dgreca – Page 1762 – Dielli

Ish-prefektura e Vlorës godina e vitit 1919 me vlerat të spikatura arkitektonike

October 4, 2017 by dgreca

Gezim Llojdia

Nga Gëzim Llojdia*/1.Godina e ish-prefekturës Vlorës ka një moshë 93 vjeçare. Sipas specialistëve kjo godinë dallohet për vlerat të spikatura arkitektonike e ndërtimore. Përkarshi xhamisë “Muradie”,në të djathtë kur shkon drejt të Sheshit historik të Flamurit të bie shpejt në sy kjo godinë karakteristike me arkitekturë të veçantë nga ndërtimet e viteve të fundit. E restauruar nën peshën e mbi 90 viteve jetë,godina thuajse kishte shkuar në limitin e fundit të ekzistencës së saj. Thuhet se Ugolini ne Vlore nuk dalloi ndonjë monument ne sipërfaqe përveç xhamisë se Muradies. Godina e ish-prefekturës së Vlorës është shpallur Monument Kulture i Kategorisë se Parë me vendim Nr. 654, datë, 09.11.2006. Në këtë listë u shpallën monumente kulture një sërë objektesh historike që ruante qyteti i Vlorës si : Ish-prefektura, ndërtesë e vitit 1919,banesë qytetare në lagjen “Hajro Cakërri” e shekullit XIX, ndërtuar me materiale të traditës gurë dhe dru. Shkolla “28 Nëntori” në vitet 1851-1908 ka shërbyer si mejtep. Në vitin 1908 u çel për herë të parë shkolla shqipe, sot vijon të shërbejë si shkollë 9-vjeçare. Ish-selia e Qeverisë Provizore të Vlorës në 1912, ndërtesë në lagjen “Hajro Cakërri”.Banka BKT,Muzeu historik,ish-galeria e Arteve në qyte,bashkia,sahati,kisha katolike,banesa të tjera të hershme karakteristike.Godina është një ndërtesë që i përket viteve 1919 me dy kate lartësi.

Në Vlorë foli prefekti – Labe (Dukat, Vlorë)

Në Vlorë foli prefekti
O Vloro, Kanino (pas çdo vargu)
Osman Haxhi Muhameti
Të më mblidhenë mileti
Se vjen Qemali nga deti

Pas largimit te Ibrahim Avdullahut si Krye-katundar u vendos qe administrimin e Vlorës ta merrte Osman Haxhiu ne emrin e prefektit. I biri i Miftiut te Vlorës Haxhi Muhametit dhe një nga familjet me te pasura te Vlorës. Shume aktiv qe ne fillim te shekullit, një nga mbështetësit kryesor te Ismail Qemalit. Me vone do te këtë një karriere te shkëlqyer, Kryetar i Komitetit “Mbrojtja Kombëtare” te Luftës se Vlorës, delegat ne Kongresin e Lushnjes, deputet ne parlamentin shqiptar.

sman Haxhiu –Armen–një nga mbështetësit e Ismail Qemalit, ish prefekt i Vlorës, një nga njerzit më të pasur në Vlorës, që e vuri pasurin e tij në shërbim të Atdheut. Kryetar i “Komitetit Mbrojtja Kombëtare” Pas luftës deputet në Parlamentin e parë Shqiptar. Djali i tij Myhedin Haxhiu, Kryetarë i Bashkisë së Vlorës. Pas “çlirimit” u arratis jashtë shtetit së bashku me vëllai n e tij Galip Haxhiun.

Specialistët disa vite me parw kanë bërë një përshkrimi arkitektonik dhe konstruktiv të kësaj godine e cila ka vlera të theksuar ku thuhet se:Godina e Ish Prefekturës është ndërtuar rreth vitit 1919. Gjatë kësaj periudhe qyteti i Vlorës pati një zhvillim i cili pas caktimit të kufijve në vitin 1913 dhe ndërprerjes së rrugëve tradicionale të tregtisë u kthye në pikë e rëndësishme transite. Zhvillimi urbanistik dhe arkitektonik i kësaj periudhe u kushtëzuan nga arritjet e periudhës pararendëse, nga kërkesat për të zgjeruar gamën e gjinive ndërtimore, si dhe nga zhvillimi i ri ekonomiko shoqëror. Ndërtimet e kohës, kërkonin eksperiencën e projektuesve të specializuar, si vendas ashtu dhe të huaj. Një nga rrymat veprimi i të cilës u ndje gjatë kësaj periudhe në vendin tonë ishte eklektizmi i cili mbizotëronte ende mbi qytetet e tjera të Ballkanit dhe Evropës. Manifestimet e para të kësaj arkitekture i ndeshim fillimisht në Angli, në shek. XVIII – XIX dhe në fillimet e shek. XX. Prirjet ndaj eklektizmit u shfaqën jo vetëm në disa ndërtime të projektuara nga inxhinierë të huaj, por edhe në ndërtimet e projektuara nga inxhinierë dhe arkitektë vendas. Manifestime të kësaj periudhe ishin kalimtare dhe nuk patën një shtrirje shumë të gjerë. Kjo arkitekturë u pasua me depërtimin e arkitekturës neo – klasike sidomos me ndërtimet e viteve 30’ 40’.Arkitektura e ndërtesës së ish Prefekturës është përfaqësuese e arkitekturës me prirje eklektike dhe neoklasike. Ndërtesa të kësaj periudhe me elemente të ngjashëm arkitektonik në qytetin e Vlorës janë ndërtesat e Bashkisë, dhe Muzeut të Luftës.Suvatimi i jashtëm shërben si një mjet shumë i përshtatshëm për zbukurimin e godinës, i cili është, lehtësisht i zbatueshëm dhe krijon një shumëllojshmëri formash e motive dekorative. Një përpunim i tillë rit së tepërmi plastikën dekorative të fasadave, dhe për të mënjanuar mbingarkesës janë krijuar plane të pastra në katin përdhe të cilat ndihmojnë për daljen në pah të elementëve në reliev dhe bëjnë të efektshëm lojën dritë- hije.Kreu i dritares treshe është pjesa më e zbukuruar me kornizë, në formë vetullore sipër hapësirës së dritares. Në të dy skajet dalin pilastra me kapitele të dekoruar. Elementët e aplikuar janë motive të ndërlikuara, si lule, stilizime gjethesh, imitime, të dentikulave (dhëmbëzave) antike. Vendosja kornizave dekorative në reliev, poshtë hapësirës së dritares duke krijuar breza horizontalë thyejnë shtrirjen vertikale të fasadave. Element i fuqishëm i përpunimit dekorativ është streha nën çati, me bishta të gdhendur, (testekë), cila vjen si përpjekjet për futjen e frymës kombëtare me stilizimin e elementeve të huazuar nga arkitektura popullore. Elementët dekorativ parapërgatiteshin gjatë ndërtimit të muraturës, bëhej mbushja me suva dhe më pas duke kaluar shabllonët mbi to u jepej elementëve forma e profile sipas dëshirës. Zgjidhja planimetrike është mjaft e goditur, falë një grupimi të qartë funksional.Lidhur me përshkrimin e konstruktiv të objektit specialistja e IMK shkruan:Teknika e ndërtimit të kësaj godinë në raport me ndërtimet e mëparshme, pati jo vetëm një rritje cilësore, për sa i përket teknologjisë, por dhe një pasurim të strukturave konstruktive. Karakteristike e kësaj periudhe është suvatimi i jashtëm i ndërtesës përdorimi i brezave antisizmik, përdorimi i tjegullave marselieze, përdorimi i muraturës tërësisht me tulla si i mureve mbajtëse ashtu dhe i mureve ndarëse. Përdorimi i tullave krijoj një fushë të gjerë të zbatimit të elementëve dekorativ në suva. Themelet e godinës janë të ndërtuar me gurë të lidhura me llaç. E gjithë muratura si muret mbajtës ashtu edhe ato ndarëse janë ndërtuar me tulla, me material lidhës llaç gëlqere me çimento, (llaç bastard). Çatia është me konstruksion druri, mbuluar me tjegulla marseljeze. Deri në vitin 1944 godina ka shërbyer si administrate lokale, ndërsa pas viteve 50’ si banese banimi kolektive. Edhe pse është në gjendje risku ndërtesës nuk i është kryer asnjëherë rikonstruksion, por mirëmbajtje rutinë. Ndërtesa e ish Prefekturës paraqitet përgjithësisht në gjendje të mirë statike, me problematika të shumta të mirëmbajtjes dhe kujdesit që duhet të tregohet për një monument me vlera të spikatura.

