Archives for June 2020

IN MEMORIAM – JU TREGOJ PËR TIM ATË-POETIN VEHBI SKENDERI…

June 16, 2020 by dgreca

…AI ISHTE NJË SHENJTOR QË JETOI KOHË DJAJSH-/

NGA ELIDA BUÇPAPAJ/

Më 13 qershor 2011, ditën e Shëna Ndout, u nda nga jeta im Atë, poeti Vehbi Skënderi. Ai ishte i drejtë si një Shenjtor, por jetoi mes djajsh

Ishte një mbrëmje e bukur qershori. 12 qershor 2011. Nga ato më të bukurat e vitit, kur stina e verës është në prag të shpërthimit me plotmadhështinë e vet prej shumëlaryshisë së ngjyrave dhe aromave. E të grish vetëm të jetosh pa fund e sosje. Atëher kur çdo shpirt njerëzor mendon se jeta është e përherëshme. Ndërsa im atë Vehbi Skënderi po luftonte me vdekjen.

Në një mbrëmje të tillë qershori, ai do të ishte dehur nga abazhuri i hënës në qiell. Dhe ajri i ngrohtë i përzierë me aromat e luleve do ta ngazëllente për të krijuar pastaj në laboratorin poetik përfytyrimet e tij ekstravagante në skulptura poezish.

Në një natë qershori të tillë, të vitit 2005 një dorë kriminale na kishte vrarë kolegun tonë 28 vjeçar, Bardhyl Ajetin, duke krijuar tragjedinë dhe dhimbjen prej një absurdi surreal. Sepse është e pamundur të vrasësh një gazetar të ri për ato që shkruan. Vetë vrasja si akt është e ndaluar. Të presësh si me gërshërë një jetë në mes. Por po aq e ndaluar është ta mbulosh vrasjen me heshtje. Heshtja është po aq kriminale sa ideuesi i vrasjes dhe ekzekutori. Vrasja e gazetarit Bardhyl Ajeti, si shumë të tjera, ka mbetur ende e pazbardhur. Ai ka mbetur i harruar nga kolegët dhe shoqëria që po bëhet çdo ditë edhe më tribale sepse po humb sensin për të kërkuar e gjetur të drejtën. Krejt ndryshe nga im atë që gjithmonë iu fal të drejtës, si një konstitucioni universal hyjnor që nuk varet nga konjunkturat por nga ndërgjegja njerëzore e gjithësecilit prej nesh. Që të lejon të gjesh shpresë e mundësi për të ndihmuar atë që ka nevojë edhe në kohë të pamundura. Edhe unë vijoj dhe e kërkoj të drejtën si bija e tim eti. Edhe kur më thonë të gjithë se e drejta ka vdekur, unë nuk do të ndalem si për të vijuar jetën e babait tim.

Nata e 12 qershorit 2011 na hutoi e na e mbushi mendjen se jeta triumfon mbi vdekjen, se jeta triumfon edhe ndaj prognozave të mjekëve. U bëmë naivë. Me vullnetin tonë. Aq më tepër duke e njohur dëshirën e paepur të tim eti për të jetuar, për t’u ndjerë i lumtur pranë familjes së tij. Sot lumturia është kthyer në nonsens ose mision i pamundur. Njerëzit e kërkojnë lumturinë tek paratë, pasuria, makinat, vilat. Ndërsa lumturia është gjithmonë me ne, ne jemi lumturia e njëri-tjetrit. Im atë e kishte zgjidhur me kohë këtë rebus. Ose më mirë të them s’ka qenë për të fare një rebus dhe ai gjithnjë e ka ditur. Sepse të gjitha dramave të jetës së tij, për fajin e një regjimi kriminal, ai u kishte mbijetuar për arsye dhe shkak të familjes që ia kthyente dashurinë me dashuri dhe nuk e tradhtoi kurrë. Krejt ndryshe nga kolegët, që mbetën tregëtarë flamujsh me shpirtëra çakejsh.

Ne i qendruam rreth shtratit natën e 12 qershorit duke e kundruar e kundruar. Fytyra e tij ishte e bukur. Ngjyra e lëkurës ishte rozë. Im atë nuk e tregonte moshën, ai është dukur gjithmonë i ri, i mbushur me energji të pashterëshme. Kjo bënte që unë të ndihesha gjithmonë fëmijë. Edhe natën e 12 qershorit. Unë i vërtitesha rreth dhe ia puthja duart e faqet, ia prekja këmbët e bardha. Ishte i pastër si drita. Ai nuk reagonte. Flinte. Nën efektin e qetësuesve. Që kur u shtrua në spital ai kishte qenë nën efektin e qetësuesve dhe vetëm një herë ishte zgjuar sa për të thirrur vetëm një emër: „Lili“. Emrin e nënës time.

Duke e parë të flinte i qetë, dikur vonë, ne vendosëm të ktheheshim në shtëpi. Të bindur se nesër do ta gjenim më mirë. Ishte mbrëmja e vonët e së djelës. Jeta gumëzhinte. Në tram u takuam me Endritin që kthehej me shokët nga kinemaja. Përpara filmit kishte qenë në spital të shihte Babushin e tij. Kur iu afruam shtëpisë, dritat e apartamentit tonë nuk ishin të ndezuara si zakonisht. Shtëpia jonë gjithmonë ishte e hapur, gjithmonë kishte njerëz e drita. I ramë ziles dhe derën na e hapi Prizreni. Ai po vuante. Im atë i kishte rritur djemtë. I kishte marrë sa kishin ardhur në shtëpi nga materniteti, bebka dhe iu kishte përkushtuar kohën dhe jetën. Me një dashuri pa kufi e cak. U ka treguar me mijra përralla që i krijonte për ta, u ka mësuar alfabetin e shqipes, gjuhën, u ka lexuar libra, u ka recituar poezitë e tij, poezitë e tij për ta. Midis tyre mbretëronte një aleancë sublime. Të dy djemtë tanë kanë qenë me fat që i ka rritur një gjysh si ai. Megjithëse të gjithë gjyshat e gjyshet e botës janë të mrekullueshëm.

