Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for March 2025

Glauk Konjufca: Modeli fetar shqiptar vështirë të gjendet diku tjetër

by

Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës, Glauk Konjufca, mori pjesë në tryezën “Dialogu ndërfetar sipas modelit shqiptar”, e cila u mbajt sot në Katedralen “Nëna Terezë” në Prishtinë.

Gjatë fjalës së tij kryetari Konjufca tha se modeli shqiptar i bashkëjetesës fetare duhet të promovohet në mënyrë akademike dhe organizative, duke qenë se është një nga fenomenet e rralla në shoqëritë e sotme.

“Unë besoj vërtet që ekziston një model origjinal shqiptar i bashkëjetesës fetare, një model i cili është vështirë të gjendet diku tjetër. Historia e gjatë e popullit tonë të përvuajtur tregon se në asnjë moment nuk ka pasur një konflikt i cili ka bazë fetare. Kombi ynë është bartës i katër feve të mëdha monoteiste dhe është vërtet për t’u studiuar se si nuk mund të gjendet asnjë tronditje te populli ynë, i cili është me bazë fetare që rrallë keni parë te popujt tjerë”, tha Konjufca.

Kryekuvendari Konjufca shtoi se ky model duhet të studiohet nga akademikët dhe të shpërndahet nëpër botë për të treguar këtë pasuri që ka populli shqiptar.

Siç tha kreu i Kuvendit, modeli i dytë i kësaj vlere ndër shqiptarë është bashkëjetesa që është ndërtuar me shekuj, të cilën ai e konsideroi meritë të të gjithëve, por më shumë të besimtarëve shumicë.

“Nuk ka vend në botë i cili mund të ketë rehati, paqe, stabilitet dhe prosperitet nëse shumica është kundër kësaj. Nëse shumica është kundër një gjëje të tillë gjithmonë do të ketë jorehati, do të ketë dhunë dhe tensione”, tha Konjufca.

Sipas kreut të Kuvendit, dialogu fetar nuk do të gjente vend më të përshtatshëm për t’u hapur si temë diskutimi se në Kosovë, por edhe në vendet kudo që jetojnë shqiptarët.

“Feja nuk është bërë asnjëherë pengesë për realizimin e synimeve kombëtare, siç ishte rasti i shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë më 1912, por edhe shpalljes së pavarësisë së Kosovës më 17 shkurt 2008”, tha kryetari Konjufca, duke shtuar se në historinë kombëtare ka plot prijës fetarë që kanë luftuar për çlirim nga okupatorët.

Kryetari Glauk Konjufca tha se shqiptarët e besimeve të ndryshme, jo që jetuan në paqe mes vete, por u bënë edhe strehë për ata që ndiqeshin, që edhe u shpëtuan, siç ishte rasti me hebrenjtë gjatë Luftës së Dytë Botërore, e kjo, sipas tij, është dëshmia më e lartë e këtij virtyti të popullit shqiptar.

Në tryezë morën pjesë të ftuar të shumtë, personalitete të ndryshme vendore e ndërkombëtare.

Tryeza u organizua nga shoqata “Drita”, me mbështetje nga Dioqeza Katolike e Prizrenit, Bashkësia Islame e Kosovës dhe Komuna e Prishtinës.

