Archives for September 2020

GREQI–SHQIPËRI, DETI NË MES-(MOS)MARRËVESHJA

September 17, 2020 by dgreca

ZAGANJORI: Marrëveshja e detit me Greqinë,JO në Gjykatën e Arbitrazhit- Ish-kryetari i Gjykatës Kushtetuese, Xhezair Zaganjori thotë se, dërgimi i çështjes së kufirit detar me Greqinë në Gjykatën e Hagës do të ishte zgjidhja më e mirë për Shqipërinë. Z. Zaganjori në një reagim për Euronews Albania nuk rekomandon zgjidhje me palë të tretë apo Gjykatën e Arbitrazhit dhe sjell si shembull rastin e mosmarrëveshjeve mes Kroacisë dhe Sllovenisë.

“Zgjidhja me Gjykatë Ndërkombëtare është zgjidhja më e mirë. Aq më tepër që çështja është politizuar në mënyrë të tejskajshme. Mundësitë janë të shumta por për shumë arsye më e mira është Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë në Hagë. Nuk do të rekomandoja as me palë të tretë e as me Gjykatë Arbitrazhi.

Përvoja e Kroacisë me Slloveninë është shumë e keqe. Kam shkruar mbi këtë temë disa herë tek “Gazeta Shqiptare”. Nuk do të rekomandoja gjithashtu as Gjykatën e Dr. Detit në Hamburg. Por duhet ditur gjithashtu që në Gjykatën e Hagës duhen të paktën 4-5 vjet. Por nga ana tjetër po bëhen 11 vjet nga vendimi i Gjykatës Kushtetuese dhe askush nuk ka menduar seriozisht për këtë çështje”, përfundon Zaganjori që ishte dhe relator i çështjes në vitin 2010.

Kryeministri shqiptar Edi Rama duke folur për Euronews Greece, tha se dy janë mundësitë për zgjidhjen e çështjes së detit mes Shqipërisë dhe Greqisë, ose ndërmjetësim nga një vend i tretë, ose në gjykatë. Kjo është zgjidhja më e mirë për kryeministrin që eliminon sipas tij edhe reagimet nacionaliste lokale.

***

Edi Rama për Euronews: Kjo qasje shmang kurthet e politikës

Kryeministri shqiptar Edi Rama theksoi për mikrofonin e Euronews Greece, se dy janë mundësitë për zgjidhjen e çështjes së detit mes Shqipërisë dhe Greqisë, ose ndërmjetësim nga një vend i tretë, ose në gjykatë. Kjo është zgjidhja më e mirë për kryeministrin që eliminon sipas tij edhe reagimet nacionaliste lokale.

“Është shumë e thjeshtë. Vende në këto rrethana kanë zgjedhur një vend tjetër miqësor dhe konsensual për ndihmë, të lehtësojë dialogun por nga ana tjetër kanë përdorur edhe Gjykatën Ndërkombëtare të së Drejtës. Kjo është një ide e vjetër dhe është një mundësi që gjithmonë e kam menduar si më të mirën për të shmangur kurthet e politikës vendore, ndezjen e qëllimeve nacionaliste dhe patriotizmit të rremë, thjesht duke na ndarë dhe duke krijuar keqkuptime mes popujve tanë”, tha ai.

Sa për zgjerimin e Greqisë me 12 milje, Rama e cilësoi si një të drejtë që i vjen nga Konventa e Detit, por nuk aplikohet në rastin e Shqipërisë.

“Është e drejtë e Greqisë dhe është e bazuar në Konventën Ndërkombëtare të se Drejtës së Detit në të cilën shumë qartë thuhet se çdo vend mund të zgjerojë kufirin e tij brenda zonës detare aty ku është e mundur. Qartësisht ky nuk është rasti me Shqipërinë dhe për këtë na duhet marrëveshja, pra është legjitime për Greqinë që ta thotë këtë”, theksoi ai.

Shefi i qeverisë tha për Euronews Greece se Greqia dhe Turqia janë të afta ta zgjidhin vetë konfliktin mes tyre dhe si mik i presidentit Erdogan, siguroi se ky i fundit nuk ka ndjenja antigreke.

“Presidenti Erdogan nuk ka ndjenja anti-greke. Sigurisht që ka probleme dhe eksperienca tregon se mes Turqisë dhe Greqisë ka një mënyrë për t’i zgjidhur ato përmes dialogut dhe përmes mirëkuptimit pa patur nevojë që të tjerë të ndërhyjnë sepse nuk bëhet fjalë vetëm për Greqinë dhe Turqinë por bëhet fjalë për Europën, bëhet fjalë për Turqinë si instrumenti për sigurinë për Europën dhe Greqinë që është pararojë e Europës në kufirin me Turqinë dhe të tjerët”, theksoi Rama.

***

Juristi tregon “gabimet” që po bën Rama për çështjen e detit

Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama deklaroi nga Athina se çështja e ndarjes së kufirit detar me Greqinë mund të zgjidhet përmes ndërmjetësimit të një pale të tretë ose duke e çuar çështjen në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë.

Për këtë çështje të nxehtë, Euronews Albana zhvilloi një bisedë me juristin e njohur Jordan Daci. Duke folur në aspektin juridik, z. Daci u shpreh se çështja e “detit” mund të dërgohet edhe në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë, por kur evidentohen disa specifika konkrete, të cilat sipas tij nuk përmbushen në rastin e Shqipërisë dhe Greqisë.

