padukshem, ju jeni direkt në vijën e parë të frontit

cila është detyra juaj në spital për t’i shërbyer popullit amerikan?

Jam Registered Nurse RN në spitalin Montefiore Medical Center–Wakefield Division. Punoj aty prej 7 vjet e gjysmë. Punoj në Telemetry-Stepdown unit, me pak fjalë në repartin e kardiologisë që kujdesohet për pacientët (shpesh janë në gjendje kritike) që kanë nevojë me monitorim konstant.

Si e fillon ditën Albana deri sa shkoni në spital?

Alarmi im bie në 5 të mëngjesit. një falenderim Zotit për një ditë të re, bëhem gati, kafen në dorë, zgjoj femijët te bëhen gati per shkollë, dhe në oren 6:15 jam në makinë. Punën e kam larg gati 40 minuta. Nganjëherë kur jam rrugës flas me familjarët në Shqipëri në Whatsup, e pastaj vë muzikë shqiptare deri sa arrij në punë. Turni im fillon 7:15 am. Punoj 3 ditë në jave nga 12 orë.

Si i menaxhoni efektet emocionale kur shikoni të sëmurë të traumatizuar nga kjo gjendje pandemike?

Kur e kam zgjedhur këtë profesion jam përgatitur shpirtërisht se vdekja ashtu si lindja, hidhërimi ashtu si gëzimi janë pjesë e jetës. Por në këtë situatë që po kalojme është shumë e vështirë. Pacientat jane vetëm, familjarët s’janë të lejuar t’i vizitojnë njerëizit e tyre dhe kjo e bën akoma më të dhimbshme situatën. Para 3 ditësh pata nje paciente -63 vjece që megjithëse provuam ti japim okigjen me koncentrim te lartë prapë oxigjeni në gjak sa vinte e binte. Doktori e informon se hapi tjetër do ishte ta intubonim, pra do vendosnin tuba që ajo të merrte frymë. Pacientja ishte shumë e frikësuar ndërsa vellai i saj në anën tjetër të telefonit qante dhe i thoshte se të gjithë do luteshin per të. Ula ilacet që i mbaja në dorë për ta vënë ne gjumë e ja mbaja dorën duke i thënë se çdo gjë do të bëhet mire. Megjithëse e dija mirë qe aty s’ka garanci. Janë momente që lënë gjurmë në jetën tonë e do na duhet shumë punë psikologjike edhe me veten tonë për ti kapërcyer këto trauma.

Vazhdoj të lutem për ditë që Zoti t’i jap fund sa më shpejt kësaj krize që po jetojmë.

Cili është shqetësimi juaj kryesor si punonjëse e shëndetësisë kur ndodheni pranë pacientëve tuaj?

Të them të drejtën, 3 javë më pare kur pacienti i parë Covid- rule out erdhi në repartin tim më takoi atë dite mua. Ishte një zonjë nga shtëpia e pleqve në moshën 80 vjecare. Për një moment u shtanga e i thashë vetes pse më takoi mua? Pastaj i thashë vetes që “lufta” sapo filloi.

Tani kur shkoj në pavionin tim 98% e pacientave jane Covid +. Reparti ku unë punoj tani është kthyer në reanimacion të improvizuar, kurse ne stafit na kanë dhënë një “crash-course” për t’u kujdesur për këta pacienta që janë në gjendje shumë kritike. I gjithë spitali është mbushur me pacienta që jane pozitivë për Covid. Shumica e tyre janë në ventilators duke luftuar me jetën. Stafi në anën tjetër te shqetësuar sepse veshjet mbrojtëse të lënë për të dëshiruar. Siç po e shikoni nga lajmet për ditë stafi mjekësor po infektohet për ditë e disa prej tyre kanë vdekur nga ky virus i tmerrshëm. Por ajo që unë kam frikë është momenti kur ka më shumë pacientë seç kemi ne mjete dhe ilace, e pastaj do vijë puna kush do vihet në respirator e kush jo. Ajo nuk është aspak zgjedhje e lehtë sepse të gjithë jemi njerëz.

Sa kohë keni që punoni në shëndetësi në Amerikë?