Helidon Haliti – kapësi i «fluturave» fluturimthi

by

Luan Rama/

Ekspozita de fundit e Helidon Halitit hapur në FAB, nën titullin « Prestanome », më ngjan më shumë me ekspozitën e një koleksionisti fluturash nga më të bukurat, kapur fluturimthi nën dritën diellore dhe vendosur në telajo. Flutura shumëngjyrëshe ku herë mbizotëron ngjyra rozë, e verdhë, okër, kafe apo e zezë etj e që të gjitha bashkë, si në një lloj afresku kanë diçka ngazëlluese, ajrore. Më duken si “flutura” të kapura fluturimthi, pasi ato janë shfaqur në telajo brenda një çasti të shkurtër, ku piktori ka nxituar ti kapë me shkëlqimin e tyre ballë dritës, gjatë një interviste një ore në emisionin “Midis dy botëve”. Dhe përballë 62 “fluturave”, unë për një çast pyeta veten: Si mund të jetë intervistues një piktor? Piktorët flasin përmes linjave, formave dhe bojës, përmes mistikës së shpirtit, pasi është shpirti ai që pikturon, jo dora? Matisi mbante në kohët e vona të tij një shkop të gjatë me të cilin pikturonte… Dora e një piktori është thjesht një instrument, ajo nuk pikturon pa shpirtin që ta shtyjë dhe ta çojë atje ku do ai, ashtu siç do ai. Shpirti!… Pikërisht gjatë atij dialogu me ata, ai ka zbuluar personazhin ballë tij, ka zbuluar botën e tij, thelbin e qenies, të ekzistencës, pasionin që gjallon dhe pulson tek ai e që shfaqet gjatë një çasti të shkurtër të rrëfimit. Është pikërisht çasti kur Haliti kap “fluturat” e tij.

Ky koleksion më kujtoi kohën kur gjatë një udhëtimi në Madagaskarin e largët ku mbizotëronin ende shpirtrat edhe pas vdekjes, isha mahnitur ballë fluturave. Bleva një kuti të mbuluar me xham ku shfaqeshin një seri fluturash të ngujuara me gjithë shkëlqimin e tyre si në një përrallë tepër ekzotike. Ajo kuti, qëndroi disa kohë në apartament deri sa një ditë, në Paris, gjatë ndërrimit të apartamentit, pikasëm që kutia u thye dhe fluturat ishin zhdukur, si me frymën e shenjtë. Herë pas here do ti shikoja më pas në ëndërr ato flutura që shkonin nëpër fllad e në një ekstazë natyrore ku për çudi nuk ndjeja dhimbje por një gëzim të veçantë.

Tërë kjo histori fluturash m’u zgjua përballë atyre portretevetë atij koleksioni plot dritë, “flutura” të veçanta që spikasnin në karakteret e tyre individuale. Nuk është lehtë të pikturosh flutura të tilla, por ka artistë që kanë shpirtin e koleksionistit. Helidon Haliti ka koleksione kodrinash të lulëzuara në akuarel, pemishte në ditë pranverore, peizazhe fshtrash në njëqind variacione ngjyrash, gjithnjë fluide herë-herë onirike, me dritë pranverore, ekuinoksesh, në okrën e vjeshtës apo grinë dimërore. Në koleksionet e tij janë dhe demat, alter-egot e tij, ku shpesh mbajnë mbi kurriz femra delikate dhe hokatare, pinjolle të legjendës “Europa”, parabola të bukura për të ndezur e ngacmuar krenarinë e demavue k gjithçka na shfaqet në terrene surealiste, fantazmagorike si në kryeveprat e piktorëve të viteve ‘30-‘50 të shekullit XX. E në gjithë këtë ka një lloj dehje, një dehje jo nga alkoli por nga çasti i krijimit, i shprehjes së shpejtë artistike, i shprehjes së emocionit që lind, i asaj mistike që mund të shuhet shpejt dhe të zhduket nëse ti nuk e kap, si të kapësh një lloj zane apo ore që të shfaqet papritur e që ti ke dëshirën ta kesh pranë jo si robinë por si një përjetim të lumtur.

Ky piktor i kap fluturimthi fytyrat njerëzore dhe çastet e gëzuara apo të trishta të jetës…

Afrim Serbi-Hungari, mbi linja nacionaliste dhe euro-skeptike, tendencë për një bllok pro-rus në Evropë

by

Hisen Berisha/

Formimi i një aleance ushtarake mes Kroacisë, Shqipërisë dhe Kosovës ka shkaktuar reagime të ashpra në Serbi, ku presidenti Aleksandar Vuçiq pretendon se një iniciativë e tillë shkel Marrëveshjen e Armëve të Firences të vitit 1996. Kjo marrëveshje, e nënshkruar mes Kroacisë, RFJ-së dhe Bosnje-Hercegovinës, synonte të rregullonte balancën ushtarake pas luftërave të viteve ‘90. Po t’i referohemi investimeve në armatosje të Serbisë, atëherë ajo marrëveshje është tejkaluar, ngase e para nuk ekziston më RFJ-ja dhe e dyta, Serbia është shndërruar në hegjemon ushtarak në rajon dhe faktor destabiliteti e rreziku për shtetet fqinje.

