Archives for July 2025

Marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara janë ndërtuar mbi një themel miqësie historike dhe mbështetjeje të palëkundur

July 26, 2025 by s p

Washington, D.C., 25 Korrik 2025 – Gjatë një vizite zyrtare në Washington, D.C., pata nderin të takohem me Ambasadorin Philip Hughes, Presidentin e sapozgjedhur të Këshillit të Ambasadorëve Amerikanë (CAA). Biseda jonë u përqendrua në partneritetin e qëndrueshëm midis dy Këshillave tanë dhe përkushtimin e përbashkët për forcimin e dialogut transatlantik. Ramë dakord të bashkëpunojmë në disa nisma të ardhshme që prekin diplomacinë rajonale, sigurinë dhe rolin jetik të Shteteve të Bashkuara në Ballkanin Perëndimor, si dhe çështje të rëndësishme të politikës së jashtme shqiptare.

Këshilli i Ambasadorëve Shqiptarë dhe Këshilli i Ambasadorëve Amerikanë kanë ruajtur një marrëveshje partneriteti dhe bashkëpunimi të ngushtë që prej themelimit të Këshillit tonë, të bashkuar nga respekti i ndërsjellë dhe vlerat e përbashkëta demokratike.

Në emër të Këshillit të Ambasadorëve Shqiptarë, shpreha mirënjohjen tonë të thellë për Ambasadorin Timothy Chorba për udhëheqjen e tij shembullore gjatë kohës që shërbeu si President i CAA. I përcjellim urimet më të përzemërta teksa merr përsipër detyrën e re si Kryetar i Bordit Drejtues.

Marrëdhëniet midis Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara janë ndërtuar mbi një themel miqësie historike dhe mbështetjeje të palëkundur, që nga njohja e hershme e shtetit shqiptar në shekullin XIX, deri te kalimi i Shqipërisë nga komunizmi, ndërtimi i institucioneve demokratike, anëtarësimi në NATO dhe, më së shumti, çlirimi dhe pavarësia e Kosovës, zemra e kombit shqiptar.

Lidhja midis kombeve tona nuk është vetëm e rrënjosur në histori, por udhëhiqet nga një vizion i përbashkët për paqen, sigurinë dhe vlerat demokratike. Jemi krenarë që thellojmë bashkëpunimin me Këshillin e Ambasadorëve Amerikanë përballë sfidave dhe mundësive që sjell rajoni, u shpreh Ambassador Genci Muçaj, në emër të Këshillit të Ambasadorëve Shqiptarë.

GJËRAT E PËRKOHSHME & KUJTESA E AJRIT

July 26, 2025 by s p

Visar Zhiti/

Po flasim për Bujarin, poetin e njohur herët, me miq aq sa dhe poezia e tij, me shqetëmet njerëzore, të kuptueshme, me urimet për shendet e të mira plot…

Kam një jetë që e njoh, që në rininë e parë në Lushnjën tonë, në të mirë dhe në të keq, nga afër dhe larg, me të qeshura dhe heshtja, bisedat me të gjithmonë janë të veçanta, me mençuri dhe humor, filozofi e tallje, të bukura, mbi të gjitha na bashkon poezia që ashtu si të qenit mik apo dashuria, bën që njerëzit të njihen më mirë, ashtu si poeti edhe lexuesi, po edhe kritiku…

Librin e fundit Bujari e nxori në kohën e ndryshimeve të mëdha, në vitin 1990, kur ai dhe printe, “Gjërat e përkohshme” e titulloi, ndryshe nga rutina e botimeve të tjera, – e përkohshme është dhe diktatura, – sikur donte të thoshte dhe natyrisht që vazhdon të shkruajë, unë do të isha i vetmi që botova një ese të vogël për atë libër të veçantë, e botova ku na takonte, në shtypin opozitar, në “RD” e atëhershme ku dhe punonim, “Që diktatorët të mos vdesin të fundit” – e titullova, ishte kohë ndryshimesh, – thashë, – protestash dhe britmash, dhune dhe mposhtje të frikës dhe poezinë po e doja më shumë, edhe pse dukej sikur s’ishte dhe aq koha e saj. Po kur ishte, kur mua më dënuan me 10 vjet burg për poezitë e mia?