Jam duke punuar si RN prej 9 vitesh, por për 7 vite e gjysmë punoj këtu në Montefiore në të njëjtin repart. Të them të drejtën është si familja ime e dytë. Ditën më të parë kur unë fillova punë u takova me një infermere që tani unë e të gjithë kolegët e mi e quajnë “mami im e dytë”.

Si u ndjetë kur ju dhanë detyrën se ju do të jeni në vijën e parë të Frontit të Luftës?

Unë punoj në spital kështu që ishte e pashmangshme. Është e frikshme sepse kam 3 fëmijë adoloshenta dhe bashkëshortin në shtëpi. Frika që mund të infektoj veten, por edhe ato është gjithmonë në mendjen time. Por i them vetes që do Zoti edhe kësaj vështirësie do ja dalim mbanë.

Nju Jorku është epiqedra e Amerikës për nga numri i vdekjeve dhe i rritjes së numrit të pacientëve me Coronavirus dhe Covid 19, pse ndodhi kjo?

Arsyeja e parë është popullësia e lartë e NY, së dyti ne kemi Aeroportin JFK më të madh në vend nga ku fluturonin përafërsisht 100 mijë njerëz ne ditë nga të gjitha vendet e botës. Së treti, ne kemi një numër të lartë të banorëve kinezë që jetojnë në 5 lagje të NY-ut që mund të kenë fluturuar për Vitin e Ri Kinez në fillim të Shkurtit. Një tjetër arsye është shpejtësia me të cilin ky virus përhapet edhe kur nuk ke shumë symptoma. Së fundmi, unë mendoj që njerëzit po ashtu edhe qeveria nuk e morën shumë seriozisht në fillim distancimin dhe situatën në përgjithësi.

A mendoni se do të zhduket së shpejti kjo epidemi globale?

Jam njeri pozitiv dhe dua ta besoj që ashtu siç erdhi shpejt do të iki shpejt. Na takon secilit nga ne të bëjmë punën tonë të mbrojmë veten dhe të tjerët duke u distancuar, duke qëndruar në shtëpi, të lajmë duartë e të disenfektojmë sa të jetë e mundur mjediset ku jetojmë.

Si mendoni për gjendjen e Shqipërisë parë me syrin tuaj si shqiptare dhe punonjëse në spitalet e Amerikës?

Shqipëria mori masa të menjëhershme që popullësia të jetë në kuarantinë dhe numri i te infektuarve është relativisht i vogël. Por përsa i përket shëndetësisë nqs ne në Amerike jemi të papërgatitur për këtë pandemi nuk dua ta mendoj se si do mund Shqipëria t’ia dalë mbanë nqs numri rritet ndjeshëm.

E kishit endërr të punonit në shëndetësi?

Une kam studiuar Matematikë dhe Juridik (dega e dytë) në Shqipëri. Kur erdha këtu u bëra nënë e 3 femijëve shumë shpejt, por megjithatë nuk doja t’i lija pas dore studimet. Në fillim fillova studimet me shumë pikëpytje në mendje. Pyesja veten të vazhdoj të studioj për mesuese matematike apo accounting siç më sugjeronte një profesor? Por në fund zgjodha shëndetësinë e më duket se ky profesion është “my calling”.

Në New York jetojnë shumë emigrantë shqiptarë. Keni pasur raste me pacientë shqiptarë?

Tek spitali im nuk kam pasur shumë, por tek Jacobi Hospital ka pasur. Fatkeqësisht kemi pasur dhe viktima të ketij virusi në komunitetin tonë.

Sa është i shqetësuar bashkeshorti apo familja juaj në Shqipëri apo kudo ku ata jetojnë pasi ju jeni direkt në front të Luftës?

Të gjithë janë të shqetësuar kështu që unë më duhet të vendos një “brave face” dhe t’i qetësoj të gjithë. Ne jemi ato që zgjodhem këtë profesion dhe si edhe semundjet e tjera edhe kësaj do ja dalim mbanë. Shpresojmë që shumë shpejt testimet e castit, ilacet dhe nje vaksinë efikative to prodhohet për popullatën nënjë të ardhme të shpejtë.

Pse e ndërruat profesionin e mësuesisë me shëndetsinë dhe sa e vështirë ka qenë për të arritur këtë sukses në Amerikë?

