Archives for July 2023

“BLIFF ORGANIK” NJË MARKË KOMBËTARE NË KËRKIM TË TREGJEVE NDËRKOMBËTARE

July 15, 2023 by s p

Sokol Paja/

Erëblina Avdijaj, themeluese e kompanisë “Bliff Organik” në një rrëfim dhënë editorit të gazetës “Dielli” të Vatrës në New York, Sokol Paja, tregon suksesin e një marke shqiptare udhëhequr nga një patriote e lindur në Zvicër dhe e kthyer në Kosovë për të zhvilluar ekonominë vendase, punësimin, fuqizmin e gruas në shoqëri dhe eksportimin e produkteve shqiptare drejt tregjeve ndërkombëtare. “Bliff Organik” ofron produkte shqiptare finale të bimëve mjekësore aromatike dhe çajrave në filter, të çertifikuara me standardin Organik XK-BIO-161 të akredituar nga Bashkimi Europian. Kuptimi i “Bliff” është bashkim i inicialeve të Erëblinës dhe motrave të saja.

Themeluesja e kompanisë Erëblina Avdijaj tregon për “Diellin” se: duke qenë se kompania eksporton mbi 95% në shtete të ndryshme, ideja lindi pikerisht këtu, pse mos të kemi edhe ne produkte me përpumim final Organik, për tregun vendorë, produkte autentike nga toka shqiptare”. Erëblina Avdijaj na kujton se: “Bliff Organik u lançua në treg në nëntor të vitit 2019, fillimisht lançuam 7 lloje të produkteve filter, dhe pas një viti të suksesshëm, në vititn 2020 lançuam edhe linjën me produkte refuz, ndërsa sot kemi gjithësej 17 lloje të produkteve, duke punuar vazhdimisht në shije te reja, dhe linje të re.

Ajo çka e bën të veçantë “Bliff Organik” dhe cilësinë e produkteve tregon Erëblina Avdijaj është percjellja zingjir nga kultivimi e deri ne përpunim final. Bimët pranohen të freskëta në kompani ku më pas bëhët tharja përpunimi selektimi dhe pastaj bimet pranohen në hallen e “Bliffit” ku bëhët procesi final, pra përpunimi në filter dhe paketim final. Afati i qëndrueshmëris së produkteve është 3 vite, mirëpo avantazhi tjetër i “Bliff” është se ato gjithmonë prodhohen të freskëta në sezonin e produktit vit për vit, garanton Erëblina Avdijaj. “Bliff Organik” vit pas viti vazhdoi zhvillimin, rriti kapacitetet prodhuese, zgjeroi llojshmërinë në produkte, dhe përveç shtrirjes në tregun vendor tashmë produktet e “Bliff Organik” gjenden edhe në shtetet europiane si Zvicër, Gjermani, dhe Austri, rrëfen për Diellin e Vatrës Erëblina Avdijaj.

“Bliff Organik”, përveç prodhimit të çajërave organik, tashmë ka zgjeruar përpunimin e bimëve mjekësore aromatike në shkopinjë me veti qetësuese dhe relaksuese, të cilat eksportohen jashtë Kosovës. Gratë e punësuara, me shkathtësitë e tyre po krijojnë të ardhura për veten dhe familjet e tyre, e gjithashtu edhe po ndihmojnë në zhvillimin ekonomik të komunitetit. Qëllimi i biznesit kur fokusohet jo vetëm te marka por edhe ndikimi i drejtëpërdrejtë në shoqëri e bëjnë edhe më fitimprurës por edhe më të dobishëm për individin, shoqërinë dhe shtetin.

“Bliff Organik” u themelua nga një femër dhe ka për qëllim ti ndihmojë, ti integrojë e fuqizojë gratë. Në vitin 2022 arritëm ti punësojmë 15 gra dhe planifikojmë që ky numër të vazhdojë të rritet pasi “Bliff” këtë vit po ashtu u bë pjesë e panaireve ndërkombëtare, duke prezentuar prodhimet e çajrave të Kosovës, dhe duke krijuar partneritet ndërkombëtar, na tregon Erëblina Avdijaj. Nëse nuk do kishte përkrahjen e organizatave partnere, suksesi nuk do të ishte i njëjtë. Themeluesja Erëblina Avdijaj në përmbyllje të bisedës me editorin e “Diellit” shprehet se “Bliff Organik është shumë falenderues ndaj të gjithë atyre të cilët besuan fillimisht në idenë dhe vendosën ta përkrahin këtë iniciativë biznesi, duke filluar nga Organizatat ndërkombëtare si USAID, PPSE, e deri te kompanitë të cilat e japin shtytjen finale në tregun vendor, dhe atë të huaj sikur R&B company” citoi ajo.