*Studiues

Varri i Pellazgut në Tërbaç (Himarë, Vlorë)

October 4, 2017 by dgreca

Zbulohet emërvendi (toponimi) Varri i Pellazgut në Tërbaç (Himarë, Vlorë)/

nga MSc. Albert HABAZAJ/
Universiteti “Ismail Qemali”, Vlorë/
I respektuar Editor i “Diellit historik- Dalip Greca, bir i palodhuri i Shqiptarisë me diell, që kur bota është
zënë! Të nderuar miq të gazetës “Dielli”, gazetes se Vatres Kombetare!
Kësaj radhe, më shumë do të flasim per imazhet që po ju dërgoj, ngaqë mendoj se, në këtë rast, ka më
shumë vlerë prania e relikteve arkeologjike, se sa përshkrimi i një pune në terren me fjalët e mia,
sado të bukura, emocionale dhe, pse jo, koherente të jenë ato. Jo më kot në këto pak fjalë të këtij
shkrimi të veçantë me prurjen e vetë, theksoj që me origjinë jam nga fshati Tërbaç, njësia
vendore Horë, bashkia Himarë, qarku Vlorë. Jetoj e punoj në Vlorë. Shkoj jo rrallë në Tërbaç.Ka vite, që kur shkova një herë në vendlindje, nëna ime Bejre Abazi, 80 vjeçe, me arsim 7
vjeçar, lindur, martuar dhe banore e gjithmonshme e Tërbaçit më pat’ thënë: “Xhano, do vemi një
çikë për urim nga Xhelua, atë keqen, se fejoi djalin”. [Xhelo Jaho, 67 vjeç, me arsim të mesëm,
banor i Tërbaçit, që ka jetuar 10 vjet në Vuno të Himarës, mbi det (1976-1986) – kushëri i nënës
time]… “Ooo, po është larg, kush vete në Lekaj tani, nesër unë duhet të iki herët. Herë tjetër,
patjetër, do të shoqëroj, se do të rri më shumë” – ia pata kthyer unë. “Muááá, po ai ka kaq vjet që
ka ikur nga Lekajt. Ka bërë shtëpi të reja. Ja tek është, a të keqen, te Varri i Pellazgut, këtu
përposh…” Fillimisht nuk ia vura re shprehjes së saj, prandaj “keqshqiptimin” e toponimit desha
ta korrigjoja: “Te varri i ilirëve, thuaj”. “Po jo, a të keqen nëna, varret e Ilirëve janë tutje, në
Bramyshnjë; ka dhe përtej, në Qafë të Elimit. Ohu, jo, mor djalë, jo, këtu përposh te Varri i
Pellazgut, të thashë”. “Varri i Pellazgut?! Ça thua, a e uruar dhe ti. Ëhë, u plake, mama …
Vendi mund të quhet Varri i Ilirëve, jo Varri i Pellazgut”, doja ta korrigjoja unë i “dituri”. Vijoi
ky “debat” jo pak herë, kur shkoja tek nëna. Unë e ngacmoja shpesh dhe për t’i provokuar
kujtesën: “Po ç’ne iku Xhelua nga Lekajt dhe bëri shtëpi pranë me “Varret e Ilirëve?”. “More ti,
s’dëgjon mirë çar’ të them unë, s’kupton, apo tallesh me mua plakën? Varri i Pellazgut”-
këmbëngulte ajo. Sinqerisht, më turbulloi mendimet “kokëfortësia” e simëje në shqiptimin si
zakonshëm, si normalisht, si për çdo emërvend (toponim) tjetër të mëhallave, lagjeve, fshatit,
etj., ato që dinte, që kishte dëgjuar, që ishin përdorur nga të parët e saj. Më duhej ta verifikoja
këmbënguljen e saj. Me këtë synim, hartova një platformë me tri faza parapërgatitore të punës
me njerëzit në terren.
Së pari, duke e pyetur disa herë në kohë të ndryshme, ditënetëve kur shkoja, relativisht jo afër
njëra-tjetrës. Në çdo bisedë me të, më vinte përgjigjja klishe: “E kam dëgjuar nga gjyshja ime,
Shero Lushaj, që rrojti 100 vjeçe (1912- 2012), e cila e kishte dëgjuar nga nëna e saj, Bako, e
cila dhe ajo kishte rrojur 100 vjet, e kam dëgjuar dhe nga pleq të tjerë që kanë ikur”. Ndërsa
unë, e kam dëgjuar dhe ende po e dëgjoj nga nëna ime që rron dhe e ka të mirë kujtesën.
Së dyti, më duhet ta verifikoja këtë fakt jo të zakonshëm, (do ta quaja të rrallë), rrëfimin e nënës
sime. Duhej ta kontrolloja, ta saktësoja të paktën nga tre burime serioze, të pranueshme, të
përdorura nga banorët përreth, nga komuniteti lokal. Shkova disa herë, si për kafe, për vizitë
respekti, sipas traditës së të parëve, të cilët shkonim e vinim me njëri-tjetrin edhe pa sebep, pa
ndonjë rast. Lëviza vetëm. Një herë takova Adriatik Mehmetin, 59 vjeç, me arsim të mesëm,
banor i përhershëm i lagjes, fqinj me Xhelon. Pohon ç’më kishte rrëfyer nëna ime. Herë tjetër
takoj Flamur Gjikën, ish-kryeplak, 60 vjeç me arsim të mesëm, banor i përhershëm i lagjes, fqinj
me Xhelon. Dhe përgjigjja e tij klishe. Takoj edhe të tjerë, ndër ta moshatarë vendës, pa e quajtur

