Archives for July 2023

“ZAKONIKU” I DUSHANIT – GURTHEMEL I MASHTRIMEVE TË HISTORIOGRAFISË SERBE!

July 24, 2023 by s p

Ndonëse rënia e ish Jugosllavisë, me shfaqjen e shteteve të pavarura: Kroacisë, Sllovenisë, Maqedonisë, Bosnjës dhe Hercegovinës, Malit të Zi dhe së fundit Kosovës, ndryshoi realitetet shtetërore, me çka te shumë nga këta popuj filloi edhe dekonspirimi i “amzës së jugosllavizmit” të mbështetur mbi platformën e “Naçërtanjes” së Garashaninit, megjithatë, te shqiptarët, në të dy anët e kufirit, në masë të madhe vazhdon diktati i historiografisë serbomadhe, që me riaktivizimin e sintagmës së “botës serbe”, po mban peng politikisht dhe kulturalisht Kosovën!

Jusuf Buxhovi

Shthurja e Bizantit me anën e formacioneve të tjera autonome shoqërore dhe politike (feudeve, zhupanive dhe dinastive), siç ishin edhe “Despotati i Epirit”, “Despotati i Artës”dhe “Regnum Albaniae” e vitit 1272-1296 dhe të tjerave deri në shekullin XV kur do të marrë fund kjo perandori, në ato rrethana dramatike dhe fare të paqëndrueshme për nga realitetet shoqërore dhe politike, nxori në pah në njërën anë faktorët vendorë mbi të cilët perceptoheshin po edhe ndërtoheshin interesat e Lindjes dhe të Perëndimit për ndikim sa më të madh, kryesisht me anën e faktorit kishë, siç ishte rasti me Perandorinë Katolike të Kostandinopojës pas Kryqëzatës së katërt më 1204-1264 dhe të “Despotatit të Epirit”, dhe në tjetrën anë, pretenduesit për fronin e Bizantit, ndër të cilët duhet dalluar dinastinë Nemanjane të Rashës, e cila gjatë kohë së Stefan Dushanit (1331-1355) ia doli që të jetë forca kryesore e Bizantit, që u quajt edhe “Illyricum Magnum”.

Natyrisht se faktori Rashë, i parë në përputhje me realitetet e kohës dhe jashtë interpretimeve dhe përvetësime, nga ato që do të t’i bëhen nga ana e historiografisë serbe, asaj ruse dhe shkollës së sllavistëve të Vjenës në shekullin XIX, e nxjerr atë nga pengu i këtij keqinterpretimi, pra i përvetësimit joshkencor, siç është paraqitja e saj “themel të shtetit mesjetar serb” dhe, po ashtu, ia merr të drejtën Kishës Ortodokse Serbe, që të përvetësojë krishterimin ortodoks me liturgji të sllavishtes së vjetër kishtare. Jashtë këtyre përvetësimeve antihistorike, Rashës dhe dinastisë Nemanjane, i kthehet pamja e saj historike me faktorët shoqërorë, politik nga antikiteti (origjina tribale) si dhe roli i saj në hapësirën e Dardanisë, atë të Maqedonisë dhe të Epirit si forcë hegjemone në zhvillimet që e përcollën Bizantin nga shekulli XII – XV kur do të shembet përfundimisht.

Vendosja e shtetit mesjetar serb mbi dihominë e faktorëve joshkencorë: kishë-komb – duke u injoruar bërthama sllave nga shfaqja e saj e deri te shtrirja, që më së paku lidhet me gjeografinë historike të tyre siç paraqitet nga serbët dhe, njëherësh duke u përvetësuar sllavizmi si konglomerat etnik dhe, duke u konvertuar popujt antikë tribalët, dardanët, keltët dhe të tjerët në serbë në përputhje me fantazinë e Priftit të Duklës nga “Gesta Regnum Sclavorum” (Kralevstvo slovena) e Orbinit – paraqet spektrin argumentues të rrëzimit të falsifikimeve, që për një kohë të gjatë, edhe janë pranuar, nga shkaku se ka munguar qasja kritike dhe objektive shkencore ndaj tyre.

Për t’u argumentuar këto shtrembërime, mistifikime, përvetësime dhe falsifikime ndër më të ndryshmet mbi bazat e një platforme shtetmadhe dhe ideologjie hegjemoniste sllavo-ortodokse, që u shfaqen nga “Naçertanja” e vitit 1844 e deri te programet e Akademisë Serbe të Shkencave dhe të Arteve të viteve 1937, 1944 dhe së fundit të viti 1986, përqendrimi bie mbi pasqyrimin e falsifikimit të dokumenteve mesjetare nga ana e Kishës Ortodokse Serbe në përputhje me konceptet shtetmëdha dhe ato hegjemoniste të projektuara në Rusi nga mesi i shekullit XVIII, me ç’rast pikënisje janë ato të autorëve bizantinë, pastaj literatura hagjiografike me theks të veçantë te përpjekjet që dinastia e Nemanjajve dhe Rasha të nxirret “themel i shtetit mesjetar serb” jashtë konteksteve kohore dhe jashtë raporteve shoqërore dhe politike të atyre rrethanave, ndërsa kisha e Rashës gjoja me autoqefali nga mesjeta. Ndonëse ishte fjala për një shkëputje të përkohshme nga Peshkopata e Ohrit, së cilës do t’i bashkëngjitet pas pak, së cilës madje i atribuohet liturgjia në gjuhën serbe, edhe pse dihet se ajo ishte një gjuhë kishtare e vjetër (amalgam midis sllavishtes dhe bullgarishtes), ngaqë gjuhë serbe do të ketë në gjysmën e dytë të shekullit XIX pasi që do ta formojë V. Karaxhiqi me ndihmën e shkollës sllaviste të Vjenës. Të kësaj natyre janë edhe shumë nga “monografitë” për jetën kishtare serbe si dhe jetëshkrimet rreth jetës dhe veprës së dinastisë Nemanja, të rishkruara ose të falsifikuara, gjithnjë me arsyetimet joshkencore “të përpunimit të tyre”, në përputhje me qëndrimet hegjemoniste.

Ndër këto rrëfime të mbështetura në hagjiografi (literaturë kishtare, bien në sy botimet “Sveti Sava – Sabrana Dela” të botuara nga T. Jovanoviq, Beograd 1998, “Stevan Prvovenčani – Sabrana dela”, nga Georgievski-Jovanović, pastaj “Živopis Svetog Save” nga Teodosije Hilan-darski si dhe vepra e Konstantin Filozofit “Povest slovina – Žitije despota Sre-fana Lararevića“, Beograd 1989, me ç’rast pranohet që ato janë të sajuara në Odesë në shekullin XVIII sipas disa rrëfimeve të priftërinjve të atjeshëm!

Ngjashëm ndodh edhe me veprën “emblematike” të S. Novakoviqi “Zakonik Cara Dušana,cara srpskog 1349-1354”, Beograd 1870, në parathënien e së cilës pranohet se „Kanuni mesjetar nuk ekziston, por ai është arrnuar nga rrëfimet në shekullin XIX në Prizren dhe rrethinë si dhe nga disa tekste nga kishat në Vllahi dhe Rusi (Petergurg), të cilat i ka ndërlidhë Shafariku në Vjenë më 1859.

Mënyra si është ngritur kjo vepër deri te shkalla e „testamentit“ shtetëror dhe juridik të „Perandorisë“ së Stefan Dushanit në shërbim të krijimit të platformës ideologjike dhe politike të shtetit mesjetar serb për nevoja politike në shekullin XIX, që do t’i paraprijnë atij në hartën politike të Evropës të pranuar në Kongresin e Berlinit në vitin 1878, përkthimi në disa gjuhë dhe shpërndarja nëpër qendrat kryesore evropiane, tregon më së miri për ndërlidhjen e shumë faktorëve të jashtëm dhe të brendshëm në konstruktimin e tij me anën e sajimit të dokumenteve gjoja të shkapërderdhura pa kredibilitet shkencor. Kjo formë e arnimit të „dokumenteve“ të „strukur“ nëpër kisha dhe biblioteka „të harruara“ pasqyrohet më së miri në veprën e Novakoviqit. Autori, megjithatë, duke dëshiruar që të tregojë “për vjetërsinë” e kësaj vepre, që e ka të qartë se mungon, mbështetet mbi disa shtresime të sajimeve dhe përpunimeve të teksteve që kanë për qëllim „nxjerrjen në dritë“ të „dokumenteve autentike“ me anën e ndërtimit „të pjesëve të humbura“! Siç është thënë edhe më herët, bazë e kësaj pune kanë shërbyer punëtoritë e kishave të ndryshme, në radhë të parë atyre në Hilandar, dhe të tjerave në Rusi për t’i distribuuar dokumentet e përpunuara dhe të retushuara në Vjenë, te shkolla e njohur e sllavistëve, prej nga pastaj „dokumentet meritore“ janë trajtuar nga studiuesit e ndryshëm për t’u krijuar „dosjet“ si „Monumenta slavica“ e të tjera, me të cilat janë ushqyer historitë e serbëve, të bullgarëve, të rusëve me „dokumente autentike“. Autori i „Zakonikut“, në parathenie, zbulon teknologjinë dhe infrastrukturën e përpunimit dhe të falsifikimit të dokumenteve kur merret me „historikun“ e Zakonikut, që doemos lidhet me Vjenën dhe punën e studiuesve të atjeshëm, në radhë të parë të atyre sllavë ose serbë. Kështu, pikënisja e „Zakonikut“ fillon te J. Rajiq, më 1859 te botimi „Istorie slovenskoh narodie“, për t’u bartur pastaj te Mikloshiqi, i cili do ta paraqesë në gjuhën gjermane „Lex Stepani Dušani“, Vjenë 1856, prej nga pastaj do t’i bjerë në dorë P.J. Schafarikut, i cili do ta përfshijë në librin „Pomatky drevnioh pismenietvi Jihostovanie“, në Pragë, 1860. Schafarik, tekstin nuk e dha në mënyrë integrale, meqë ai nuk ekzistonte, por e parashtroi në 9 dorëshkrime të ndryshme me pretendimin se ato „janë pjesëza të zbuluara në manastire të ndryshme (Ravanicë, Rudnik, Kazan e të tjera) gjoja nga ato të viti 1350 e deri në vitin 1700, e ku vend të rëndësishëm zë teksti nga Petërburgu i N. Nadežnjev, që njihet nga manastiri Bistrica i Vllahisë. Këto tekste, as gjuhësisht e as përmbajtësisht, nuk formojnë tërësinë e një kanuni, gjë që e pranon edhe Shafariku. Por, Novakoviq, në botimin e tij, copëzat e Shafarikut i ndërlidh me dy tekste „autentike“, nga shekulli XIX. Njëri nga Struga, i mbledhur nga një prift rus. Dhe tjetri nga Prizreni, po ashtu i mbledhur nga një prift i quajtur Sime. Tekstin nga Prizreni, gjoja nga shekulli XV, në Beograd e dërgoi mësuesi nga Smedereva, Nikolla Maslin, prej nga ai i përpunuar në Vjenë, iu dorëzua Novakoviqi që ta nxjerrë në dritë. Natyrisht se Novakoviqi u përpoq që „kredibilitetin“ dokumentues të veprës ta pasqyrojë me tekstet e Schafarikut në sllavishten e vjetër kishtare me atë serbe. Në parathënie Novakoviq shpjegon origjinën e teksteve dhe mbledhjen e tyre nga dora në dorë, që sipas tij, plotësojnë Kanunin dhe frymën e tij. Kështu, 165 fletët (listina), vijnë nga 16 mbledhës të ndryshëm, të cilëve nuk u dihen emrat, pos që thuhet se një pjesë e madhe e tyre janë rishkruar nga 6 klerikë dhe dy xhakonë në Prizren.