Sipërmarrësja Erëblina Avdijaj ka lindur më 28.06.1990 në Luzern të Zvicrës, ekonomiste me profesion. Sipërmarrëse dhe aktiviste për fuqizimin e grave në shoqërinë shqiptare. Në vitin 2000 pas përfundimit të luftës në Kosovë, prindërit e Erëblinës vendosen të riktheheshin përfundimisht në vendlindje ku ajo vazhdoi shkollimin në Istog, dhe përfundoi studimet e larta në drejtimin Ekonomik, Financa. Pas diplomimit vazhdoi të ushtrojë detyrën e saj si Ekonomiste në kompaninë Agroproduct shpk. Në vitin 2016 Erëblina themeloi një ide biznesi e cila paraqitej si degë e shkëputur nga kompania e babait të saj Halit Avdijaj themelues i kompanis Agroprodukt sh.p.k, kompani kjo lidere në rajon dhe më gjërë për grumbullimin e bimëve mjekësore aromatike dhe frutave malore si lëndë e parë. Në vitin 2022 Erëblina u shpall edhe Ambasadore për paqe, nga Federata e paqes Universale në Kosovë. Në vitin 2023 u botua në librin “ Shijet e Dukagjinit“, libër ky i përzgjedhur me histori të sukseseve dhe frymë të ndryshimëve në shoqëri.

Dëshmi dhe kujtesë

July 15, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Debati i madh midis teoricienëve të kujtesës gjatë njëqind viteve të fundit ka qenë nëse njeriu është relacional apo absolut. Shkolla relacionale argumenton se sistemi ynë i kujtesës ruan informacion në lidhje me marrëdhëniet midis objekteve dhe ideve, por jo domosdoshmërisht detaje rreth vetë objekteve. Ky quhet edhe këndvështrim konstruktivist, sepse nënkupton që, duke mos pasur specifika shqisore, ne ndërtojmë një paraqitje kujtese të realitetit nga këto marrëdhënie (me shumë detaje të plotësuara ose të rindërtuara aty për aty).

Teoria tjetër është ajo e ruajtjes së të dhënave. Mbështetësit e kësaj pikëpamje argumentojnë se kujtesa është si një magnetofon ose videokamera dixhitale, duke ruajtur të gjitha ose shumicën e përvojave tona me saktësi.

Dëshmitë për konstruktivistët vijnë nga studimet në të cilat njerëzit dëgjojnë fjalimin (kujtesa dëgjimore) ose u kërkohet të lexojnë tekst (kujtesa vizuale) dhe më pas raportojnë atë që kanë dëgjuar. Në studim pas studimi, njerëzit nuk janë shumë të mirë në rikrijimin e një llogarie fjalë për fjalë. Ata mbajnë mend përmbajtjen e përgjithshme, por jo formulimin specifik.

Disa studime të tjera tregojnë gjithashtu papërsosmërinë e kujtesës. Ndërhyrjet në dukje të vogla mund të ndikojnë fuqishëm në saktësinë e rikthimit të kujtesës. Siç është rasti me dëshmitë në sallën e gjyqit. Subjekteve iu shfaqën videokaseta dhe u bënë pyetje kryesore në lidhje me përmbajtjen. Nëse tregoheshin dy makina që mezi gërvishteshin me njëra-tjetrën, një grup subjektesh mund të pyeteshin: “Sa shpejt po shkonin makinat kur gërvishteshin me njëra-tjetrën?” dhe një grup tjetër do të pyetej: ‘Sa shpejt po shkonin makinat kur u përplasën me njëra-tjetrën?’ Zëvendësime të tilla me një fjalë shkaktuan ndryshime dramatike në vlerësimet e dëshmitarëve okularë për shpejtësinë e dy automjeteve. Një javë më pas, dëshmitarët u pyetën: “Sa xhama të thyer patë?” (Në të vërtetë nuk kishte xhama të thyer.) Subjektet të cilëve iu bë pyetja me fjalën e thyer në të kishin më shumë gjasa të raportonin ‘duke kujtuar’ xhamin e thyer në video. Kujtesa e tyre për atë që ata panë në të vërtetë ishte rindërtuar në bazë të një pyetje të thjeshtë që ia kishin bërë një javë më parë.