2
të nevojshme të zgjatem me gjeneralitetet e tyre. Natyrshëm ma përmendnin emërvendin “Varri i
Pellazgut”. Një mbasdite shkoj me nënën tek i kushëriri, për urim. Pritja bujare, biseda e bukur,
përgjigjja e pyetjes sime e njëjta-klisheja e simëje. Kështu që u binda dhe di, që në këmbë të
fshatit Tërbaç, afër vendit të quajtur Sinadane (tej, mbi shtëpitë e Xhelo Jahos, m’u në majë, në
qafë të Shúrbes e përballë shtëpive të Jaupit) përdoret toponimi “Varri i Pellazgëve”. Faza e dytë
e kërkimit u përmbyll me këtë përfundim: Tononimin “Varri i Pellazgut” (emërvend, emërvarr) e
kam dëgjuar dhe ende po e dëgjoj nga nëna ime, që rron, si dhe nga banorët përreth. E kam të
regjistruar në memorie. Ua kam thënë fëmijëve të mi ta dinë. Tani po e publikoj në shtyp për ta
ditur të tjerët, vendas a të huaj.
Ndërkaq, është interesant fakti, se, vite e vite më parë, duke gjurmuar për studimin tim
monografik “Lufta e Vlorës- Historia në epikën historike” [Tiranë, Neraida, 2013, f. 204], në një
nga botimet e nivelit akademik të fushës historiko-folkorike për Luftën e Vlorës dhe pikërisht në
librin “Kujtime dhe këngë popullore për Luftën Çlirimtare të viteve 1918-1920”, [përgat. Muin
Çami, Qemal Haxhihasani, Zihni Haskaj, Zihni Sako, Tiranë, Universiteti Shtetëror i Tiranës,
Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, Instituti i Folkorit, 1970, f. 319], gjendet edhe një tekst
poetik [njësia nr. 87], regjistruar në Vranisht, Vlorë, 1956, që nis me vargjet: “Shqiptarët, bijt’ e
Pellazgut,/ Trima dhe të zot’ e gjakut,/ Me pushkë të austriakut,/ U grinë zhapën e barkut,/…Në
Fushë të Peshkëpisë,/ Aropllan’ i Italisë,/ U këput e ra si mizë”…
Së treti, si një kërkues modest dhe studiues në lëmin e etnologjisë dhe folkorit, më duhej të
këshillohesha patjetër me specialistë profesionistë të fushës së arkeologjisë, etj. Mirësisht, takoj
prof.as.dr. Aleks Trushaj në Universitet. Është pedagog i Universitetit “Ismail Qemali”, Vlorë,
ku punoj dhe unë. Për fat, jemi miq të vjetër e të mirë. Prof. Trushaj është historian, arkeolog,
dekan i Fakultetit të Shkencave Humane. I përkushtuar, dashamirës, me ndjenjë të lartë të
përgjegjësisë morale dhe intelektuale, por një kërkues i rreptë shkencor dhe studiues serioz në
kërkimet e fushës së tij sa të rëndësishme, aq delikate e me përgjegjësi. Përfundimisht, një ditë të
shtunë dhe pikërisht më 29 prill të këtij viti (2017) ndërmarrim një ekspeditë në terren. Në grup
ishte vetë prof. Trushaj, prof.as. dr. Hajdar Kiçaj (biolog), doktorant Ermal Sina (ekspert i
metodologjisë së kërkimeve në terren, arsimuar për arkeologji në Itali) dhe unë unërrëfyesi, por
qëllimisht i paekspozuar, për të mos u diskutuar nga kërkuesit e vëzhgmit me pjesëmarrje në
terren si manipuluar. Edhe pse ishin miq e të njohur, vërtetë që shkova dhe vetë me eksploruesit
si udhërrëfyes, por, siç kam natyrën e punës, as për të mos u parë si i manipulueshëm nga ata,
gjatë udhëtimit, fola shkurt në celular me nënën time: “Dil te porta, se pë pak do të vijnë një grup
studiuesish me makinë të vogël e do t’i çosh tek tek ai vendi që më ke thënë mua, te Varri i
Pellazgëve. Me ta është dhe një i huaj”. Nuk i tregova gjë që isha dhe unë me grupin. Ashtu
bëmë. Ermali foli italisht. Natyrisht që Aleksi doli dhe e takoi. Ajo e njohu. Doli dhe Hajdari.
“Ndryshe ky muhabet. Ma paska luajtur një reng ky imbir” – ndoshta ka menduar. E qafosi Danin
dhe qeshi. (Ajo ka të bëjë me nënën e profesor Hajdarit që me origjinë është nga Tërbaçi). Unë
nuk dola nga makina. Kur hipi më pa, u habit, më “shau” një çikë, që s’i tregova. Ngaqë kohën e
kishim flori, nuk u kthyem as për kafen e traditës, por e morëm me vete të na shpinte tek kodra e
çmuar. Mbërritëm te çukëza dhe prof. Aleksi dhe doktorant Ermali filluan gërmimet. “Kemi të
bëjmë me gjurmë të varreve parake – tha ai.- Të shohim… Janë reliktet arkeologjike, që po
paraqesim nëpërmjet fotografive të bëra në vend. Ato flasin vetë. Nga specialistët pritet fjala e
tyre shkencore. Tërhoqëm vëmendjen me gërmimet dhe erdhën disa banorë përreth. Gjatë punës
në terren, morëm kontakt konkret të drejtpërdrejtë me banorët dhe njohëm kulturën e të folurit të
këtij komuniteti të vogël, ndaj këtij emërvendi, që asnjëherë më parë nuk është trajtuar nga asnjë
studiues shqiptar apo i huaj. Banorët pohonin toponimin Varri i Pellazgut. Gjithashtu – tregojnë