“Juridikisht mund të ndodhë, por nuk jemi në kushtet që duhet të ndodhë. Që në të shkojmë në gjykatë, ne duhet të kemi një mosmarrëveshje. Ne me Greqinë nuk kemi mosmarrëveshje në kuptimin formal të fjalës. Pse? Marrëveshja që ishte dakordësuar në 2009, që u shfuqizua nga Gjykata Kushtetuese, ishte dakordësuar nga të dyja palët. Kjonënkupton që jemi para nevojë për të rinegociuar, sepse Greqia nuk ka thënë se ne nuk do të rinegociojmë. Nëse ajo do të mbante këtë pozicion (ti qëndronte marrëveshjes së 2009), atëherë do të duhej të shkojmë në gjykatë. Greqia nuk thotë dhe nuk ka thënë asnjëherë të paktën publikisht se nuk është dakord për një rinegocim të dytë. Nëse rinegocimi nuk do pranohej, atëherë sigurisht zgjidhja do ishte Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë”, tha ai.

Teksa komentoi deklaratën e kryeministrit Rama në Athinë për caktimin e kufirit detar, juristi hodhi dyshime se mund të jenë shkëmbyer biseda sekrete mes të dyja palëve. Ai thotë se askush nuk ka të drejtë të flasë për detin, pa marrë më parë “bekimin” e Presidentit të Republikës së Shqipërisë.

“Kjo deklaratë për mua nënkupton një gjë që unë do doja që mos të ishte e vërtetë, që me siguri mund të jenë zhvilluar biseda sekrete mes dy vendeve. Edhe pse në rastin tonë në shkelje flagrante të kushtetutës, sepse nuk kanë plotfuqishmëri që askush të bisedojë pa autorizimin e presidentit. Kjo mund të jetë edhe sepse kryeministri do ta çojë në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë, edhe pse nuk ia di radhën punëve as ai as këshilltarët e tij. Çdo lloj bisede që bëhet për detin është e paligjshme. Askush në Shqipëri nuk ka të drejtë të diskutojë asnjë fjalë me askënd pa autorizimin e presidentit”, shtoi ai.

***

Përplasje për detin, Rama e Bakoyannis replika për “ndërhyrjen” turke në vitin 2009

Çështja e kufirit detar me Greqinë ka përplasur kryeministrin Edi Ramën, i cili e paditi në Gjykatën Kushtetuese marrëveshjen e 2009 dhe Dora Bakoyannis ish-ministre e Jashtme dhe firmëtare në atë dokument.

Gjatë konferencës “Ballkani Perëndimor përtej 2020-s”, organizuar nga revista britanike “The Economist” në Athinë, Bakoyannis u shpreh e zhgënjyer që marrëveshja e 2009 u anulua duke e thënë publikisht se “gisht” në këtë punë kishte Turqia.

“U mërzita shumë kur dëgjova për vendimin e Gjykatës Kushtetuese dhe kjo nuk përbën një justifikim që 10-12 vite më pas nuk kemi një marrëveshje. Për të qenë e sinqertë, ndërhyrjet e vendeve të treta në këto lloj çështjes nuk ndihmojnë. Ne e dimë që Turqia ka qenë kundër kësaj marrëveshjeje”, tha ish-ministrja e Jashtme greke.

Por sinqeriteti i znj. Bakoyannis për Kryeministrin shqiptar ishte një e pavërtetë duke u shprehur se aso kohe, Presidentin Erdoan nuk e njihte.

“Më duhet të kundërshtoj Dorën për një pikë, Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë ka marrë vendim për këtë marrëveshje në vitin 2009 dhe në atë kohë unë kurrë nuk e kisha takuar, e kurrë nuk kisha folur, e kurrë nuk kisha dëgjuar nga Presidenti Erdogan. Ideja që kjo është një marrëveshje e parandaluar nga ndërhyrja e Turqisë është absolutisht e pavërtetë”, deklaroi Rama.

Ndërsa debatet dhe replikat për këtë çështje vijojnë, Kryeministri Rama propozoi dy mënyra që do t’i jepnin zgjidhje kësaj çështjeje e do të çonin në një marrëveshjeje mes dy vendeve për kufirin detar.

Deklarata erdhi pas takimit që Rama zhvilloi mbrëmjen e djeshme me homologun e tij grek, Kiriakos Mitsotaqis. Për këtë takim qeveria greke në njoftimin për mediat theksoi se “u ra dakord që dy vendet të punojnë së bashku në mënyrë që të dy vendet të zgjidhin shpejt çështjet e mbetura pezull dhe të çlirojnë potencialin e madh që mund të krijojnë marrëdhëniet strategjike midis dy vendeve”.

***

‘Deti’ në Gjykatën Ndërkombëtare, Rama: Marrëveshja me Greqinë mund të zgjidhet në Hagë

Kryeministri Edi Rama deklaroi në Athinë se çështja e ndarjes së kufirit detar me Greqinë mund të zgjidhet përmes ndërmjetësimit të një pale të tretë ose duke e çuar në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë.

Sipas tij, kjo zgjidhje do të ishte më e gjithëpranuar nga të gjitha palët.

“Është një marrëveshje që është hedhur poshtë nga Gjykata Kushtetuese. Jam besimplotë që jemi në rrugën e duhur. Kemi zhvilluar një dialog intensiv me qeverinë e shkuar për çështje që duhen shqyrtuar dhe zgjidhur, pasi herë as herë kthehen në çështje të nxehta, ndërkohë që janë vetëm çështje të thjeshta në marrëdhëniet mes dy vendeve.

Që kjo të çështje të mos përdoret nga forca të errëta kundër të dyja vendeve, kam një ide shumë të thjeshtë që e kam paraqitur më parë.

