Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

DRAGI DHE MARRËDHËNIET E QËNDRUESHME ME SHBA – TASHMË ITALIA KA MË SHUMË RËNDËSI N’EVROPË

by

Nga FEDERICO FUBINI- Përktheu Eugjen Merlika /

Ishim lënë në prag të krizës së qeverisë me një përfytyresë simbolike të rolit evropian të Italisë e të politikës së saj të jashtëme. Vlen të  rikthehemi tek një çast, tani që u krye riti I kalimit ndërmjet Giuseppe Conte-s e Mario Dragi-t. Ishte 30 dhjetor 2020.

Mario Dragi/

            Angela Merkel, Emmanuel Macron dhe Xi Jinping lajmërojnë një marrëveshje historike mbi investimet mes Bashkimit Evropian dhe Kinës. Kancelarja merr pjesë si kryetarja e rradhës e BE. Francezi nuk kishte arsye institucionale për t’u dukur – ishte njëri nga 26 drejtuesit e tjerë të Bashkimit – por ishte i vendosur të mbante përshtypjen se pesha e tij politike n’Evropë është e barabartë me atë të Merkel-it. Sa i përket Italisë, ajo as që e kishte parë arritjen e marrëveshjes: pak ditë më parë e gjithë struktura e ministrisë së Jashtëme punonte qetësisht me bindjen se do të ishin dashur ende disa vite.

            Por ajo e Merkel-it, Macron-it dhe Xi-ut së bashku nuk është vetëm përfytyresa e parëndësisë, hija e së cilës po zgjatet gjithmonë mbi Italinë kur ai që e drejton nuk i luan më së miri letrat e tij. Ai çast do të mbetet edhe për një tjetër arsye që tani ka të bëjë me Mario Dragin. Ajo fotografi grupi me autokratin kinez zbulonte tërthorazi se Donald Trump-i nuk është e vetmja pengesë në marrëdhëniet ndërmjet Evropës dhe Shteteve të Bashkuara. Joe Biden e priti shumë keq zgjedhjen e evropianëve për të përmbyllur marrëveshje me Kinën më parë se sa ai, atëherë në pritje për të hyrë në Shtëpinë e Bardhë, të kishte kohë për t’u shprehur.

            Këtu hyn në lojë qeveria Dragi, sepse kryeministri i ri njihet nga të tjerët drejtues evropianë, jo vetëm si njëri nga të pakëtit që është i sërës më të parë në fushën ndërkombëtare. Dragi ka edhe marrëdhënie më të ngushta se cilido në BE me shumë përfaqësues së majës në administratën Biden, tani që Trump-i ka shkuar por arsyet e tensionit mbeten. Nëse Shtëpia e Bardhë nuk vlerëson marrëveshjen e Brukselit me Kinën, n’Evropë shihet në strategjinë e “Buy American” të administratës së re një lëvizje mbrojtëse në dëm të furnizuesve gjermanë, franceza ose italianë. Nëse në Washington nuk pëlqehen kufizimet në eksportin e vaksinave nga Evropa, në Bruksel vihet re se tani për tani nuk është hequr asnjëra nga taksat e Trump-it kundër qindra prodhimesh evropiane për grindjen mbi Airbusin. E ndërsa Italia, Franca e Spanja vazhdojnë të detyrojnë taksa të jashtzakonshme mbi gjigandët e Big Tech, Biden-i nuk jep asnjë shenjë të pranimit të kompromiseve që lënë të pakënaqur financuesit e mëdhenj të Silicon Valley-t. Lista e mosmarrëveshjevet është e gjatë e sigurisht më e dukëshmja ka të bëjë me marrëdhëniet me Kinën. Macron-i dhe Merkel-i kanë rezerva të dukëshme mbi idenë e një “koalicioni të demokracive”, të propozuar nga Biden-i për të përmbajtur ngjitjen e Pekinit.