3
pjesëmarrësit vullnetarë, që plotësuan ekspeditën tonë të vogël – në vitet 1980 filloi pyllëzimi me
pisha i Fshatit. Edhe këtu patjetër. Ja këto pisha atëhere janë mbjellur. Janë hapur gropat e
duhura dhe shumë nga këto, objektet e vjetra janë thyer nga pakujdesia, nga mosdija, nga
mosvlerësimi i peshës së tyre arkeologjike e historike. Ec t’i gjemë sot. Një pjesë të atyre
objekteve të hedhura andej-këndej, shkurreve e gëmushave, brinjave të kodrës, i gjeti Xhelua dhe
i ka eksopzuar në faqe të banesës së tij, që e ka në sqetull të majtë të “Varrit të Pellazgut”.
Gjithsesi forma e varrit, përmasat, drejtimi, gjatësia, gjerësia, pllakat, dhembi i gjetur na flet se
kemi të bëjmë me parakë gjigandë. A janë paraardhësit tanë, protoilirë, pellazgë, ilirë, vendas
apo të ardhur? A kemi të bëjmë me një kodërvarr a varr pellazg, siç e trashëgojnë dhe përdorin
këtë toponim banorët vendas? Përgjigjen e këtyre pyetjeve e presim nga njerëzit kompetentë,
specialistët e fushës me njohuri të thella e të përpikta, krahasimtarisht dhe me fushat shkencore
simotra të domosdoshme për të arritur në përgjigjen e duhur, të vërtetë dhe të pranuar nga
opinion shkencor. Gjithsesi, edhe pse grupi i ekspeditës, me mbështetje në vrojtimin
pjesëmarrës, realizoi këtë kërkim në terren, edhe pse nga studiuesit, kërkuesit, profesorët e
fushës, akademikët, nuk e dimë ç’përfundim shkencor mund të rezultojë, kjo kodër me varre të
vjetra në bark të Tërbaçit, saktësisht në vendin e quajtur Shúrbe mbi Sinadane, ashtu siç është
folur ndër mijëravjeçarë, përsëri, deri sa të ketë banorë tërbaçiotë këtu, prapë ashtu do të quhej
“Varri i Pellazgut”, sepse ashtu e kanë quajtur të parët e tyre, ashtu e kanë dëgjuar ata, ashtu e
pranojnë të sotmit dhe nuk i bezdis. Edhe brezat, besojmë se do ta pasojnë stafetën e toponimit.
Nderim nga Albert HABAZAJ
Vlorë, ALBANIA, e mërkurë, më 4.10.2017

Robert Elsie, një prej korifejve dashamirës të popullit shqiptar

October 4, 2017 by dgreca

Amaneti i tij i fundit: “Më varrosni ose në Shqipëri ose në Kosovë”!/

NGA MAL BERISHA/

Të dielën, papritmas ndërroi jetë njëri prej njerëzve më të dashur të popullit shqiptar, studiuesi dhe historiani i kulturës tonë, Profesor Robert Elsie. Ai ka sjellë në vëmendjen e lexuesve në gjuhën angleze dhe gjermane materiale të shkruara nga njerëzit më të shquar të botës, për në shqiptarët. Puna e tij ka filluar që në vitin 1975.
Robert Elsie do të meritonte një nekrologji ku t’i thuheshin ato që ka bërë për ne shqiptarët. Por në vend të saj, më mirë se kushdo flet uebfaqja e tij në internet aty ku çdo shqiptar dhe i huaj do të gjejë materiale me vlera të jashtëzakonëshme.
Interesi i këtij studjuesi për disa dekada ka qenë kultura, letërsia dhe historia shqiptare. Shumica e botimeve të tij janë pikërisht nga këto fusha. Çdo material i tij është i vendosur në faqen e tij të internetit dhe i përkushtohet fushave të veçanta të historisë, gjuhës, letërsisë dhe fotografisë së hershme.
Tek “Arti shqiptar” ai ia ka kushtuar punën e tij artit në Shqipëri në kuptimin më të gjerë të fjalës përfshirë përpjekjet e artistëve shqiptarë që në fillimet e veta si dhe punëve të artistëve të huaj të lidhur me Shqipërinë e shqiptarët. Ajo paraqet historinë gjithëpërfshirëse të artit shqiptar dhe tregon aspekte dhe fenomene që janë me interes për vëzhguesin e huaj dhe në shqiptarët po ashtu.
Në “Tekste dhe dokumente të historisë shqiptare” gjëndet një përmbledhje e teksteve që hedhin dritë mbi vendin tonë dhe që siç thotë autori, “shpesh injorohet nga historianët dhe dijetarët”. Ato nuk janë hartuar si një Histori e Shqipërisë apo e shqiptarëve, por janë dhënë si një përmbledhje kronologjike e teksteve historike të rëndësive të ndryshme që nga shekulli i XI – të deri në shekullin XXI, shumica prej të cilave të papërkthyera më parë.