Pjesa më e madhe e hyrjeve dhe daljeve të trurit janë kontralaterale — truri i majtë kontrollon lëvizjen në gjysmën e djathtë të trupit dhe truri i majtë përpunon informacionin që sheh syri i djathtë. Një fotografi e kthesës së një pule iu shfaq në trurin e majtë të pacientit, dhe një shtëpi e mbuluar me borë në trurin e tij të djathtë (përkatësisht përmes syve të tij të djathtë dhe të majtë). Një pengesë e kufizonte shikimin e secilit sy në vetëm një fotografi. Më pas, pacientit iu kërkua të zgjidhte nga një grup fotografish atë që lidhej më ngushtë me secilin prej dy artikujve. Pacienti tregoi një pulë me trurin e tij të majtë (domethënë dorën e djathtë) dhe ai tregoi një lopatë me trurin e tij të djathtë (me dorën e majtë). Deri këtu, shumë mirë; pula shkon me kthetrën, dhe lopata me një shtëpi të mbuluar me borë. Por kur iu hoq pengesa midis syve dhe pacienti u pyet pse kishte zgjedhur lopatën, hemisfera e tij e majtë pa si pulën ashtu edhe lopatën dhe krijoi një histori që përputhej me të dyja imazhet. “Të duhet një lopatë për të pastruar strehën e pulave,” u përgjigj pacienti, pa vetëdije se ai kishte parë një shtëpi të mbuluar me dëborë (me trurin e tij të djathtë joverbal) ose se po sajonte një shpjegim aty-për-aty. Kjo shënon një tjetër provë për konstruktivistët.

Homazhe për njerëzit e lirisë

July 15, 2023 by s p

Sylë Ukshini/

14.07.2023- Homazhe tek Varrezat e dy dajave të mi Grusel e Bajram Sylejmani, si dhe të dëshmorëve të tjerë të UÇK-së të Zonës së Nerodimes (Ferizaj).

Gjithmonë ndiejmë obligim të bëjmë homazhe për njerëzit e lirisë, për ata që mposhtën errësirën serbe dhe për ata që u flijuan për lirinë e Kosovës dhe për ata që e shkërmoçën dhe e groposën pjesën e fundit të Jugosllavisë së Versajës.

Sakrifica sublime e dëshmorëve për lirinë është një trashëgimi e shenjtë e kombit. Është thirrja t’i shërbejmë Kosovës me të gjitha kapacotet dhe energjitë tona, t’i përkushtoheni të ardhmes sonë evropiane, në krah të aleatëve të mëdhenj, SHBA e BE, dhe kombeve të qytetëruara.

UÇK është historia jonë, është lufta jonë, është sakica jonë, është kujtesa jonë është krenari jonë, është referenca jonë, është frymëzimi jonë dhe mbi të gjitha është busulla jonë në rrugëtimin e konsolidimit të shtetit tonë të brendshëm dhe ndërkombëtar.

Prandaj, ndihem përgjithmonë krenar për veprën, sakrificën dhe rrugëtimin e tyre për liri dhe pavarësi

XHAMIA E HADUMIT, GJAKOVË, KOSOVË

July 15, 2023 by s p

Kristaq Balli/

Xhamia e Hadumit është një objekt fetar islam, si dhe një monument kombëtar arkitekturor në Gjakovë të Kosovës. Është ndërtuar në dekadën e fundit të shek. XVI

Në defterin zyrtar te Perandorisë të vitit 1571, Gjakova përmendet si fshat, ndërsa tregu i saj konsiderohet si qendër tregtare rajonale. Në atë periudhë, konkretisht në në vitet 1594/1595, Hadum Sylejman Efendia – i njohur si “Hadum Aga”, vendos ta financojë ndërtimin e një xhamie e cila do ta bartte emrin e tij. Pas ndërtimit të xhamisë në territorin e fushës së Jak Vulës, fillon zhvillimi i hovshëm i ekonomisë, pasi zejtarët nisin të vendosen në afërsi të objektit të saj. Në këtë mënyrë krijohet struktura e kompleksit të Çarshisë së Madhe, e cila më vonë luan rol të jashtëzakonshëm në zhvillimin social, ekonomik dhe kulturor të Gjakovës.