            Cili mund të jetë vendi i Dragit, që për qeverinë e tij synon në një strategji europeiste e filoatllantike? Jo ai i një ure ndërmjet dy brigjeve, edhe sepse askush nuk ka nevojë për ndërmjetës: gjithmonë një rol i dyshimtë ose, në rastin më të mirë, jo i frytshëm. Në të kundërt hapet një rast i rrallë për Italinë, të ketë rëndësi më shumë se sa lë të mendohet pesha specifike e Vendit në kuadrin ndërkombëtar. Merkel është në muajt e fundit si kancelare, ndërsa kujt do t’a pasojë në Berlin do t’i duhet kohë për të përcaktuar bindjet e tij. Macron-i pothuajse po hyn në fushatën presidenciale, të caktuar pak më shumë se pas një viti dhe është në një formë jo të shkëlqyer: në muajtë e fundit Marinë Le Pen, udhëheqësja e së djathtës skajore, për të parën herë që nga 2017 e ka kaluar në sondazhet mbi turnin e parë.

            As Dragi nuk ka një horizont qeverie të pakufizuar. Por ka prestigjin e tij, përvojën dhe marrëdhëniet globale, ka një vështrim të interesit evropian e të aleancës evro-amerikane që përfshin e siguron Italinë në shumë mënyra. Dragi do të ketë edhe kryesinë e G20 për gjithë vitin e do të ecë i rrethuar nga përceptimi që koha e tij në institucionet italiane nuk do të mbarojë me jetën e kësaj qeverie. Për të parën herë prej kohësh zëri i një italiani mund të vlejë njësoj – ndoshta më shumë – se ai i udhëheqësve të Vendeve të tjera më të qëndrueshëm e të sigurtë për vendin e tyre në botë. Një rast për të ndërtuar pak qëndrueshmëri e siguri në vete edhe këtu.

            “Corriere della Sera”, 15 shkurt 2021     Përktheu Eugjen Merlika 

STEFAN ÇAPALIKU RRËFEN SERAFIN FANKON, FELININ E TEATRIT SHQIPTAR

by

Shkrimtari dhe dramaturgu i mirënjohur Stefan Çapaliku sjell para lexuesit librin e tij më të ri monografik kushtuar Serafin Fankos, Felinit të Teatrit Shqiptar. Ky libër është vëllimi i tretë i kolanës “Imago & Verbum”. Në një rrëfim për “Dielli”-n e “Vatrës” New York, dhënë gazetarit Sokol Paja, dramaturgu Stefan Çapaliku tregon në libër njohjen me mjeshtrin e madh të Teatrit Serafin Fankon, bashkëpunimet e ngushta, dhe përmasat gjigande të një artisti të kalibrit europian.

KUJTIMET E PRAGËS

Për shkak të disa rrethanave familjare, mjeshtrin e kam njohur që herët. Por njohja e vertetë profesionale, ndodhi në vitin 1994. Ishte një koinçidencë e çuditshme, fakti që unë kisha pak muaj që isha kthyer nga Praga, ku 30 vite më parë ai kishte qenë student. Pra, kujtimet e Pragës na lidhnin të dyve. Atë si student universitar dhe mua si student pasuniversitar. Aso kohe unë kisha provuar të shkruaja pa sukses një dramë, e cila për fatin tim të mirë, më ka humbur. Thjesht mbaj mend se titullohej “Gjurmë mbi borë” dhe se qe shkruar një vit para rënies së komunizmit. Ishte njëfarë teksti revisionist, diçka si hibrid i ideve të reja me rrënjët e kalbura të sistemit të kaluar. Pastaj kaluan kund pesë vjet dhe unë pata disa përvoja teatrore jashtë Shqipërie, natyrisht si spektator, më e çmuara e së cilës ndodhi kur qeshë si student në Pragë, më 1993.

DRAMA “FTESË PËR DARKË”