Nga natyra jam një person që më pëlqen t;i ndihmoj njerëzit, kështu që ndërrimi i profesionit nuk më duket shumë drastik në këtë aspekt. Më sjell gëzim në zemrën time kur jam në gjëndje tëndihmoj sadopak. Nuk ka gjë me të bukur kur pacienti dhe familja e tij me thonë “Thank you Alba, you are an Angel”.

Suksesi në Amerikë arrihet me punë të palodhur. Kam studiuar 4 vite në Lehman College – dega infermieri. Familjarët e mi kanë qenë bashkëvuajtësit e mi. Një dedikim të vecantë ka bashkeshorti im që nuk u lodh kurrë duke më mbështetur që unë ta realizoj jo vetëm ëndrrën time, por edhe të prindërve të mi. Ka punuar 3 punë të ndryshme për të paguar qeranë billat, shkollën time e babysitter. Kur i shoh fotot, kur jam diplomuar me tre femijët e mi shumë të vegjël emocionohem edhe tani.

Shpresoj dhe lutem të dalim sa më shpejt nga kjo situatë e krijuar në gjithë botën.

Ju faleminderit zonja Martinaj për bisedën dhe paçi shëndet!

Bisedoi Keze Kozeta Zylo, gazetare, shkrimtare

3 Prill, 2020, New York

JONUZ NDREU U NDA GA JETA, KRYETARI I VATRËS NGUSHËLLON FAMILJEN DHE VATRANËT

April 3, 2020 by dgreca

JONUZ NDREU U NDA GA JETA, KRYETARI I VATRËS NGUSHËLLON FAMILJEN DHE VATRANËT/

Sot,3 Prill 2020, në orën 4 të mëngjesit, pushoi së rrahuri zemra e atdhetarit, vatranit të përkushtuar me një aktivitet prej më shumë se 50 vjeçar në VATËR, përfaqësues i Familjes fisnike Ndreu, nip i heroi Kombëtar Isuf Elezi(Ndreu),JONUZ NDREU.

Lajmi i dhimbshëm ka prekur përveç familjes dhe miqëve edhe të gjithë vatranët që humbën aktivistin e përkushtuar, anëtarin e Këshillit të Vatrës për dekada, i cili me aktivitetin dhe bujarinë e vet i ndihu Vatrës, pa u krusyer, i dha shpirt nga shpirti i tij. Të gjithë e kishim parë se edhe i ulur në karrocën e invalidit prej rreth 7 vitesh, ai nuk mungoi në aktivitet festive të Vatrës, i ndihmuar nga familjarët dhe miqtë e tij. Vetëm patriotë të atill, me shpirt Kombëtar, bëjnë sakrifica sublime.

Kryetari i VATRËS, z. Elmi Berisha, i përcjell ngushëllimet më të thella familjarëve, vajzave, nipër e mbesa, familjes së madhe Ndreu, këtu në SHBA dhe në vendlindje, të gjithë miqëve, vatranëve dhe të gjithë bashkatdhetarëve!

Pushoftë në Paqë shpirti i burrit fisnik, atdhetarit,që të gjithë jetën punoi me përkushtim për çështjen Kombëtare shqiptare dhe për Amerikën. Ai shërbeu me devocion në ushtrinë Amerikane, ndaj përcjellja i bëhet edhe si veteran i Luftës!

Pusho në Paqë Njeriu i mirë Jonuz NDREU!

ÇDO REVOLUCION SHPËRTHEN INSTINKTET BARBARE MA ELEMENTARE

April 3, 2020 by dgreca

Nga Aleksander Isaeviç Solzenicyn/*

Dy të tretat e shekullit ma parë, kur isha ende fëmijë, lexojsha me admirim tregime që i thurshin lavdi kryengritsave të Vandea-s, guximit e dëshprimit të tyne, por kurrë nuk do ta kisha imagjinue, as në andër, që në ditët e pleqnisë do të kisha pasë nderin e pjesëmarrjes në inaugurimin e monumentit për nder të herojve e viktimave të atij .rrebelimi.

Njizet dhetëvjeçarë kanë kalue që atëherë, dhetëvjeçarë të ndryshëm në vende të ndryshme, gjatë të cilëve, jo vetem në Francë por edhe në vende të tjera, opinioni për kryengritjen e Vandea-s e shtypjen së saj të përgjakshme kanë pësue gradualisht qendrime të rinovueme.