Kur bëhet fjalë për çështje detare të mund ta zgjidhim me ndihmën e të tjerëve, që do të thotë përmes një pale të tretë, ose akoma më mirë nëpërmjet gjykatave ndërkombëtare. Kjo do të jetë e drejtë, objektive dhe nuk mund të përdoret nga patriotët.

Imagjinoni, kryeministri i Greqisë fliste në parlament për një të drejtë legjitime të Greqisë, mbështetur në konventën ndërkombëtare për të shtritë kufijtë e vet detarë me 12 milje dhe shndërrohet në çështje në rrjetet sociale në Shqipëri dhe në qarqet politike në Shqipëri”, tha kryeministri shqiptar.

(Kortezi TV-Euronews Albania)

SHKOLLA SHQIPE”ALBA LIFE” NË KOHËN E COVID-19

September 17, 2020 by dgreca

-Shkolla Shqipe “Alba Life” Ambasador i Kombit New York me mësimet në Online mundi Covid 19 nga izolimi-

Nga Keze Kozeta Zylo*- Pas një pune përgatitore intensive me mësime të hapura dhe treinimeve midis mësuesëve nga të gjitha lagjet e Nju Jorkut prej disa javësh të drejtuara nga Dr.Valbona Zylo Watkins filloi mësimi i Gjuhës Shqipe në Online. Kjo metodë e mëismdhënies në SHQIP ushtrohet për herë të parë në të gjithë Diasporën Shqiptaro Amerikane. Dhe ndodh pikërisht fal përkushtimit të të gjitha mësueseve ku gjej rastin si Bord t’ju shprehim mirënjohjen e pakufishme si mësueseve: Adelina Laçaj, Vlera Thaqi, Entela Muda, Brunilda Puli, Gela Bulku, Fatbardha Shaqirukaj, Mirvete Krasniqi Veselaj, Dr.Manjola Duli, Vjollca Skënderi dhe dy koordinatorët për Bronxin Arta Xhaferri dhe Blerim Gjocaj nën drejtimin e themeluesit dhe drejtorit të shkollës Shqipe “Alba Life” z.Qemal Zylo.

Ndonëse për shkak të pandemisë kushtet mund të mos jenë të përshtatshme, por gjithmonë mësuesi është nje krijues i vërtetë dhuruar prej Perendisë dhe di bukur të përshtatet me situatën dhe të sjellë metoda efikase në mësimdhënie. Është e vërtetë që puna parapërgatitore me mësuesit ishte shumë e lodhshme (very stressful) kur thonë Amerikanët për arsye të metodave të reja teknike kompjuterike, frikës nga Covid 19, problemet që solli pandemia botërore, por ato me qetësi dhe dashuri ia dolën mbanë në ditën e parë të mësimit të Gjuhës Shqipe në Online.

Si një mësuese me një përvojë me dekada midis dy kontinenteve Europës dhe Amerikës, kurrë nuk e kishja provuar një ditë të parë të shtatorit që t’i takoja nxënësit në ekranin e kompjuterit. Atje pashë fytyrat e tyre të qeshura dhe të bukura me librin përpara të Abetares dhe të Gjuhës Shqipe. Ishte një përvojë që do të më ngelet gjithë jetën në fletët e ditarit tim të kujtesës dhe sytë e tyre gjithë dritë ndriçonin dhe më shumë botën e izoluar nga pandemia. Mësueset me shumë profesionalizëm ditën të mbanin të fokusuar para ekranit gjithë nxënësit e klasave të tyre dhe ky ishte një sukses i dukshëm.

Më lejoni të dashur lexues ta ilustrojë me një shembull fokusin e nxënësve në këtë ditë të parë të mësimit shqip. Kur ne shkuam në Online t’i përshëndesnim nxënësit dhe mësuesit dhe konkretisht u ndalëm në klasën e Entelës në Staten Island me një grup shumë të interesuar për të mësuar shqip, befasia ishte se ata nuk donin të largoheshin nga ekrani qëndruan gati dhe një 20 minutsh më shumë nga ora e planifikuar. Ata kishin mall për njeri tjetrin, pasi kanë vite që janë bashkë, ata janë miqësuar aq shumë sa nuk po ndaheshin dot dhe kjo është një mrekulli se si Shkolla Shqipe “Alba Life” vepron si një familje e bukur shqiptare. Ka shumë gjëra të bukura nga kjo ditë për të ndarë, ashtu siç ndodh gjithmonë me ditën e parë të shkollës, por siç thashë dhe më lart ato ngelen ne kujtesën e gjithësecilit dhe ditarin e mësuesit. Nuk kishte më emocion dhe të mos lotoje, kur dëgjova nxënësit e kësaj klase të këndonin Himnin Kombëtar dhe me dorë pranë zemrës të interpretonin aq bukur. Në këtë klasë kishte dhe nga Long Island si Saranda Halsted që u regjistrua për të mësuar në Online.

Mësimi në Online solli risi të tjera për Shkollën Shqipe pasi nuk kishte nxënës vetëm nga Nju Jorku, por dhe nga shtete të tjera të Amerikës, sepse këtë mundësi ta jep mësimi në Online ngaqë takohesh vetëm virtualisht. Kështu në klasën e mësuese Vjollcës në Queens ishin dhe dy nxënës nga Washington State.

Me shumë emocion i mirëprita dy nxënës inteligjent nga Washington State Christiana dhe Blake Brewer të cilët kanë nënë shqiptare Loreta Çibuku dhe baba Amerikan Darren J Brewer. Ata ishin çuar qysh herët, sepse ka diference me orën në New York, pasi ne jemi 3 orë më përpara. Dhe ky veprim i tyre të frymëzon.