Tani në shtëpi ishim të katërt. Familja Buçpapaj. Familja Skënderi ishte në spital. Folëm fare pak midis nesh. Djemtë ishin bërë burra papritmas. Pastaj mora në telefon tim më që nuk i ishte ndarë kurrë tim eti. Edhe ajo më qetësoi. Po fle i qetë më tha. Unë i qetësova të tjerët. Dhe u shtrimë të flemë si robotë.

Kishim fjetur pa ëndërra, shpejt, përhumbshëm, për t’iu larguar një frike. Deri kur ra zilja e telefonit, që na ngriti menjëherë të katërve, gatitu. Dhe matanë telefonit zëri jepte lajmin që ne nuk do të donim ta dëgjonim kurrë.

Kur po gëdhihej 13 qershori dhe kalendari shënonte ditën e Shëna Ndout, shpirti i tim eti u largua prej trupit të tij. Në agun që ai e ka përmendur shpesh në poezitë e tij, ku ai e ka përshkruar me laryshi nuancash e ngjyrash të pafundme. Por agu i ikjes të tim eti ishte i vërejtur, i humbur prej tymnajave të mjergullës dhe ngjante e pamundur që kjo ditë të kish lindur prej barkut të një nate magjike qershori, kur ne u larguam nga spitali dhe e lamë tim atë në një gjumë të thellë e shpresëdhënës. Gjithçka ishte përmbysur brenda dy-tri orësh, ashtu si jeta që ishte shndërruar në ikje, largim e vdekje. Për dy-tre orë qielli kishte ndryshuar uniformë në një antitezë të plotë. Ishte zhdukur hëna, yjet, magjia e natës kur ne i dhamë përshëndetjen, pa e ditur se do të qe përshëndetja jonë e fundit në këtë tokë, pak përpara kur fryma e tij do të fluturonte si zog i çliruar nga prangat e një kohe mistrece.

Kur ne vendosëm të largoheshim nga spitali, në prag të shkëmbimit të 12 me 13 qershorin, ai ngjante sikur flinte si normalisht. Nuk e kishte më frymëmarrjen e dendur, të vështirë, të mundimshme që e kishte pasur prej ditës së mërkurë. Kur u përkeqësua papritmas. Një ditë më parë, dmth të martën, ai kishte bërë një shaka me ne. Ime më ashtu si e kanë zakon gratë përdori klishenë e njohur se po vdiste prej lodhjes, dhe im atë, që rrinte me orë e ditë të tëra pa folur, ia ktheu me buzën në gaz, « po për mua kush do të kujdeset atëherë?!» Reagimi i tij ne na hodhi të gjithëve përpjetë. Na zgjoi. Sepse sëmundja e kishte transformuar. Ngjante si Mbreti Lir. Tragjik, i madhërishëm, i vuajtur, i heshtur e solitar në botën e tij të mbyllur. Kështu e përjetonte largimin apo distancën nga mungesa e tij fizike me botën rreth tij, nga mosprania në rrjedhat e ditës, në rrugët që ai i kishte kaluar çdo ditë, që edhe sot i mbajnë gjurmët e tij.

Reagimi i tij na e ktheu humorin. Kujtuam se ishte shenja e rikthimit në jetë, për të shpëtuar nga sëmundja e zezë, që është depresioni, ashtu si kishte shpëtuar edhe në vitet ’70. Unë e mbaj mend atë kohë, se si vuante im atë, si lëngonte. Pranë tij ishte im më dhe unë, fëmijë. E vizitonte rregullisht, për çdo ditë njëra prej hallave të mija, Lumja dhe fëmijët e saj dhe vëllai i tij i vogël, sepse të tjerët nuk vinin dot pasi kishin frikë nga partia kuçedër. Atëherë im atë sapo i kishte mbushur 40 vjeç dhe ngjante i moshuar si një plak. Por një mëngjes papritmas u ngrit nga shtrati e ul në makinën e shkrimit dhe rinisi të shkruante poezi. Prej asaj dite nisi të dilte nga shtëpia e të shëtiste nga Kodrat e Liqenit. I vetmuar. Kolegët i largoheshin, shokët i fshiheshin, të afërmit kujdeseshin për biografitë.

Si shenjë fatmirë, të daljes nga kështjella që ai kishte ndërtuar me mure qiklopikë prej heshtjes së vet e morëm edhe reagimin e tij. Ne u lumturuam pasi e dinim se im atë dinte të ngrihej gjithmonë më këmbë, se im atë do ta kalonte edhe këtë provë, pas aq provash e vuajtjesh, që i kishte e kishim kaluar së bashku.

Por ndodhi e papritura dhe ai u përkeqësua papritmas të mërkurën. Iu vështirësua frymëmarrja. Ne u trembëm. Filluam t’i luteshim të hante. Sepse kishte dy vjet që kishte hequr dorë nga e ngrëna. E ushqente me shumë mundime ime më. Im atë refuzonte ushqimin, refuzonte ujin, po ime më nuk dorëzohej deri sa e ushqente çdo ditë, çdo vakt, dalë e nga dalë, një kafshore, një lugë, ishte një fitore, një gllëngjkë ujë, një gotëz me lëng frutash, ishte jetë për tim atë.

Unë po punoja në komputer atë të mërkurë, kur ime më më erdhi pranë e më tha se ai nuk po hante dot më. U ngrita menjëherë. I shkova pranë e i vura buzët në ballë. Si veproja me djemtë. Kishte temperaturë. I dhamë menjëherë një dafalgan dhe e shtrimë në shtrat. U qetësua pak. E zuri gjumi dhe frymëmarrja ju bë normale. Pasdite bashkë me Skënderin blemë biskota fëmijësh që ime më t’i shtypte e ta ushqente më lehtë.