Ndezjet pasionante që shoqnuen ngjarjet historike, kurrë nuk lejuen me kuptue e me interpretue drejt ngjarjet, kurse në nji distancë kohore ma të vonëshme, në nji distancë kur ” gjaknat janë ftohë”, gjykimet kanë qenë ma të drejta e ma afer së vertetës. Për shumë kohë pat qenë ndalue me u folë e me dëshmue se sa patën qenë të vramt e të djegunit gjallë, se çka patën nxjerrë prej gojës në çastet e dëshprimit ato njerëz-viktima të raprezaljeve, ato fshatarë të Vandea-s , të asaj treve me aq tradita pune në favor të së cilës mendohej se revolucioni francez ishte pasë qenë ba, e po ky revolucion i pat shtypë e poshtnue deri në ekstrem tue shkaktue kështu rrebelimin masiv fshatar të Vandeas-s kundë Jakobinve.

Se çdo revolucion shpërthen te njëriu, instinktet barabare ma elementare, forcat ma të errtë të smirës, të agresivitetit e të urrejtjes, tashma për bashkëkohësit asht diçka që dihet, por nuk duhet me harrue se në shumë vende të botës, politikanët e moderuem e ato që u akuzuen si të tillë e qe tentuen me mbështetë ide realiste e patën pague, tue e psue randë.

Shekulli XX-të ka zvogëlue në mënyrë drastike para syve të njerëzimit aurolen romantike që rrethonte rrevolucionin francez të shek. XVIII-të. Prej nji gjysë shekulli te tjetra , tue u nisë prej fatkeqësive personale që patën psue, njerëzit përfundimisht janë bindë se revolucionet shkatërrojnë ndertimin organik të shoqnisë e të rrugës natyrale të jetës, asgjasojnë elementë ma të mirë tue i dhanë fushëveprimi ma të këqijve, që nji revolucion nuk mundet me pasunue vendin, përveç të ndonji aventurieri të paskrupullt, që në çdo vend asht shkaku i vdekjeve të panumurta, të nji vorfnije të skajshme e në rastet ma ekstreme të nji degradimi të gjatë ne kohë të popullsisë.

Nji sllogan me përmbajtje kontradiktorë; vetë fjala revolucion prej latinishtes ” revolve” don me thanë me rrotullue mbrapsht, m’u kthye, me provue prap, me rindezë ose me ba rromujë. Si e shihni, janë kuptime që nuk ndryshojnë shumë prej njena tjetrës. Në ditët e sotme vendosja e epitetit ” i madh” për ndonji rrevolucion nuk bahet pa ndrojtje e shpesh me keqardhje. Tashma kuptojmë gjthënji e ma mirë që ” efekti social” të cilin të gjithë e dëshirojmë aq shumë, mund të mbrrihet nëpërmjet nji rruge evolutive normale, me pafundësisht ma pak humbje e pa akte mizore. Duhet të jemi në gjendje të përmirësojmë me durim atë çka na ofron çdo situatë ditore. Do të ishte absolutisht e kotë me shpresue se rrevolucioni mundet me rigjenerue nartyrën njerëzore, çka e provoi rrevolucioni i juej e veçanarisht i joni, rrevolucioni rus që kishin shpresue aq shumë.

Revolucioni frencez u zhvillue së bashku me nji sllogan me përmbajtje kontradiktore e të parealizueshme; “Liri, Barazi, Vllazni”, tue harrue se në jetën shoqnore, Liria e Barazia tentojnë me përjashtue njena tjetrën, jane antagoniste. Liria në realitet shkatërron barazinë sociale, asht pikërisht ky njeni prej roleve që luen Liria, kurse Barazia cungon Lirinë, sepse përndryshe nuk kuptohet se si kishte me u realizue! Vllaznimi si koncept nuk i përket natyrës së dy të parave e nuk asht gja tjeter veçse nji shtesë e ” rrezikshme”, në fakt nuk janë rregullat shoqnore që krijojnë mundësinë e nji “vllaznimi të vertetë”, tue qenë ky i nji natye shpirtnore. Në fund slloganit të rrevolucionit i shtohej me nji ton kërcënues edhe shprehja: ” O vdekje…” , çka asgjasonte çdo gja!