Unë librin tim të parë do ta nxirrja 3 vjet më pas, s’kishte letër, kohë krize, pranga kishte… dhe do ta titulloja “Kujtesa e ajrit”. Recensionet i shkruajtën me dashuri poetët Bujar Xhaferri dhe Rudolf Marku, botuesi shkrimtari Zija Çela vuri nga një citat të tyre në kopertinën e pasme.

Për kopertinën e librit tim mora një pikturë të Maestro Ibrahim Kodrës, ishim bërë miq në Milano, kurse kopertinën e librit të Bujarit e punoi një mik i tij atëhere, piktori dhe pedagogu Edi Rama, kryeministri i tanishëm.

KRYEMINISTRIT

do të doja t’i thosha fare thjeshtë, por s’e di se sa arrijnë fjalët e mia aq larg, që Shqipëri është dhe një njeri i vetëm dhe nuk bëhet vetëm me shëmbje të asaj që mund të jetë pa leje a e vjetër, por me ç’leje është varfëria e njerëzve, pasiguria, ikja, mosshëndeti, braktisja, etj, etj? Kujdes dhe për mikun Bujar Xhaferri, edhe ai është Shqipëri dhe “Gjërat e përkohshme” janë vërtet , por është dhe “Kujtesa e ajrit” ashtu si kujtesa e kujdo, e kohës dhe e ndërgjegjes njerëzore…

Sidoqoftë librat tanë janë poezi dashurie. Ja, njëra, e Bujarit, e shkruar nën diktaturë, por mbetet poezi universale:

E VETMJA PËRSËRITJE,

QË S’ËSHTË MONOTONE

– nga Bujar Xhaferri –

Gjithmonë kam përsëritur dashurinë

për ty;

çdo vit, çdo stinë, çdo minutë,

çdo sekondë.

Ka shkuar kaq kohë dhe ti megjithatë

Ende s’e ke humbur delikatesën

e duarve,

As ngjyrën e gojës,

as kthjelltësinë e syve,

As hirin e shtatit, as dritën

nëpër flokë.

Çdo ditë kam përsëritur dashurinë

për ty,

Refrenin më të lashtë e më njerëzor në botë,

Simfoninë më të gjatë, më të gëzuar

e më të trishtë,

(Të pakufizuar kurrë në kohë

muzikore,)

Unike si dielli në sistemin tonë,

Origjinale si ëndrra,

E pafund si hapësira,

E pezmatuar si plaga,

Euforike si drita.

Çdo ditë kam përsëritur dashurinë

për ty,

Me sigurinë që përsëriten vetë javët dhe ditët.

Dhe s’kam besuar në zemra të lehta, çamarroke,

Që gjurmojnë të hutuara dashuri

të reja

Çdo ditë kam përsëritur dashurinë

për ty,

Të vetmen përsëritje që s’është monotone.

Dhe unë kam shkruar nën diktaturë

një poezi për nënën e mirë të Bujarit, që më priste në shtëpinë e saj me aq përdëllim, kur kisha dalë nga burgu dhe shumë dyer më ishin mbyllur…ashtu siç më kishte pritur dhe nëna-ikonë e Rudolfit para se të bija në burg dhe lotët e saj, – ka qarë shumë, do të më thoshte Rudolfi, – do t’i ndjeja brenda telave me gjemba si një shi timin. Por ata lotë s’do kenë qenë vetëm për mua…

NËNA E POETIT

– nga Visar Zhiti –

Kur troket në derën e saj,

kushdo që të jesh,

i tëri i dielltë

apo rrebesh qofsh,

hije nate,

ëngjëll

apo ushtar,

grua rruge, jetim,

pyll lëvizës

apo lumi Stiks,

Ajo asnjëherë s’pyet:

“Kush është?”

Se si è hap derën

çiltërsisht,

menjëherë,

sa të duket se s’ka ekzistuar

ajo derë.

* * *

Lutem për një kohë me përsëritje të dashurisë, me zemër nënash, me bekimet e tyre dhe dritën e shpirtit të tyre. Na jepni nëna të mira që të bëhemi fëmijë të mirë, – thoshin latinët. Dhe Shenjtja Nënë Tereza do të thoshte: “Mësomë të dua!”.