Hëngri nga mbrëmja pa e refuzuar ushqimin si bënte zakonisht. Dukej se kishte frikë nga vdekja. Por ne nuk na shkonte mendja për atë gjë. Kur ra nata i shkova në dhomën e tij ku flinte. Dhe qava e qava me lot e pa zë. Për të gjitha vuajtjet që kishte hequr, pa i bërë kujt keq në jetën e tij. E pastaj iu lutëm Zotit që vetëm të jetonte. Edhe me depresion. Veç të jetonte. Ishim mësuar tashmë edhe me këtë gjendjen e tij. Ai rrinte i ulur në kolltukun e tij në një cep të dhomës. Hijerëndë, pa folur, duke na parë ne. Herë i përhumbur në mendimet e tij, herë me sy të trishta e herë me sy të trembura, sepse e shkuara i kthehej si fantazmë, si makth e ankth. Mallkuar qofshin ata që e kanë bërë tim atë të vuante. E bashkë me të edhe ne. Që nuk kanë marrë mundimin kurrë të kërkojnë ndjesë. Një pjesë e tyre kanë shkuar në ferr. Në ferr shkofshin të gjithë që e kanë merituar. Sepse nuk e njohin ende pendesën. Në pranverën e 2011 kur e kishim shtruar në spital për rehabilitim në një moment të kthjellët i kishte thënë sime mëje se « ata nuk na kishin lënë që ta jetonim jetën tonë». « Ata »ishte regjimi komunist, që identifikohet me emra. Sepse na e kishin ndryshuar tërësisht rrjedhën e jetës brutalisht, na kishin detyruar të jetonim kalvarin. Sot është e trishtë kur lexojmë se disa shkrimtarë qahen nga vuajtjet që paskan përjetuar në diktaturë. Një farsë e vërtetë cinike ndaj vuajtjeve të vërteta, si ato që ka përjetuar im atë, që u largua nga kjo botë i mbytur nga pikëllimi, kur e humbi betejën e fundit.

Ne e shtruam në spital të premten, kur frymëmarrja iu rëndua rishtas. Ishte më 10 qershor, paradite. Sa herë i shoh sot makinat e urgjencës më kaplon trishtimi. Kur erdhi urgjenca, im atë nuk ishte më im atë. Erdhën e morën lart me barelë sepse ishte krejt i pafuqishëm. Mezi merrte frymë. Nuk më kërkonte mua me sy, por time më e cila hypi me të në makinë. Ne i shkuam pas. Pas kësaj ai nuk u kthye më në shtëpinë tonë. Ishte ikja e tij e fundme.

Frymëmarrjen e tij të rënduar e kam edhe sot në vesh, si asaj të premte. Dukej sikur prapë po luftonte, deri në frymën e fundit dhe pikën e fundit të gjakut.

Pasi e shtruam në spital të premten, e pasi biseduam me mjekët u kthyem për t’u kujdesur për fëmijët. Sa hymë në shtëpi, na ra në sy kolltuku i tij që ishte bosh, që priste më kot. Në dhomën e tij makina e shkrimit rrinte e heshtur, me tastet e ngurta si copa kalldrëmash, të palëvizur nga gishtat e bukur të tim eti. Gjithmonë im atë na e kujtonte se si një pianiste e njohur shqiptare mahnitej nga gishtat e bukur të tim eti, që tani rrrinin të palëvizur dhe nuk krijonin vargje e rima me makinën e tij të shkrimit. Makina e shkrimit ishte si faltore për tim atë. Atje ai falej duke zbrazur shpirtin e tij të kthjellët si kristali. Kanë qenë shumë të rrallë shkrimtarët bashkëkohës me tim atë që e kanë patur shpirtin e pastër si të tijin. Pa asnjë njollë. Shpirt njeriu. Ecce Homo ishte im atë.

Por ne vazhduam që t‘i luteshim Zotit që im atë ta kalonte edhe këtë furtunë. Ne ishim mësuar tashmë edhe me këtë situatë. Ai rrinte i ulur në kolltukun e tij dhe na ndiqte me sy. Nganjëherë i shpinte sytë diku larg, nganjëherë i mbyllte si për të mos lejuar që tmerret e së shkuarës t’i ktheheshin si fantazma për ta marrë e larguar nga familja, për t’ia marrë e djegur librat, për t’a dërguar në riedukim apo internim, duke i lënë në mes poezitë apo treguar përgjysëm përrallat që ia tregonte së bijës, dmth mua. Aty i ulur në kolltukun e tij, ai me pamje epike, ngjante si një personazh i dalë nga cikli i kreshnikëve. Nganjëherë, dikur, rrallë e përherë rrallë e më rrallë, kur na hidhte ndonjë fjalë, si meteor, na bënte të hidheshim përpjetë prej gëzimit e kaq pak na dukej aq shumë, sepse mendonim se po i mblidhte forcat për të dalë nga ky tunel i errët.
(vijon)