Mamaja dhe gjyshërit në Tiranë si mësuese Nexhi dhe Dr.Agron Çibuku ishin shumë të etur që Christiana dhe Blake të mësojnë Shqip. Dhe ja sot ata u ulën pranë ekranit me një vëmendje të jashtëzakonshme, ku Loreta shkruajti se Blake ka mbajtur gjysmë faqe shënim në Shqip…

Asnjëherë nuk do t’i harroj lotët e mësuese Vjollcës në ekran, kur ne po e intervistonim si Bord për ta pranuar në shkollë këtë vit. Ajo ndjente një mungesë të madhe të Atdheut, të shkollës, të nxënësve, ndaj i rridhnin lotët e nxehtë të mallit papushim. Pasi e pranuam dhe i besuam klasën ajo tha se: “Prane jush gjeta një copëz Atdheu që më djeg si prush nga malli”… Lotët e mësueseve peshojnë rëndë në shpirtin tim…

Shumë prindër mezi po prisnin që fëmijët e tyre të fillonin mësimin Shqip, sepse mjaft prej tyre në qindra e-maila na shkruanin qe t’i kishin aktiv dhe të sfidonin izolimin nga Covid 19. Ja si më shkruante Adelina Halim Shehu një prind prej disa vitesh që sjellë fëmijët e saj të mrekullueshëm në Brooklyn si: “Blenda dhe Rilindi po ëndërrojnë që të fillojnë sa më shpejt mësimin Shqip”.

Të gjithë këto e-maila të shkruajtura nga dora e prindërve janë shumë frymëzuese për të vazhduar punën më tej. Ndonëse kemi marrë kërkesa nga Bota e diasporës jashtë Amerikës ku unë po përmend vetëm në Suedi, Greqi, Gjermani, Spanjë etj të cilët na shkruajnë për t’i vendosur fëmijët e tyre pranë Shkollës sonë, përsëri Bordi po punon për shkak të orareve dhe kohës që është komplet e ndryshme me orën tonë këtu në Amerikë. Le të shpresojmë për t’jua realizuar këtë dëshirë të etur të tyre.

Hapja e Shkollës Shqipe “Alba Life” në kohën e pandemisë botërore e sfidon si vaksinë Covid 19 nga izolimi dhe jeton me besim të plotë dhe shumë pozitivitet, pasi nuk ka kohë më cilësore dhe më aktive se të sjellësh fëmijët në Diasporë për të mësuar Shqip, në vend që t’i “burgosësh” dhe t’u mpish gjymtyrët para lojnave kompjuterike që mjerisht shpesh jane të pankontrolluara.

Shkolla Shqipe “Alba Life” Ambasador i Kombit me mësimet në Online mundi Covdi 19 nga izolimi.

Shtator, 2020- New York

*Per me shume fotograafi shihni ne Facebook Gazeta Dielli

Murtaja e bardhë troket në Mal të Zi

September 17, 2020 by dgreca

Diskursi demografik–

Murtaja e bardhë troket në Mal të Zi–

Në sajë të dhënave nga institucioni i statistikës MONSTAT-it, del se në pesë-gjashtë vitet e ardhshme Mali i Zi do të bëjë pjesë në ato vende që më tepër do të vdesin se sa do të lindin, ku në pozitë më të pavolitshme janë Veriu i vendit por edhe disa komuna tjera ku bën pjesë edhe Ulqini si kryeqendra e shqiptarëve në këtë mjedis, çështje kjo shumë shqetësuese për të ardhmën me pasoja shumëdimensionale–

Shkruan: Nail Draga–

Çështjet e shtimit natyror të popullsisë në Mal të Zi, mbetet preokupim i subjektëve përkatëse në nivel shtetëror, që prezantohet kohë pas kohe në sajë të dhënave statistikore. Kështu në sajë të dhënave nga MONSTAT-i numri i fëmijëve të lindur në vitin 2009 ishte 2.780 më i lartë së numri i të vdekurve. Por, një numër i tillë në fund të vitit të kaluar ka rënë në 630. Një e dhënë e tillë dëshmon se shtimi natyror viteve të fundit ka rënë nën 1000 individë, me tendecë të rëniës së vazhdueshme. Dhe nga një e dhënë e tillë del qartë se për pesë gjatë vite, Mali I Zi do të jetë në grupin e vendëve që kanë shtim natyror negative.

Një dukuri e tillë nuk është specifike vetëm plr Malin e Zi, por ajo ka përfshi tërë regjionin, sespe murtaja e bardhë ka përfdhi Bosne e Hercegovinën, Kroacinë, Slloveninë, Serbinë. Maqedoninë e Shqipërinë. Sipas të dhënave nga disa demografë del se situate me kritike në këtë aspect është në Serbi, sepse atje çdo vit humbet nga një qytet mesatar. Kështu gjatë vitit 2018, në Serbi kanë lindur rreth 64.000 foshnjë, por në të njëjtën periudhë kanë vdekur 101.000 persona.

Shtimi natyror I popullsisë në Mal të Zi(2009-2019)

Në sajë të projeksioneve nga viti i kaluar sipas Kombëve të Bashkuara, trendet negative demografike, do të ndikojnë në rënien e numrit të banorëve në Mal të Zi, ku deri në vitin 2050, këtu do të jetojnë 589.000 banorë. Një e dhënë e tillë përafërsisht i përgjigjët numrit të popullsisë sipas regjistrimit të vitit 1981. Sipas tyre parashikimeve deri në vitin 2100 Mali I Zi do të kthehet në vitin 1950, me gjithsej 454.000 banorë.