Meqë botimi i parë i vitit 1870, ishte me shumë shpërputhje dhe si i tillë nuk i plotësonte sa duhet kriteret themelore për t’u marrë seriozisht, Novakoviqi, pasi që të jetë emëruar kryetar i Akademisë Mbretërore Serbe në viti 1886, paraqitet me versionin e dytë “të plotësuar” të “Kanunit” me disa copëza të “rizbuluara” të versionit të “Kanunit” të Strugës nga shekulli XIV dhe të Prizrenit nga shekulli XV. Aty përfshihen 106 nene, të cilat nuk paraqesin tjetër pos një bartje (kopjim) të drejtpërdrejt të akteve ligjore kishtare të Bizantit (Homokanon), të cilat, ishin në pjesë e të drejtës romake-bizantine në përputhje me kodin e Justinianit, por që rregullonin çështjet pronësor në raportet e kishës me Perandorinë, ku ajo ishte pjesëmarrëse në administrimin e pronave kishtare dhe atyre vendore. Këtyre neneve nga kodi bizantin do t’i shtohen edhe pjesët tjera, ku amputohen raportet me ritet kishtare (me katolikët) e ku shfaqen edhe disa dekrete me të cilat përcaktohen sjelljet e kishave, e ku nuk mungojnë edhe regjistrat rreth pasqyrës demografike të popullatës ku, krahas popullatës shumicë “serbe”, si pakicë, shfaqen “katunët arbanase” (arbanaski katuni) dhe “katunët vllehe” (vlaski katuni).

Nuk është për t’u habitur skenari i “pasqyrës demografike” të popullatë së “Perandorisë së Dushanit”, ku asokohe nuk ka pasë përkatësi kombëtare pos kishtare: e ritit ortodoks ( me gjuhën e liturgjisë kishtare sllaviste e vjetër dhe greqishte) dhe e ritit latin (me gjuhën e liturgjisë kishtare latinishte)! Por, është për t’u habitur, që ky konstrukt antihistorik dhe antishkencor, i sajuar nga kisha ortodokse serbe dhe historiografia serbe e shekullit XIX për qëllime hegjemoniste, është pranuar “si e vërtetë shkencore” dhe thuajse u ka shërbye që të gjitha disajnimeve të raporteve gjoja kombëtare në shtetin e imagjinuar mesjetar serb, ku ka pasë edhe disa “katune arbanase” (katolike) dhe vllehe! Kështu, ky diktat i falsifikuar i të ashtuquajturit “shtet mesjetar serb”, në saje të “verifikimit” nga historianët, linguistët, etnografët e shkollës së sllavistëve të njohur të Vjenës, është pranuar te një pjesë e mirë e historiografisë botërore për t’u bartur edhe te ajo ideologjike e ish Jugosllavisë, gjë që si e tillë, do të kopjohet e plotë edhe nga historianët shqiptarë (në të dy anët e kufirit).

Ndonëse rënia e ish Jugosllavisë, me shfaqjen e shteteve të pavarura: Kroacisë, Sllovenisë, Maqedonisë, Bosnjës dhe Hercegovinës, Malit të Zi dhe së fundit Kosovës, ndryshoi realitetet shtetërore, me çka te shumë nga këta popuj filloi edhe dekonspirimi i “amzës së jugosllavizmit” të mbështetur mbi platformën e “Naçërtanjes” së Garashaninit dhe epiqendrën e saj “historike” – Mbretërinë Mesjetare të Dushanit, megjithatë, te shqiptarët, në të dy anët e kufirit, në masë të madhe vazhdon diktati i historiografisë serbomadhe, diktat ky që me riaktivizimin e sintagmës së “botës serbe”, po mban peng politikisht dhe kulturalisht Kosovën, Malin e Zi, Maqedoninë dhe Bosnjën e Hercegovinë.

Andaj, institucioneve shkencore akademike në Shqipëri dhe Kosovë, u bie barra që të ndërmarrin hapa të organizuar hulumtues-shkencorë për t’u lirua ngas diktati i falsifikimeve të historiografisë hegjemoniste serbe. Ndonëse kjo, bazuar në qindra vepra të kësaj natyre të krijuar nga Akademia Serbe e Shkencave gjatë shekullit të fundit, nuk është punë e lehtë, megjithatë hartimi i një platforme të qartë të rishikimit të historisë në përputhje me të vërtetën shkencore, është e domosdoshme.

(Shkëputje nga “Dardania – antika, mesjeta”, botuar nga “Faik Konica” – Prishtinë dhe “Jalifat Publishing” – Houston 2020).

Intervista e plotë e Kryeministrit Kurti për gazetën kroate “Veçernji List” e përkthyer në shqip

July 24, 2023 by s p

Është vërtet vapë në Kosovë, që zien edhe nga qielli edhe nga toka. Dhe ndërsa dielli i bën kosovarët të djersiten, në zyrën me ajër të kondicionuar të kryeministrit të qeverisë së Kosovës, Albin Kurti, ndjehet një tension i lehtë. Por kryeministri i qeshur, të cilin e njoh prej vitesh, pavarësisht presioneve të shumta, duket se i qëndron besnik rrugës së tij të planifikuar.

Veçernji List: Të gjithë ju sulmojnë, që bën të duket se jeni fajtori më i madh për gjithçka, kritikat vijnë nga të gjitha anët. Çfarë po ndodh në marrëdhëniet me komunitetin ndërkombëtar?

Kryeministri Kurti: Brukseli dhe Uashingtoni kanë vënë bast për kalin e gabuar në Serbi, në presidentin e atjeshëm. Në fund doli që nuk ishte fare kalë, por dhelpër. Askush as nuk e ka imagjinuar që një vit e pesë muaj pas agresionit rus në Ukrainë, Serbia nuk do të vendosë sanksione ndaj Moskës, por madje do të lejonte që Sputniku të mbante bazën rajonale në Beograd. Në vend të reflektimit dhe introspeksionit të tyre, ata më godasin mua.

Brukseli dhe Uashingtoni e lejuan Vuçiqin që të mos e nënshkruante marrëveshjen nga Brukseli dhe Ohri, pastaj që ta shkelte atë marrëveshje dhe ja ku jemi në një situatë në të cilën ekziston asimetri drastike në qasje. Masa ndëshkuese ndaj meje, dhe nga ana tjetër falje për presidentin Vuçiq. Kjo është një padrejtësi. Por thonë se këto masa do të jenë afatshkurtra, të përkohshme dhe të kthyeshme, andaj të shohim. Me faktorët ndërkombëtarë, edhe evropianët edhe amerikanët, kemi komunikim dhe koordinim të rregullt, por kemi edhe dallime të vogla, herë përsa u përket taktikave, e ndonjëherë, eventualisht, strategjive. Por përsa iu përket vlerave, interesave dhe qëllimeve nuk kemi asnjë dallim.

Veçernji List: Pse vendosët t’i mbani zgjedhjet lokale përkundër faktit që bashkësia ndërkombëtare tha “mos i bëni”?

Kryeministri Kurti: Kur më 5 nëntor të vitit të kaluar katër kryetarë komunash në veri të Kosovës dhanë dorëheqje kolektive, së bashku me dhjetë deputetë në Kuvendin tonë dhe 547 policë në veri, ata në fakt donin që sistemi i Republikës sonë të shembej nga vakuumi që e krijuan. Por megjithatë kjo nuk ndodhi. Për shkak të këtij dështimi, ata u bënë edhe më agresivë. Sipas kushtetutës sonë ne duhej të kishim zgjedhje të jashtëzakonshme dhe ato ishin caktuar për 18 dhjetor. Por, para kësaj të gjithë jemi konsultuar me presidenten tonë Vjosa Osmani, të gjithë kryetarët e partive dhe zgjedhjet i kemi shtyrë për katër muaj, për fund të prillit.

Në mes të marsit, ambasadorët e Quinti-t (Gjermania, Franca, Italia, ShBA, Britania e Madhe dhe ambasadori i BE-së në Kosovë) thanë se nëse pranojmë Aneksin e Ohrit të Marrëveshjes së Brukselit dhe shtyjmë afatin për regjistrimin e partive politike për pesë ditë, deri më 22 mars, ata do të sjellin Listën Serbe për të marrë pjesë në zgjedhje. Ndonëse e shtymë afatin dhe e pranuam aneksin e Ohrit, sërish unë isha gati të nënshkruaja, por jo edhe Vuçiqi, Lista Serbe nuk u përgjigj.

Për më tepër, përveç që bojkotuan zgjedhjet, ata po ashtu ftuan edhe të tjerët t’i bojkotojnë dhe Beogradi bëri një “bullizëm” të paprecedentë ndaj serbëve që do të donin të votonin ose të kandidonin. Në këtë mënyrë, për shembull, Aleksandar Jabllanoviq u tërhoq nga fushata dy ditë para zgjedhjeve, të cilat u mbajtën më 23 prill. Pra, ne i shtymë zgjedhjet për katër muaj, e shtymë datën e regjistrimit të partive, e pranuam edhe aneksin e Ohrit të Marrëveshjes së Brukselit, por kjo megjithatë nuk e ndryshoi situatën.

Ne na është dashur t’i mbajmë zgjedhjet. Kjo nuk ishte zgjedhje e jonë, por dispozitë e kushtetutës sonë, kërkesë e ligjit tonë. Me këtë përfunduam me katër kryetarë shqiptarë të komunave, të cilët vërtetë kanë një legjitimitet të brishtë sepse përqindja e daljes në zgjedhje ishte shumë e ulët, por megjithatë ata kanë disa përqindje në zgjedhje, ndërsa të tjerët kanë zero. Në zyrën e kryetarit të komunës mund të futesh vetëm përmes zgjedhjeve, jo me sjellje të dhunshme, jo me dhunë ndaj NATO-s, policisë dhe gazetarëve tanë, jo me shok bomba dhe plumba. Jam i gatshëm për mbajtjen e zgjedhjeve të përkohshme. Për më tepër kam bërë një lëshim shtesë duke reduktuar me 25% praninë e policisë sonë brenda dhe përreth ndërtesave. Dhe krahas kësaj, ne do të mbajmë konsultime të rregullta çdo dy javë me KFOR-in dhe EULEX-in për të vlerësuar situatën e përgjithshme të sigurisë dhe për të zvogëluar praninë e policisë sonë.