(MARRË NGA LIBRI ‘DISIDENCË NË TRANZICION’ QË ËSHTË NË PROCES BOTIMI) –

E KISH LINDUR NËNA PËR KOSOVËN

June 16, 2020 by dgreca

Shkruan: Ndue LAZRI, Itali/

-Portret për djaloshin kosovar Arif Gashi, martir për lirinë e Kosovës-/

Pushkët kërcisnin në të katër anët…Shtëpitë e fshatit mbuloheshin nga tymi dhe një erë e athtë djegieje vinte prej shtëpive që u ishte vënë flaka nga serbët. Plumbat vërshëllenin ngado dhe mund të merrnin në çdo çast jetë të tjera njerëzish. Një kortezh i vogël mortor, që lëvizte me nxitim rrugëve të fshatit Qupev drejt varrezave, e bënte më të zymtë këtë atmosferë zie që kishte pllakosur. Varrosej një djalosh 29-vjeçar, i cili kishte vdekur në spital pas një sëmundjeje të gjatë shkaktuar prej torturave të rënda e të vazhdueshme në burg. Ky i ri ishte Arif Gashi nga fshati Kijevë i komunës së Malishevës. Lindur në një familje të madhe atdhetare, ku ishin 3 vëllezër e 5 motra, Arifi kishte mbaruar shkollën fillore dhe të mesme në fshatin e lindjes. Babai i tij, Hajredin Gashi, i rriste e edukonte fëmijët me ndjenja atdhetare, me dashurinë për Kosovën, për Shqipërinë, për flamurin kombëtar. Djemtë e vajzat e tij u bënë njerëz me shkollë dhe punojnë në arsim e në sektorë të tjerë. Ndër fëmijët, Arifi dhe vëllai tjetër Lulëzimi ishin si më aktivë e si më të prirë drejt ideve të tilla si Kosova Republikë, Shqipëria Etnike, Bashkimi Kombëtar etj. Këto ide quheshin irredentiste dhe shkaktonin një reagim të egër e represiv tek autoritetet serbe. Arifin e tërhiqte ajo atmosferë e zjarrtë që krijohej kur vinin ansamble artistike nga Shqipëria, me këngë që transmetonin motive patriotike me mesazhe të thella që ndiznin zemrat e të rinjve kosovarë, që e përjetonin dramën e ndarjes së Kosovës nga shteti amë, padrejtësi e ardhur si rezultat i politikës së fuqive të mëdha europiane. Këngë të tilla si “Ushton gryka e Kaçanikut” e shumë të tjera tingëllonin si himne të shpirtit luftarak shqiptar për mbrojtjen e trojeve të bashkuara dhe ndiznin zjarr zemrat e shumë të rinjve e të rejave. Xhaxhai i Arifit, Riza Gashi, mësues e drejtor shkolle, që nga viti 1972 kishte udhëtuar disa herë në Shqipëri. Ai kishte qenë edhe në fshatin Labinot të Elbasanit, ku ishte krijuar Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Nacionalçlirimtare shqiptare. Dhe emrin e këtij fshati Rizai ia kishte vënë njërit nga nipat e tij,pikërisht vëllait më të vogël të Arifit. Ishin gjeste simbolike e domethënëse që shprehnin se lidhjet me atdheun mëmë ishin në gjakun e kosovarëve. Labinoti sot është një njeri i përgatitur nëpër shkolla e universitete dhe është magjistër e mësues, një intelektual i vërtetë. Atmosfera nga fundi i viteve shtatëdhjetë e në vitet tetëdhjetë po bëhej gjithnjë e më e ndezur. Lëvizja e quajtur irredentiste po merrte gjithnjë e më tepër përmasa më të mëdha dhe një fornë organizative që alarmonte qarqet serbe jo vetëm në Prishtinë, por deri në Beograd. Protestat shpërthenin aty ku nuk e prisje. Një nga ato u bë në vitin 1989 edhe në fshatin Doberdol. Kishte një pjesëmarrje të gjerë, me mbi dymijë vetë, jo vetëm nga banorët e fshatit, por të ardhur edhe nga fshatra të tjera. Vëllezërit Arif e Lulëzim Gashi kishin ardhur nga fshati Kijevë. Policia u alarmua dhe u vu në lëvizje të menjëhershme. Demonstruesit u rrethuan nga tre rrathë policësh të armatosur dhe të egërsuar, të gatshëm për të goditur me urdhrin më të parë që do u jepej nga lart. Arif Gashi mbante lart e shpaloste flamurin kombëtar. I vëllai, Lulëzimi dhe të tjerë rreth tij hidhnin parulla të hapura me zë të lartë e i mbanin edhe në pankarta të shkruara “Kosova e pavarur”, “Shqipëri Etnike”, “Bashkim Kombëtar”, parulla kundër represionit serb e të tjera. Në një moment të caktuar policët morën urdhër dhe iu vërsulën demonstruesve per t’i shpërndarë ata. Ndër ta kishte edhe policë shqiptarë që ishin në shërbim të politikës serbe. Ashtu siç kishte edhe milicë shqiptarë që e shikonin me simpati lëvizjen dhe nuk ushtronin dhunë mbi demonstruesit. Një grup i madh agjentësh rrethuan ata që ishin pranë flamurit shqiptar. 8 policë u turrën mbi trupin e Arifit dhe e shtrinë përdhe. Me përdhunë e lidhën dhe e arrestuan bashkë me 12 të tjerë. Ndërsa Lulzimi dhe tre të tjerë arritën të çajnë rrethimin e policëve dhe u larguan nëpërmjet një përroi aty afër. I mbajtën natën të tërë në burg, nën pyetje e tortura dhe para mëngjersit 12 i lëshuan, kurse Arifin e mbyllën në qeli. Qenë arrestuar edhe disa nga ata milicë shqiptarë që nuk ushtronin dhunë. Prej aty e çuan në burgun e Prizrenit për 60 ditë. Aty takoi shokët e tij të idealit, heroin Beqir S. Gashi dhe Selim Krasniqin. Edhe ata mbaheshin nën tortura për idetë e tyre. Filloi një periudhë torturash të rënda e çnjerëzore ndaj Arifit. I kërkonin të hiqte dorë nga idetë e tij, të tregonte emra të shokëve të tij organizatorë të demostratave dhe të tjerë që kishin ndikuar në formimin e ideve të tij. Por ai nuk jepej. Ishte vetëm 20 vjeç, por qëndrueshmëria e tij ia kalonte edhe një burri të pjekur. Qëllonte që gjatë torturave i humbte ndjenjat nga dhimbjet. Por asnjëherë nuk u jepej torturuesve të tij, që bëheshin çdo ditë e më të egër. E këto tortura vazhduan për dy muaj me radhë. Arifi u sëmur rëndë. E dërguan në spital, gjithnjë nën vëzhgimin e rojeve të policisë. Sa e merrte ca veten e çonin sërish në burg. Gjendja e tij shëndetësore rëndohej gjithnjë e më shumë. Personeli i spitalit e shikonte me dhimbje këtë djalosh të hekurt e zemërluan, që po tretej çdo ditë e më tepër dhe ndonëse bënin çmos ta kuronin, dhimbjet e torturave fitonin mbi çdo kurë. Ata u ruheshin syve të policëve që e shoqëronin djaloshin e paepur. Rënia e sistemit komunist dhe shpërbërja e federatës jugosllave ngjallën shpresa e ëndrra të reja tek djaloshi. Por politika serbe ishte gjithnjë për vrasjen e këtyre ëndrrave. Ata ishin gati ta digjnin e ta zduknin popullsinë shqiptare të Kosovës, por të mos e linin atë të pavarur e të shkëputej nga Serbia. Por ëndrra e shqiptarëve për Kosovën e pavarur e republikë po merrte gjithnjë e më shumë flatra. Lëvizja bëhej gjithnjë e më e organizuar, gjersa filloi ajo luftë e vendosur nga UÇK e nga populli mbarë për ta bërë realitet ëndrrën. Arifi dëshironte të ishte në radhët e ushtrisë çlirimtare e të luftonte me pushkë në dorë kundër serbëve që po masakronin popullsinë shqiptare, po bënin një shfarosje etnike e djegie shtëpish e fshatrash në masë. Por ishte nën kontrollin e policisë dhe forcat e tij shëndetësore po e linin çdo ditë e më tepër. Vdiq në spital më 4 shtator të vitit 1998, kur lufta gjëmonte në tërë Kosovën. Edhe në Kijevën e tij serbët bënë raprezalje dhe në qershor 1999 dogjën mbi 60 për qind të shtëpive të fshatit. U dogj edhe shtëpia e tij. Çdo gjë u bë shkrumb, aq sa sot të afërmit e tij nuk arrijnë të gjejnë as një fotografi të këtij djaloshi, që vdiq me ëndrrën e lirisë në sy. Veç një fotografi e vjetër e plasaritur nga që mbahej e fshehur, ka arritur deri sot, e me këtë foto po ilustrojmë edhe këtë shkrim. Arifin e kishte lindur nëna për Kosovën e Kosovës ai i fali rininë e vet, ëndrrat më të bukura, gjënë më të shtrenjtë, jetën. U varros përmes krismash në një fshat që nuk ishte i tij. Por ishte tokë e Kosovës nënë. Vetëm pas luftës, në vitin 2001, trupi i tij u zhvarros dhe i çuan eshtrat të pushojnë në fshatin e lindjes, në Kijevë. Nuk ishte i rastit ky qëndrim i pamposhtur i këtij djaloshi të ri kosovar. Ai vinte nga një familje me tradita të hershme atdhetare. Të parët e kësaj familjeje ishin shpërngulur më shumë se 100 vjet më parë nga Toplana e Dukagjinit dhe vendosur në këto anë. Një nga të parët e kësaj familjeje ishte burri e patrioti i mençur Ramadan Shabani, babai i të cilit kishte marrë pjesë në luftën e Dibrës kundër Hajredin Pashës. Ai ishte takuar e kishte bashkëpunuar edhe me figura të tilla kombëtare si Hasan Prishtina, Isa Boletini, Bajram Curri, Hoxhë Kadri Prishtina, Luigj Gurakuqi, Avni Rustemi etj. Këshilltar dhe bashkëpunëtor i Azem Galicës edhe në momentet më të vështira e betejat më të ashpra, si ajo në Kijevë dhe në fshatrat përreth. Ramadan Shabani shquhej për urtësinë e tij e për këtë për shumë e shumë vite ishte marrë me pleqni e pajtime dhe mbahet mend nga të gjithë për drejtësinë e tij, sepse ndante pleqni pa interes dhe dinte të mbante qëndrim konsekuent e të paanshëm si për të madhin, ashtu edhe për të voglin, si për të pasurin ashtu edhe për të varfërin. Për veprimtarinë e tij patriotike ai është dekoruar nga ish presidenti i Shqipërisë, Sali Berisha, me Urdhrin e Lirisë të Klasit të parë. Nga një familje e tillë e kishte prejardhjen Arif Gashi, ndaj edhe ai u fut në radhën e atyre martirëve që vunë jetën e tyre në themelet e Pavarësisë së Kosovës dhe të shtetit më të ri, Republika e Kosovës.