Sipas Stategjisë nacionale të zhvillimit të qendrueshëm të Qeverisë deri në vitin 2030, thuhets e rezultatet e fundit nga regjistrimi I popullsisë, kanë treguar rritje të ngadalshme të popullsisë në dekadat e fundit. Deri sa shkalla e shtimit natyror në vitin 1951 ka qenë 20.8 për mijë, ndërsa dhjetë vite më pas 20.4 në njëmijë banorë, në dy regjistrimet e fundit ishte tjetërsisht fare 4.3 në vitin 2003 dhe vetëm 2.2. në vitin 2011.

Në strategjinë për nga fusha e demografisë cekët politika për natalitetin, sigurimi I nivelit të ndihmave sociale për fëmijë etj.

Se kemi rënie të lindshmërisë dëshmon konstatimi se sipas Zyrës së statistikës së Bashkësisë Europiane(EUROSTAT), vitëve të fundit numri I fëmijëve të lindur pët një familje arrinë nga 1.7 dhe 1.8.

Pa program demografik qeveritar

Gjendja aktuale demografike nuk është e rastit por ka vazhdimësi, sepse nuk ka ekzistuar përkushtimi qeveritar në nivel qendror dhe ate lokal. Patjetër duhet të miratohen plane për ripërtëritjen demografike, sepse nëse vazhdohet me të njëjtën heshtje si deri më tash, pasojat do të jenë të mëdha. Çdo vend i cili çështjet e tilla i trajton në mënyrë serioze, duhet të miratoj strategjinë e ripërtëritjes demografike, duke paraparë mjete të konsiderueshme si dhe formimin e ekipeve profesionale të cilët do të merren me këtë temë me rëndësi shoqërore.Më këtë rast duhet cekur se çiftëve të rinjë janë përpjekur me iu siguruar kredi për banesa, në sajë të projektit “1.000 plus”, që më tëpër mbeti si dëshirë se sa realitet në këtë kohë të krizës jo vetëm ekonomike.

Kosova në plus 18.500 banorë ndërsa Serbija me minus të dyfishtë

Sipas të dhënave nga EUROSTAT-i për vitin 2018, Mali i Zi gjindet në grupin e katër vendëve të regjionit ku ende kanë shtimin natyror pozitiv, ku bëjnë pjesë edhe Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia e Veriut. Kështu Kosova është ende në vend të parë, sepse në fund të vitit 2018, ka qenë “në plus” 18.500 banorë, Shqipëria 7.130 dhe Maqedonia e Veriut me 1.600 banorë.

Nga ana tjetër, me shtimin natyror negativ është Bosnje e Hercegovina, Kroacia, Sllovenia e Serbia. Minusi më i lartë është evidentuar në fund të vitit të kaluar në Serbi me -37.680 banorë, Kroaci -15.761, Bosnje e Hercegovinë 8.277 dhe Slloveni -900 banorë.

Nëse analizojmë të dhënat demografike për Malin e Zi, del se këtu ende kemi shtim pozitiv të popullsisë, por nëse e analizojmë sipas komunave del se vazhdon trendi negativ i shtimit të popullsisë. Kështu shtimi natyror negativ në vitin 2013 është shënuar në tetë komuna,dhjetë në vitin 2014, në 2015(12), në 2016 dhe 2017 në 13 komuna.

Ndërsa në sajë të dhënave nga institucioni i statistikës MONSTAT-it, del se në pesë-gjashtë vitet e ardhshme Mali i Zi do të bëjë pjesë në ato vende që më tepër do të vdesin se sa do të lindin, ku në pozitë më të pavolitshme janë Veriu i vendit por edhe disa komuna tjera ku bën pjesë edhe Ulqini si kryeqendra e shqiptarëve në këtë mjedis, çështje kjo shumë shqetësuese për të ardhmën me pasoja shumëdimensionale.

Duhen masa stimulive nga shteti

Deri tash në Mal të Zi nuk kemi informacione se në kuadër të qeverisë, apo të ndonjë ministrie është trajtuar çështja demografike apo e politikës popullative. Sepse është e udhës që të ekzistojë strategjia e nxitjës së natalitetit, me qasje ekonomike dhe jo vetëm deklarative, duke ndarë mjete të konsiderueshme financiare. Mbeshtetja financiare me rastin e lindjës së fëmijeve është e karakterit të përkohshëm, andaj duhet gjetë modele të qendrueshme në këtë aspekt duke marrë parasysh se gjinia fëmërore është më pak e punësuar, dhe më shumë e ngarkuar në rritjen e fëmijeve. Modeli I Serbisë mund të shërbejë edhe për Malin e Zi, sepse ata japin shtesa për fëmijë deri në moshën dhjetë vjeçare. Ndërsa duhet pare mundësinë e rikthimit te pensionëve për femrat të cilat kanë lindur tre e më shumë fëmijë, që iu mohua në vitin 2017 nga ana e qeverisë, më ç’rast u kriju paknaqësi e madhe duke protestuar në rrugë për të rikthyer të drejtën e mohuar.

Vetëm më aktivitete konkrete nga ana e qeverisë me qellim të nxitjes së natalitetit dhe zhvillimit të qendrueshëm popullativ, duke marrë modele nga vendet e ndryshme, mund të kemi ndryshime pozitive, në të kundërtën e ardhmja do të jetë me pasoja të mëdha shoqërore.