Sipas udhëpërshkruesit turk Evlia Çelebi, 70 vjet më vonë rreth fushës së Jak Vulës dhe Xhamisë së Hadumit ishin 2000 shtëpi, disa mesxhide dhe dy xhami monumentale, hane të mbuluara me plumb, hamami i bukur dhe 300 dyqane.

Xhamia e Hadumit si ndërtim arkitektural i takon formave klasike të xhamive të grupit të stilit kosovar. Xhamia është e mbuluar me kube, ka bazë katërkëndëshe kënddrejtë dhe minaren e cila del nga muri jugperëndimor me bazë në formë kënddrejtë. Planimetria dhe skema kompozicionale e saj përbëhet nga këto pjesë: salla e lutjeve, hajati – që zë vend në fasadën veriperëndimore të veprës, dhe minarja.

Po ashtu duhet përmendur se përreth xhamisë janë varret me nishane, të realizuara në plastikë guri, me gravurë, të mbishkruara në osmanishten e vjetër. Në të kaluarën në këtë pjesë të xhamisë varroseshin anëtarët e familjeve të njohura të Gjakovës.

Në kuadër të kompleksit të xhamisë ishin edhe hamami, i cili nuk ekziston më, Hani i Haraqive (ende ekziston, veçse i adaptuar, i transformuar gjatë kohës), ndërtesa e bibliotekës së vjetër, objekti nga viti 1671 (biblioteka nuk ekziston, u dogj nga forcat serbe gjatë luftës së vitit 1999 dhe në tërësi u rrënua në vitin 2000), si dhe mejtepi nga viti 1777, po ashtu i adaptuar.

Salla e lutjeve ka vëllim unik dhe është e mbuluar me kupolë. Kjo sallë ka planimetri katrore dhe në të hyhet nga dera e cila gjendet në fasadën veri-perëndimore. Salla, me vëllimin e saj unik, është e mbuluar me kube të konstruktuara drejtpërdrejt mbi të nëpërmjet trompeve në qoshet e mureve konstruktive. Madhësia, pra diametri i kubesë është 13.5 metra, kurse lartësia prej dyshemesë është 12.6 metra. Eshtë specifike se kubeja qëndron në tetë pilastra të forta dhe në konstruksion të trompeve. Kjo mënyrë e konstruktimit paraqet të vetmen zgjedhje të tillë ndërtimore në territorin e Kosovës.

Tremi apo hajati i xhamisë së Hadumit përfshin anën veri-perëndimore dhe ka një zgjidhje tradicionale të këtyre mjediseve të veprave klasike monumentale jo vetëm për Kosovën dhe pjesë të tjera shqiptare, por edhe për Ballkanin.