Megjithatë, sot, Kroacia dhe Shqipëria janë anëtare të NATO-s dhe Kosova aspiron të bëhet pjesë e aleancës, prandaj çdo bashkëpunim mes tyre është i natyrshëm dhe legjitim. Pretendimet e Vuçiqit janë një përpjekje për të manipuluar opinionin publik, duke e paraqitur Serbinë si viktimë të një rrethimi të supozuar nga fqinjët.

Në realitet, bashkëpunimi mes tre shteteve synon forcimin e stabilitetit dhe sigurisë rajonale, duke u integruar në strukturat euro-atlantike. Kjo nuk është një aleancë për kërcënim ndaj ndonjë vendi, por një hap për të siguruar paqen dhe mbrojtjen ndaj sfidave të sigurisë që paraqiten nga aktorë destabilizues. Në këtë drejtim, Serbia, në vend që të kërkojë të minojë këtë bashkëpunim, duhet të rishqyrtojë politikën e saj dhe të përafrohet me Perëndimin, nëse synon paqe dhe stabilitet të qëndrueshëm.

Për të kundërshtuar këtë zhvillim, Vuçiq po promovon idenë e një aleance me Hungarinë e Viktor Orbanit, një lëvizje që duket më shumë një manovër politike sesa një projekt real ushtarak. Hungaria është anëtare e NATO-s dhe çdo marrëveshje e saj me Serbinë duhet të respektojë detyrimet e saj ndaj aleancës veri-atlantike. Megjithatë, një afrim i tillë Serbi-Hungari, i bazuar mbi linja nacionaliste dhe euro-skeptike, mund të sinjalizojë një rritje të tendencave për ndarje brenda BE-së dhe përforcimin e një blloku pro-rus në Evropë.

Në këtë situatë, Kosova duhet të vazhdojë të forcojë marrëdhëniet me SHBA-në dhe NATO-n, duke mos rënë në provokime dhe duke vazhduar të konsolidojë partneritetet strategjike që garantojnë sigurinë dhe stabilitetin afatgjatë të vendit dhe rajonit.

Mehdi Frashëri, personalitet i shquar i Shqipërisë së shekullit XX

by

Arian Galdini/

Mehdi Frashëri, një nga personalitetet më të shquara të Shqipërisë në shekullin XX, shquhet si mendimtar, politikan dhe veprimtar me një vizion të thellë për shqiptarizmin dhe kombin shqiptar. Ai ishte një udhëheqës politik, publicist dhe diplomat, që gjithnjë mbrojti idenë e kombit si një organizëm moral dhe shpirtëror, të bazuar mbi vlerat më të mira të qytetërimit dhe traditës shqiptare. Me veprat dhe mendimet e tij, Frashëri krijoi një urë midis traditës së Rilindjes Kombëtare dhe nevojave të një shteti modern shqiptar.
Mehdi Frashëri i përket asaj plejade të mendimtarëve shqiptarë që e shihnin kombin si një entitet organik, ku tradita, gjuha dhe morali janë shtyllat mbi të cilat ndërtohet një shoqëri e fortë. Në veprat e tij, si “Shqiptarët dhe bota” dhe shkrimet e shumta publicistike, ai thekson rëndësinë e njohjes së thellë së historisë kombëtare dhe të lidhjes shpirtërore mes shqiptarëve. Një nga idetë më të rëndësishme të Mehdi Frashërit është nevoja për një identitet të përbashkët kombëtar, të bazuar jo vetëm në gjuhën dhe kulturën, por edhe në një moral të lartë kolektiv. Ai shkruan: “Një komb që nuk njeh vetveten dhe nuk kupton vlerat e tij është një komb që ndodhet gjithnjë në mëshirën e të tjerëve.”
Kjo qasje e Frashërit është e lidhur ngushtë me Neoshqiptariz min, i cili kërkon të rigjallërojë shqiptarizmin duke e përballur atë me sfidat e modernitetit dhe globalizmit. Një nga kontributet më të mëdha të Mehdi Frashërit ishte vizioni i tij për shtetin shqiptar si një instrument për zhvillimin dhe ndriçimin e kombit. Ai besonte se shteti duhet të bazohej mbi parimet e drejtësisë, meritokracisë dhe respektit për dinjitetin e individit. Në shkrimet e tij, Mehdi Frashëri kritikon ashpër korrupsionin dhe keqqeverisjen, duke i konsideruar ato si pengesa kryesore për progresin kombëtar.