TË NJOHIM ARTISTËT NË DIASPORË

June 16, 2020 by dgreca

-Ramazan Këllezi, Personalitet i Artit dhe Kulturës Shqiptare/

– Që nga vitit 2011 Ramazan Këllezi krijon grupin e valleve “Shqiponjat e Vogla” si edhe bëhet pjesë aktive e Shoqatës së Bashkësisë Shqiptaro Kanadeze ne Toronto ku për shtatë vite përmbush me sukses detyrën e zëdhënësit të shoqatës dhe, që nga viti 2016 deri në vitin 2019 ka mbajtur postin e presidentit të asaj shoqate. /

Nga Pierre-Pandeli Simsia

Artisti Ramazan Këllezi, ose Zani, siç njihet në rrethin miqësor, është lindur dhe rritur në Tiranë, në një nga familjet autoktone dhe të pasur tregtare tiranase.

Shkollën fillore e perfundoi në shkollën e mirënjohur të muzikës: “Kongresi i Përmetit, në Tiranë.

Në atë shkollë, për katër vite studioi për instrumentin, violinë.

Në klasën e 5-të të shkollës 8-të vjeçare ndoqi rregullisht kursin e valles pranë Pallatit të Pionierëve në Tiranë.

Për pesë vite spikati talentin dhe dashurinë për vallen popullore. Gjatë atyre viteve, artisti i ri në moshë por shumë i talentuar, interpretoi rolet solistike të realizuara me shumë nivel; i vlerësuar nga profesori i tij Abedin Metuli.

Për aktivitetin e tij në ato vite dhe figura të tjera që krijoi gjatë karierës sëtij artistike, në vitin 2017, me rastin e 70-të vjetorit të krijimit të Pallatit të Pionierëve në Tiranë, u vlerësua me: “Trofeun e Mirënjohjes”.

Shkollën e mesme, artisti Ramazan Zyberi e mbaroi pranë Liceut Artistik në degën e teorisë së muzikës me rezultate të shkëlqyera.