Si pjesë e skemës kompozicionale, si element i pandarë i xhamisë është edhe minarja, e cila si zakonisht zë vend në të djathtë të sallës së faljeve tek del nga muri jugperëndimor. Baza e minares ka planimetri, bazament kënddrejtë që vazhdon me papuçen në formë piramide të cunguar, që përfundon me një kornizë guri që del nga muri perimetral i elementit konstruktiv. Nga kjo pjesë fillon trupi i minares që ka formë shumëkëndore a poligonale. Trupi i minares nga korniza e parë shkon duke u ngushtuar deri në kornizën e dytë. Prej lartësisë së kornizës së dytë, trupi i minares, duke u ngushtuar gjithnjë lehtazi, mbaron me kornizën e tretë. Këtu trupi poligonal përfundon me kazanin a sherefen e minares. Sherefeja në lëshime anësore nga disa rende gurësh të latuar del nga muri poligonal perimetral i trupit të minares dhe kështu fiton një gjerësi sa për të lëvizur në rast nevoje, për kryerjen e ndonjë ceromonie të caktuar fetare: thirja e ezanit për tenbih etj. Kazani ka edhe parapetën e tij. Kjo pjesë, pra sherefeja, në xhaminë e Hadumit paraqet një pjesë ku prezantohen gdhendje në teknikë relievi, në plastikë të imët. Daljen në kazan e bën të mundur një deriçkë e ngushtë dhe e ulët. Konstruksioni i minares nuk mbaron me kaq, por tani mbi kazan vazhdon pjesa e sipërme, peteku i minares. Peteku mbaron me pjesën konike të quajtur qylah. Qylahu ka konstruksion druri dhe është i mbuluar e i veshur me mbulesë të plumbit. Në fund të minares, si element përfundimtar, njëherësh edhe element dekorimi; me cilësi artistike e estetike është edhe alemi i minares. Elemente të njëjta dekorimi prezantohen edhe në kubenë e sallës së faljeve të xhamisë së Hadumit në Gjakovë. Përveç të tjerash, funksioni i minares është që nëpërmjet shkallëve të saj, të arrihet në kazan-sherefe. Shkallët janë nga gurë njëpjesësh, të vendosur, konstruktuar edhe si pjesë të pandara të mureve konstruktive të minares, që vazhdojnë njëra pas tjetrës të lidhura deri në deriçkën e sherefes. Interieri i minares në xhaminë e Hadumit ndriçohet nga një numër i vogël dritaresh. Këto dritare kanë formë frëngjish. Ato, përveç funksionit të cekur, luajnë edhe rolin e ajrosjes së minares.

Në xhaminë e Hadumit, në veprën monumentale të mbuluar me kube si dhe në disa vepra të tjera të karakterit dhe tipit të përmendur në Kosovë, të ndërtuara në shek. XV, XVI e XVII, prezantohen edhe piktura, dekorime murale të cilat me ekzistencën dhe pamjet e tyre zbukuronin muret e objekteve fetare islamo-shqiptare.

Interieri, pamja kryesore e xhamisë, kubetë e hajatit, janë të dekoruara me piktura murale të punuara në teknikën seko (të thatë) . Motive kryesore janë peizazhet e stilizuara (në disa raste edhe me motive të arkitekturës popullore, kullave të Rrafshit të Dukagjinit) me selvi, natyra të qeta, yje bosh, motive arkitektonike të objekteve të kultit-xhamive, ornamente të botës bimore, figura gjeometrike dhe citate të Kuranit. Këto motive të prezantuara me përmbajtje të dekorimit të tyre në artin e Islamit, njihen si piktura murale me arabeska. Dekorimet e përmendura, paraqiten në kubenë kryesore si dhe ato në hajatin e objektit, në kurorë, nike, harqe dhe trompe. Ngjyra dominuese në këto dekorime janë: e kuqja, e kaltra, e gjelbra, okëra, e përhimta, e zeza e cila përdoret vetëm në citatet e Kuranit, si dhe në Emrin i Allahut, Muhamedit si dhe pasardhësve të tij. Dekorimet i takojnë stilit barok islamo-shqiptar, të realizuara në shek.XIX. Në xhaminë e Hadumit ka tri shtresa pikturale. Ekzistenca e shtresave në dekorimet pikturale është konstatuar gjatë punimeve konservuese-restauruese në vitit 1981. Me atë rast, në bazë të sondazheve të bëra në kubenë e mesme të hajatit, u vërejtën tri shtresa të pikturimit. Ndërkaq, në kubetë anësore kemi nga dy shtresa dekorimi. Motivet në shtresat e gjetura janë nga bota bimore dhe figura gjeometrike, ku dominon ngjyra e kuqe, e qeramidhes dhe e zeza. Motivet si dhe ngjyrat e janë karakteristike edhe për dekorimet e shtresës së dytë. Dy shtresat e para duhet t’i takojnë shek. XVII-XVIII. Shtresa e tretë dekoruese, ekzistuesja, në vitin 1842. Këtë të dhënë e dokumenton mbishkrimi dhe data e shënuar në timpanonin e portalit kryesor.