” Kurrë, asnji vendi nuk due me i urue nji revolucion të madh”

Nëqoftëse rrevolucioni i shek XVIII-të nuk e çoi Francën në shkaterrim të plotë, kjo i dedikohet faktit se ai u pasue prej nji “Terminador-i “. Revolucioni Rus nuk pati nji “Terminador”, për me e frenue, ai pa asnji deviacion e pat tërheqë popullin Rus deri në fundin, në thellësinë e nji humnere të humbjes.

Më vjen keq, që këtu nuk gjinden autorë të tjerë, të cilët kishin me shtue ato që eksperiencat e tyne i patën mësue, ekstremet i përkasin Kinës, Kamboxhias e Vietnamit, ato mund të dëshmojshin se ç’farë çmimi asht pague për revolucionet e tyne!

Kryengritjet e mëdhaja fshatare.

Eksperienca e revolucionit francez do të kishte qenë e mjaftueshme për organizatorët e programeve ” të lumtunisë njerëzore”, për me nxjerrë mësime, kurse jo, në Russi, u zhvillue gjithëçka në mënyren ma të shëmtueme e në nji shkallë rritëse të pashoqe. Mizoritë e nji periudhe relativisht të shkurtë të revolucionit francez, patën qenë riaplikue pa hezitim , për turpin e Rusisë, prej komunistave leninista e specilastave internacionalistë, me të vetmin ndryshim që shkalla e organizimit si dhe përsëritja sistematike e tyne i kanë tejkalue tepër atë të jakobinëve. Na nuk kemi pase ” Terminador”, por kemi pasë, e për kët mund të jemi krenar në koshiencën e shpirtin tonë, Vandean ruse e jo vetem nji. Kujtoj rrebelimet e mëdhaja fshatare të Tambov-it në vjetin 1920 e të Siberisë prendimore të vjetit 1921. Jane ngjarje teper të njohuna, turma fshatarësh të mbathun me caruqe patën marrshue mbi Tambov nën thirrjen e kumonave të Kishës për me qenë mandej të kositun prej mitralozave. Kryengritja ne Tambov pati vazhdue njimbëdhetë muej, megjithëse komunistat gjatë shtypjes patën përdorë tanke, trena të blinduem e aeroplana tue mbajtë rob edhe familjet e kryengritsave, historia provoi që situata shkoi krejtë afer perdorimit të gazit toksik! Kemi njohë edhe nji rezistencë të eger kunder bolshevikëve prej anës së kozakve të Uralit, të Donit, Kubanit e Terekut që si dihet u përmbytën në nji prrue gjaku prej nji gjenocidi të pa pamë.

Tue inaugurue sot memorialin e Vandea-s suej heroike, pamja e ime dyzohet; shoh me mend monumentet që nji ditë do të jenë rë ndertuem në Rusi, dëshmi e rezistecës kundër përhapjes së hordhive bolshevike. Na së bashku kemi përjetue shekullin e XX-të, nji shekull terrori e frige, fryt i atij “progresi” aq të dëshiruem të shekullit XVIII-të.

Sot mendoj se duhet të jenë gjithënji e ma shumë francezë që mund të kuptojnë ma mirë, që mund të vlerësojnë ma saktë ngjarjet e tyne, rrezistencen e sakrificen e Candea-s

Përktheu prej italishtes, Filip Guraziu

( Marrë prej ” Le Monde”)

*( Fjalim i mbajtun në Lucs-Sur-Boulogne në 28.09.1993 me rastin e 200 vjetorit të Kryengritjes së Vandeas prej Aleksander Isaeviç Solzenicyn)