Ne nuk po luftojmë kundër banorëve serbë, popullatës serbe, por kundër kriminelëve dhe kryerësve të krimeve të ndryshme, por jo vetëm serbë. Krimi i organizuar është multietnik. Në dy vitet e fundit kemi eliminuar 16 rrugë ilegale të kontrabandës në pjesën veriore të Kosovës. Më pas tetë laboratorë për prodhimin e barnave dhe pesë për prodhimin e kriptovalutave.

Veçernji List: Çfarë duan në të vërtete nga ju ShBA dhe BE? A e duan ata krijimin e Republika Srpska brenda Kosovës?

Kryeministri Kurti: Para së gjithash, ata duan deeskalimin e situatës në veri të Kosovës dhe normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë dhe ne plotësisht pajtohemi me ta. Sa i përket deeskalimit, tërheqjes së policisë dhe zgjedhjeve të parakohshme, janë diçka që ata kanë kërkuar dhe ne jemi pozitivë për këtë, dhe i përgjigjemi pozitivisht kësaj kërkese. Por unë nuk mund ta nxjerr menjëherë policinë nga ato ndërtesa sepse jashtë ekzistojnë elementë të ndryshëm ekstremë të krimit të organizuar dhe në të njëjtën kohë elemente të strukturave paralele ilegale të Serbisë. Prandaj i jam përgjigjur kërkesës së tyre duke ulur proporcionalisht dhe gradualisht numrin e policëve. Nga ana tjetër kam thënë se nuk mund të detyroj askënd të japë dorëheqje apo të largohet nga ndërtesat zyrtare që janë në fakt pronë e Republikës sonë, por ejani të bëjmë zgjedhje të parakohshme. Neni 72 i Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale thotë se është e mundur mbajtja e zgjedhjeve të parakohshme nëse 20% e elektoratit bëjnë peticion dhe më pas mbahet votimi. Nëse më shumë se 50% e votuesve votojnë kundër atij kryetari, praktikisht i merret mandati. Duhet të ecim ligjërisht drejt zgjedhjeve të reja të parakohshme.

Bashkësia ndërkombëtare është e vetëdijshme se ka të bëjë me një Beograd zyrtar të ekstremit të djathtë, i cili në rotacion krijon probleme në Bosnje dhe Hercegovinë, Mal të Zi dhe Kosovë – çdo muaj njërit prej fqinjëve i vjen radha. Ne dëshirojmë drejtësi ndërsa bashkësia ndërkombëtare ka frikë nga destabilizimi dhe këtu ka një hendek.

Ky hendek zgjatet me një hendek tjetër kur komuniteti ndërkombëtar ka pritshmëri të ulëta nga Vuçiqi në të tashmen, por megjithatë shpresa të mëdha në afat të mesëm. Prandaj, sa herë që Beogradi bën një gjest pozitiv, ata e zmadhojnë atë, sepse kanë pritshmëri jashtëzakonisht të ulëta. Në këtë kuptim, komuniteti ndërkombëtar, paradoksalisht, është më optimist për Vuçiqin sesa për veten! Sigurisht unë jam optimisti më i madh, por unë jam optimist për Kosovën, për BE-në dhe NATO-n, por jo kur është fjala për Vuçiqin.

Veçernji List: Sa i jep kjo shtytje Vuçiqit, duke pasur parasysh se bashkësia ndërkombëtare po ju kritikon ju dhe jo atë? Po ashtu, lexova deklaratën e tij se ju ka krahasuar me Enver Hoxhën duke thënë se ju punoni si ai dhe se dëshironi të mos mbetet asnjë serb?

Kryeministri Kurti: Beogradi po zhvillon luftë hibride kundër Kosovës. Më thërrasin me emra të ndryshëm, sepse secila prej etiketave të tyre zbehet shpejt, kështu që duhet t’i zëvendësojnë. Çdo muaj lajmërojnë se muajin tjetër po fillon stuhi kundër serbëve në Kosovë. Nuk u vjen aspak turp që do të dalin gënjeshtarë sepse e dinë që askush nuk u çuditet më.

Ata shpeshherë dhe publikisht fantazojnë hakmarrjen e shqiptarëve ndaj serbëve në shekullin e 21-të, sepse e dinë shumë mirë se çfarë kanë bërë në Kosovë gjatë shekullit të 20-të. Ne duam dhe qëndrojmë për drejtësi pa hakmarrje dhe kundër hakmarrjes. Serbët janë qytetarë të Kosovës me të drejta dhe nevoja njerëzore dhe qytetare. Unë jam kryeministër i të gjithë atyre që dëshirojnë dhe duhet t’u shërbej të gjithëve pa dallim. Për ministër kam Nenad Rashiqin, politikanin më të njohur serb në Kosovë. Vetëm atë e urren më shumë se mua pushteti në Serbi. Beogradi dëshiron që ata të vendosin se kush është serb dhe kush jo. Për shembull veturave të serbëve nga Kosova të cilët i kanë kthyer targat e tyre në RKS në shumë raste janë djegur, por asnjë fjalë nga Beogradi për këtë. Pra, nga këndvështrimi i Beogradit, ka serbë të mirë dhe të këqij. Ata që kanë kartën e anëtarësimit të partisë në pushtet janë të mirë, ndërsa të gjithë të tjerët të këqij.

Nga ana tjetër, ky është një konfrontim në mes të Republikës së re të Kosovës dhe një shteti që nominalisht është Republikë, por që në fakt do të dëshironte të kthehej në mbretëri. Jo vetëm demokracia, por edhe Republika po e shqetësojnë presidentin autoritar dhe ai do të donte të bëhej mbret. Nuk është rastësi që rrethi familjar i presidentit është bërë shumë më i rëndësishëm se hierarkia shtetërore dhe partia politike. Në veri të Kosovës kemi ditë të qeta dhe të mira kur nuk ka urdhër nga Beogradi për dhunë. Nga ana tjetër, në Serbi, në ekranet televizive, në reality show, e më pas në shkolla e rrugë, keni shumë dhunë dhe vrasje. Serbët në Kosovë jetojnë shumë më mirë se serbët në Serbi. Por kriminelët në Serbi jetojnë shumë më mirë sesa në Kosovë. E shihni që protestat e Vuçiqit në Kosovë janë të dhunshme, dhe protestat kundër Vuçiqit në Beograd janë paqësore. Jetën e serbëve në Kosovë ua vështirëson pikërisht Beogradi, i cili nuk i lejon ata të integrohen. Njerëzit që nuk integrohen nuk jetojnë më së miri, ndërsa ata që integrohen jetojnë më mirë.

Por Beogradi nuk dëshiron që ata të jetojnë më mirë, ai dëshiron të ushqejë disi tensionet dhe potencialin për destabilizimin. Unë jam kryeministër i të gjithë qytetarëve të Kosovës, përfshirë serbët, dhe besoj se politika duhet t’u shërbejë publikisht të gjithë qytetarëve pa diskriminim.

Veçernji List: A do të thotë kjo se Beogradi dëshiron ndarjen e Kosovës?

Kryeministri Kurti: Siç edhe duket kjo ide nuk ka vdekur. Para pesë vitesh projekti i ndarjes së Kosovës ishte brenda dialogut dhe paqësor, por sot është i dalë mendsh dhe i dhunshëm, sepse në dialog nuk mund të gjenin më interlokutor, pra bashkëbisedues, i cili do të diskutonte me qetësi për ndarjen. Dëmin më të madh në integrimin e serbëve në Kosovë e ka shkaktuar pikërisht ky projekt i ndarjes.

Unë tani dua normalizimin e marrëdhënieve në mënyrë evropiane duke zbatuar marrëveshjen me të 11 pikat, për të cilën vendosëm në Bruksel më 27 shkurt, dhe kjo është para së gjithash njohje reciproke de facto. Kjo marrëveshje u bë gjithashtu pjesë e konkluzioneve të Këshillit Evropian. Ne na duhet normalizimi dhe evropianizimi i marrëdhënieve me Serbinë, e cila si e tillë, për fat të keq, e reziston këtë fuqishëm. Fqinjësia e mirë do të thotë të gjithë në shtëpinë e tyre dhe të gjithë së bashku në lagjen evropiane. Por që nga dhjetori i vitit 2015, nuk ka pasur asnjë përparim në lidhje me kapitullin 35 në negociatat e Serbisë me Bashkimin Evropian dhe ai kapitull i referohet fqinjësisë së mirë të Serbisë me Kosovën.

Veçernji List: E keni fjalën për ato 11 pikat e marrëveshjes, a mund të më shpjegoni diçka? Ju nënshkruani marrëveshje me presidentin e Serbisë, por ai nuk e mbështet atë që nënshkruani! Si ajo marrëveshje nuk është e nënshkruar, por është e obligueshme?

Kryeministri Kurti: Pëlqimi i lehtësuesve ndërkombëtarë, në radhë të parë i Brukselit, por edhe Uashingtonit, se nuk është obligative për Vuçiqin ta nënshkruajë atë marrëveshje bazë dhe se mund të flasë se me cilat prioritete dhe kufij do të merr pjesë në zbatimin e asaj marrëveshjeje, na ka sjellë në këtë situatë. Kjo është detyrë e BE-së, që ka thënë se sa na përket neve kjo është një marrëveshje, dhe se kjo marrëveshje ndërmjet Kosovës dhe Serbisë ka karakter detyrues në kuptim të Konventës së Vjenës. Nga këndvështrimi i Brukselit, ne kemi një marrëveshje dhe ata do të ishin ata që duhet të garantonin se kjo marrëveshje nuk do të shkelet dhe se do të zbatohet.

Veçernji List: A janë ato 11 pika të pranueshme për ju?

Kryeministri Kurti: Sigurisht që janë. Dua zbatimin e të gjitha atyre pikave, pa kushte, në plotni dhe sa më shpejt.

Veçernji List: Por aty përmendet edhe formimi i Asociacionit të Komunave Serbe? A është kjo e pranueshme për ju?

Kryeministri Kurti: Neni 7 flet për vetëmenaxhimin e komunitetit serb, i cili lidhet me nenin 10, i cili thotë se të gjitha marrëveshjet e mëparshme, të cilat janë të vlefshme dhe detyruese, duhet të zbatohen plotësisht. Kemi 39 marrëveshje të tilla. Dy prej tyre i referohen asociacionit të komunave me shumicë serbe nga viti 2013 dhe 2015. Unë kam thënë siç e shoh, jam gati për atë që komuniteti serb në Kosovë të organizohet më mirë për të marrë sa më shumë shërbime publike cilësore dhe që të respektohen të gjitha të drejtat e tyre, të cilat janë mjaft të gjera sipas planit të Ahtisarit, por e gjithë kjo duhet të jetë brenda Kushtetutës së Republikës së Kosovës, brenda vendimit të Gjykatës Kushtetuese të saj dhe gjithashtu në përputhje me letrën e Federica Mogherinit, e cila i ishte dërguar ish-kryeministrit të Kosovës, Mustafa, në të cilën shkruan se ai asociacion nuk mund të ketë pushtet ekzekutiv apo të përfaqësojë nivelin e tretë të qeverisjes. Por në të njëjtën kohë kemi edhe qëndrimin e qeverisë amerikane, i cili është publikuar në një tekst në të cilin shkruhet se asociacioni duhet të jetë një koordinim i kompetencave ekzistuese që kanë komunat. Për ne, etnonacionalizmi territorial është absolutisht i papranueshëm. Ky lloj nacionalizmi e ka të domosdoshëm shovinizmin dhe aparteidin, ai është në kundërshtim jo vetëm me shoqërinë qytetare, por madje edhe me nacionalizmin nacional-çlirimtar.