Restaurimi kryesori i xhamisë është kryer në dy faza, më 2003 dhe 2007 nën drejtimin e “CHWB” – Suedi (Trashëgimia kulturore pa kufij). Kjo organizatë ka marrë një donacion nga UNESCO-ja, për konservimin dhe restaurimin e dekoreve murale të brendshme dhe të jashtme (të hajatit) të xhamisë.

K.B.

Politizimi i regjistrimit të popullsisë

July 15, 2023 by s p

Nail Draga/

Regjistrimi i popullsisë do të mbahet në vjeshtë.

Sipas Drejtorisë së Statistikës(Monstat) bëhët me dije se të gjitha përgatitjet janë duke u kryer sipas dinamikës së planifikuar, ndërsa për komisionin regjistrues qe do të punojë në regjistrimin e popullsisë, ekonomive familjare dhe të banesave, do të mbahet në vjeshtë(1-15 nëntor), Qeveria ka ndarë 3 milion euro, që është dëshmi e sigurt që pas dy vitëve qytetarët do të kenë mundësi të deklarohen ne këtë proces i cili iu mundëson atyre të deklarohen për përkatësinë e tyre kombëtare, gjuhësore, fetare e gjinore si kudo në vendet demokratike.

Ndonëse regjistrimi i popullsisë është dashur të mbahet në vitin 2021, por për shkak të pandemisë coronavirusit, është shtyer për vitin vijues, si dhe më pas por definitivisht do të mbahet dy vite më pas në vjeshtë të këtij viti(1-15 nëntor).

Pikërisht në lidhje mbi këtë çështje sipas Parlamentit evropian, kohë më parë Mali I Zi është thirur që të realizojë regjistrimin deri në fund të vitit, sipas BE dhe standardëve ndërkombëtare.

Politizimi i regjistrimit të popullsisë

Çështja e regjistrimit të popullsisë në Mal të Zi ka përmasat e politizimit me tepër se ne vendet tjera. Në këtë aspekt vazhdimisht kanë debatuar partitë politike tëcilat janë ndarë në proserbe në njerën anë dhe ata malazeze në anën tjetër.

Në lidhje me këtë çështje në Mal të Zi madje ka pasur propozime qe të eliminohet struktura kombëtare, gjuhësore, fetare e popullsisë. Një deklarim i tillë nuk është mbeshtetur nga pozita aktuale ndërsa është insistuar nga opozita duke theksuar qe regjistrimi i popullsisë të shtyhet për vitin vijues , duke marrë parasysh stabilitetin shoqëror dhe politik.

Por, në sajë të zgjedhjeve të parakohshme parlamentare( 11 qershor 2023) n ë Mal të Zi kemi një realitet të ri në sajë të dekompozimit të skenës politike, ku koalicioni i cili llogaritet se do të jenë përbërësit e pushtetit, theksojnë se nuk ka pengesa qe të realizohet regjistrimi i popullsisë, në afatin e planifikuar.

Mjetet e siguruara për regjistrim

Nga subjekti Evropa tani që ka fituar më së shumiti mandate në zgjedhjet e fundit theksojnë se aktët ligjore në lidhje me regjistrimin e popullsisë janë miratuar , ndërsa mjetet financiare për mbajtjën e tij janë siguruar, andaj nuk ka asnjë arsy qe regjistrimi të mos realizohet.

Ngjajshëm mendojnë edhe partitë tjera të cilat do të jenë pjesë e shumicës parlamentare, ndërsa përjashtim bëjnë socialdemokratët(SD) të cilët theksojnë se nuk ka kushte për regjistrim deri në fund të vitit, edhe pse këtë veprimtari e vlerësojnë si të nevojshme.

Me herët nga Monstat-i kanë informuar se në regjistrimin e popullsisë do të marrin pjesë rreth 4000 regjistrues dhe në fletëregjistrim do të jenë rreth 50 pyetje.Në lidhje me realizimin praktik të regjistrimit të popullsisë qeveria ka ndarë 3.207.279 euro.

Diaspora me identitetin e vet

Si në regjistrimet e mëparshme edhe në këtë regjistrim do të evidentohet edhe diaspora. Por, çështja qendron se a do te kemi diasporë me të dhëna të kompletuara apo si çështje numërike. Në këtë aspekt regjistrimi i fundit të popullsisë(2011) ishte i dështuar sepse aty ajo na është prezantuar vetëm me numra, pa të dhënat identitare, diaspora ka qenë e evidentuar me tërë përmbjtjën e saj strukturaore, sikurse popullsia vendore.