Pas përfundimit të shkollës së mesme, vazhdoi studimet e larta pranë Akademisë së Arteve të Bukura në Tiranë, të cilat i përfundoi në vitin 1987 me rezultate të larta.

Ka qenë student i pedagogut Dr. Skënder Selimi, ikonë e koreografisë dhe pedagogjisë së këtij zhanri.

Diplomohet në katedren e Regji-Koreografisë me titullin: “Koreograf”. Pas mbarimit të studimeve të larta, emërohet pedagog në katedrën e Koreografisë dhe Kantos pranë Akademisë së Arteve.

Më pas, në vitin 1989, emërohet mësues në Shkollën Kombëtare të Baletit dhe, një vit më pas, emërohet drejtor i asaj shkolle, detyrë, të cilën e përmbushi me dinjitet dhe profesonializëm deri në vitin 1998.

Gjatë asaj peridhe ka realizuar disa krijime koreografike në gjini të ndryshme si, koreografinë në spektaklin ” E shtuna gazmore e një qyteti”, koreografinë e filmit shqiptar “Bolero”, koreografinë në spektaklin televiziv “Rreth fatit për 12 javë” si edhe shumë miniaturë koregrafike për Televizionin Shqiptar.

Për herë të parë bashkëpunon me Cirkun e Tiranës dhe realizon me shumë sukses kërcimin “Lambada” me nxëneset e shkollës.

Gjatë viteve në detyrën e drejtorit të shkollës së baletit, krijon dhe drejton për disa vite ansamblin e parë popullor në historinë e shkollës së baletit, të quajtur “Ansambli të rinjtë e Tiranës” me të cilin kanë përfaqësuar Shipërinë në dhjetëra festivale ndërkombetare në: Itali, Francë, Austri, Bullgari, Hungari, Maltë, Turqi, Greqi, Rumani, Poloni, Angli etj. Për nivel të lartë interpretimi, jënë vlerësuar me çmime dhe kupa nderi në ato festivale prestigjoze.

Më pas, Ramazan Këllezi emërohet drejtori i Pallatit të Kulturës “Studenti” në qytetin studenti.

Në vitin 2000 emigron ne Kanada.

Pas katër viteve rikthehet ne atdhe ku kandidon për kryetar të mini bashkisë Nr.9 në Tiranë (PD),

Në vitin 2007 emërohet Konsull pranë Ambasadës së Republikës së Shqipërisë në Romë, Itali.

Në vitin 2010 rikthehet në Kanada dhe që nga vitit 2011 krijon grupin e valleve “Shqiponjat e Vogla” si edhe bëhet pjesë aktive e Shoqatës së Bashkësisë Shqiptaro Kanadeze ne Toronto ku për shtatë vite përmbush me sukses detyrën e zëdhënësit të shoqatës dhe, që nga viti 2016 deri në vitin 2019 ka mbajtur postin e presidentit të asaj shoqate.

Prej shumë vitesh punon në një nga kompanitë më të mëdha të menaxhimit në GTA Del Property Management.

Për seriozitetin, përgjegjshmerinë dhe nivelin profesional, këtë vit, u vlerësua me çmimin “Property Manager of the Year”.

Si koreograf dhe drejtues i grupit “Shqiponjat e Vogla” ka përgatitur tre breza valltarësh dhe ka marë pjesë në festivale mbarëshqiptare në New York, Detroit, Florida dhe në Toronto ku për nivelin dhe interpretimin e tij, ky grup është vlerësuar dhe mirëpritur në të gjitha ato aktivitete.

RamazanKëllezi është i martuar dhe ka 5 fëmijë.

GRUPI I VALLEVE “SHQIPONJAT E VOGLA” NË KANADA

Ramazan Këllezi i bashkohet Shoqatës së Bashkësisë Shqiptaro Kanadeze në Shtatorin e vitit 2011 si kandidat per zgjedhjet në bordin e ardhshëm. Në të njëjtën kohë krijoi grupin e valleve “Shqipopnjat e Vogla” të cilat performojnë në festën e pavarësisë.

Më pas, në zgjedhjet e vitit 2012, anëtarësohet në bordin me detyrën e zëdhënësit të saj për dy vite.

Rizgjidhet në vitin 2014 dhe ngarkohet me detyrën e nën/presidentit të kësaj shoqate, detyrë, të cilën e mbajti deri në vitin 2015.

Në vitin 2016 ngarkohet me detyrën e presidentit të shoqatës, detyrë që e mbajti deri në vitin 2019.

Gjatë gjithë këtyre viteve, përkrah angazhimit vullnetarisht me shoqatën, organizime dhe pjesëmarrje në gjithë aktivitetet, vazhdoi pa ndërprerje punën e tij me grupin e valleve “Shqiponjat e Vogla”

Angazhimi me grupin e valleve ishte vullnetare, pa asnjë pagesë, vetëm në interesat e ruajtjes dhe mbajtjes gjallë të kultures sonë dhe valleve shqiptare. Grupi i valleve i atashuar tashmë shoqatës i dha një shtrirje më të madhe njohjes ëe saj, pasi pjesëmarrja në aktivitete të ndryshme të këtij grupi të suksesshëm, e bëri prezent shoqatën në shumë aktivitetet multikulturore por edhe të organizuar nga përfaqesues të Qeverisë së Ontarios.

Shqiponjat e Vogla, të krijuara në vitin 2011, u rritën në vite dhe reportori ë interpretimit të valleve popullore shqiptare e tejkaloi pritshmërinë.

Me dëshirën dhe pasionin e madh që tregonin valletarët, bënë të mundur të interpretojnë me shumë nivel vallet e krahinave të ndryshme si: atë të Tiranës, Korçare, Tropojës, Rugovës, Vallen e Osman Takes, valle me motive të Jugut, vallen e bukur të Dibrës, e plot të tjera.

Nga viti në vit, numri anëtarëve të grupit rritet dhe deri tani ato numëron rreth 40 fëmijë të grupmoshave të ndryshme, të cilët praktikohen çdo të shtunë.