LETER NGA STRASBURGU

April 3, 2020 by dgreca

*Fotaq Andrea e Moikom Zeqo, dhjetor 2017.*/

“Njeriu Vitruvian” i Moikom Zeqos – Letër nga Fotaq Andrea/

Strasburg, 2 prill 2020 –

I dashur Moikom,

Duke më dërguar esenë tënde « Njeriu Vitruvian » – një shkrim sa rrëmbyes e gllabërues, aq edhe universalis e quint-essencialis – ti më kërkove shkurt, shumë shkurt, mendim që, në këtë rast, mua do më reduktohej në çast në një përgjigje të thjeshtë, të matur, të kursyer : « Aty-brenda, “Njeriut Vitruvian”, je Ti, me mjeshtëri fjale artistike, je Ti i përplotë, me bukuri estetike e eruditive, je përhershmërisht e madhërisht Ti, miku ynë Moikom, – të qofshim falë ! »

E çuditërisht, tek esetë e tua plot tharm meditues që më dërgon herë-herë, ku unë të shoh të depërtueshëm e të tejhovshëm në skutat e gjitharsyes, vetëdijes e simbolikës, jo rrallë më qëllon që, duke të lëçitur vrrullazi, të ndalem mes rreshtave, për të marrë një hop frymë thellë, si të ristartohem në ritmin tënd të befasive perceptive e imagjinative, duke ndjekur ëmbël gjithë sa ti parashtron e shtjellon me shtjella dijeje plot shije të veçantë letraro-artistike e më tej, ekstralinguistike. Faleminderit, Moikom, për kënaqësinë intelektuale që më dhuron.

Të ngulmosh drejt një përfundimi esencial të Jetë-Vdekjes njerëzore përballë Gjithësisë, do të thotë ta kërkosh esencën e saj që në fillesë, në vezë, dhe veç kur e gjen kurorëzimin e përfundimit shi aty ku zë fill pyetja mister, duke shfaqur brenda vetë pyetjes edhe vetë përgjigjen. O Athropos! – e fillon ti esenë tënde me një thirrje panikuese kukuvajte vajtuese – kukuvajka këtu si shpend nokturn, i njohur si zëri interpretues i Athroposit mitologjik, që vetë shqipja e jep vajtueshmërisht: ku-ku: për ku? për ku? – në ç’drejtim e përfundim pra, ky Fati Im!… Ja një nga ato thirrje ekzistenciale që befas këput fatalisht fillin e Jetës mes errësirave të Fatit Njerëzor. Dhe aty-aty, pas kësaj apostrofe bodëleriane, vijohet me pyetjen thelbësore e gjithësore: Ç’është Njeriu Vitruvian (?) – një pyetje pra, që përmban përsibrenda vetë thelbin e saj: “Ç’është Njeriu?” fillimisht e përgjithësisht, ai Njeri në mikrokozmosin e tij përballur ethshëm me “Njeriun Vitruvian” të Leonardos në makrokozmosin e Gjithësisë. Shfaqet kësisoj në vetë pyetjen, edhe vetë përgjigja për Fatin njerëzor si Qenie e lartë brenda Trikëndores: shfaqet “Njeriu emblematik”, Njeriu enigmatik”, “Njeriu-Hy”, “Pani me sytë nga qielli drejt kulmit të së Panjohurës”, drejt Firmamentit, ai Pan Hyjni i prozës poetike “Shkolla pagane” të Bodëlerit, me të cilin ti fillon shtjellinë tënde të refleksionit të thellë estetik. Në fakt, edhe vetë Hygoi – siç e di – “Fatin njerëzor” të konceptuar e koncentruar në “Fatin e tij” e perceptoi aq bukur vizualisht, si grafist e ilustrator i mirënjohur që ish, mes një shtjelle mister që e quajti fuqishëm : “Ma Destinée” (Fati Im”).

Duke u shmangur disi nga tema jonë, sikur të përdorja një loj fjalësh, “Njeriu Vitruvian” klasik i Marcus Vitruvias, e rrjedhimisht “Njeriu Epiqendër” i Da Vinçit, do të na dilte – pse jo? – “Njeriu In Vitrus”, modern, ajo “Bebe Epruveta Louise Brown” e kohëve të sotme, duke na i sfiduar njëfarësoj krejt “Rregullat e Lojës-Fat” të Njerëzimit. Po këtë shmangie, miku im, po e bëj ashtu-kalimthi, sa për t’iu larguar disi filozofisë sokratike të formulës “Njeri – Njih vetveten ti vetë – Connaît-toi toi même” siç thotë frëngu, formulë e rrëmbyer në thelbin e vet epistemiologjik nga Hegel, Marks e më pas nga Sartri ekzistencialist. Nuk kërkohet kësisoj këtu, as më shumë, as më pak, por vetë thelbi i çështjes: “I dashur Njeri – dije pra, që ti, përtej gjithçkaje, nuk je tjetër veçse një Vdekatar brenda Trikëndores leonardine, ose ndryshe: “Ti, more Zotëri, nuk je Hyjnor, Hyjnor ish veç Pani i Bodlerit”.