Nuk ka dilemë se një veprim i tillë ishte në kundërshtim me të drejtën elementare të pjesëtarëve të popujve që janë vendosur në botën e jashtme që njihen me emrin e diasporës. Në këtë aspekt kemi diasporën e vjetër që njihet si historike, por edhe ate të kohës së re. Çdo tentim për të eliminuar të dhënat për diasporën ka prapavi politike, duke mos treguar të vërtetën, sepse ajo është pjesë e pandarë të qytetarëve të këtij vendi. Ndërsa sipas të dhënave që disponoj më shumë së dy të tretat e diasporës janë shqiptarë e boshnjakë e më pak janë malazias apo serb, që është dëshmi e pozitës dhe statusit të tyre kombëtar e social në Mal të Zi.

Shqiptarët, pjesë e komisioneve

Përveç se fletëregjistrimi duhet të jetë në gjuhën shqipe, praktikë e cila këtu është e pranishme nga viti 1971, përfaqësues të shqiptarëve duhet të jenë edhe pjesëtarë të komisioneve përkatëse. Këtu e kemi fjalën për ata komuna ku shqiptarët janë popullsi autoktone nga Ulqini në jug dhe Rozhaja në veri. Ata nuk duhet të jenë formal si pjesë të komisionit regjistrues, por edhe të marrin pjesë në përpunimin dhe me pas në publikimin e të dhënave. Vetëm me një qasje konstruktive dhe pa paragjykime mendoj se do të realizohet misioni i regjisrtimit të popullsisë, duke ofruar pamjen reale në çdo vendbanim e komunë në nivel shteti.

Në këtë drejtim partitë politike qe përfaqësojnë shqiptarët duhet të jenë aktiv, duke ofruar mbeshtetje kadrovike e logjistike në procesin e regjistrimit të popullsisë. Vetëm me një angazhim të tillë do të eliminohen defektët dhe paragjykimet sepse procesi i regjistrimet paraqet gjendjen reale të popullsisë sipas strukturave përkatëse si kudo në botën demokratike.

Regjistrimi obligim shtetëror

Në sajë të metodologjisë se regjistrimit të popullsisë opinioni i gjerë e ka të qartë se kemi të bëjmë me obligim shoqëror për çdo shtet. Madje dihet se përmes regjistrimit të popullsisë ofrohen të dhëna mbi numrin e banorëve, strukturën profesionale, kombëtare, gjuhësore, fetare etj. Po ashtu ofrohen të dhëna me lëvizjet migruese të popullsisë në vend apo në botën e jashtme. Të dhënat e tilla përpunohen dhe publikohen më pas të cilat ofrojnë të dhëna për planifikimin shoqëror dhe projekte të ndryshme zhvillimore.

Andaj në këtë aspekt nuk ka dilemë se publikimi i të dhënave të përkatësisë kombëtare të popullsisë do të jetë me interes sepse deri më tash në këtë aspekt ka vërejtje të mëdha, sidomos nga përfaqësuesit e serbëve të cilët theksojnë se numri i tyre është më i lartë se sa e ka paraqitur statistika zyrtare. Ne këtë aspekt, vërejtje kanë edh shqiptarët të cilët duke qenë popullsia e vetme josllave në këtë mjedis, kemi informacione se numri i tyre është paraqitur me i ulët se sa është realisht, qe e ka paraqitur statistika zyrtare.

Në lidhje me këtë çështje cekim se në regjistrimin e fundit të popullsisë(2011) sipas përkatësisë kombëtare janë deklaruar: malazeze(45%), serb(29%), boshnjak(8.65%), shqiptar(4.91%), musliman(3.31%) si dhe kroat(0.97%).

Nuk ka dilemë se në regjistrimin vijues të popullsisë do të ofrohen të dhëna me reale sipas përkatësisë kombëtare të popullsisë në Mal të Zi, duke eliminuar defektët në regjistrimet e mëhershme, duke qenë me transparente për qytetarët e këtij mjedisi.

(Korrik 2023)