Sidomos ne, bijve të saj…

Çelësi i një stoiku për qetësinë mendore: Seneka mbi antidotin ndaj ankthit

July 24, 2025 by s p

Përgatiti: Rafael Floqi

“Ka më shumë gjëra… që kanë gjasa të na trembin sesa që kanë për të na shtypur; ne vuajmë më shpesh në imagjinatë sesa në realitet.”

“E vërteta është se ne dimë kaq pak për jetën, saqë nuk e dimë vërtet se çfarë është lajmi i mirë dhe çfarë është lajmi i keq”, vërejti Kurt Vonnegut duke diskutuar Hamletin gjatë leksionit të tij me ndikim mbi format e historive. “I gjithë procesi i natyrës është një proces i integruar me kompleksitet të jashtëzakonshëm dhe është vërtet e pamundur të thuhet nëse çdo gjë që ndodh në të është e mirë apo e keqe”, shkroi Alan Watts një brez më parë në argumentin e tij të kthjellët për të mësuar të mos mendosh në terma fitimi ose humbjeje. E megjithatë, shumica prej nesh kalojnë pjesë të mëdha të ditëve tona duke u shqetësuar për perspektivën e ngjarjeve që i gjykojmë si negative, humbje të mundshme të nxitura nga ajo që i perceptojmë si “lajme të këqija”. Në vitet 1930, një pastor e klasifikoi ankthin në pesë kategori shqetësimesh, katër prej të cilave imagjinare dhe e pesta, “shqetësime që kanë një bazë të vërtetë”, duke zënë “ndoshta 8% të totalit”.

Një cikël lajmesh njëzet e katër orësh që shfrytëzon këtë prirje njerëzore e ka përkeqësuar padyshim problemin dhe e ka rritur 8% duke u shfaqur si 98%, por në zemër të këtij shtrembërimi të realitetit është një tendencë e lashtë e mendjes aq e lidhur fort me psikikën tonë sa ekziston pavarësisht nga ngjarjet e jashtme. Filozofi i madh romak i shekullit të parë, Seneka, e shqyrtoi atë, dhe antidotin e tij të vetëm të vërtetë, me një depërtim të pazakontë në korrespondencën e tij me mikun e tij Lucilius Junior, të botuar më vonë si Letra nga një Stoik (biblioteka publike) – thesari i përjetshëm i mençurisë që na dha Senekën mbi miqësinë e vërtetë dhe të rreme dhe disiplinën mendore të kapërcimit të frikës.

Në letrën e tij të trembëdhjetë, të titulluar “Mbi frikërat e pabaza”, Seneka shkruan: Ka më shumë gjëra… që ka të ngjarë të na trembin sesa të na shtypin; ne vuajmë më shpesh në imagjinatë sesa në realitet.

Duke pasur parasysh zakonin njerëzor vetshkatërrues dhe lodhës për t’u përgatitur për një fatkeqësi imagjinare, Seneka e këshillon mikun e tij të ri:

Ajo që ju këshilloj të bëni është të mos jeni të palumtur para se të vijë kriza; meqenëse mund të ndodhë që rreziqet para të cilave ju dukeshit sikur po ju kërcënonin, nuk do t’ju vijnë kurrë; ato me siguri nuk kanë ardhur ende.

Si rrjedhojë, disa gjëra na mundojnë më shumë sesa duhet; disa na mundojnë para se të duhet; dhe disa na mundojnë kur nuk duhet të na mundojnë fare. Ne kemi zakon të ekzagjerojmë, të imagjinojmë ose të parashikojmë hidhërimin.

Seneka më pas ofron një vlerësim kritik të shqetësimeve të arsyeshme dhe të paarsyeshme, duke përdorur retorikë elegante për të ndriçuar marrëzinë e shpërdorimit të energjive tona mendore dhe emocionale në klasën e dytë, e cila përfshin shumicën dërrmuese të anktheve tona:

Ka të ngjarë që disa probleme të bien mbi ne; por nuk është një fakt i tashëm. Sa shpesh ka ndodhur e papritura! Sa shpesh e pritura nuk ka ndodhur kurrë! Edhe pse është e paracaktuar të ndodhë, çfarë dobie ka të vraposh për të përballuar vuajtjen tënde? Do të vuash mjaft shpejt, kur të vijë; prandaj prit ndërkohë gjëra më të mira. Çfarë do të fitosh duke bërë këtë? Kohën. Ndërkohë do të ketë shumë ngjarje që do të shërbejnë për të shtyrë, për t’i dhënë fund, ose për t’ia kaluar një personi tjetër, sprovat që janë afër ose edhe në praninë tënde. Një zjarr ka hapur rrugën për ikje. Njerëzit janë lënë të rrëzuar butësisht nga një katastrofë. Ndonjëherë shpata është ndaluar edhe në fytin e viktimës. Njerëzit kanë mbijetuar nga xhelatët e tyre. Edhe fati i keq është i paqëndrueshëm. Ndoshta do të vijë, ndoshta jo; ndërkohë nuk ndodh. Prandaj prit përpara gjëra më të mira.

Gjashtëmbëdhjetë shekuj para se Dekarti të shqyrtonte marrëdhënien jetësore midis frikës dhe shpresës, Seneka shqyrton rolin e saj në zbutjen e ankthit tonë:

Mendja ndonjëherë krijon për vete forma të rreme të së keqes kur nuk ka shenja që tregojnë për ndonjë të keqe; ajo e shtrembëron në interpretimin më të keq një fjalë me kuptim të dyshimtë; ose nuk i plotëson ndonjë mëri personale për të qenë më serioze nga ç’është në të vërtetë, duke marrë parasysh jo sa i zemëruar është armiku, por deri ku mund të shkojë nëse është i zemëruar. Por jeta nuk ia vlen të jetohet dhe nuk ka kufi për hidhërimet tona, nëse i kënaqim frikërat tona në masën më të madhe të mundshme; në këtë çështje, le të të ndihmojë maturia dhe përbuz me një frymë të vendosur edhe kur është në sy të hapur. Nëse nuk mund ta bësh këtë, kundërvepro një dobësie me një tjetër, dhe zbutni frikën tuaj me shpresë. Nuk ka asgjë aq të sigurt midis këtyre objekteve të frikës saqë nuk është më e sigurt se gjërat që na tremben zhyten në asgjë dhe se gjërat për të cilat shpresojmë na tallen. Prandaj, peshoni me kujdes shpresat tuaja, si dhe frikën tuaj, dhe sa herë që të gjithë elementët janë në dyshim, vendosni në favorin tuaj; besoni atë që preferoni. Dhe nëse frika fiton shumicën e votave, anoni në drejtimin tjetër gjithsesi, dhe ndaloni së ngacmuari shpirtin tuaj, duke reflektuar vazhdimisht se shumica e njerëzve, edhe kur nuk ka probleme në të vërtetë ose me siguri priten në të ardhmen, ngazëllehen dhe shqetësohen.

Por rreziku më i madh i shqetësimit të gabuar, paralajmëron Seneka, është se duke na mbajtur vazhdimisht të tensionuar kundër një katastrofe të imagjinuar, na pengon të jetojmë plotësisht. Ai e përfundon letrën me një citat nga Epikuri që ilustron këtë pikë të kthjellët:

Budallai, me të gjitha të metat e tij të tjera, e ka edhe këtë, ai është gjithmonë duke u përgatitur për të jetuar.

Plotësoni këtë pjesë të veçantë të veprës krejtësisht të domosdoshme të Senekës, Letra nga një Stoik, me Alan Watts mbi antidotin ndaj epokës së ankthit, Italo Calvino mbi mënyrën e uljes së “shqetësimit” dhe Claudia Hammond mbi atë që na mëson psikologjia e parandalimit të vetëvrasjeve rreth kontrollit të shqetësimeve tona të përditshme, pastaj rishikoni Senekën mbi shfrytëzimin maksimal të shkurtërsisë së jetës dhe çelësin e qëndrueshmërisë kur humbja godet.

Bajo Topulli (1873-1930) në 95 vjetorin e ndarjes nga jeta

July 24, 2025 by s p

95 vjet nga ndarja nga jeta e heroit Bajo Topulli. Veprimtar i Rilindjes Kombëtare, organizator e drejtues i çetave të armatosura për pavarësi në vitet 1906-1908, Hero i Popullit.Bajram Topulli i njohur si Bajo Topulli lindi në Gjirokastër. Shkollën fillore e kreu në qytetin e lindjes, kurse shkollën e mesme dhe Normalen e Lartë në Stamboll në vitin 1895. Ne të njëjtin vit u emërua mësues gjimnazi në Trapezunt dhe pas një viti në Erzerum. Të njëjtën detyrë ushtroi edhe në qytetin e Selanikut.Në vitin 1904 u emërua nëndrejtor i gjimnazit të Manastirit.