(Shtator 2020)

LIDHJA E MËSUESVE SHQIPTARË NË ITALI SI VAZHDIMËSI E RUAJTJES SË GJUHËS DHE IDENTITETIT TONË KOMBËTAR

September 17, 2020 by dgreca

Adelajda Matuka, zv.presidente e “Lidhjes së Mësuesve Shqiptarë në Itali” dhe kërkuese shkencore në Universitetin e Macerata në Itali rrëfen ekskluzivisht për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit, kulturës dhe traditës shqiptare në Itali. Me Adelajda Matukën bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA.

LIDHJA E MËSUESVE SHQIPTARË NË ITALI

Angazhimi im me Lidhjen e Mësuesve fillon këtë vit. Lidhja e Mësuesve Shqiptarë në Itali është një shoqatë jo fitimprurëse që është krijuar në vitin 2018 dhe është ura lidhëse ndërmjet Ministrive të Arsimit në Shqipëri, Kosovë dhe mësuesve që japin mësim në shkollat shqipe në Itali. Lidhja e Mësuesve merret me shpërndarjen e librave të gjuhës shqipe, me organzimin e trajnimeve, seminareve të ndryshëm për mësuesit dhe konkurseve, aktiviteve kulturore për fëmijët e komunitetit. Në lidhje bëjnë pjesë 62 shkolla në të gjithë Italinë dhe më tepër se 160 mësues. Sinqerisht, mbrëmjen e votimeve kam qenë shumë e emocionuar. Fakti që isha shumë herë më e re se pjesa më e madhe e mësuesve dhe bashkëbisedimi me mësues që ndoshta dikur i kisha parë si heronj, si idhuj për kontributin e tyre në mësimdhënien e gjuhës së ëmbël shqipe në Itali, më bënte të ndihesha fatlume por edhe me shumë përgjegjësi që do të vihesha përballë syrit të tyre kritik. Votimet e fundit sollën ndryshime rrënjësore në organizimin e lidhjes, dhe atë natë është krijuar edhe Kryesia e Lidhjes, bord ky me anëtarë intelektualë në rajone të ndryshme të Italisë për të lehtësuar menaxhimin e saj. Së fundmi, pas një pune të frytshme kemi nisur drejt Komisionit Europian një letër zyrtare drejtuar Komisioneres së Lartë për barazinë me anën e të cilës synojmë njohjen e punës se mësuesve shqiptarë në Itali dhe institucionalizimin e Lidhjes së Mësuesve. Mësuesit shqiptarë po bëjnë punë vullnetare në ambiente të siguruara nga komuna në disa raste ndërsa pjesa më e madhe po punojnë në ambiente të marra me qera e të paguara nga prindërit. Veç kësaj, me situatën aktuale të COVID 19, mësimdhënia rrezikohet edhe më tepër, duke qenë se puna me kushte jo të përshtatshme mund të çojë në rritjen e infeksioneve. Shpresojmë dhe besojmë që gjuha shqipe të futet në shkollat dhe universitetet italiane si gjuhë zyrtare duke eleminuar të gjitha vështirësitë dhe mësuesit të kenë respektin e merituar.

STUDENTËT SHQIPTARË NË RAJONIN E MARCHE- ITALI

Që prej vitit 2018, në Itali drejtoj Shoqatën e Studentëve Shqiptarë në rajonin e Marche si zëvendës presidente dhe së fundmi kam patur nderin të zgjidhem edhe nën/kryetare e Lidhjes së Mësuesve Shqiptarë në Itali. Kam qenë shumë e re kur jam larguar nga shtëpia, vetëm 19 vjeç dhe eksperienca ime në Varshavë, në një mjedis ndërkombëtar më ndihmoi të rritesha personalisht. Pas kthimit tim nga Varshava, fillova të angazhohesha me organizata të ndryshme jo fitimprurëse si pjesë e bordit drejtues dhe ndihesha vërtet e plotësuar që mund të jepja kontributin tim për vendin tim dhe moshatarët e mi. Ardhja në Itali ishte një biletë e artë për karrierën time por fillova të ndihesha sikur kisha humbur vetveten. E kisha shumë të vështirë të jetoja në një qytet ku flitej shumë pak anglisht (për të mos thënë fare) dhe të bëja dokumentat italiane me një ndihmë vetëm minimale nga Welcome Office në universitet. Nuk kisha informacion praktik për vendodhjen e pjesës më të madhe të institucioneve apo dokumenatve të nevojshme dhe nuk isha as në dijeni se kishte një komunitet të tërë shqiptar në Marche. Rastësisht, 2 javë pas ardhjes time në Macerata, në një seminar të organizuar nga universiteti me pjesëmarrjen e profesor Arben Malaj, u njoha me kolegen dhe miken time më të mirë, me të cilën po drejtojmë aktualisht shoqatën e studentëve dhe diskutuam për idenë e krijimit të shoqatës. Të dyja kishim patur vështirësi dhe bazuar mbi eksperiencën personale do të krijonim diçka që do të shërbente si strehë për studentët e rinj. Në 27 prill, 2018 shoqata u themelua zyrtarisht mbi bazën e kontributeve vullnetare. Pas krijimit të shoqatës, arritëm të themelonim shkollën shqipe në Macerata, “Shqiponjat” dhe fatmirësisht patëm mbështetjen e Universitetit të Maceratës për të dhënë mësim në ambientet e universitetit. Synimi ka qenë të ofrojmë jo vetëm ndihmë për studentët e ardhur në Itali por të jemi edhe urë lidhëse ndërmjet universiteteve shqiptare e atyre italiane, për shkëmbimin e personelit akademik, seminareve të përbashkëta etj. Me mbështetjen e komunitetit shqiptar, kemi themeluar edhe shkollën shqipe në Tolentino, në të cilën kemi përafërsisht 60 nxënës nga trevat shqiptare. Në dhjetor të vitit 2018, patëm një eksperiencë me një delegacion të Universitetit të Maceratës në Universitetin e Prishtinës, Durrësit, Vlorës, Gjirokastrës dhe Elbasanit. Vizita u pasua me vizitën e ish-Ministrit të Arsimit Z. Shyqyri Bytyqi në Itali dhe në një mbrëmje me komunitetin shqiptar, pas ftesës së rektorit të Universitetit të Camerino-s për të marrë pjesë dhe premtimin të tij për të ndenjur vetëm 5 minuta, në ekzaltim e sipër nga tingujt e çiftelisë, Prof. Pettinari mori mikrofonin dhe deklaroi se do të jepte 10 bursa falas për studentët e Kosovës për 2 vjet. Vitin e kaluar arritëm të rrisnim numrin e bursave në 14, ndërsa këtë vit kemi 11 studentë nga Shqipëria dhe 11 nga Kosova.