Ja pra, i dashur Moikom, nga “Njeriu enigmatik” tek “Njeriu Problematik” që ti parashtron gjerë e gjatë në esenë tënde, unë shoh të ndërthuren e të ndërlikohen dy elementët e tij përbërës: Njeriu dhe Problemi i tij, ose ndryshe Njeriudhe Esenca e tij. Dhe, kur ti flet me të drejtë për “Shpirtin Problematik të Europës”, mua nuk ka se si të mos më shkojë mendja edhe tek zviceriani Denis de Rougemont (që ka vlerësuar si filozof modern kryeveprën “Ese për gjuhët natyrale” të Konicës), i cili – Rougemont –, sipas Saint-John Perse mishëron figurativisht Homo Europeanus-in e së ardhmes, duke qenë një pionier e përkrahës i flaktë i Federalizmit Europian.

Rrjedhimisht, i dashur Moikom, tek “Mona Liza pluri-engmaike” e Leonardos, tek “Kështu foli Mona Liza” tënde, vepër – traktat gjithëpërmasor, mund të gjurmohet e të kërkohet vetë Njeriu kompleks drejt së Panjohurës, ku/kur nuk do të mjaftonte kurrësesi një parashtrim i thjeshtë i pyetjes: “Cila jeni ju Zonja Mona Liza?”, apo “Cili jeni ju Zoti Njeri?”, kur faktikisht “Zoti Zot” moikomian është vetëm Nji ! Dhe, për më tepër, kur Hyut Pan i mjafton, në fund të fundit, Pafundësi e tij në Shkallën Zero të Kuptimit e të Pakuptimit njerëzor! Dhe për akoma më tepër, kur vetë Jeta njerëzore është shterruese, drejt një dekostruktiviteti gradual të pandalshëm, drejt një Hiçi, një Hiçmosgjëje, si të priste durueshëm vetë Zonjën Vdekje, të ftohtë, të ngrirë. À la Covid19! “E ç’jemi, në fund të fundit, do thoja me gjuhën e labit, një m… që të na hajnë pulat!”…

Nuk ka si të mos vëmë re, përfundimisht, se esseja « Njeriu Vitruvian » i Zeqos – falë një shqetësimi, meditimi, interpretimi e qëndrimi ndaj së Vërtetës së Vërtetë, mes lodrimit të të panjohurave ndërlidhëse të tokësores me kozmiken Da Vinçiane –, përbën në vetvete një Kartë Mendore e krejt erudicionit moikomian, një shtegtim rrethor fillim-mbarim, një itinerar figurativ i Njeriut Univers leonardin përmes estetikës, letërsisë, artit e poeticitetit, në kërkim ngulmues, hutues e të ethshëm të Thelbësores, të gurit filozofal, të arit të së fshehtës kozmike, ironike, mitike e mistike të Mona Lizës, asaj mishëruese të madhërishme të Qenies njerëzore, të cilën Umberto Eco e do dhe e kërkon në Universin continuum, si një xhevahir simbolik, të aftë për të modifikuar edhe vetë Krijimin Hyjnor.

Gjithçka pra, në këtë esse moikomiane “Njeriu Vitruvian” të josh, të këndell, të zbukuron shpirtërisht, tek merr vetë Fjala ngjyra ylberore poetike, tek shfaqet gjithë zhdërvjelltësi në vlera të shumëfishta estetike e filozofale, duke gumëzhirë përmes asociacionesh të fuqishme ideore në një mbushulli paradigmash koherente, në kërkim të ngulmtë e të përhershëm të “Njeriut Vitruviano-Leonardin” të Moikom Zeqos.

Të përqafoj me mall miku im, nga një distancë urdhëruese shtetërore 1000 km larg, distanca jonë pandemike e Covid19. F.