“Gjuha shqipe” e studjuar nga Robert Elsie është e lidhur më rregjistrime në audio për të folmen tonë. Tek “Dialektet Shqiptare” ne mund të dëgjojmë të folmen dialektale rajonale të shqipes dhe mënyra sesi flitet gjuha shqipe në pjesë dhe krahina të ndryshme të botës shqipfolëse.
“Letërsia Shqiptare në Përkthim” përmban përzgjedhjen më të madhe të letërsisë tonë që është paraqitur ndonjëherë e përkthyer në gjuhën angleze. Ajo përfshin një gamë të gjerë autorësh nga e kaluara dhe e tashmja dhe përfshin shkrimtarë nga Shqipëria, Kosova dhe Diaspora Shqiptare. Ka prej tyre që janë publikuar, por shumica paraqiten para lexuesit për herë të parë.
Në “Fotografi të hershme në Shqipëri” Rebert Elsie paraqet koleksione të hershme të fotografive të Shqipërisë dhe shqiptarëve, kryesisht nga fundi i shekullit të nëntëmbëdhjetë dhe në fillim të shekullit të njëzetë, e cila, në fakt ofron pamje të mrekullueshme të së kaluarës së popullit shqiptar.
Vdekja e tij është një humbje e madhe për kulturën dhe historinë e vendit tonë. Se sa e donte ai popullin shqiptar, më mirë se çdo gjë flet amaneti tij i fundit.
Ky nuk është rasti i parë. Edhe Harry Hodgkinson gazetar dhe shkrimtar famshëm anglez, mik i shqiptarëve, para vdekjes në vitin 1994 la amanet: “Të varrosej me arkivolin e mbuluar me flamurin shqiptar”.
Jam tejet i prekur nga vdekja Robert Elsit miqësinë me të cilin e kam konsideruar si gjërat më të veçanta të jetës time. Në takimin e fundit me të në Londër, qershor 2015 ai nuk mund të largohej pa bërë një fotografi tek busti I Skënderbut. Ai mban Medaljen e Mirënjohes akorduar nga Presidenti I Republikës së Shqpirëise z Bujar Nishani në vitin 2013.
U preftë në Paqë!

PERKUJTOHET MITHAT FRASHERI NE LEXINTON HOTEL,NY

October 4, 2017 by dgreca

Mithat Bej Frashëri kishte lidhje të forta me Vatrën. Së pari ai ishte një ndër delegatët e Vatrës në Europë, që prej vitit 1917-20, së dyti, ai ishte i dërguari i Qeverisë Shqiptare të dalë nga Kongresi i Lushnjës për të siguruar suksesin e Huasë Kombëtare të vitit 1921, ku vatranët mblodhën 197 mijë dollarë për të ndihur Shqipërinë.

2 Mithat Frasheri2

DEGA E FEDERATES”VATRA” NE QUEENS KUJTOI MITHAT FRASHERIN NE LEXINGTON HOTEL/

Dega e Queensit të Federatës Panshqiptare të Amerikëse”VATRA”me Kryetar Dr. Skënder Murtezani,me rastin e 3 tetorit-ditëvdekjes të Apostullit të Shqiptarizmit, Mithat Bej Frashërin. Intelektuali i shquar, ajka e nacionalizmit, u shua në rrethana enigmatike me 3 tetor 1949 në Nju Jork, ndërkohë që udhëhiqte Komitetin Shqipëria e Lirë-Qeverinë në mërgim të shqiptarëve. Ashtu si për çdo 3 tetor, për të pestin vit radhazi që nga themelimi, dega e Queensit, e vijoi edhe këtë vit nderimin e figures së ndritur. Në këtë përkujtim mori pjesë edhe sekretarja e Federatës Panshqiptare të Amerikës “Vatra” Nazo Veliu. Këtij takimi përkujtimor iu bashkua edhe Akri Çipa.

Në statusin e tij facebook-ut dr. Skënder Murtezani shkroi:”kujtuam Mithat Frasherin Gjeniun Patriotin dhe nje nga nje grusht diplomatrsh ne politiken Shqiptare qe donin kombin me shum se veten. E kujtuam si cdo vit per here te peste ne Hotelin Lexington ne Manhatten ku u gjet i pa jete Mithat Frasheri simbol i bashkimit.”

Mit’hat bej Frashëri lindi në Janinë më 25 mars 1880. Ai ishte i biri i Abdyl Frashërit dhe nipi i Sami Frashërit dhe Naim Frashërit, nga familjet e frashërllinjëve të Përmetit. Mithati e njohu shumë pak babain e tij dhe u rrit nën kujdesin e Samiut dhe Naimit. Edukimin akademik e mbaroi në Stamboll. Pas mbarimit të shkollës, deri në vitin 1905, punoi në administratën turke dhe më pas kaloi në Selanik, në administratën shtetërore. Ka qenë pjesëtar i klubit të Selanikut. Nisi të aktivizohet në politikën shqiptare që në fund të shekullit XIX. Një nga figurat më të spikatura në politikën shqiptare në gjysmën e parë të shekullit XX. Në vitin 1908, ai fillon botimin e gazetës “Liria” në Selanik. Gjatë kësaj periudhe bashkëpunoi ngushtë me Kristo Luarasin, i cili drejtonte shtypshkronjën/shtëpinë botuese “Mbrothësia”.