Ne kemi ofruar një draft vizion për komunitetin serb në Kosovë, i cili është frymëzuar nga modeli kroat i vetëmenaxhimit përmes Këshillit Kombëtar Serb. Vuçiq nuk donte të dëgjonte për të apo ta lexonte. Ai dëshiron bashkimin e komunave me shumicë serbe kundër shtetit tonë, siç është bërë në Bosnje dhe Hercegovinë në vitin 1991. Në Kosovë 4% e popullsisë janë serbë. Por ata kanë 10 nga 38 komuna, kanë 10 vende të rezervuara nga 120 në Parlament dhe kanë 17 për qind të asambleistëve komunal në komunat tona. Po ashtu, gjuha serbe është gjuhë zyrtare në mbarë Kosovën në të gjitha nivelet e administratës. Do të thotë, në Kosovë ka diskriminim pozitiv, por Beogradi dëshiron Republikën Srpska brenda Kosovës. Kjo, sigurisht, nuk është e mundur. Jo vetëm që nuk është e dëshirueshme, por edhe nuk është as e mundur. Në të njëjtën kohë, Beogradi nuk dëshiron të hapë çështjen e reciprocitetit, sepse në Serbi ka më shumë pakica kombëtare sesa në Kosovë. Do të thotë, nëse doni diçka për serbët diku tjetër, duhet të mendoni edhe për pakicat në vendin tuaj. Në spitalin e Vranjës, i cili mbulon Preshevën dhe Bujanocin, në rrethin e Pçinjit, nuk ka asnjë mjek shqiptar, ndërsa së paku një e treta e pacientëve janë shqiptarë. Në Luginën e Preshevës, në Bujanoc, Medvegjë dhe Preshevë po bëhet spastrim i ftohtë etnik i heshtur administrativ duke anuluar adresat e banorëve shqiptarë. Nëse policia ju troket në derë dhe nuk jeni aty, ju fshijnë nga regjistri. Ata duan të thonë se askush nuk jeton këtu. Në një farë mënyre, për t’u regjistruar atje si banor, duhet të jesh gjatë gjithë kohës në shtëpi.

Veçernji List: Çfarë dëshiron realisht presidenti i Serbisë?

Kryeministri Kurti: Revizionizëm historik. Më 5 dhjetor 2019 ai mohoi masakrën e forcave serbe në Reçak më 15 janar 1999, duke e quajtur atë “ngjarje të fabrikuar”. Të njëjtin mohim e ka përsëritur edhe ky Aleksandri tjetër, Vulin, më 10 dhjetor 2021. Por së pari duhet të them se kjo nuk është çështje e qëllimeve të presidentit të Serbisë, por e karakterit të shtetit të tyre si i tillë. Ata duan homogjenizimin e serbëve për hegjemoninë e Serbisë.

Ata as nuk mund ta imagjinojnë, e lëre më ta përcaktojnë Serbinë pa hegjemoni. Ata i përkasin asaj rryme që disa e quajnë demokraci joliberale, e cila as nuk beson në të drejtat e njeriut dhe as nuk toleron pluralizmin politik. Në këtë kuptim, partia kryesore politike në Serbi është Kisha Ortodokse Serbe. Prandaj Vuçiq dhe Dodik duken si këshilltarë të patriarkut. Ka tre dekada që ata flasin në mbarë botën për fundamentalizmin islamik në Ballkan për të përhapur kështu më lehtë fundamentalizmin e tyre ortodoks. Ata duan një shtet, një kishë, një lider dhe një parti politike.

Ata imagjinojnë se vetëm homogjenizimi i kombit mundëson hegjemoninë territoriale të shtetit. Kundër kësaj qëndrojmë ne, popujt që u shtypën dhe u eksploatuam nga Serbia për më shumë se një shekull dhe ku ajo bëri gjenocid disa herë, sepse donte tokën tonë pa ne. Faktori i tretë është bashkësia ndërkombëtare, e cila, sipas meje, ose nuk e kupton ose mbyll veshët dhe sytë para një fakti që ne, popujt e Ballkanit, e dimë, dhe kjo është se presidenti Vuçiq e don dhe i frikësohet Kremlinit më shumë sesa Brukselit apo Uashingtonit. Zoran Gjingjiq, i cili luftoi kundër krimit të organizuar në Serbi dhe intelektualisht ishte shumë më i thellë dhe i orientuar drejt perëndimit, mbase do ta njihte pavarësinë e Kosovës. Ai u vra. Tani Aleksandar Vuçiq as nuk lufton kundër krimit të organizuar dhe as nuk dëshiron ta njohë pavarësinë e Kosovës.

Unë kam dalë nga burgjet serbe para më shumë se dy dekadash, por Vuçiq nuk ka dalur nga koha kur unë isha në burg. Mbase burgu nuk është vetëm ai me grila.

Veçernji List: A kishit frikë në një moment se do të kishte luftë, për shkak të gjithë këtyre tensioneve, dhe kur Vuçiq dërgoi ushtrinë në kufi?

Kryeministri Kurti: Nëse do të ketë një luftë apo jo, varet nga Beogradi. Në këtë kuptim, situata nuk ndryshon shumë nga tre dekada më parë. Ne jemi këtu për të qenë të kujdesshëm dhe të fortë, por kurrë nuk frikësohemi. Shtetet që kanë një kompleks superioriteti, kur tkurren ose dobësohen, bëhen të rrezikshme. Sërish, Serbia është si Rusia në këtë kuptim. Por rreziku i tyre për ne nuk kthehet në frikë nga ta, por në përpjekje shtesë për zhvillim dhe demokraci. Kosova është Republikë demokratike, e cila sipas të gjitha organizatave ndërkombëtare është e para në mesin e këtyre gjashtë vendeve në Ballkanin Perëndimor sa i përket sundimit të ligjit dhe lirisë së mediave, të drejtave të njeriut dhe luftës kundër korrupsionit. Në të njëjtën kohë, përparimin demokratik e shoqëruam me zhvillim ekonomik. Kemi pasur një rritje ekonomike mesatare prej 7.35% të Bruto Produktit Vendor në këto dy vite, eksportet dhe investimet e huaja janë dyfishuar në të njëjtën kohë, kemi shtuar më shumë se një miliard euro në vit në ekonominë tonë, ndërsa para nesh janë nevojitur tre vjet për të arritur një miliard, buxheti i shtetit është 17% më i madh se ai i mëparshmi. Pra, Kosova është një histori e suksesit të dyfishtë, ekonomisë dhe demokracisë, dhe në anën tjetër, ne jemi histori suksesi e ndërhyrjes së NATO-s 24 vjet më parë për të ndalur gjenocidin e regjimit të Millosheviqit. Për të pasur një zgjidhje me Serbinë, duhet të zbatohet marrëveshja e Brukselit. Ndërsa për pajtim, Serbia duhet të distancohet nga Millosheviqi dhe Putini, Beogradi zyrtar duhet të fajësojë ata të dy për situatën në të cilën ndodhemi ata dhe ne.

Veçernji List: Pak ditë më parë keni bërë një foto pranë fluturakes spiun, d.m.th. dronit Bajraktar, a i keni marrë në marrëveshje me komunitetin ndërkombëtar dhe Uashingtonin?

Kryeministri Kurti: Ne kemi ushtrinë tonë. Është bërë një kohë e gjatë që kur nisëm iniciativën për të pajisur ushtrinë tonë me dronët Bajraktar dhe në fund i kemi blerë. Kemi arritur një marrëveshje dhe kontratë të suksesshme me Turqinë dhe i kemi paguar dronët. Kur i morëm, ua dhashë lajmin qytetarëve tanë, nuk doja ta bëja derisa të gjithë dronët që blemë të mbërrijnë në Kosovë. Pra, është folur shumë për marrjen e dronëve nga Kosova, por nuk e kam publikuar deri sa ka ardhur në Kosovë droni i fundit për të cilin kemi nënshkruar kontratë.

Veçernji List: A mund të presim blerjen e tankeve dhe bombarduesve në të ardhmen në mënyrë që Kosova të bëhet e pavarur në mbrojtjen e saj?

Kryeministri Kurti: Ne kemi dyfishuar buxhetin vjetor për mbrojtjen e Kosovës dhe kemi rritur për 80 për qind numrin e ushtarëve. Kjo nuk është për të sulmuar dikë, por për të mbrojtur veten me sukses. E dini, rreth kufirit tonë me Serbinë ka baza sulmuese të ushtrisë dhe policisë ushtarake serbe, gjithsej 48, dhe ne duhet të jemi të kujdesshëm dhe të përgjegjshëm. Prandaj na duhet një ushtri e pajisur mirë që do ta mbrojë me sukses Kosovën kundër agresionit të mundshëm serb.

Veçernji List: Pavarësisht nga ndihma e bashkësisë ndërkombëtare?

Kryeministri Kurti: Ne gjithmonë llogarisim në ndihmën e bashkësisë ndërkombëtare, por në të njëjtën kohë duhet të kemi edhe forcat tona. Ne aspirojmë të anëtarësohemi në NATO, për të mirën tonë, por edhe për kontributin tonë.

Veçernji List: Sa i përket Gjykatës në Hagës, ju keni ende disa persona në burg, Thaçin, Veselin dhe disa gjeneralë të tjerë, çfarë po bën qeveria e Republikës së Kosovës në këtë drejtim dhe a besoni në pafajësinë e tyre?

Kryeministri Kurti: Lufta e UÇK-së ishte luftë e drejtë, e pastër, çlirimtare dhe antikoloniale. Unë besoj në pafajësinë e atyre që janë atje. Ne e mbështesim mbrojtjen e tyre dhe deri më tani kemi paguar si shtet mbi 16 milionë euro për mbrojtjen e tyre. Bashkësia ndërkombëtare duhet ta kuptojë se nuk e kanë mbaruar punën e tyre sa i përket drejtësisë në territoret e ish-Jugosllavisë, sepse në vitet e nëntëdhjeta nga forcat serbe janë vrarë 150 mijë joserbë. Do të thotë që, nëse një njeri ka vrarë deri në 10 prej tyre, janë 15 mijë vrasës serikë në Serbi të cilët shëtisin lirshëm. Nga ky numër, as 1% e tyre nuk kanë përfunduar pas grilave. Edhe këtu kemi një asimetri të theksuar që bie ndesh me pajtimin e popujve tanë në Ballkanin Perëndimor.

Veçernji List: Pse nuk dëshiron të nënshkruajë Aleksandar Vuçiq?