Kësisoj, drama që më lidhi profesionalisht me Serafin Fankon ishte “e dyta”, “Ftesë për darkë”. Kështu pra, me dramën time “të parë” ndën sqetull, ngjita shkallët e katit të tretë të pallatit “me hark”, ku jetonte mjeshtri. E hapi derën ai vetë. Aso kohe Serafin Fanko duhej ishte rreth mesit të pesëdhjetave, aq sa jam unë sot. Ai zakonisht rrinte ulë mbi një divan përballë televizorit, me një gotë të vogël, që gjerbej me ngadalë. Vështirë të kishte televizioni një spektator më të mirë se ai. Kur unë i dhashë tekstin, doli pa fjalë nga dhoma tjetër, si të qe duke u nisur drejt një tempulli, ku do kryehej në heshtje rituali i shenjtë i leximit. Thjeshtë, ai më la vetëm me televizorin e vet. Dhoma ku shkoi ndahej me atë të ndenjes prej një vetrate. Atje ishte biblioteka, një tavolinë e rëndë njëkëmbëshe dhe disa karrige druri të errët, me një tapiceri vishnje. Mbi tavolinë shtrihej një tavëll shumë e madhe dhe mjaft e rëndë prej kristali. Në murin përballë bibliotekës disa piktura. Në mos gaboj njëra ishte e vetë Serafin Fankos dhe tjetra e kolegut të vet, aktorit Bep Shiroka. Gjithashtu në një cep të murit vareshin edhe dy rrahje në bakër, rezultat të kapriçiove të tij. Unë pra mbeta këndej këtyre sendeve të vyera dhe ia nisa të tymosja cigaret e mia, pa pasur nevojë të përdorja shkrepse. M’u duk sikur edhe ai kishte nisur të tymoste të vetat, pa pasur nevojë të përdorte shkrepse. Druhem se kjo qe hera e parë dhe e fundit që asistoja në një seancë tymosje simultane. Kisha një padurim të jashtzakonshëm dhe doja të gjeja një mënyrë për ta shtyrë kohën që nuk ecte kurrsesi. Ai po konsumonte historinë time, që nëse do t’i pëlqente unë do bëhesha dikushi, nëse jo, nuk e di se me çfarë punësh të tjera do merresha. Mirëpo mbas kund treçerek ore, ai doli me syzet në majë të hundës dhe me tufën e letrave në dorë. Vërehej një farë hutimi në sytë e tij. Pasoi një pauzë, me gjasë teatrale. Pastaj ai tha: Po. Më pëlqen. Më pëlqen, përsëriti. Do ta vë në skenë, theksoi, dhe u duk se i vuri pikën aty për aty muhabetit. Atë çast mu duk se perceptova sesi ai u shndërrua në kumbarën tim në altarin e shenjtë të teatrit.

T’I HYSH TEATRIT NGA SHPINA E SKENËS

Me atë rast pata mundësinë t’i hyja teatrit nga shpina e skenës. Të dilja në skenë, kur salla qe bosh. Të kundroja me andje trarët, litarët dhe shtangetat, që rrinin të varura si gijotina të fshehta, të thikta dhe të befta. Të verbohesha lumturisht prej projektorësh gjithfarë ngjyrash. Pra, të përjetoja atë magji, atë abragadabra që të bën të biesh në dashuri njëherë e përgjithmonë me teatrin. Pata mundësi pastaj të mos mungoja asnjë ditë në prova dhe të nisja e ta kuptoja procesin e ngjizjes së asaj materie organike, që thirret shfaqje dhe që kryen misionin e mishërimit të fjalës, siç thotë Gjoni në ungjillin e vet. Pra me pak fjalë nisa të kuptoj zanatin e këtij prestigjatori, duke e parë nga të gjitha perspektivat e mundshme.

KUR SABOTONTE TEATRI KOMBËTAR

Fatkeqësisht, për mua ky qe bashkëpunimi i parë dhe i fundit në fushë të teatrit. Diku nga gjysma e dytë e viteve ’90 patëm edhe dy tre tentativa të tjera për bashkëpunime, të sabotuara mendjelehtësisht, mendjehollësisht dhe mendjedjallëzisht nga Teatri ynë Kombëtar. Gjithsesi, bashkëpunimi i dytë mbeti në dokufiksionin “Qyteti në menopauzë” më 2001. Një film ky i realizuar në Shkodër, si bashkëpunim i Serafin Fankos, Arian Çuliqit dhe meje. Dhe bashkëpunimi i tretë paska qenë ky libër. Ka kaluar shumë kohë nga momenti kur më vetëtoi ideja e shkrimit të këtij teksti, derisa u gjenda përmbi dramat, platformat, letrat, fotot dhe posterat e tij; përballë kolegëve të vjetër dhe të rinj; bri bisedave të gjata me të gjithë ata që e njohën nga afër dhe punuan me të. 