Në këtë kontekst, ai shkruan: “Një shtet që nuk përfaqëson vlerat e kombit të tij nuk është gjë tjetër veçse një shfaqje e rreme që dëmton shpirtin dhe të ardhmen e një populli.” Idetë e tij për shtetndërtimin dhe drejtësinë sociale mbeten thelbësore për doktrinën e Neoshqiptarizmit, e cila synon të krijojë një shtet shqiptar që reflekton dhe mbron identitetin dhe interesat kombëtare. Doktrina e Neoshqiptarizmit, e cila synon një rishikim të vlerave kombëtare në kontekstin modern, gjen në mendimin e Mehdi Frashërit një burim frymëzimi të jashtëzakonshëm. Disa nga elementët kryesorë të këtij bashkëveprimi janë:

1. Kombëtarizmi i bazuar në kulturë dhe traditë

Mehdi Frashëri e pa shqiptarizmin si një sintezë të traditës dhe përparimit. Për të, moderniteti nuk duhej të shërbente për të zhbërë kulturën kombëtare, por për ta përsosur atë. Ky parim është një nga shtyllat e Neoshqiptarizmit.

2. Roli i elitave intelektuale

Ai besonte se elitat intelektuale duhet të jenë udhërrëfyesit e një kombi, duke udhëhequr jo vetëm politikisht, por edhe moralisht dhe kulturalisht. Në këtë aspekt, Frashëri është një pararendës i doktrinës së Neoshqiptarizmit, e cila thekson rëndësinë e eduki
mit dhe ndriçimit si elementë qendrorë të ringjalljes kombëtare. 3. Lufta kundër dekadencës dhe konflikteve të brendshme
Mehdi Frashëri e kritikonte ashpër përçarjen dhe mungesën e unitetit midis shqiptarëve. Për të, një komb nuk mund të përparojë nëse ndasitë e brendshme mbizotërojnë mbi interesin kombëtar.
Në veprën e tij, Mehdi Frashëri e trajton shqiptarizmin jo thjesht si një ideologji politike, por si një mision moral dhe shpirtëror. Ai thekson rëndësinë e rregullimit të shpirtit dhe ndërgjegjes kombëtare, duke argumentuar se pa një moral të fortë, asnjë komb nuk mund të përparojë.

Në këtë frymë, ai shkruan:

“Shqiptarizmi nuk është një flamur që valëvitet në erë; është një thirrje për shpirtin dhe zemrën e çdo shqiptari.” Kjo qasje është një burim frymëzimi për Neoshqiptarizmin, i cili synon të rindërtojë identitetin kombëtar shqiptar mbi bazat e moralit, kulturës dhe drejtësisë. Idetë e Mehdi Frashërit mbeten jashtëzakonisht të rëndësishme për të kuptuar sfidat dhe mundësitë me të cilat përballet Shqipëria sot. Në një botë ku globalizmi dhe presionet e jashtme shpesh kërcënojnë identitetin kombëtar, mendimi i Frashërit ofron një udhërrëfyes të vyer për mbrojtjen dhe zhvillimin e vlerave kombëtare. Mehdi Frashëri mbetet një nga mendimtarët më të mëdhenj të shqiptarizmit, duke ofruar një vizion të qartë dhe frymëzues për kombin shqiptar. Trashëgimia e tij intelektuale dhe politike është një burim i pashtershëm për doktrinën e Neoshqiptarizmit, e cila kërkon të ndërtojë një Shqipëri moderne dhe të fortë mbi bazat e traditës, kulturës dhe moralit. Në frymën e Mehdi Frashërit, Neoshqiptarizmi nuk është vetëm një rikthim te vlerat e së kaluarës, por edhe një përpjekje për të krijuar një të ardhme më të ndritur dhe më të drejtë për kombin shqiptar.