Ai mori pjesë në Kongresin e Manastirit më 14 nëntor-22 nëntor 1908. Mit’hat bej Frashëri u zgjodh kryetar i Kongresit dhe nënkryetar i Komisionit për hartimin e alfabetit, kryetar i Komisionit ishte Gjergj Fishta.

Në moshën 32-vjeçare u largua përfundimisht nga Stambolli dhe udhëtoi për në Shqipëri duke kaluar nga Kosova në Shkup dhe pastaj në Elbasan. Në vitin 1912, në Qeverinë e Shqipërise e krijuar nga Ismail Qemali ai u zgjodh ministër i botores. Më 30 mars 1913, dha dorëheqje nga detyra prej indinjatës kundrejt qëndrimit të kryeministrit ndaj rrethimit të Janinës. Më 20 janar 1914, në një letër që i dërgoi gazetës “Përlindja e Shqipëniës”, së bashku me G. Cilka e Taq Buda, shkruanin: “…duam të blejmë një kalem të florinjtë që t’ia dhurojmë zj. Edith Durham si kujtim për shërbimet që i ka bërë kombit tonë me shkrimet dhe botimet e saj”. Këtë nismë të Mit’hat Frashërit, për blerjen e kalemit të artë, kjo gazetë e pati botuar më herët, në dy letra, përkatësisht më 7 dhe 10 janar. Mirëpriti ardhjen e Princ Vidit në Shqipëri dhe ndihmoi në Ministrinë e Punëve të Jashtme. Pas largimit të Princ Vidit, Mit’hat Frashëri u largua nga Shqipëria dhe deri në vitin 1918 jetoi në disa shtete të Ballkanit. Botoi në Sofje librin “Shënime mbi një udhëtim në Zvicër” më 1915. Në vitin 1916 u vendos në Bukuresht ku u arrestua nga policia dhe u internua në Moldavi. Në vitin 1918, me mbarimin e Luftës së Parë Botërore, u lejua të largohet dhe vendoset në Luzern, Zvicër. Aty ai i drejtohet me një promemorie konferencës në të cilën po përgatitej krijimi i Mbretërisë Serbo-Kroate-Sllovene. Në promemorje ai deklaron “Pa zgjidhjen e problemit shqiptar nuk do të ketë as Jugosllavi të re dhe as një zgjidhje përfundimtare të kufinjve në Ballkan“. Në vitin 1920 ai u vendos në SHBAKurse u kthye në Shqipëri në vitin 1922.

Në janar 1923 filli detyrën e Ministrit Fuqiplotë të Republikës së Shqipërisë në Athinë. Këtë detyrë e kreu deri në dhjetor 1925. Sipas Mehdi bej Frashërit: “Më 1924-1925 kishte qenë përfaqësues i Shqipërisë në Athinë, i cili interesohej tepër për gjendjen e mjerueshme të shqiptarëve në Çamëri”.

Në vitin 1927, filloi të botojë sërisht në Tiranë, revistën Diturija të cilën e kishte themeluar në Selanik më 1909 dhe më vonë në Bukuresht gjatë qëndrimit atje. Në Tiranë themeloi librarinë “Lumo Skëndo”. Ne 4 prill 1929 Mit’hat Frasheri në testamentin e tij thotë:

“Çë kam pasuri të tundshme ose të patundshme, libra, mobilla, karta, plaçka etj. i lë për krijimin’ e një “INSTITUT ALBANOLOGJIE” që të jetë një qëndër e studimevet shqipëtare, të mprojë, të shvillojë, të qendrësojë dhe të udhëheqnjë studimetë që përkasin Shqipërinë dhe Shqipëtarëtë.”

Në vitin 1939, pas pushtimit të vendit nga Italia fashiste vendos të rikthehet aktivitetit politik. Pak muaj pas hyrjes së italianëve disa krerë mblidhen për të venduar një qëndresë të mundshme me bekimin e ardhur nëpërmjet Ali Këlcyrës prej stafit të Édouard Daladier. Pak ditë mbas hyrjes së italianëve nisi grupimi, dhe në shtator të 1939 nisi riorganizimi. Merr pjesë në Kongresin e Mukjes në gusht 1943. Kundërshtar i Partisë Komuniste të Shqipërisë, u detyrua në nëntor 1944, të largohet nga Shqipëria dhe të vendoset në Itali.

Mbas përpjekjeve për të krijuar Komitetet Ndërkombëtare, i afrohet autoriteteve amerikane më 1947 për t’u vendosë në krye. Pas 2 vjetëve, më 12 maj 1949 i jepet visa. Por Mit’hati nuk jetoi aq sa për të parë nisjen e Operacionit “Valuable”.Gjatë një udhëtimi për në New York ora 9.25 minuta në hotelin Winthrop, SHBA ai vdes si pasojë e një ataku kardiak. Tek trupi i tij kanë bërë roje nderi Shefqet Isaraj, Muho Xhakja, Astrit Sako, Braho Husi, Sulo Male, Hysni Aliko, Hajredin Peshkëpia, Skënder Omari, Iliaz Guri, Luan Dosti.

Gazeta përshkruan se ditën diell u vendos një sallë të madhe dhe filluan të vijnë kurorat, 25 kurora nga organizata, grupe e personalitete të huaj. Në orën 14 ka filluar ceremonia e varrimit. Imam Vehbi i ardhur ngë Detroit ka bërë lutjet, kanë folur: Nuçi Kota në emër të Komitetit Kombëtar “Shqipëria e Lirë”, Grigor Tashkovite, ish-senator jugosllav, në emër të Internacional Peasant Union, Dr. Bistrev ish-deputet bullgar në emër të Komitetit Kombëtar Bulllgar, Zj. Gold Veliko në emër të rinisë shqiptare të lindur në Amerikë, tërë fjalimet e fundit kanë qenë në gjuhën anglisht. Arkivoli ishte i mbuluar me flamurin kombëtar dhe në sallë ishin 200 veta. Kortezhi për në varrezat “Ferncliff”.Kryesinë e Komitetit “Shqipëria e Lirë” mbas vdekjes së Mit’hat Frashërit e mori juristi Hasan Dosti.