Në vitin 1906, ai themeloi çetën e parë që veproi në rrethin e Korçës, duke organizuar aksione kundër pushtuesve osmanë dhe bandave greke. Aksioni më i njohur ishte ai i Gurit të Çapit, ku u vra peshkopi Foti, si kundërpërgjigje ndaj vrasjes së Papa Kristo Negovanit.

Për shkak të ndjekjeve osmane, në vitin 1906 Bajo Topulli dhe i vëllai Çerçiz Topulli shkuan në Sofje e Bukuresht, ku morën mbështetje financiare nga kolonitë shqiptare për luftën e armatosur te çetave. Në vitin 1907 udhëtoi në SHBA, ku u ndihmua po ashtu nga diaspora shqiptare.

Si delegat në Kongresin e Manastirit, kontribuoi në vendosjen e alfabetit të gjuhës shqipe. Gjatë viteve 1908–1910, u angazhua në hapjen e klubeve dhe shkollave shqipe në Gjirokastër, Janinë, Korçë dhe qendra të tjera të vilajeteve shqiptare. Në vitin 1910, u emërua inspektor në Ministrinë e Arsimit dhe më pas prefekt në qytetet Izmir, Bursa e të tjera.

Pas kthimit në atdhe në qershor 1925, u emërua kryetar i Bashkisë së Gjirokastrës,të cilën e drejtoi për tre vjet.Gjatë mandatit të tij, ai ndërmorri një varg reformash të rëndësishme që kontribuan në përmirësimin e kushteve të jetesës dhe funksionimin e institucioneve. Gjithashtu ai u bë nismëtar i ngritjes të së parës shoqëri aksionere tregtare në Shqipëri, e cila u quajt“Dele”. I sëmurë rëndë, Bajo Topulli u nda nga jeta në 24 korrik të vitit 1930, në Sarandë. Një ceremoni lamtumire madhështore u organizua që nga Saranda deri në Gjirokastër në nderim te figures së tij.

Burimi nga: Lefter Dilo, Myslim Islami, Fjalor Enciklopedik Shqiptar, Nr. 3, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë, 2008, faqe 2729-2730.

Foto: wikipedia.org

Marrë nga: Muzeu Kombëtar

Absurdi në romanet e Ylljet Aliçkës

July 24, 2025 by s p

Arben Iliazi/

Epokat më produktive nga ana intelektuale e kreative kanë qenë epokat e çlirimit të gjithmbarshëm të individëve nga ato fije që i lidhin me vlerat dhe marrëdhëniet tradicionale. Vlerat letrare afirmohen vetëm duke i parë si shkatërruese të disa skemave, në të cilat kalonte (detyrimisht) edhe arti shqiptar i kohës deri para viteve ‘90. Si talent që spikati menjëherë, Ylljet Aliçka e kuptoi qysh në fillimet e para se atij i binte barra të bënte veprën e vet pasqyrë të jetës shoqërore e individuale të bashkëkohësve të tij.

Librat e tij ishin një sfidë e hapur ndaj botimeve molisëse që propogandoheshin me të madhe. Krijimet e tij shkuan te lexuesi si një dëshmi artistike e problemeve të mëdha shoqërore që brenin Shqipërinë në tërësi, ndaj edhe patën një sukses që rrallë ishte parë . Shkrimtari Ylljet Aliçka ka shkruar për kohën të cilën e ka jetuar, duke ndërtuar artistikisht një realitet tjetër, ku ngjyrat janë nuanca të ftohta, kryesisht të gjitha nuancat e grisë, ndonjëherë ngjyrë me pak shpresë.

Është një prozë e zbulimit së brendshmi të realitetit, të shoqërisë, botës, mentalitetit, shpirtit të individit shqiptar.