Deklarata e Bashkëpunimit në Mbrojtje mes Kosovës, Shqipërisë dhe Kroacisë: Një analizë e thelluar me raste konkrete krahasuese

by

Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/

Më 18 mars 2025, në Tiranë, Kosova, Shqipëria dhe Kroacia nënshkruan një deklaratë të rëndësishme trilaterale për bashkëpunim në fushën e mbrojtjes. Kjo marrëveshje synon forcimin e kapaciteteve ushtarake të tre vendeve, zhvillimin e industrisë së mbrojtjes dhe krijimin e një mekanizmi të përbashkët për shkëmbimin e personelit ushtarak, trajnimin dhe zhvillimin e teknologjisë ushtarake.

Kjo iniciativë është e një rëndësie të veçantë për sigurinë rajonale, veçanërisht në kontekstin e tensioneve në Ballkan dhe ndikimit të jashtëm në rajon. Kjo analizë do të trajtojë objektivat kryesore të deklaratës, ndikimin e saj në sigurinë rajonale dhe do të bëjë një krahasim me modele të tjera të suksesshme të bashkëpunimit ushtarak në Evropë.

1. Objektivat Kryesore të Deklaratës së Bashkëpunimit

Marrëveshja ndërmjet Kosovës, Shqipërisë dhe Kroacisë përfshin disa objektiva kyçe:

Shkëmbimi i personelit ushtarak mes tre vendeve për trajnime, operacione të përbashkëta dhe misione paqeruajtëse.

Forcimi i industrisë së mbrojtjes, përmes partneriteteve ndërmjet kompanive ushtarake dhe zhvillimit të prodhimit vendas.

Rritja e ndërveprueshmërisë ushtarake, duke përfshirë operacionet e përbashkëta dhe harmonizimin e doktrinave ushtarake.

Mbështetja e integrimit euro-atlantik të Kosovës, përmes bashkëpunimit më të ngushtë me dy vende anëtare të NATO-s.

Përballja me kërcënimet hibride, si lufta kibernetike, dezinformimi dhe ndërhyrjet e huaja në politikën dhe sigurinë rajonale.

Kjo deklaratë ka për qëllim të krijojë një ombrellë sigurie për tre vendet dhe të ndihmojë Kosovën të ecë përpara në integrimin e saj në NATO dhe strukturat evropiane të mbrojtjes.

2. Konteksti Rajonal dhe Ndërkombëtar

Marrëveshja vjen në një moment kritik për Ballkanin Perëndimor. Në vitet e fundit, situata e sigurisë në rajon është përkeqësuar për shkak të:

Tensioneve në veri të Kosovës, ku Serbia ka vazhduar të nxisë trazira dhe të mbështesë grupet kriminale të organizuara në komunat me shumicë serbe.

Ndikimit të vazhdueshëm të Rusisë, e cila përmes Serbisë përpiqet të destabilizojë rajonin dhe të pengojë integrimin e vendeve të Ballkanit Perëndimor në NATO dhe BE.

Nevojës për një siguri më të madhe në Adriatik, ku Shqipëria dhe Kroacia kanë rol kyç si vende anëtare të NATO-s.

Rritjes së kërcënimeve kibernetike, ku Kosova, Shqipëria dhe Kroacia janë përballur me sulme të koordinuara nga aktorë shtetërorë dhe jo-shtetërorë.

Në këtë kontekst, krijimi i një bashkëpunimi të thelluar mes këtyre tre vendeve është një hap strategjik për të garantuar sigurinë dhe për të forcuar pozitat e Kosovës në arenën ndërkombëtare.