Veprimtaria letrare

Nisi të merrej me krijimtari letrare që prej vitit 1897 dhe filloi të botonte Kalendarin kombiar, të cilin e botoi pa ndërprerje deri në vitin 1928. Në shkrimet publicistike ai përdori pseudonimet Lumo Skëndo dhe Mali Kokojka, ndërsa në botimet e ndryshme përdori pseudonimin Ismail Malosmani. Më 1901 ka shkruar jetëshkrimin për Naim Frashërin, novelat “Hi dhe shpuzë”, studimin mbi shqiptarët dhe të ardhmen e tyre të pagëzuar si “Pritmi i Shqipërisë”, ese sociopolitike dhe etnike “Plagët tona” (1924) etj. Mit’hat Frashëri ka botuar edhe disa vepra në frëngjisht: “L’affaire de l’Epire (1915), “La population de l’Epire” (1915), “Les Albanais chez eux et a la l’Etranger” (1919), “Albanis et Slaves” (1919).

Mit’hat Frashëri ka përkthyer në shqip veprat “Guillaume Tell” të Lamartinit (1898), “Bëje të mirën pa hidhe në det” e Franc Hofmanit (1900), “Robinson Crusoe” e Defosë (1909) dhe “Psikologjia e edukatës” e G. Le Bon (1923).

Mbas çlirimit të Shqipërisë, u vendos sekuestro mbi pasurinë e Mid’hat Bey Frashërit. Një nga objektet e sekuestruara ishte edhe biblioteka personale e Mid’hat bej Frashërit. Sot rreth 40,000 vëllime të kësaj biblioteke ruhen (dhe janë pjesë) e Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë. Për këtë arsye Ministri i Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve i Republikës së Shqipërisë dhe Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë vendosën që çmimi për bibliofilinë të emërtohet Bibliofili Lumo Skëndo. Ky çmim do të ndahet çdo vit në Ditën Botërore të Librit, nga Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve dhe Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë. Për herë të parë ky çmim u dha në 23 prill 2006.

VEPRA

Bej mire pa hidhe ne det, (1902)
Dhe tregonje, (1902)
shkurtabiqi i verdhë, (1914)
Hi dhe shpuzë, (1915)
Letra mbi një udhëtim në Zvicër, (1915)
Një re e zezë për Shqipërinë, (1918)
Rilindja e Shqipërisë, (1918)
Mosmarrëveshjet shqiptaro-serbe, (1921)

Kosovë-Nuk kalon mocioni për shkarkimin e ministrit Rikalo

October 3, 2017 by dgreca

-Votuan 68 deputetë të Kuvendit të Kosovës 120 anëtarësh, 27 ishin pro mocionit, 40 kundër, 1 abstenim/

-Mbledhja e sotme plenare e Kuvendit të Kosovës filloi me një minutë heshtje në shenjë nderimi për viktimat e sulmit në Las Vegas. Me një minutë heshtje u nderua edhe albanologu kanadez, Robert Elsie, i cili u shua ditën e djeshme/

PRISHTINË, 3 Tetor 2017-Gazeta DIELLI-B.Jashari/ Në seancën e sotme të Kuvendit të Kosovës, pas pushimit të mesditës, u zhvillua “Interpelanca e kryeministrit Ramush Haradinaj, sipas kërkesës së grupit parlamentar të të LDK-së, për ta informuar Kuvendin mbi akuzat publike të shfaqura ndaj ministrit të Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural, Nenad Rikalo”. Mocioni i opozitës, grupit parlamentar të LDK, me kërkesë shkarkimin e ministrit Rikalo nuk kaloi. Votuan 68 deputetë të Kuvendit 120 anëtarësh, 27 ishin pro mocionit, 40 kundër, 1 abstenim. Propozuesi i kësaj interpelance, Avdullah Hoti (LDK), duke dhënë sqarimet e nevojshme për thirrjen e kësaj interpelance, tha se duhet të sqarohen akuzat publike të qytetarëve të lagjes Dardania të Prishtinës se ministri i Rikalo ka keqtrajtuar qytetarët shqiptarë të kësaj lagjeje gjatë periudhës së luftës në Kosovë.

Hoti vlerësoi se institucionet e Republikës së Kosovës duhet të udhëhiqen nga persona me duar të pastra dhe që nuk kanë rënë ndesh me ligjin, e jo nga personat që kanë ushtruar dhunë ndaj qytetarëve të Kosovës. Ai kërkoi sqarime nga qeveria se si janë trajtuar akuzat e këtyre qytetarëve lidhur me akuzat e ngritura për ministrin Rikallo.

“Ne e respektojmë parimin e prezumimit të pafajësisë përderisa nuk vërtetohet vepra. Por, në rastin konkret, kemi të bëjmë me veprime, ndaj të cilave populli i Kosovës është shumë i ndjeshëm, duke qenë se vetë ka vuajtur nga represioni dhe gjenocidi. Prandaj, Grupi Parlamentar i Lidhjes Demokratike të Kosovës kërkon përgjigje nga Qeveria se si janë trajtuar deklaratat e qytetarëve që kanë ngritur këto akuza publike”, tha Hoti.

Kryeministri i Kosovës, Ramush Haradinaj, gjatë diskutimit të tij lidhur me këtë çështje, theksoi se menjëherë pas njoftimeve publike shqetësuese lidhur me akuzat ndaj ministrit Rikallo, ka kërkuar informacione zyrtare nga mekanizmat përgjegjëse.

Ai përmendi përgjigjen zyrtare që ka marrë nga drejtoria për inteligjencë e Ministrisë së Punëve të Brendshme (MPB), se nuk ka raste të raportuara në sistemin informativ të Policisë së Kosovës. Përgjigjja e prokurorisë speciale po ashtu ka qenë se nuk është evidentuar asnjë shënim apo rast me informacione për Nenad Rikallon. Haradinaj po ashtu ka përmendur edhe Agjencinë e Kosovës për Inteligjencë (AKI), që sipas tyre nuk ka dorëzuar asnjë informatë për ministrin Rikallo në prokurorinë e shtetit. Ai tha se edhe Këshilli për të Drejtat e Liritë e Njeriut (KMDLNJ) nuk ka ndonjë dëshmi apo provë që inkriminon Rikallon në krime luftë në vitin 1998-1999.