JONELA HASANI, KANDIDATE PËR ÇMIMIN”INSPIRATIONAL GLOBAL WOMAN 2021″…

by

-Le ta mbështesim të gjithë vajzën shqiptare që na nderon-, duke votuar për të-

 Nga Fuat Memelli-Boston/

Këto ditë u njoha me një fakt të bukur dhe nuk mund të heshtja. Vajza shqiptare, Jonela Hasani, që prej 20 vjetësh jeton në New York, është zgjedhur nga “ Global Woman Club”, kandidate për çmimin “Inspirtation Global Women”(Gruaja Globale Frymëzuese”) si kandidate për një nga çmimet e vitit 2021. Votimet për këtë çmim vazhdojnë deri më 2 mars. U ula të shkruaj për ta bërë të njohur këtë vajzë që nderon jo vetëm veten e familjen e saj, por edhe shqiptarët kudo që janë. Rruga e saj në këto 20 vjet që jeton në Amerikë, është një rrugë sakrifike dhe suksesi.

“NËSE ËNDËRRON MUND TA ARRISH”

Kjo thënie e bukur e Zig Ziglar, i shkon shumë për shtat Jonelës.Le të ndalemi shkurt në disa“stacione” të jetës së saj, për të kuptuar si ariti ajo deri ky nominim. Kur ishte 19 vjet dhe kishtembaruar shkollën e mesme “Ismail Qemali ” në Tiranë, në vitin 2001 erdhi në Amerikë. Dukemos patur asnjë ndihmë për të mbuluar shpenzimet e saj, pasi prindërit atëherë ishin në Shqipëri, punonte 7 ditë në javë , duke bërë dy punë. Por, kështu nuk mund të vazhdohej. Duheshinkërkuar rrugë të reja. Për t’u njohur shkolla e mesme, vazhdoi edhe këtu një shkollë të tillë, të cilën e mbaroi me rezultate të shkëlqyera në vitin 2003. Gazeta e njohur amerikane Neë York Times, në korrik të vitit 2003, i kushtoi një faqe të veçantë nxënësve të shkëlqyer, midis tyre edhe Jonelës. Shkrimi mban titullin”Në shkollën për rastet më të vështira, këmbënguljen, natën dhe ditën”. Në intervistën e saj për gazetën, ndër të tjera Jonela thotë:” Duhet të sakrifikosh dhe tani është koha të mendosh për shkollën. Asgjë nuk ndodh pa punë të palodhur”. “Shkrimi nëkëtë gazetë prestigjioze, më dha krahë e më nxiti për të vazhduar ëndrrën time amerikane” thotëJonela. Por, vetëm me diplomën e shkollës së mesme, e kuptoi se nuk mund të çante më tej.. Në vitin 2004, u regjistrua në City College of New York. Zgjodhi degën për studimet në fushën e Shërbimeve Njerëzore dhe me dege te dyte për aftësi të kufizuara intelektuale dhe

zhvillimore.Duke e patur për zemër ketë punë, më pas u diplomua” me Master nga “Alfred University” si këshiltare udhëzuese . Për aritjet në shkollë, ajo i është mirënjohëse stafeve pedagogjike të cilët e kanë mbështetur fuqishëm.Prej 16 vjetësh punon në shkollën Manhattan Comprehensive Night and Day High School , në fillim në pozicione të ndryshme, ndërsa sot është këshilltare udhëzuese. “Kjo punë më jep kënaqësi, thotë Jonela. Tani i kuptoj më mirë nevojat e nxënësve dhe i ndihmoj ata të përballojnë situatat e ndryshme me të cilat ndeshen si dhe përshtatjen e tyre pas mbarimit të shkollës së mesme. Zemrat e tyre pasqyrojnë dashuri dhe dëshirë për të ecur drejt suksesit.”, thotë Jonela. Me përvojën e saj ajo ka frymëzuar mjaft nxënës që të bëhen të sukseshëm. Me nismën e saj ka krijuar në shkollë edhe “Klubin e Vajzave dhe Djemve” me qëllim që ata(o) të jenë në gjendje të ndajnë cilësi të veçanta, mendime, ndjenja dhe ide. Prej 15 vjetësh ajo organizon ceremoninë e diplomimit të nxënësve. Veç punës së saj, Jonela  është edhe anëtare e Federatës së Bashkuar të Mësuesve (UFT), si dhe disa forumeve të tjera. Për punën plot pasion e përkushtim, është vlerësuar me disa çmime. Kështu Federata e Bashkuar e Mësuesve, divizioni i shkollave të mesme, e ka vlerësuar më tre çmime si “Lart dhe përtej”, çmimi i ”Avancimit të karierës” dhe “Çmimi kampion i komunitetit”. Qendra për Arsimin e Integruar të Mësuesve” (CITE) e ka vlerësuar me çmimin “Për këshillim shkëlqyeshëm profesional”. Kolegji i qytetit të New Yorkut e ka vlerësuar me “Çmimin e kërkimit” si dhe çertifikatë nga Departamenti i Psikologjisë të Kolegjit, etj.Disa nga fotot e këtyre vlerësimeve, flasin më mirë për kontributin e Jonelës.