Në përbërjen e tij janë grupi i të rinjve (vajza-djem), grupi i moshave 13-16 vjeçare si dhe grupi i fëmijëve 9-12 vjeç.

Në gjithë këto vite, mund të numërohen rreth 50 koncerte në Toronto, London, Mississauga, Scarborough; por, jo vetëm, ky grup është ftuar dhe vlerësuar edhe ne aktivitetet jashtë Kanadasë, si, pjesëmarrja në Festivalin e New York-ut për tre vite rradhazi, pjesëmarrja në festivalin shqiptaro-amerikan çdo vit në Detroit si edhe në festivalin e pranverës në Clearwater, Tampa, Florida.

Ajo që e ka bërë këtë grup të njohur edhe në Europë ku jetojnë dhe punojnë shqiptarë, sigurisht edhe në Shqiperi, është pjesëmarrja për të tretin vit rradhazi në Air Canada Center, ku në prani të 20.000 spektatorëve kanë interpretuar vallen e bukur shqiptare ku në njërin prej atyre viteve, “Mbretëresha” e vallëzimit shqiptar, Liliana Çingu interpretoi me atë grup.

Puna dhe suksesi i grupit të valleve dhe i koreografit Ramazan Këllezi si drejtues i grupit, tregon dashurinë dhe dëshirën e madhe që kanë për vendin dhe kombin tonë.

Maestro Këllezi mundohet të transmetojë me shumë patriotizëm vallen shqiptare tek brezat e vegjël shqiptarë edhe pse një pjesë e mirë e fëmijëve jane lindur në Kanada, ata flasin gjuh[n e bukur shqipe, vallëzojne shqip dhe veshin me shumë krenari kostumet tona të mrekullueshme kombëtare

Vleresimet e anëtarëve të shoqatës, por edhe të qeveritarëve të Ontarios si: Ministrja e Emigracionit, Znj. Laura Albaneze, Minister, Brad Duguit, MPP Yvan Baker dhe, kur folën në Parlamentin e Ontarios për të shpallur muajin Nëntor, Muajin e Trashëgminisë së Shqiptarëve në Ontario, i cili u miratua në datën 5 Dhjetor 2016, u mbeshtetën fuqishëm në aktivitetin e “Shqipoponjave të Vogla” dhe rolin e madh që ato luajnë në vendin multikulturor në të cilin jetojmë.

Në këtë periudhë maestro Këllezi ishte president i asaj shoqate dhe puna e përkushtimi për të realizuar këtë ishin maksimale dhe një pjesë e këtij suksesi i atribuoht atij. Për aktivitetin e palodhur dhe nivelin e interpretimit të valleve tona bordi i shoqatës e ka vlerësur grupin me “Pllakën e Mirënjohjes”.

Po ashtu, shoqata e Londonit dy vite më parë, maestro Këllezit i është akorduar titulli: “Anëtar Nderi i Shoqatës”.

Vlerësimi më i madh për gjithë këto vite pune të palodhur, zotit Ramazan Këllezi, në Samitin e Dytë të Diasporës, organizuar nga Qeveria Shqiptare në shkurt të vitit 2019 u vleresua me titullin e lartë “Ambasador i Kombit” Maestro Këllezi vazhdon me pasion dhe dëshirë punën për të mbajtur të gjallë tek brezi i ri dashurinë për Shqipërinë, për kulturën dhe zakonet tona.