NJË SHQIPTARE QË STUDION POLITIKAT MONETARE EUROPIANE

Tema ime e doktoraturës lidhet me “Impaktin e politikave makroprudenciale të Bankës Qëndrore Europiane në shtetet Nordike” . Kjo është një temë e lidhur me bankat qëndrore, puna në bankë qëndrore nuk më tërheq, ndihem më rehat në mësimdhënie dhe në kërkim shkencor. Arsyeja që kam zgjedhur këtë temë është se pas krizës financiare globale të vitit 2007-2008, të gjitha bankat qendrore dhe agjentët e ekonomisë kufizuan ekspozimin e tyre dhe filluan të kuptonin se politikat monetare që kishin përdorur deri tani nuk ishin më efiçente. Kriza solli politika të reja, të cilat synonin të reduktonin tensionin në sistemin bankar, injektonin likuiditet dhe të trajtonin riskun e institucioneve jo më si njësi të vetme por si pjesë e një sistemi të tërë. Studimi im përbën risi për arsye se prek një temë që shumica e akademikëve tentojnë të fokusohen në pjesën makro-ekonomike të studimit ndërsa unë jam përqendruar në tregjet financiare. Për më tepër, është ndër të paktat kërkime që përdor të dhëna aktuale deri në vitin 2018, ndërkohë që shumica e punimeve përqendrohen deri në vitin 2014-2015. Jam shumë krenare për këtë pjesë dhe shpresoj që të jem shumë e vlerësuar në rrethin e akademikëve për arsye se vetëm mbledhja e të dhënave dhe krijimi i database më ka marrë rreth një vit kohë, të dhëna që nuk janë dhe nuk ekzistojnë në literaturën ekzistuese. Së fundmi, pjesa më e madhe e kërkimeve fokusohen në rajone apo shtete që kanë qenë shumë të ndikuara nga kriza financiare si Italia, Spanja apo Greqia ndërsa unë po punoj me shtetet Nordike. Mendoj se kam bërë një zgjedhje të zgjuar, për arsye se ky rajon është lënë shumë në hije, edhe pse shtetet Nordike janë ekonomi të vogla por të avancuara. Së dyti, duke punuar për këto shtete më krijon mundësi punësimi më të larta në një rajon ku kërkimi shkencor dhe puna akademike është shume herë më e vlerësuar se disa shtete Europiane.

KUSH ËSHTË ADELAJDA MATUKA

Adelajda Matuka ka lindur në Vlorë më 1993. Momentalisht po përfundon studimet e doktoraturës në Universitetin e Maceratës në Itali në Ekonomi të Aplikuar me anë të një burse të akorduar nga Ministria e Arsimit Italiane. Sapo është kthyer nga një periudhë kërkimore 8 mujore nga Spanja, në Barcelona Graduate School of Economics dhe ka qenë e rekrutuar në Qendrën Shkencore për Ekonomi Ndërkombëtare. Ka përfunduar studimet Bachelor në Kontabilitet dhe Master në Master i Shkencave në Financë pranë “Universitetit të Vlorës Ismail Qemali”, ndërsa gjatë përfundimit të vitit të parë të masterit ka kryer një exchange (shkëmbim) si përfituese burse nga programi Erasmus Mundus Sigma Agile 2 i financuar nga Bashkimi Europian në Universitetin e Varshavës. Ka patur edhe eksperienca në institucione të tjera të rëndësishme si Banka Qëndrore në Shqipëri, Levy Institute of Bard College (USA), University of South Wales (UK), Ministria e Jashtme (Gjermani), Parlamenti Gjerman dhe ai Europian si dhe zyrat e NATO-s në Gjermani, Hollandë e Belgjikë.

Arti dhe Lidershipi!

September 17, 2020 by dgreca

Shkruan Iris HALILI*-

A ka ngjashmeri midis liderit dhe artistit?

Kjo eshte pyetja.

Ka shume pika qe e bashkojne artin me lidershipin. Arti dhe lidershipi forcen e ekzistences e gjejne tek frymezimi i njerezve dhe magjepsja e tyre. Artit te vertete edhe lidershipit te vertete vleresimin ja jep koha, autenticiteti dhe sherbimi ne misionin human.

Kush me mire se artisti di te komunikoje e zgjedh gjuhen e duhur, ne kohen e duhur e t’i jape fjales magjine e vertete? Lideret e arrire jane mjeshter te komunikimit.