Kryeministri Kurti: Sepse ai e di që marrëveshja që e ka pranuar përfaqëson njohjen de facto të Kosovës. Ai e ka pranuar marrëveshjen për të mos e nënshkruar dhe nuk e ka nënshkruar për të filluar pastaj shkeljen e marrëveshjes, siç bëri në Këshillin e Evropës kur votuan kundër Kosovës më 24 prill të këtij viti. E anëtarësimi i Kosovës në Këshillin e Evropës u nevojitet serbëve të Kosovës, por jo Beogradit zyrtar. Ne kemi bërë një marrëveshje më 2 maj të këtij viti në të cilën kemi thënë se duhet të hapen arkivat e luftës së fundit për të ditur sa më shumë për personat e zhdukur me forcë. Andin Hoti, i cili është kryetar i komisionit të qeverisë sonë për personat e zhdukur dhe është djali i të zhdukurit Ukshin Hoti, i ka dërguar një letër presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq dhe ka kërkuar, duke u mbështetur në këtë marrëveshje, të hapen arkivat e Brigadës së 37-të të Motorizuar të Ushtrisë Jugosllave, përgjegjëse kryesore për shumë masakra në rajonin e Drenicës dhe për fatin e shumë personave të zhdukur, por ai nuk ka marrë asnjë përgjigje për këtë. Kemi 1617 të zhdukur nga lufta e fundit.

Veçernji List: A ka mundësi që së shpejti të takoheni me Aleksandar Vuçiqin?

Kryeministri Kurti: Herën e fundit që ishim në Bruksel, më 22 qershor, ai nuk donte të takohej me mua. Kemi pasur dy takime dypalëshe, unë në njërën anë, Vuçiq në anën tjetër, me Borrellin dhe Lajçakun. Vuçiq nuk është as konstruktiv dhe as i interesuar për bisedime që do të çonin në zbatimin e marrëveshjeve tona.

Emigrantët shqiptarë në Calgary, Kanada, kthejnë sfidat në suksese

July 24, 2023 by s p

Dr. Adriana Fishta-Bejko

Studjuese e Shkencave Pedagogjike

Calgary, Kanada/

Fokusi i punës time akademike në 30 vite në diasporë ka qënë në dy kahje:
a) studimi i mënyrave më të suksesshme për të ndihmuar në integrimin e imigrantëve dhe

b) ruajtja e identitetit kombëtar nepërmjet ruajtjes së gjuhës, kulturës dhe traditave të vendit Amë/ mëmë. Në një studim të kohëve të fundit si pedagoge, zbulova një dukuri të re, për të cilën nuk isha e vetëdijëshme. Shumë mësues kanadezë, flisnin nën zë, dhe pretendonin/ duke thene se prindërit e fëmijëve imigrantë nuk interesohen për mbarëvajtjen e fëmijëve të tyre në shkollë.

Si nënë e dy fëmijëve imigrantë, e cila i ka ndjekur dhe inkurajuar hap pas hapit fëmijët e saj që të studjonin dhe të bëheshin qytetarë të ndershëm, ky mendim i disa mësuesve kanadezë jo vetëm më lëndoi, por edhe më revoltoi. Mendimi im, ashtu si i shumë familjeve që marrin rrugën e dhimbshme të mërgimit, është se prindërit vendosin të imigrojnë për “një të ardhme më të mirë për fëmijët e tyre”, dhe natyrisht në këtë të ardhme përfshihet edhe shkollimi i fëmijëve. Atëhere, pse është krijuar ky mendim tek disa mësues kanadezë? Për të gjetur përgjigjen e kësaj pyetje vizitova disa shkolla dhe, për çudinë time, zbulova që vërtetë pjesmarrja e prindërve imigrantë në veprimtaritë e shkollave (takime me prindër, festa të ndryshme, veprimtari sportive, kampionate etj) ishte shumë e pakët. Pra, mësuesit kanadeze kishin një farë të drejte në shqetësimin e tyre.

E megjithatë, përsëri, nuk doja ta besoja që prindërit imigrantë nuk interesohen për mbarëvajtjen e fëmijëve të tyre në shkollë. Atëherë, përvesha mëngët dhe fillova të hulumtoj se cilat ishin arsyet që në këtë situatë edhe prindërit nuk kanë “faj” por edhe mësuesit kanë të drejtë. Pas një hulumtimi serioz në fenomenin e integrimit të imigrantëve në vendet pritëse, zbulova edhe përgjigjen e dilemës së mësipërme.

Integrimi i imigrantëve në Kanada (ndoshta edhe në vende të tjera), nuk është i lehtë dhe imigrantëve u duhet të përgatiten për të përballuar shumë sfida dhe mund të jetë me vlerë të lexojnë këtë rrëfim. Ai përmban disa “zbulime” të dobishme në lidhje me sfidat e veçanta me të cilat përballen imigrantët kur zhvendosen/vendosen në Kanada. Ky informacion mund t’ju ndihmojë duke u/ ju dhënë një ide se me çfarë do të përballeni gjatë rrugëtimit tuaj në imigracionit, përpara se të arrini sukseset e ëndërruara.

Në bazë të të dhënave nga Anketa Afatgjatë për Imigrantët në Kanada (LSIC) mësojmë disa nga përvojat e tyre që nga mbërritja në Kanada deri në stabilizimin dhe integrimin (shpresojmë asimiliminuk do të ndodhë) e tyre në shoqërinë kanadeze (shpresojmë që asimilimi nuk do të ndodhë). Ky studim shqyrton problemet ose vështirësitë që kanë hasur imigrantët gjatë muajve të parë të arritjes së tyre në Kanada, duke parë në mënyrë specifike vështirësitë për gjetjen e strehimit, gjetjen e një vendi pune, aksesin në kujdesin shëndetësor dhe, në mënyrë të veçantë, aksesin dhe integrimin e fëmijëve të tyre në arsim. Disa nga sfidat janë si rezultat i mungesave të mëposhtëme:

Mungesa e njohjes së përvojës ne punen e meparshme/ Mosnjohja e përvojes se mëparshme te punes nga autoritetet kanadeze- Sfida më e rëndësishme për shumicën e njerëzve që shpërngulen në Kanada është gjetja e mundësive të punësimit që përputhen me aftësitë dhe përvojën e tyre. Ekziston një kërkesë shumë e madhe për punëtorë të kualifikuar në të gjithë Kanadanë, por jo gjithmonë ka mjaft aplikantë me kualifikimet ose përvojën e duhur. Kjo mund të çojë në perspektiva pune për ata që kanë imigruar në Kanada në kërkim të punës, por mungesa e përvojës kanadeze në punë mund të jetë zhgënjyese dhe dekurajuese dhe mund të lërë shumë njerëz të ndihen shumë të zhgënjyer gjatë procesit të tyre të imigrimit/ por kerkimi i përvojës kanadeze nga punëdhenesi mund të jetë dekurajues dhe mund të lërë shumë njerëz të ndihen tepër të zhgënjyer gjatë procesit të tyre të imigrimit per shkak te mungeses se kesaj pervoje, pasi sapo kane levizur ne kete vend.

Mungesa e njohjes së/ Mosnjohja e kredencialeve të huaja ose vonesat në vlerësimin e diplomave shqiptare në Kanada– Është shumë më e lehtë të vendosesh në Kanada nëse mund të përdorësh njohuritë dhe aftësitë e fituara në vendin Amë, por mund të jetë veçanërisht e vështirë kur kualifikimet jashtë shtetit nuk kanë të njëjtën besueshmëri/ kredibilitet / nuk njihen nga institucionet në Kanada.
Ka një mungesë balance midis aftësive që imigrantët sjellin e shpresojnë t’i përdorin, dhe profesioneve që punëdhënësit kanadezë shpresojnë se mund t’i plotësojnë me punën e imigrantëve. Mosbalancimi i aftësive që imigrantët sjellin e shpresojnë t’i përdorin, me profesionet që punëdhënësit kanadezë shpresojnë se mund t’i plotësojnë me punën e imigrantëve. Në disa raste, imigrantët mund ta shmangin këtë duke bërë atë që quhet “vlerësim zyrtar i ekuivalencës”, ku ata krahasojnë arsimin nga Shqipëria/Kosova me atë nga Kanadaja/ ne Kanada për të parë nëse kredencialet/diplomat janë të paktën ekuivalente. Sidoqoftë, kjo mund të marrë disa muaj për t’u përfunduar dhe ndonjëherë nuk funksionon në mënyrë të favorshme për aplikantët që shpresojnë të integrohet/ integrohen në Kanada.
Mungesa e njohjes serioze të gjuhës angleze të “lëvruar” (gjuha akademike)/ Mosnjohja serioze e gjuhës angleze të “lëvruar” (gjuha akademike)– Barriera gjuhësore përbën një tjetër sfidë në integrimin në Kanada. Njohja mbi nivelin mesatar (“Intermediate”) e anglishtes ose frëngjishtes kërkohet për shumicën e vendeve të punës kanadeze. Në fakt, mund të jetë një nga kërkesat kryesore për një punësim të mundëshëm dinjitoz sipas kualifikimeve të individit.
Mungesa e të kuptuarit të plotë të kërkesave të kulturës kanadeze të vendit të punës/ Mos të kuptuarit/ Moskuptimi e/i plotë të kërkesave të kulturës kanadeze të vendit të punës -Kanadaja ka kulturën dhe historinë e saj unike, e cila mund ta bëjë procesin e integrimit në jetën e Kanadasë edhe më sfidues. Mund të jetë e vështirë për imigrantët të ndihen si në shtëpinë e tyre në Kanada pa ditur vlerat, perspektivat dhe normat sociale të këtij vendi, veçanërisht nëse nuk angazhohen me shoqërinë kanadeze herët, në periudhën e parë të imigrimit. Kjo mund të rezultojë që imigrantët nuk do të integrohen në shoqërinë kanadeze siç do të donin, gjë që mund të jetë zhgënjyese pas gjithë atyre përpjekjeve të tyre gjatë procesit për të ardhur në këtë vend.

Gjithashtu, njohja e ligjeve të Kanadasë është thelbësore për këdo që jeton në këtë vend pasi u mundëson atyre të kuptojnë se si funksionojnë gjërat këtu. Kanadaja mund të jetë shumë e ndryshme nga shumë vende të tjera. Për shembull, ligjet kanadeze shpesh mund të duken të çuditshme ose të pazakonta për njerëzit që sapo kanë mbërritur në këtë vend për shkak të dallimeve kulturore ose pritshmërive të mbështetura në modelet ligjore në vendin Amë. Shumë pak kanadezë madje i dinë të gjitha ligjet e Kanadasë, e lëre (???)/ e lidhur me faktin që ligjet mund të ndryshojnë herë pas here. Kjo do të thotë që imigrantët duhet të përpiqen të mësojnë ligjet në Kanada, në mënyrë që të njihen me këto rregulla dhe rregullore, gjë e domosdoshme për integrimin e tyre këtu.

Mungesa e njohurive të sakta te sistemit arsimor në Kanada/ Mosnjohja e sistemit arsimor në Kanada – Ndërsa vendosja në një vend të ri mund të përjetohet si një përvojë emocionale dërrmuese për të rriturit, veçanërisht me pengesa të shumta financiare dhe politike për t’u marrë parasysh, betejat e fëmijëve të tyre shpesh anashkalohen. Shpeshherë shqiptarët besojnë në mitin se “fëmijët do të integrohen lehtë në një vend të huaj dhe se shkollat janë njëlloj kudo në botë”. Si rezultat, aktivizimi në jetën shkollore të fëmijëve mund të mos jetë prioritet në vitet e para të jetës në imigrim. Ky hulumtim më mësoi se e vërteta është se, qofshin të lindur në Kanada apo jashtë vendit, fëmijët e familjeve imigrante shpesh përballen me sfida intensive për shkak të dallimeve midis prejardhjes së tyre kulturore, nivelit te gjuhës angleze dhe komunitetit në të cilin ata përpiqen të integrohen, gjë e cila shpesh herë krijon situata të vështira dhe të ndërlikuara për suksesin e fëmijëeve në shkollë.