3. Krahasim me Modele të Ngjashme në Evropë

Për të kuptuar më mirë rëndësinë dhe ndikimin e kësaj marrëveshjeje, mund të bëjmë një krahasim me modele të tjera të suksesshme të bashkëpunimit ushtarak në Evropë.

a) Bashkëpunimi Baltik: Estonia, Letonia dhe Lituania

Në vitin 1994, vendet baltike krijuan Baltic Defense Cooperation (BDC), një iniciativë për të forcuar mbrojtjen e tyre ndaj kërcënimeve nga Rusia. Elementet kryesore të kësaj marrëveshjeje përfshijnë:

Trajnime të përbashkëta ushtarake, të ngjashme me planin Kosovë-Shqipëri-Kroaci.

Programet e mbrojtjes kibernetike, për të mbrojtur infrastrukturën kritike të vendeve nga sulmet kibernetike.

Krijimi i një strukture të përbashkët të mbrojtjes ajrore, një element që mund të jetë i dobishëm për Shqipërinë dhe Kroacinë, duke përfshirë Kosovën në mbrojtjen ajrore të NATO-s.

b) Traktati i Visegradit: Polonia, Çekia, Sllovakia dhe Hungaria

Grupi i Visegradit (V4) ka një traditë të gjatë të bashkëpunimit ushtarak, duke krijuar Njësinë e Përbashkët Luftarake të Visegradit në kuadër të BE-së. Ky model është i rëndësishëm për të kuptuar potencialin e marrëveshjes Kosovë-Shqipëri-Kroaci, veçanërisht në:

Planifikimin strategjik të përbashkët, që mund të aplikohet në bashkëpunimin midis Ministrive të Mbrojtjes të tre vendeve.

Përdorimin e bazave ushtarake të përbashkëta, një mundësi për bazat e Shqipërisë dhe Kroacisë për trajnimin e forcave të Kosovës.

4. Rasti i Kosovës dhe Ndikimi në Sigurinë Rajonale

Për Kosovën, kjo marrëveshje ka një rëndësi të madhe për disa arsye:

Përgatitja për anëtarësim në NATO: Duke bashkëpunuar me dy vende anëtare të NATO-s, Kosova mund të fitojë përvojën dhe mbështetjen e nevojshme për të përshpejtuar integrimin e saj në Aleancën Veri-Atlantike.

Modernizimi i Forcave të Armatosura të Kosovës (FAK): Bashkëpunimi me Kroacinë, e cila ka një industri ushtarake të zhvilluar, do të ndihmojë në forcimin e kapaciteteve mbrojtëse të Kosovës.

Rritja e sigurisë në Ballkan: Kjo marrëveshje mund të shërbejë si një kundërpeshë ndaj ndikimit të Serbisë dhe Rusisë në rajon.

5. Sfida dhe Perspektiva e Bashkëpunimit

Megjithëse kjo marrëveshje paraqet një hap të rëndësishëm përpara, ajo përballet me disa sfida:

Reagimi i Serbisë dhe Rusisë, të cilat mund të paraqesin këtë deklaratë si një kërcënim për stabilitetin e rajonit.

Kapacitetet financiare të Kosovës, të cilat janë ende të kufizuara për të ndërtuar një industri të fuqishme të mbrojtjes.

Harmonizimi i doktrinave ushtarake, pasi tre vendet kanë struktura të ndryshme mbrojtëse dhe nivele të ndryshme të pajtueshmërisë me NATO-n.

Nënshkrimi i kësaj deklarate trilaterale përfaqëson një hap strategjik për sigurinë e Ballkanit Perëndimor dhe për integrimin e Kosovës në arkitekturën mbrojtëse euro-atlantike. Duke ndjekur modele të suksesshme si bashkëpunimi baltik dhe grupi Visegrad, Kosova, Shqipëria dhe Kroacia mund të ndërtojnë një strukturë të fortë mbrojtjeje që garanton stabilitet dhe siguri për rajonin.

Foto: klankosova.tv