Në vijim, në emër të grupit parlamentar të Lëvizjes Vetëvendosje, foli Xhelal Sveqla. Ai tha se janë rreth 20 dëshmitarë të cilët kanë dëshmuar në Prokurori për të bëmat e Rikallos. Të gjithë dëshmitarët, sipas Sveqlës, kanë deklaruar se Rikallo gjatë kohës së bombardimeve vazhdimisht është parë me uniformë dhe kallashin e tij në supe.

“Banorët e lagjes Dardania, ndër të tjera, përmendin edhe thyerjet e lokaleve, banesave, garazheve e veturave të shqiptarëve në Dardani. Po ashtu, ata përmendin se si Rikallo me kamion kanë shpërndarë armatim për serbët, banorë të Dardanisë. Deklarimet e këtyre përputhen dhe dëshmojnë se Rikallo ka qenë pjesë e krimeve. Përpos dëshmive të dëshmitarëve, ka edhe dëshmi për aktivitetin e tij dhe të familjes në spastrimin e shqiptarëve”, theksoi Sveqla, duke shtuar se ministri serb duhet të përgjigjet për këto akuza para drejtësisë.

Deputeti Armend Zemaj, duke folur në emër të grupit parlamentar të LDK-së, theksoi se interes i përgjithshëm është që të kemi qeveri me duar të pastra, duke përmendur me këtë rast faktin se janë dhjetëra banorë të moshave të ndryshme që bëjnë të njëjtin përshkrim lidhur me të kaluarën e Rikallos.

Zemaj i bëri thirrje prokurorisë së shtetit, organeve të drejtësisë ta thonë fjalën e vet dhe ta qartësojnë pozicionin e ministrit Rikalo, duke kërkuar që të sqarohet fakti se deri ku janë zhvilluar hetimet.

Ndërsa, Memli Krasniqi, shef i grupit parlamentar të PDK-së, tha se çfarëdo akuze që ndërlidhet me kohën e luftës në Kosovë, duhet të shqyrtohet hollësisht dhe në këtë drejtim nuk duhet të bëjë përjashtim askush, pavarësisht statusit. Sipas tij, kushdo që ka dëshmi që lidhen me luftën e Kosovës, duhet t’i ofrojnë ato tek organet përkatëse. Në vijim ka përmendur faktin se Rikallo ka qenë edhe më herët i involvuar në politikë dhe se gjatë këtyre viteve ka bashkëpunuar me shumë njerëz të cilët edhe sot janë në Qeveri dhe Kuvend. Ai shtoi se askush nuk mund të jetë pjesë e Qeverisë, nëse ka qenë i përfshirë në krime. Dhe, nëse diçka e tillë ndodh, sipas tij, kryeministri duhet të ndërmarrë masa të mënjëhershme.

Sasha Milosavljeviq, nga grupi parlamentar i Listës Serbe, tha se Lista Serbe është grup politik i përgjegjshëm dhe se duan që bashkërisht të punojnë për të ardhmen e Kosovës dhe të qytetarëve të saj. Ai tha se Lista Serbe etiketohet se nuk dëshiron të punojë në institucione, ndërsa shtoi se, “e keni arkivin dhe mund ta shihni se nëse ndonjëherë kemi qenë kundër asaj që është për të mirën e gjithë qytetarëve të Kosovës”.

Ahmet Isufi, nga grupi parlamentar i AAK-së, tha se të gjithë ata qytetarë që disponojnë të dhëna, jo vetëm në rastin konkret, të nxirren para drejtësisë dhe të dënohen të gjithë ata që kanë bërë veprime jashtëligjore dhe kriminale. Shtoi se çdo tentim për t’i dhënë ngjyrim politik më shumë mjegullon gjendjen se sa mund ta nxjerrë të vërtetën në shesh.

Bilall Sherifi,nga grupi parlamentar Nisma, duke përmendur faktin se kryeministri Haradinaj ka kryer punën e vet, meqë ka marrë informacione zyrtare, shtoi se nga ai moment mbetet çështje e sistemit të drejtësisë se si do t’i trajtojë provat. Sherifi vlerësoi se nuk duhet shndërruar parlamentin në gjykatë dhe nëse akuzat janë të vërteta, atëherë, sipas tij, organet gjegjëse duhet ta japin fjalën e vet.

Interpelanca vazhdoi me diskutime të deputetëve të tjera nga të gjitha grupet parlamentare.

Në fund të interpelancës, iniciuesi i saj, Avdullah Hoti, doli edhe njëherë para deputetëve, duke kërkuar votimin e mocionit me këto dy pika:

“1. Kryeministri menjëherë të shkarkojë Ministrin Rikallo.

Institucionet kompetente, në përputhje me ligjet në fuqi, të hetojnë akuzat e ngritura nga ana e banorëve të lagjes Dardania në Prishtinë ndaj Ministrit Rikallo”.

Kryesuesi i seancës, hodhi në votim mocionin, i cili nuk u miratua nga Kuvendi.

Mbledhja e sotme plenare e Kuvendit të Republikës së Kosovës, kryesuar nga kryetari Kadri Veseli, filloi me një minutë heshtje në shenjë nderimi për viktimat e sulmit në Las Vegas. Me një minutë heshtje u nderua edhe albanologu kanadez, Robert Elsie, i cili u shua ditën e djeshme.

Në vijim, Kuvendi vazhdoi me deklarime jashtë rendit të ditës, si dhe me pyetje parlamentare. Në çështjet që u ngritën nga deputetët është përgjigjur kryeministri i Kosovës, Ramush Haradinaj, si dhe ministrat: Pal Lekaj, Besim Beqaj dhe Bedri Hamza.

Kryesimin e kësaj seance e vazhdoi nënkryetari i Kuvendit, Xhavit Haliti, ndërsa, Kuvendi shqyrtoi dhe miratoi propozim vendimin për formimin e 14 komisioneve parlamentare.