Proza e tij shënon, në letrat shqipe, një veçanti të padiskutueshme në sendërtimin e një realiteti artistik të përveçëm, me vlera të modernitetit, me rrëfime që i referohen një sistemi unik njësish dhe rregullash.

Në krijimtarinë e tij ka një grishje të përlotur për mirëkuptim universal.

Ylljet Aliçka ka nisur të botojë letërsi në vitin 1996. Libri i tij i parë është një përmbledhje me tregime. Në vitin 2000, ai botoi romanin “Kompromisi”, i cili do ta rendiste ndër autorët interesantë në letrat shqipe pas viteve ’90. Në vitin 2003 botoi përmbledhjen me tregime “Parrullat me gurë”, i cili do të ekranizohej më pas nga regjisori Gjergj Xhuvani. “Parrullat me gurë” është një ligjërim letrar shumëkuptimësh metaforik, që përcjell të gjallë forcën shkatërruese e thërmuese të sistemit totalitar mbi personalitetin njerëzor. Kjo vepër është pasqyrë e një realiteti absurd, ku personazhet ndihen si të mbyllur në çark. Rrëfimi vjen në një ndërthurje organike të natyrshme, i pasur me aluzione e metafora, e herë i përshtatur në tekste, që ngacmojnë emocionalitetin e lexuesit. Situatat absurde krijohen në një realitet absurd.

Aliçka goditi në shënjestrën që të tjerët nuk mund ta arrinin ose, më saktë , nuk e shihnin dot. Në këtë libër shpaloset spektakli masiv i komunizmit, qëllimi i të cilit ishte poshtërimi i personalitetit njerëzor, në një formë të atillë që nuk është parë në historinë e Evropës.

Ngjarjet zhvillohen në një shkollë fshati. Të gjithë ishin të detyruar t’u bindeshin urdhrave që vinin nga lart. Në qendër të tregimit është historia e një mësuesi të ri që përballet me absurditetin e propagandës.

Mësues Andrea ka një lidhje dashurore me mësuese Dianën. Nxënësit dhe mësuesit ishin të detyruar të shkruanin me gurë parulla nëpër kodra, duke i thurur lavde regjimit në fuqi. Andrean, që kundërshton urdhrat, e transferojnë dhe më pas e arrestojnë.

“Tregim ku kupton se ideologjia s’është veçse një guaskë boshe”, shkroi asokohe Pierre Hazan në “Le Temps”.

“Parrullat me gurë” të Aliçkës kanë një frymë oruelliane. Është një kujtesë nga e kaluara dhe një paralajmërim për ato shoqëri ku rritet kontrolli i qeverisë ndaj gjuhës. Mesazhi i Aliçkës na kujton se, nëse do të ngërthehemi nga propaganda, kemi humbur veten tonë.”, shkruante shkrimtarja amerikane Heather Walsh, në “Fringe”.

Në qoftë se despotizmi komunist nuk do të mbështetej në parrulla, që e ndihmuan aq shumë për t’i shtuar forcën tërheqëse, athere ndjesia ndaj tij do të ishte më pak e mprehtë. Nuk është për t’u habitur që spektakli i totalitarizmit, sidomos ai i formës komuniste, ka bërë aq shumë për të mbjellë dyshime në mendjen e njerëzve, ndaj atyre vlerave e simboleve mbi të cilat mbështetej humanizmi liberal perëndimor për një kohë të gjatë . Libri u botua dhe ribotua në shumë vende të botës.

Shkrimtar me një akumulim të gjithanshëm jetësor, ideor e professional, Ylljet Aliçka trajtoi në librat që pasuan më pas, si: “Rrëfenjë me ndërkombë tarë ” (2006), “Koha e puthjeve” (2009), “Valsi i lumturisë ” (2012), “Metamorfoza e një kryqyteti”,(2019) etj. Çdo marrëzi të absurdit shqiptar, çdo dëmtim dhe ves, duke kujtuar që ato që ne kemi para nesh, janë thjesht dështimet, marrëzitë dhe veset tona. Ngjarjet që përshkruhen në këto vepra i ngjajnë imazheve të kaleidoskopit, të cilat duken gjithnjë të ndryshme në çdo rrotullim, megjithëse kemi përpara ngaherë të njëjtën gjë. Rastësitë, peripecitë, fati ose fatkeqësitë, mund të jenë të shumta, megjithatë ndodh si me cipat e sheqerit: duken si një pafundësi figurash të çuditshme, të ngjyrosura ndryshe, por në fakt janë të brujtura të gjitha nga i njëjti brumë.