Arti i vertete lind vetvetishem, por edhe lidershipi i vertete shfaqet vetvetishem dhe eshte gati te veproje ne cdo cast qe koha e therret.

Arti i madh eshte i bazuar ne forcen e pasionit dhe energjise se artisit, nderkohe qe edhe lidershipi as qe mund te mendohet pa keto cilesi. Cilit lider apatik do t’i shkonin ndjekes nga pas?

Arti eshte krijuar te cliroje ndjenjat e artistit, t’i sublimoje ato duke kryer ne kete menyre edhe sublimimin e ndjenjave te adhuruesve te ketij arti; lidershipi eshte krijuar t’i transmetoje ndjenjat e ndjekesve e t’i vere ato ne veprim.

Ndjekesit e liderit apo adhuruesit e artistit ndihen personalisht te realizuar ne fuqi permes veprave te liderit ,dhe ne art permes artit te artistit. Ka nje kalim natyral te ketyre ndjenjave. Jo gjithkush eshte i zoti te beje art, por gjithkush eshte pak a shume ne gjendje te shijoje art; jo gjithkush eshte ne gjendje te ushtroje fuqine e tij, por gjithkush dhuron fuqine personale tek lideri duke i thene natyrshem: “Tani me drejto”! Ne nje menyre fare natyrale njerezit zgjedhin liderin apo artistin per te ushtruar dhe sublimuar ndjenjat e tyre te fuqise apo ato artistike.

Lideri nuk mund te ekzistoje pa ndjekes; po keshtu dhe artisti pa adhurues; ne nje maredhenie te vecante lideri eshte i lidhur me ndjekesit po aq sa eshte artisti i lidhur me adhuruesit e tij.

Si para nje vepre arti qe sygjestionon, para fjaleve apo akteve te nje lideri ndjekesit po ashtu magjepsen e sygjestionohen. Vepra e artit behet model imitimi per fansat; sjellja e liderit behet model imitimi gjithashtu per ndjekesit. Modelet e artit kthehen ne shkolla artistike qe frymezojne dhe iluminojne brezat; modelet e lidershipit behen modele dhe iluminojne gjithashtu brezat.

Historia e marredhenieve njerezore na meson se vetem dy tipa figurash publike kane forcen te behen modele imitimi dhe keta jane artistet apo lideret; Ata behen te rendesishem pikerisht per kete lidhje te pazgjidhshme me adhuruesit e tyre dhe ndikimin e pamate qe kane ne to.

Artistet njihen per fleksibilitet; kete tipar duhet te kene edhe lideret. Artistet njihen per ndershmeri, natyralitet dhe nje lidhje gati te pazgjidhshme me progresiven; Po keshtu duhet te jene dhe lideret. Artistet njihen per ndjeshmeri te larte, po keshtu duhet te jete edhe lideri i vertete; Artistet njihen per mos tradheti te kauzes artistike dhe tipare avant -garde; po keshtu duhet te jene edhe lideret. Berja art eshte vetesakrifice per artistin; po keshtu edhe lidershipi i vertete eshte vetmohim ne sherbim te ndjekesve.

Artisti mbetet i tille pikerisht se ka besim tek talenti personal. Nga ana tjeter eshte besimi qe lideri ka dhe duhet te kete ne vetvete qe e ben ate te afte te drejtoje e fitoje bindjen e ndjekesve.

Artistet i besojne intuites se tyre, nuk i tremben ndryshimeve, kane disipline ne pune dhe mbajne gjithmone nje tis humori. Lideret qe kane keto cilesi jane vertet efektive.

Artistet njihen per kurajo dhe guxim gati mbinjerezor per ta thene te verteten dhe mbrojtur ate me cdo kusht; te tille jane dhe lideret efektive. Artistet jane te sinqerte dhe te ndershem ne cdo hap pasi arti i tyre duhet te jete i paster si vete ndjenjat e tyre. Asnje lider nuk mund te frymezoje me shume se ai i sinqerti dhe i ndershmi, se ai qe mban premtimin me cdo kusht e ne cdo rrethane.

Arti real nuk njeh kompromis, po keshtu dhe lidershipi i vertete nuk njeh kompromise qe do te rrezikonin kauzen e ndjekesve. Artisti prodhon art dhe shfaq personalitetin dhe frymezimin e tij jo bazuar ne direktiva apo instruksione, po keshtu edhe lideri i suksesshem drejton vetvetishem ne misionin e sherbimit ndaj ndjekesve dhe jo i drejtuar nga forca dytesore e interesa jashte raportit lider- ndjekes.

Ne kete analize sintetike nje gje eshte e qarte: Arti i vertete eshte hapesira e madhe nga buron dija dhe lidershipi i cdo sfere ka se cfare te mesoje nga artistet ndersa keta te fundit mbeten dhenesit e perjetshem.

Mund te shkruanim shume e te rreshtonim nje liste te gjate se ne sa shume pika ngjajne arti me lidershipin, per nese themi lidershpi eshte art apo duhet te jete art, pothuaj i kemi thene te gjitha!

*Iris Halili ka perfunduar studimet ne USA per Master ne Lidership si dhe programin e Doktorates per Lidership dhe Zhvillim Organizatash. Ne Shqiperi ka punuar Pedagoge e Letersise se Huaj ne Departamentin e Letersise prane Fakultetit Histori -Filologji , UT si dhe Shefe Kabineti e Presdentit te Republikes (2002 ne 2005). Prej viit 2009 jeton dhe punon ne Florida , USA.