Gjithashtu, prindërit e fëmijëve imigrantë shpesh fokusohen më shumë në arritjet e larta akademike të fëmijëve të tyre dhe mund të mos e kuptojnë se fëmijët po përballen me vështirësi sociale në shkollë. Sigurisht, notat janë të rëndësishme, por vetëm ato nuk janë përcaktuesi i vetëm për sa i përket suksesit të ardhshëm të karrierës ose cilësisë së jetës në Kanada. Pikërisht në këto të dhëna idntifikuam edhe problemin, për të cilin kishin të “drejtë” edhe prindërit edhe mësuesit kanadezë.

Megjithese situata ishte e vërtetë dhe shqetësuese “fajin” për këtë situatë e kishin dy faktorë të jashtëm që i frenonin prindërit të merrnin pjesë aktive në jetën e shkollës së fëmijëve të tyre: (Ketu mbase eshte me mire te perdoresh 1 dhe 2 ne vend te a e b)

a) fakti që nuk flisnin anglisht dhe ndruheshin se nuk do të kuptojnë se çfarë u thonin mësuesit në takim me prindër apo në veprimtaritë jashtëshkollore; dhe

b)fakti që duke mos e njohur sistemin arsimor në Kanada (sistem demokratik i mbështetur në zhvillimin e mendimit kritik tek nxënësit dhe jo në zhvillimin e kujtesës), prindërit kishin pritshmërinë (si në Shqipëri apo Kosovë) se shkolla është përgjegjëse dhe do të mbulonte të gjitha detyrimet për fëmijët e tyre dhe pjesmarrja në takime me prinder dhe veprimtari të shkollës nuk është shumë e rëndesishme.

Komuniteti shqiptar në Kalgari e mori me shumë seriozitet këtë çështje dhe kërkoi mënyrat se si mund të ndihmonte prindërit e fëmijëve të shkollës “Foleja e Shqiponjave” duke i ndihmuar që të ndjehen të aftë për t’u integruar në jetën e shkollës së fëmijëve të tyre. Kështu lindi ideja për krijimin e një grupi studimor të përbërë nga nënat e fëmijëve të shkollës shqipe, të cilave do t’u ofroheshin mësime për të përmiresuar nivelin e njohurive te gjuhës akademike angleze dhe për të mësuar se si funksionon dhe cilat janë përgjegjesitë e prindërve në shkollat kanadeze. Nënat do të sillnin fëmijët në shkollë për të mësuar gjuhëen dhe kulturën shqipe dhe vetë do të uleshin në bankat e klasave të së njëjtës godinë për të mësuar anglishten akademike dhe kulturën kanadeze, në mënyrë të veçantë detajet e sistemit arsimor në Kanada.

Kjo nismë e bukur u mbështet fuqishëm nga shoqata shqiptaro-kanadeze në Kalgari, me kryetar z. Bledi Elshani dhe u sponsorizua nga një shoqatë ndërkombëtare e mësuesve me qendër në Texas. Ky projekt u realizua në sajë të bujarisë së Delta Kapa Gamma International, një shoqëri ndërkombëtare e mësueseve, Shoqatës Shqiptare Kanadeze të Calgary dhe Dracana GPS, shkollës online për mësimin e anglishtes. Gjithashtu, ishte një ekip i mrekullueshëm shqiptaresh të nderuara që siguruan suksesin e këtij projekt – mësueset e palodhura të shkollës shqipe Danjela Lumani, Marsela Kola, Bukurije Bllacaku, Bedrana Berberi, Anila Sinani dhe asistentja e palodhur Valbona Ugzmajli. Përmes fotove të mëposhtëme do të ndajmë momente më të spikatura nga aspekte të ndryshme të veprimtarisë së pjesmarrësve të këtij projekti.

Mamate shqiptare pjesemarrese ne projektin tone Qershor 2022-Qershor 2023. Keto gra te mrekullueshme jane nje perfaqesim dinjitoz i kombit Shqiptar -ata vijne nga Tirana, Pogradeci, Peja, Shkodra, Ferizaj, Korca, Fieri.

Ekipi mbeshtetes i projektit nje-vjecar per integrimin e prinderve ne shkollimin e femijeve imigrant.

Ekipi trajnues i perbashket Shqiptaro Kanadez

A group of women standing around a table

Description automatically generated

A group of women standing in a room

Description automatically generated

Veprimtarite e organizuara nga pjesmarreset, si pjese e projektit

May be an image of 4 people, people standing and people sitting

Mesueset Kanadeze ndajne me ne pervojat e tyre

Rudina Bardhi, keshilltare financiare ne Royal Canadian Bank, ndihmon prinderit te mesojne se si hapen llogari bankare te cilat i sponsorizon qeveria kanadeze per arsimimin e femijeve.

A group of people on a stage

Description automatically generated

A person standing next to a child

Description automatically generated

A group of people posing for a photo

Description automatically generated

A yellow card with a bouquet of flowers on a table

Description automatically generated

Femijet e shkolles shqipe urojne mamate per arritjet e tyre ne gjuhen shqipe

A group of women standing together

Description automatically generated

Njohurite e fituara gjate ketij trajnimi zbatohen ne praktike duke organizuar veprimtari te ngjashme me ato qe organizohen ne shkollat kanadeze.

……. dhe perfundimi i sukseshem i projektit, 16 Maj 2023! I gjithe komuniteti shqiptar gezon me ne.

A group of women holding sashes

Description automatically generated

A person in a dress talking to another person

Description automatically generated

Disa foto nga ceremonia e fundit te projektit per diplomimin e ketyre mamave te mrekullueshme:

A person receiving a trophy from another person

Description automatically generated

A group of people standing around a table

Description automatically generated

A person holding a bunch of paper

Description automatically generated

A group of women sitting on a stage

Description automatically generated

Diplomat gati…….. Ceremonia fillon

May be an image of 11 people and text that says 'WE ARE SOPROUD OF YOU'

Cdo gje i dedikohet “vendit ku na ka rene koka”.

Komuniteti shqiptar ne Calgary, Kanada gezon per arritjet……udhetimi vazhdon.

Feja në Kçirë

July 24, 2023 by s p

Lekë Gjoka, Kçirë/

Kçira, ka qenë dhe është e gjitha e besimit katolik, famulli në vete e Dioqezes së Sapës, qe në vitin 1291 me ipezhkëv të parë Pjetri I.

Kisha, ka qenë në mes të fshatit, sepse banorët e hershëm të Kçirës, kanë jetuar në Kçirë të poshtme dhe kishagji, pasi ishte e mbrojtur nga erërat e ftohta të veriut, toka të mjaftueshme dhe shumë pjellore, të krijuara nga lymi i Lumit Gomsiqe, pyje për kullosë bagëtish e dru zjarri për ngrohje, ujë vade e të pijshëm, për atë popullsi të pakët.

Kisha emertohej, kisha e Sh’Totrrit, është kishë varrezash për lagjet Plet, Rrukaj, Kishagji, Luf, Uraj dhe Vmerez, që përbënin 2/3 e fshatit Kçirë. Burimet gojore tregojnë: Se këtë kishë turqit e kthyen në xhami, duke i vënë minaren me yll e hëne.

Duhet theksuar nga ana e tjetër, se asnjë Kçiras nuk u konvertua në islam, dhe Kçirësit kështu e lanë në pamjen e jashtme dukej xhami dhe brenda thuhej Rruzarja e shenjt.

Kështu vazhdoi deri në vitin 1848, kur ketë kishë e dogji Begolli i Pejës. Në vitin 1848 krerët e Kçirës, mblodhën katundin dhe vendosën të mos i paguanin taksat Begollit.

Pashaj, erdhi me ushtri të madhe, ku dogji 40 shtëpi dhe vrau disa kryengritës, sikurse shkruhet në histori. Kisha katolike, u rindertua nga famullitari dom Jak Negri, gjatë vitit 1851-1855. Me rritjen e numërit të popullsisë së Kçirës, banorët u shtrinë me banesat e tyre përgjatë Luginës se Gomsiqes nga zona e veriut, duke krijuar kështu dy lagje të reja, Kçirçn e epër dhe Planin.

Për këto lagje në fjalë, u ndërtua një kishë e re katolike, në vitin 1800, e cila mori emrin kisha e Shën Gjergjit dhe e shenjtit Baft, që u zgjerua në vitin 1863 nga meshtari dom Jak Plezha.

Edhe kjo kishë ishte kishë varrezash për lagjet Kçirë e epër, Pla dhe Zagrada. Kjo kishe ishte e ndërtuar me gur gëlqeror, të gdhendur me daltë nga mjeshrit duarartë kçiras.

Në muajit qershor-dhjetor të vitit 1915, kçirasit luftuan kundër Esat Bej Toptanit, që i printe ushtrisë serbe. Më 25 shtator 1915, ushtria serbe hyri në Kçirë, dogji të gjithë shtëpitë dhe kishën me gjithë dokumentet, që ajo kishte brënda.

Kësaj lufte heroike, poeti popullor Pernush Gega, i ka thurur një këngë trimërie, që këndohet me çifteli në fshatra e më gjërë.

Lufta kundër Esat Pashës

Janë mbledh shkodra, e bëjnë kuvend,

Merren vesht o turq e t’kshtene

Na ka ardh, ky pashe me rrene

Thotë jam turk, e po pij venë

Po pij venë, po pij raki

Ramazan, ka thanë nuk di

Rrene, jam Shah përmbi Shqipni

Ai Dom Ndoci, isht kone Dai

Po bashkon, tha 100 shpi

Qaj Ndrek Ndoj, u ka pri

Qysh t’ja bajm moj famulli

Fammulli qysh po m’thoni

Si t’ja bajm mor Zef Nikolli

Me i dhan pushken ktij manovi

Ky manov me kto magjupe

Kane ardh qenat me na tut

Lypin mish, e lypin buke

Kekan ba marak për luftë

Fort për luftë jan ba marak

Po luftojn nja dy sahat

Dy sahat e gjithë një ditë

Maje Lehes, kanë zanë një pritë

Nikoll Gjini me komite,

A nis pushka nëpër dritë

Shum janë vra ma shum kan ik

Qa asht kjo luftë o prej Bojeti

Qaj Ndue Hila e dom Lareci

Thon çfarë asht ky far kjameti

Si bim n’dorë pa u ba gazepi

Pasha çadrat ku na i ngrehi

Pasha çadrat ku i ka ngul

Ka Qafe Rrasa në Korthpul

Kapne pushkën kush asht burr

Kapne pushkën kush asht djal

Paska ardh o Kçira mbare

U nis lufta balle për balle

balle për balle kishin luftue

Istikami me gjak a mblue

Shum kan vdek e shum varrue

Shum kan mbet n’ket istikam

Qaj Gjok Kola pelivan

Kollaj iken nuk e ban

Paskan ik Shkoze e Gojan

Ka met Kçira, pa kerkan

pa kerkan kjo Kçira e shkrete

Taksirat i paska gjet

Mashkujt vra e shpijat djege

Aj Dom Ndoci dul te kisha

Unë t’a disha nuk ja nisa

Se po me ik Thaçi e Berisha

Në katër qoshet u thy komita

Deshti Zoti su korita!