***

Shkrimtarët, në tërësinë e tyre, ndikojnë shpesh në sjelljen e publikut. Sepse ne jetojmë në epokën e një profanizmi kulturor. Janë po ato rryma ndjenjash dhe mendimesh që kanë përfshirë intelektualët të cilët, në mënyra dhe nivele të ndryshme, kanë përfshirë edhe një numër të madh personash, të cilët nuk pretendojnë të jenë intelektualë por, megjithatë, reagojnë ndaj urgjencave të kohës.

Libri “Rrëfenjë me ndërkombëtarë”, kur u botua në vitin 2006, pati një impakt të fortë në opinionin publik. Autori u përpoq të demitizojë rëndësinë e ndërkombëtarëve ndaj vendit tonë, nënshtrimin dhe që shoqërohej me një lloj kompleksi inferioriteti butaforik.

Autori apelon që ne të kulturohemi dhe të dalim nga bota jonë e vogël, të rigjejmë kulturën tonë. Vepra synon të lidhë sa më shumë shqiptarët me vendin e tyre, në sajë të vjegave të kujtesës afektive. Kredo të tilla nuk janë abstarksione luksoze.

Aliçka e ka vënë gjithë talentin e tij në shërbim të frymës morale të shoqërisë shqiptare, duke nxitur kombin të përqafojë e të dhurojë vetveten dhe për t’iu kundërvënë të tjerëve me gjuhën, artin, me filozofinë dhe kulturën e tij.

Në kaosin e lirisë, nga krenia fatale rrjedh pashmangshëm shpërbërja e tërësisë shoqërore. Shkrimtari Aliçka u kujtoi solemnisht shqiptarëve vlerat universale, duke luajtur një rol me peshë në historinë tonë shpirtërore. Duke e lidhur progresin moral të shqiptarëve me progresin e tij intelektual e krijues, duke u vendosur në truallin e mbrojtjes së lirive dhe në atë kulturor të formimit të individëve. Është tundimi për të vendosur shqiptarët në një shkallë vlerash, ku të mos e ndiejnë veten inferiorë përballë perëndimit.

“Metamorfoza e një kryeqyteti” ka për objekt evolucionin shpirtëror, politik e shoqëror të intelektualëve të Tiranës nga vitet 70 deri më sot. Mbrapa personazheve janë njerëz realë, të cilët për imagjinatën e lexuesve që kanë jetuar vitet e diktaturës janë gati-gati të prekshëm si njerëz realë, i urrejnë, i përçmojnë apo i duan ata, varësisht nga eksperiencat jetësore personale.

“Valsi i lumturisë” është një roman fiksion për bazuar mbi historinë e famshme të familjes Popa (Tota), që u “ngujua” në bodrumet e Ambasadës Italiane, para rënies së sistemit diktatorial.

***

Në masën e stërmadhe të produkteve letrare që ka përfituar shoqëria jonë, vetëm disa prej tyre janë përcaktuar të admirohen nga të gjithë dhe të arrijnë statusin e mbijetesës.

Shoqëria shqiptare ka mësuar nga Aliçka disa gjëra, të cilat nuk do t’i harrojë:

-Gjithmonë fantazia e shkrimtarit ushqehet nga një pjesëmarrje e shumëllojshme shoqërore e kulturore, në rrethanat e komunikimit dhe të asocacionit.

-Epokat më të mëdha të arritjeve intelektuale dhe krijuese janë gjithmonë epoka trazirash, sepse shpërbërja e kohezionit shoqëror e moral nuk është tjetër veçse ana e çlirimit të individit krijues.

-Në veprat e shkrimtarit Ylljet Aliçka ndeshim pikëpamjen racionaliste për problemin e lirisë, ashtu siç shfaqet ai në arritjet kulturore. Thelbësore në krijimtarinë e tij është vizioni i një shoqërie që zien nga ana intelektuale, që bën me këmbëngulje një vetëanalizë kritike e që ka një shpërthim të pandërprerë të shprehjes individuale, duke shpëtuar nga grushti i hekurt i traditës, anëtarësisë dhe tribalizmit.