Ilirë e pasardhës

June 16, 2020 by dgreca

Shkruan: Astrit Lulushi/
Shqiptarët besojnë se janë pasardhësit e ilirëve, ose të paktën janë të vetmit sot që kanë ruajtur aspekte të shumta të kulturës antike ilire. Kjo tezë lindi gjatë mesit të shekullit XIX dhe mbrohet me pasion prej tyre. Disa mund t’a konsiderojnë këtë edhe si nacionalizëm bazuar në histori, ku një kulturë moderne përpiqet të lidhet me një kulturë nga e kaluara për t’i dhënë vetes një ndikim më të madh në aspekt shoqëror.Pjesa më e rëndësishme e provave është gjuha. Vetëm disa emra dhe fjalë të izoluara të fjalorit nga gjuha e lashtë ilire kanë mbijetuar deri në ditët e sotme. Disa pyesin nëse ndonjë gjurmë e kësaj gjuhe të vjetër mund të gjendet akoma në gjuhët moderne, siç është shqipja.Lidhja midis gjuhëve ilirishte dhe shqipe mbetet e përgjithēshme, kjo edhe për faktin se studimet rreth saj nga vendasit kanë ngecur, por edhe sepse tregohen mospërfillës ndaj vulgarizimit të shqipes, veçanërisht nga zyrtarë e politikanë të cilët tregojnë me këtë se nuk dinë as gjuhë e as politikë. Shqiptarët, sot të shquar për kundërshtim ndaj ndryshimeve, në të kaluarën kanë qenë të gatshëm për ndryshim të emrit, fesë e zakoneve të tyre, dhe kur ua do rasti thonë se pushtuesit i detyruan. A mos vallë asnjë popull në botë nuk ka qenë i pushtuar ndonjëherë?E vërteta mund të jetë se banorët u zhvendosën ose ikën dhe pushtuesi e mbushi vendin me të tjerë të bindur, u dha toka, ofiqe e çifliqe, u dha pushtet, dhe askush nuk mbeti i papërlyer për të treguar se si ndodhi. Ata që kishin ikur, trashëgimtarët e vërtetë, gjithnjë me mendje tek atdheu, dërgonin ide për rilindje, të cilat nuk pērfilleshin e përçmoheshin brenda vendit. Shqipëria është ndoshta i vetmi vend në planet që ka sa patriotë aq edhe tradhëtarë dhe statusi i tyre ndryshon në varësi të regjimit. Edhe një naiv mund t’a kuptojë se kjo është e njëjta politikë, ku sunduesi edhe pse ikën, lë pas njerëz të tij, për të treguar se pa atë vendi nuk bëhet.Gjuha shqipe, siç njihet sot, u dokumentua për herë të parë vetëm në shekullin XIV – XV, dhe që nga ajo kohë (duke u bërë edhe emër i kombit), ka pësuar ndryshime. Shqipja pa dyshim që ka fjalë të huazuara nga gjuhë të tjera, por ka edhe fjalë bumerang, që i ka hedhur dhe pastaj i janë kthyer si huazime. Disa emra personalë mund të pasqyrojnë një origjinë ilire. Për shembull, emri Bardyllis, një nga më të famshmit e mbretërve ilirë, është ruajtur në emrin modern shqiptar Bardhyl, ‘yll i bardhë’ – a është kjo dëshmi se shqipja është pasardhëse e vërtetë e ilirishtes, apo shqiptarët thjesht përvetësuan një emër të huaj? Një lule a dy nuk sjellin pranverë.Një tjetër pikë konflikti është gjenetika. Kritikët e idesë se shqiptarët janë ilirë shprehen se shqiptarët nuk kanë lidhje gjenetike me ilirët. Në fund të fundit, ilirët jetuan dy mijë vjet më parë, dhe midis asaj kohe dhe tani, shumë kultura të tjera u zhvendosën në zonë: grekë, romakë, gotë, gjermanë, hunë, sllavë, turq, etj. Pa dyshim, pastërtia e një grupi gjenesh 100 përqind ilire është kompromentuar në mënyrë thelbësore nga prania e kaq shumë njerëzve që migruan në zonë gjatë njëzet shekujve. Dhe nëse do të merrej një mostër ADN-je shqipe do të tregonte një përzierje me greqishte, latinishte, sllavishte, turqishte etj. Është e vështirë të shprehet një mendim për një temë kaq të diskutueshme, prandaj mendohet se kjo polemikë ekziston më shumë për arsye politike. Provat gjenetike kanë treguar se gjetja e një gjeni të pastër ilir është e pamundur, po ashtu edhe provat gjuhësore janë skicuese. Pra, pretendimet e kulturave moderne për një lidhje ilire janë të pasigurta, siç janë edhe provat me anë legjendash.Pavarësisht sa u tha, të gjitha të dhënat sugjerojnë se ilirët erdhën nga Anatolia, migruan në Evropën Jugore gjatë epokës së hershme të bronzit (3000 pes), pastaj u kthyen në Anatolia, ku krijuan Trojën, dhe erdhën përsëri në Europë si trojanë të mundur a refugjatë lufte.Para kësaj një kulturë para-indo-evropiane duhet të ketë ekzistuar. Cilët ishin këta njerëz që kishin jetuar në atë që do të bëhej Iliria? Për fat të keq, nuk dihet as se si e quanin veten ose tokën në të cilën jetuan pasi ata nuk lanë asnjë shkrim, gjuha e tyre nuk njihet. Dëshmia e vetme për një kulturë të veçantë që ekzistonte në këtë zonë para Ilirëve vjen nga arkeologjia, dhe të dhënat sugjerojnë se ajo ishte pellazge.

The numbers-whatdo they tell us?

June 16, 2020 by dgreca

By: Dr. Pashko R. Camaj, Doctor of Public Health Sciences*/

Often, we get the newsflash and headlines about the numbers of cases as it goes up in different parts of the country or within a region. The growing number of cases in part reflects the rapid spread of Covid-19 as many United States (U.S.) states and territories experience community spread. In addition, the number of Covid-19 cases being reported in the U.S. is rising due to increased laboratory testing and reporting across the country. Detailed and accurate data will help us better understand and track the size and scope of the outbreak and strengthen prevention and response efforts.However, using sheer number and not rates can give a false impression, and that is what many in the media (social or otherwise) too often do. So when we hear and read about the “numbers going up” it can be real, because of new infections, but in many cases, it’s a function of the numbers of tests going up, and with that, the number of positive case increase. To illustrate, if 50 out of 1000 peopletest positive for Covid-19, that is a 5 percent infection rate. That is the same rate that 100 out of 2,000 positive casesrepresent, even though the number doubled from 50 to 100.

Scientific evidence has shown that many Covid-19 infected people will never experience any symptoms or may experience very mild symptoms. So, as we test more people, we find more cases. Important, though they may be asymptomatic, they can spread the virus to others. Its dual nature, often benign, yet sometimes deadly, puts Covid-19 in a rare category among the common pathogens that afflict humanity. In a recent review published in the Annals of Internal Medicine, data from 16 sources around the world, have shown that at least 30 percent and possibly as high as 40-45 percent of people will not show symptoms of the disease.

Understanding and making sense of these numbers is essential as we battle, track and contain the virus.Concentrating testing efforts exclusively on those with symptoms, as has largely been done so far, is not a right approach-it is a mistake. Public health officials across the country, and across the globe,must cast the net far more widely to capture many that are infected with Covid-19, yet, asymptomatic.

More about the numbers: To date, there are about 7.5 million Covid-19 cases reported worldwide: with about 425,000 deaths and 4.5 million people that have recovered from the disease. The case fatality rate based on these numbers is about 5.6 percent, yet knowing that there could be many millions of people who had been infected but never tested, because they were asymptomatic or tests were not available, that case fatality rate is most likely significantly lower, some data suggest it to be closer to 1-2percent, which is still about 2-4 times higher than that of the seasonal flu!

Finally, proper interpretation of data and numbers, gives us the confidence we need to make the correct decisions. The knowledge that many people who become infected with the coronavirus will never experience any symptoms, yet can still make others sick, helps public officials make the right decisions and adjust tactics for tracking, controlling and defeating this virus. Science is all about clarifying things, making the invisible visible. Science has shown us that maintaining a good distance from others in public or wearing a mask or a facial cover, maintaining good hand hygieneremains essential in preventing new infections. Assumptions in general are not good, especially in science. But in this case,to protect others it is best to assume and behave as though you are infected -untilthe day comes, hopefully soon,when we can declare that the covid-19 pandemic has ended!

*Vice-President of Pan-Albanian Federation of America-VATRA