Si rezultat i shtimit të popullsisë nga lagjet e vjetra Kçira e poshtme uraj e kishagji familje të tëra të këtyre lagjeve dulen me jetu në Luf dhe lindi nevoja e ndërtimit të një kishe të re në vitin 1928, në fushë të Bulsharit, me terren më të përshtatshëm se dy kishat e përmendura më lart, kishë famullitare me çelë të priftit me pronë toke, pyje e livadhe dhe ujë të bollshëm vade e të pijshëm.

Në këtë kishë shugurohet prifti i parë kçiras At Paulin Margjokaj me 26 mars 1932, ku ishte i pranishëm ipeshkvi i Sapës imzot Zef Gjinali, dhjetra priftërinj e xhakonj të dioqezës si dhe banorë të fshatit shtëpi për shtëpi.

Të afërmit e familjes së priftit, u shtruan një drekë festive të pranishmeve për gëzimin, se doli një prift nga familja e Margjokës. Kjo kishë mban emrin e shenjtit Shën Koll, që kçirasit i ndezin qirinj çdo 5 dhjetor dhe e festojnë me miq.

Kjo shtëpi e Zotit, ka shërbyer në edukimin shpirtëror të besimtarëve deri në mars të vitit 1967. Këtë kishë nuk e dogjën turqit as serbët, por e persekutoi dhe e masakroi regjimi i pafe e i paatdhe i Enver Hoxhës.

Viti 1967, do të mbahet mend si viti i shkatërrimit të bazës materiale të fesë të të gjitha besimeve.

Prifti i fundit, që u përzu nga Kçira ishte dom Mhill Troshani. Ai ishte një shërbestar i përvujtur i mësimeve të Krishtit, por dhe një punëtor i palodhur, i dijshëm, që punonte në pronën e vet. Duart i kishte me kallo si të bujkut. Ne bahçen e tij kishte perime, hardhi, pemë drufrutore, por nuk mungoninn edhe lulet e shumëllojshme e shumëngjyrëshe.

Ai ishte shumë i lidhur dhe i dashur me grigjen e vet, i mësonte si të punonin, si të edukonin fëmijët, si te jetonin me djersë të ballit.

Për këtë arsye, ditën e largimit të tij ishin dhjetra besimtarë, duke e ndihmuar për mbajtjen e plaçkave nga çela e priftit në fushë të Bujarit deri në rrrugën nacionale Pukë-Shkodër.

Ndarja me priftin, ishte e dhimbshme mallëngjyese e jo si në disa vende të tjera, që priftërinjtë përbuzeshin gjatë përcjelljes. Bashkë me te ikën edhe dy murgeshat: Motër Lula nga Zadrima dhe motër Tereza nga Shkodra. Edhe këto motra ishin shumë të dashura nga fshatarët dhe u përcollën me shumë respekt.

Tani kçirasit ngelën pa prift dhe nuk kishin ku t’a gjenin dhe ku të ankoheshin, se ishte njësoj në të gjithë Shqipërinë.

Të dhënat gojore, tregojnë se rreth vitin 1680 ipeshkvi i Sapës e la Kçiren pa prift. U mblodhën krerët e Kçirës dhe zgjodhën 3-4 të rinj të fuqishëm, te guximshëm me kuaj, që të shkojnë në Vig të marrin priftin.

Të rinjtë shkuan natën në çelën e priftit dhe i thanë: “Bahu gati se kemi ardh me t’marre”. Prifti mblodhi petkat dhe erdhi te kisha e Sh’Totrrit, pa dalë drita. Ipeshkvi ndërhyri, që prifti të shkoj në vend të vet, por kçirësit nuk e lëshuan dhe u zotuan se do t’a mbajnë priftin vet, që të mos i mungojë asgjë.

Si e larguan nga Kçira Patër Mhillin e ngarkojnë në një punë të rëndë në ndermarrjen e tullave dhe tjegullave në Shkodër, punë shumë të rëndë për moshën e vjetër dhe shëndetin e tij të pakët.

Por edhe këtu se linin rahat, e përgjonin, e tallnin, e spiunonin. Një ditë një punonjës i Sigurimit Sekret të Shtetit komunist e pyet: “A të erdhi keq qe u prishën kishat!?” – Nuk merzitëm për një punë, që do të rregullohet shpejt, ishte përgjigja e tij.

Asnjë akuze meshtari ynë nuk e pranoi. Ai në gjyq, duke sfiduar Prokurorin dhe gjyqtaret e shtetit komunist qëndroi heroikisht. Ai u denua me 17 vjet burg, ku kreu 3 vjet e 9 muaj. Vdiq në shtëpinë e kushëririt të vet, Pjetër Zef Ndreca, i cili e përcolli me ceremoni në banesën e fundit taman si prift.

Pas heqjes së bazës materiale të fesë, komunizmi në Kçirë, nuk i rrafshoi kishat, por i përdori për magazina prodhimesh bujqësore, për brigadën e kishagjive dhe Kçirës së epërme, ndërsa kishën e Fushës së Bujarit e ndanë në dy dhoma, njëra për klasë fillore dhe tjetra për dhomë muze.

Ajo kështu vazhdoi deri në vitin 1989, kur keqberësit e rrafshuan, duke grabitur paisjet e shkollës, bankat, tavolinat, dogjën librat dhe fotot, hoqën dyert e dritaret.

Këtë fat pati edhe dhoma muze e fshatit, që e plaçkitën dhe e dogjën. Gjatë 23 vjetëve kçirasit pa prift dhe pa kishë asnjëherë nuk e hoqën besimin në Zot.

Ato festonin festat fetare fshehurazi partisë komuniste ateiste, mbanin krezhem, lëshonin dhe dëgjonin Radio Vatikanin në gjuhën shqipe, shkonin te kisha e Laçit, gjatë 13 të martave të Shën Ndout. Ato thonin rregullisht Uratë në dimër e veçanerisht në krezheme, Rruzaren, i mësonin fëmijët me ba kryq e me thënë çdo ditë uratë, pra e ndjenin shpirtërisht kthimin e lirimit të besimit, dhe kjo ditë e lumtur erdhi në vitin 1990, e cila u vendos më në fund edhe ne Kushtetutë.

Kçirasit mezi e prisnin këtë gëzim dhe me besimtarët e Kçirës si: Marka Cub Perdeda, Nikoll Zef Lleshi, Pashuk Mark Gjoka, Frrok Mark Gjergji, Ndue Doda, Prendush Mark Pjetri, Gjon Makeshdedaj dhe Dod Keçi gjeten priftin në Shkodër, dom Gjergjin, i cili kishte punuar në Korthpulë dhe i kishte shpëtuar gjenocidit komunist.

Prifti i thyer në moshë erdhi pa pritesë dhe u shërbeu kçirasve si për pagëzime femijësh, kurorëzime nëpër shtëpiat e njerëzve, sepse kishat ishin të papastra, por shpejt kishat u pastruan nga besimtarët dhe u bënë të gatshme për meshë.

Në vitin 1993, filloi ndërtimi i kishës së re në fushë të Bujarit, pak metra më poshtë, se kisha e vjetër e shkatërruar.

Ajo u ndërtua me kontributin e kçirasve dhe kontributin e dom Anton Kçirçs, me 10 mijë dollar, që i dhuroi nga vetja, dhe 18 mijë dollarë nga ndihmat e kosovarëve.

Më 13 tetor 1995, dom Anton Kçira celebroi meshën e parë, duke qenë kisha e re më e madhe bashkohore plot e përplot.

Gjatë vitit 1990-1999, ipeshkvi dërgonte herë një prift herë një tjetër, për të thënë meshë në Kçirë.

Në vitin 1999, ipeshkvi i Sapës cakton prift për Kçirën dom Giovanni nga Italia, një i ri plot enërgji e përkushtim ndaj fesë dhe komunikues e i dashur me të gjithë besimtarët e vet dhe mjaft tërheqës për fëmijët vendas, sepse u krijonte kushte të mira, për katekizëm dhe organizonte gara sportive dhe lojëra popullore brenda kishës famullitare, por edhe në mes famullive të tjera, brenda dioqezës së Sapës.

Dom Giovanni, përveç detyrës kryesore të edukimit shpirtëror, që e bënte shumë mirë, ai kishte njohuri edhe shumë deshirë e vullnet për zhvillimin e bujqësisë e blegtorisë në pronën e kishës, duke krijuar një fermë të përparuar e të fuqishme, që e pagëzoi me emrin: “Qendra për zhvillim Shpirtëror, Shoqëror dhe Bujqësor At Mhill Troshani”.

Në këtë fermë, ai kultivoi vreshta, luleshtrydhe, manaferra, sherbelë, rozmarinë etj., lule të shumllojshme, pemë si: arra gështenjë, mollë, dardhë e kumbulla.

Për punimin e këtyre prodhimeve, meshtari bëri punishte rakie, vere, reçelrash dhe likerna të ndryshme, që i dërgonte në treg. Në fermën e tij, ai mbante shumë derra, për mish dhe për treg. Po kështu ai kishte edhe pula për treg.

Ai bëri nje fabrikë të vogël salami, me cilësi të mirë, ku gjithashtu prodhonte edhe proshute për treg. Përpunimet e produkteve për fermën e tij, ai ka marrë edhe punëtorë nga Kçira, duke i marrë e duke i mësuar, kualifikuar dhe ka zbutur pak varfërin dhe ulur papunesinë në krahinë.

Për menaxhimin e punëve në fermë, shitjet dhe blerjet e mallrave, që prodhoheshin në fermë, rol të rëndësishëm luan edhe bashkëfshatari ynë Dod Morina.

Në vitin 2021, si familltarë në Kçirë vjen dom Zefi nga Dushi i poshtëm, nip Kçirë, i ri i dashur plot enërgji i çiltër e i qeshur, me grigjën e tij, duke ecur në vazhdën e paraardhësve të tij.

Në vitin 1997, u ndërtua kisha e “Zemrës së Krishtit” në Pla, ku prift ishte dom Marçelo (kroat), ndërsa në Plet në vitin 2021, u inagurua kisha e Shen Jozefit, nën drejtimin e priftit dom Zefi.

Kështu Kçira sot ka 6 kisha katolike, që tregon dashurinë e pakufijshme të kçirasve ndaj fesë katolike dhe Shtëpisë së Zotit.