-Heronjtë protagonistë në veprat e tij arrijnë pikën e vet më kulturore, athere kur shpallin armiqësinë e tyre të patundur kundrejt të gjitha formave të ndërvarësisë shoqërore e morale.

-Aliçkaj e merr të mirëqënë pikëpamjen se liria e individëve është vendimtare në çdo periudhë përparimi intelektual.

-Veprat e mëdha të artit dhe të letërsisë nuk krijohen nga organizmat anonime. Ato janë rezultate konkrete të punës së individëve.

Ne mund të pranojmë se në arritjen e një vepre të madhe letrare ka një shkallë relativisht të lartë të veçimit e mbylljes në mendjen e shkrimtarit.

Ka një ndërvarësi shumë të rëndësishme midis artistit dhe qytetit të tij, krahinës, fesë, ndikimeve të tjera të larmishme të mjedisit ku jeton, e që i japin veprës së tij frymëzim e kahje.

-Ylljet Aliçka, në mënyrë të padiskutueshme, krijoi në një periudhë individualizmi shoqëror e moral, e parë në pikëpamje të çlirimit nga kufizimet dhe simbolika e së kaluarës. Ajo u bë përherë e më tepër një epokë e sterilitetit kulturor, e “dobësimit të nervave’, e lëngimit filozofik.

-Është gjithashtu me vend të vërejmë se

as liria e individit, as arritjet individiuale nuk mund të shihen të shkëputura nga rrethanat e bashkësisë. Këto nuk janë rrethana të kufizimit mekanik, por të atyre stimujve dhe vlerave që njerëzit duan t’i shprehin kur mundohen për veprat e tyre e kur duan të mbrohen kundër agresionit pa fre nga jashtë. Kjo nuk do të thotë se mohojmë rolin e individit, as realitetin e dallimeve midis individëve. Vetëkuptohet, kjo do të thotë se nuk pranojmë argumentin e trashë të determinizmit shoqëror, sipas të cilit veprat krijuese të individëve nuk janë tjetër veçse pasqyrim i intresave të grupit dhe kërkesave të grupit.

-Perspektivat dhe motivet nxitëse të mendjes krijuese të lirë, dalin nga bashkësi qëllimesh. Artisti mund t’i ndryshojë ato, t’u japë trajtë tjetër. T’u japë atë intensitet e pamje që nuk e ka dhënë kush tjetër më parë , dhe që nuk do ta japë as në të ardhmen, por gjithsesi ai nuk është i shkë putur nga burimi i frymëzimit të tij.

Secili nga ne, edhe më i shtanguri e i pa gojë, edhe më i druajturi, në qendër të një bote imazhesh…sado intensive e të sublimuara, dallon se mënyrat e shfaqjes së dhuntisë krijuese janë mënyra universale të asaj që rrjedh vetë, e megjithatë diktohet me vetëdije, e që ne e njohim (ose kujtojmë se e njohim) si jetë .

***

Ylljet Aliçka, është një nga shkrimtarët më të përkthyer në 14 gjuhë të ndryshme të botës.

Librat e tij janë përkthyer në frëngjisht, polonisht, anglisht, italisht, e etj, e së fundi në gjuhën esperanto. Ai është autor i disa skenarëve me të cilët është vlerësuar dhe me çmime.

Ka botuar në gjuhë të huaj: “Les slogans de pierre”, përmbledhje me tregime, Francë. “Kompromisi”- Poloni, “I slogani di pietra”- Itali, “Balkan blood, Balkan beauty”, SHBA. Në fushën kinematografike është mjaft i njohur me skenarët e filmave: “Parullat”, bashkëprodhim franko-shqiptar, Kronikë provinciale, bashkëprodhim franko-italo-shqiptar; Ndodhi shqiptare. Është vlerësuar me mjaft çmime letrare e kinematografike, si: çmimi “Teramo”, Itali; çmimi i dytë, “Arts et Lettres de France”, Francë; medalje bronzi nga “Academie Internationale de Lutece”, Francë, ; “Penda e Argjendtë”, në prozë, nga Ministria e Kulturës, Rinisë e Sporteve, ; çmimi i parë, si skenari më i mirë, “Festivali i filmit shqiptar”, etj.