SI U NOMINUA PËR ÇMIMIN” INSPIRATION GLOBAL WOMAN? 

Ky proces nuk ishte i rastësishëm.Veç aritjeve në punën e saj, ajo është anëtare e Federatës së Bashkuar të Mësuesve, perkrahese e Shoqatës së Grave Shqiptaro-Amerikane “Motrat Qirjazi”si dhe disa organizatave të tjera. Ka ndihmuar dhe inkurajuar gratë e prekura nga kanceri i gjirit, ka ndihmuar fëmijët në vendet e prekura nga tërmeti në Shqipëri, Ekuador, Nepal dhe Porto Rico si dhe kontribute të tjera. Në dhjetor të vitit 2020, është bërë anëtare e “Global Woman Club” dhe ka marë pjesë në disa evente të saj. Më 16 shkurt 2021, ky Club me qendër në Angli, idërgon një ftesë ku i thotë se ishte nominuar për çmimin” Inspirational Global Woman of year 2021(Gruaja Frymëzuese Globale e vitit 2021”.Ky qe një lajm shumë i gëzueshëm, pasi ajoishte zgjedhur midis shumë grave të shquara me profesione të ndryshme, nga shumë vende të botës. Ky lajm gëzoi jo vetëm Jonelën, por edhe prindërit e vëllanë e saj, të cilët e kishin nxitur për të nxjerrë në dritë kontributin dhe vlerësimet e saj, që deri atëherë, nga modestia e saj, ikishte mbajtur në “sirtar”. Siç thotë Chris Grosser “mundësitë nuk ndodhin, ne i krijojmë”. Dhe Jonela i krijoi këto mundësi. 

LE TA MBËSHTESIM TË GJITHË JONELËN!

Pa e ditur se do vinte kjo ditë, me aritjet e veta, Jonela e ka bërë punën e saj. Porta për marjen ekëtij çmimi, sapo ka filluar të hapet, Por, që të hapet plotësisht, ajo duhet ndihmuar.Dhe ndihmakonkrete është duke votuar për të. Votimet kanë filluar dhe mbarojnë më 2 mars, ndërsa çmimetpublikohen më 8 Mars, në ditën Ndërkombëtare të Grave. Votimet bëhen në linkun përkatës kupërfshihen 8 nominime dhe votohet një person për çdo kategori. Kategoria e Joneles është përInspiration Global Woman. Më hollësisht këtë proces e shpjegon linku që po bashkëngjisim. Ataqë dinë anglisht,e kuptojnë mirë. Për ata që nuk dinë , le të ndihmohen nga më të rinjtë ose tërejat.Urime Jonela dhe më 8 Mars, presim të na japësh lajmin e gëzuar!

https://voting.globalwomanlounge.com/home.php

Hapat për të votuar janë si më poshtë: votoni 1 person për çdo kategori dhe në fund shtypni Submit që vota të jetë e plotë.

 1. Për të votuar klikoni në linkun , ju hapet faqja e Global Women Club dhe duhet te klikoni :  LOG IN AND VOTE NOW

2. Klikoni : SIGN IN with Facebook ose SIGN IN with GOOGLE. 

Sikur Serbia ta njihte Republikën e Kosovës…

by

Nga Prof. Dr. Mehdi HYSENI/

 *** Pa asnjë dilemë, kjo do të ishte më shumë në favorin e Serbisë sesa të Kosovës në kuptimin gjeopolitik .Për normalizimin e marrëdhënieve mes Beogradit dhe Pishtinës, Serbia ka dy opsione kompromisi:

-E para, njohja de fakto dhe de jure e Kosovës, dhe e dyta, vazhdimi i Dialogut të Brukselit , ku Serbia veç Kosovës, do të humbiste edhe Kosovën Lindore.