Mitomania, Personalitetet e Mëdha dhe Historia: 4 Fake News bombastike të tipit “Made in Albania”

July 24, 2023 by s p

(Melsen Kafilaj –Studiues)/

Ballkani, siç e emërtoi në vitin 1808 gjeografi gjerman, August Zeune apo siç duhet të quhet realisht Rajoni i Evropës Juglindore është një Rajon i cili ndryshe nga rajonet e tjera të Evropës krahas të tjerash ka edhe një karakteristikë tejet specifike: shquhet për mitomani dhe mitofili.Aq i vërtetë është ky konstatim saqë shpesh vihet re edhe fenomeni i “përvetësimit të figurave historike të njëri-tjetrit”, ndodhin sherre banale virtuale mes anëtarëve të kombeve të Rajonit në fjalë apo madje edhe ngërçe diplomatike shtetërore të përmasave ndërkombëtare. Mitet, këto ëndërra publike të transmetuara nga njëra gjeneratë në tjetrën dhe të deklamuara me një pathos Dionisiak, rrotullohen në këtë Rajon rreth një ndjenje të vetme: asaj të Madhështisë.Si karburant për këtë mitomani mund të shërbej lashtësia dhe etnogjeneza, fisnikëria e gjakut, aftësia qytetërimore, feja, historia (e cila shpesh është më tepër narrativë mitike sesa histori), nxjerrja e figurave të mëdha me impakt botëror prej etnive respektive e kështu me radhë. Përjashtim në këtë drejtim nuk bëjmë as Ne Shqiptarët.

Por ç’është Mitomania?! Mitomania, nëse i referohemi njërit prej përkufizimeve të Fjalorit Psikologjik të Shoqërisë Amerikane të Psikologjisë (APA) “është një interes jonormal për Mitet, tek të cilat Individi mund ta besoj dhe marr fantazinë për realitet dhe një tendencë e theksuar për të fabrikuar histori të pabesueshme” (Vandenbos, 2015:684).Mitofilia, nga ana tjetër është dashuria për këto mite, një devocion ky në Ballkan edhe më i madh se ai i treguar ndaj Zotit dhe Shenjtëve.Duke qënë të tillë, nuk është e rastësishme që fake news në këtë Rajon të jenë të shpeshta.Mitomania në Shqipëri ka forma të ndryshme por një prej formave më klasike është “tendenca për të bërë çdo personalitet të madh botëror me gjak shqiptar”.Këtë “eksportim të madhështisë së gjakut shqiptar” imagjinata jonë mitiko-poetike e ka çuar shumë larg. Aq larg saqë personalitete të jetës politike, kulturore a shkencore botërore si George Washington, Napoleon Bonaparte, Nicola Tesla apo së fundmi edhe presidenti turk, Rexhep Tayip Erdogan të jenë të gjithë “me gjak shqiptar”.Ler ti marrim me radhë dhe trajtojmë këto 5 fake news bombastike të përhapura në masë në Media apo Rrjetet Sociale të cilat çdo shqiptar i mirë, i thjeshtë dhe fisnik me të vërtetë i beson.

George Washington ishte me gjak shqiptar nga ana e Nënës

Sipas mitit në fjalë Mary Ball Washington, nëna e “Atit Themelues të Shteteve të Bashkuara” George Washington e kishte emrin Marije Bala dhe ishte me origjinë nga Peja.Në të vërtetë, nëse i referohemi informacionit të marrë prej Librarisë Presidenciale George Washington në Mount Vernon dhe biografit të Washingtonit, John H. Rhodehamel, Mary Ball ka lindur në vitin 1707 në Epping Forest, Virginia nga bashkimi i Joseph Ball dhe Mary Johnson (p.13). Gjithashtu është fakt, se duke nisur me biografin e parë të George Washingtonit, Mason Weems dhe duke u konsultuar me atë më të fundit, Ron Chernow nuk gjen “asgjë shqiptare” në lidhje me pemën gjeneaologjike të Heroit Amerikan.Gjithë të tjerat janë trille fantastike të cilat Arsyeja dhe Logjika e shëndoshë nuk mundet kurrësesi që ti pranojnë.

Napoleon Bonaparte kishte gjak shekullor shqiptar në venat e tij

Nëse në Antikitet thurësit e miteve kanë qënë më së shumti priftërinjtë dhe poetët, në ditët tona stafetën e kanë marr padyshim historianët entuziastë, publicistët pasionantë dhe profesorët.Eshtë interesante të vëresh që mitin e një Napoleoni me gjak shekullor shqiptar e kanë fabrikuar dhe hedhur për qarkullim publik nw Shqipwri pikërisht këta të fundit.Disa shkojnë aq larg saqë e çojnë këtë origjinë në Ilirinë e Jugut gjatë Periudhës Romake, të tjerë orvaten ta shpjegojnë këtë prejardhje përmes një morie emrash fisesh a familjesh fisnike të përmëndura dhe ndërlidhjesh që vetëm fantazia e tyre pegasiane mund ti arrij, ndërsa ca të tjerë megjithëse i mëshojnë hipotezës së një origjine të tillë arvanitase të Perandorit, tregohen më diplomatë duke theksuar se “prejardhja e Napoleonit ka mbetur një enigmë”.Studiues seriozë si André Castelot (Napoleon, 1968), Jacques Godechot (Napoleon, 1969) dhe së fundmi Andrew Roberts (Napoleon the Great, 2014- fituese e Çmimit të Madh të Fondacionit Napoleon) e përjashtojnë katërcipërisht këtë hipotezë, duke theksuar që Familja “Buona Parte” ishin pronarë të mëdhenj tokash me origjinë nga Firenze (Ky mbiemër figuron në regjistrin e këtij Qyteti që prej vitit 1261) teksa një prej pinjollëve të kësaj familjeje, Francesco Buonaparte qe i pari që emigroi për në Korsikë në vitin 1529..Ipse facto, vendlindja e Napoleonit është Ajaccio, Korsikë ndërsa prejardhja e tyre është Italiane.

Nikola Tesla ishte me gjak shqiptar nga ana e Babait

Tesla, një prej Gjenive më të mëdhenj të Shek. XX dhe “master-brain” i një sërë shpikjesh civile-ushtarake të aplikuara në kohën tonë, sipas mitit më të fundit ishte me gjak shqiptar nga ana e Babait (një mitolog tjetër thotë nga Nëna, Georgina Gjuka).Sipas rrëfenjës në fjalë, familja e Teslës ishte nga Sanxhaku ndërsa babai i tij, Milutini (Shqiptar me emër të tillë vetëm Mitologu e gjen) ishte shqiptar orthodox, i cili shërbeu si prift dhe që më vonë u largua në drejtim të Kroacisë, ahera pjesë e Perandorisë Austro-Hungareze.Por a ka ndonjë dokument në të cilin mund ta bazoj pohimin e vet, këtë mitologu nuk mund ta thotë. Kjo për faktin e thjeshtë se miti ndryshe nga historia bazohet tek fantazia dhe imagjinata dhe jo tek kultura e dokumentacionit.Mitologu vazhdon duke insistuar që emri i Teslës, Nikola është tipik shqiptar, dmth Nikolla.E vërteta historike është që Tesla e mori emrin e vet prej gjyshit nga ana e nënës, Nikola Mandić (gjithashtu prift orthodox në fshatin e tij).Një fakt tjetër historik është se teksa ishte student në Graz të Austrisë Tesla ishte edhe Kryetar i Shoqatës së Studentëve Serbë.Gjithashtu ai u nderua me një sërë urdhërash të lartë prej Serbisë, ku më i herëshmi është Urdhëri Mbretëror i Shën Savës, dhënë në vitin 1892.Për rrjedhojë, të pranosh një Tesla me gjak shqiptar është po aq absurd sa pretendimi i një Skënderbeu me gjak sërb.

Rexhep Tayip Erdogan është me gjak të hershëm shqiptar

Mitomanët në Shqipëri janë gjithëfarësojësh por më përfaqësuesit janë; 1) Mitomanët e Alien-Illyrit, 2) të Kryqit, 3) të Hënës dhe 4) ata Kozmikë.Secili prej grupeve të përmëndura ka kanalin e tij komunikues ku shpërndan opinionet, besojmat dhe mitet e veta.Kështu psh, në njërin prej këtyre kazanëve mediatikë jepet dhe shpërndahet me bujë lajmi bombastik se Presidenti i Turqisë, Rexhep Tayip Erdogan është me gjak të hershëm shqiptar nga Kraja e Malit të Zi.Mitologu e merr “ad literam” frazën e lëshuar prej tij “Jam rritur nga nënë shqiptare” gjatë takimit me Presidentin Nishani në vitin 2016, e shkëput nga konteksti, i jep krahë të lirë fantazisë dhe del në konkluzionin e dëshiruar paraprak.Sipas logjikës së tij simpliste, meqë Erdogan ka lindur në Güneysu (Rize) dhe Güneysu (Rize) banohej nga shqiptarët, ahera edhe Erdogan është shqiptar. Ndërsa Erdogan e pretendon prejardhjen e rrënjëve të tij familjare prej Batumit të Gjeorgjisë (deklaratë e vitit 2013) në vitin 2014, siç shprehet gazetari turk dhe eksperti i Lindjes së Mesme, Cengiz Çandar ai e mohon këtë fakt.Por çfarë thonë studiuesit për këtë gjë?! Politologu i Universitetit të Utah, Mehmet Hakan Yavuz në librin e tij “Secularism and Muslim Democracy in Turkey”(2009) shprehet se vendlindja e tij është Qyteza e lartpërmëndur (p.123). Të njëjtin qëndrim mban edhe biografi i tij “zyrtar” Mehmet Karahan i cili në broshurën e tij apoteozoike “President Erdogan’s Biography” (2019) shkruan: “Vendlindja- Qyteti i Rizes”.Por asnjëri prej tyre nuk flet për “përkatësinë shqiptare” të Presidentit në fjalë.Mitomanëve tanë që bëjnë çmos që ta “shqiptarizojnë” Idhullin e tyre turk dhe ta duan po aq sa Allahun, i këshilloj dashamirësisht që të falen dhe bëjnë sadaka sepse sipas “Umm al-Kitāb” janë në gjynah.

Si përfundim, mund të themi se pavarsisht këtyre 4 fake news spektakolar, nga gjaku shqiptar kanë dalë me të vërtetë një sërë personalitetesh dhe figurash të mëdha (shenjtë, muratorë, muzikantë, arkitektë, piktorë, gjeneralë, dukë, papë, perandorë, sadrazëmë, pashallarë, etj) të cilat as Vulgu dhe as Paria nuk kanë dëshirë dhe as interes që ti di.Me studiuesin e ndjerë Moikom Zeqo dhe disa studiues të tjerë në vitin 2019 i propozuam “ekspertëve” të Ministrisë së Kulturës për bërjen të mundur të një botimi të tillë por mesa duket qe një kërkesë “e rënë në vesh të shurdhët”.Shqiptarët nuk kanë nevojë për të përvetësuar dhe shqiptarizuar personalitetet e mëdha e të gjithë botës për të treguar sesa të mëdhenj që janë.Nëse do të njihnin ca më mirë historinë e tyre, do ta kuptonin që kjo Shqiptaromani histerike, me fake news kronik është e panevojshme dhe figurat që kanë do të ishin mëse të mjaftueshme për ti bërë krenar si komb dhe për ta mbajtur kokën lart.