 Nëse Beogradi zyrtar urgjentisht e njeh Republikën e Kosovës, do të ngadalësonte procesin e dekolonizimit të Preshevës, të Bujanocit dhe të Medvegjës për një afat të pacaktuar; do të ndikonte negativisht në procedurën e bashkimit të Kosovës me Shqipërinë, si dhe do t’i pengonte rrjedhat e procesit të bashkimit kombëtar dhe territorial të Shqipërisë Etnike në Ballkan. Kjo do të ishte fitorja më e madhe e Serbisë së : Aleksandar Vuçiqit (president), Ana Bërnabiçit (kryeministre) dhe Ivica Daçiqit (kryeparlamentar) në kontekstin gjeopolitik, gjeostrategjik dhe gjeoekonomik kundrejt  kombit shqiptar dhe Shqipërisë Etnike.

          Beogradi të kërkojë pezullimin e dialogut në Bruksel

Ndryshe, pa asnjë dyshim, Statusi politik i Preshevës, i Bujanocit dhe i Medvegjës, do të jetë temë qendrore e debatimit mes palëve negociuese  të Beogradit dhe të Prishtinës në Dialogun e Brukselit, i cili pritet të riaktivizohet pas formimit të qeverisë së Kosovës, të dalë nga zgjedhjet parlamentare të 14 shkurtit 2021.

Anadaj, nuk ka dyshim se për normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë, kusht numër 1, është që Beogradi zyrtar ta njohë Republikën e pavarur dhe sovrane të Kosovës (17 shkurt 2008).

Me gjithë “kukamat” dhe “betimet” e deritashme të lidershipit të Serbisë (Alekasandar Vuçiq, president, Ana Bërnabiq, kryeministre dhe Ivica Daçiq, kryeparlamentar etj.), drejtuar opinionit  publik të brendshëm dhe atij ndërkombëtar, se gjoja “Serbia kurrë nuk do ta njohë Kosovën” (edhe pse realisht, de fakto dhe de jure Kosova është e humbur për Serbinë, ngase më nuk është koloni e saj e dikurshme, 1912-1999), BE-ja, Amerika dhe aleatët e saj evropianoperëndimorë, po kërkojnë pareshtur që Serbia ta njohë Republikën e Kosovës. Ndryshe, Serbia vetëm mund ta imagjinojë hyrjen në BE, asgjë më shumë.

Gjithashtu, Serbia, duhet të harrojë “shkëmbimin”, përkatësisht  “korrigjimin” e kufijve me Kosovën, pavarësisht se çka  janë dakorduar presidenti Vuçiq me ish-presidentin e Kosovës, Hashim Thaçi, qysh në vitin 2012  në Bruksel, duke nënshkruar marrëveshjen, që minoritetit kolon serb në veri të Kosovës, t’i lejohet fomimi i “Srspka zajednicës” , që do të thotë “Bashkësi e Komunave Serbe” (BKS).

Mirëpo, kjo marrëveshje e ashtuquatur Thaçi-Vuçiq, pothuajse qe 9 vite është “arkivuar”, duke qenë se Prishtina zyrtare përmes Kuvendit të Kosovës me arsye e ka hedhur poshtë si të pavlefshme, për shkak se de fako dhe de jure, do të mundësonte krijimin e një “Republike Serbe të Kosovës”, ashtu sipas “yrrnekut” të “Republika srpska” të Bosnjës. Formimi dhe legalizimi i një republike të këtillë serbe në Kosovë, në kuptimin gjeopolitik, do të nënkuptonte ndryshimin, përkatësisht copëtimin  territorial dhe shtetëror të Republikës së Kosovës, me efekt të teorisë  domino, që edhe Republika serbe  e Bosnjës, të kërkonte copëtimin territorial dhe shtetëror nga   Federata e Bosnjë-Hercegovinës, duke kërkuar bashkimin e saj me Republikën e Serbisë dhe me “Republikën Serbe të Kosovës”.

Mirëpo, ky ndryshim eventual gjeopolitik i territorit të Kosovës dhe të Bosnjës, pa asnjë dyshim se do të destabilizonte në tërësi Ballkanin, i cili edhe kështu ndodhet në një krizë serioze dhe të thellë për shkak se Serbia me çdo kusht po ngulmon, që të krijojë “Republikën Serbe” në veriun e Kosovës”, me qëllim që ta copëtojë territorin dhe shtetin e Kosovës.

  Njohja e Kosovës nga Serbia prolongon bashkimin e Kosovës me Shqipërinë

Me gjithë përpjekjet e qeverisë së Serbisë për ta kthyer sovranitetin e  saj të dikurshëm kolonial në Kosovë, qeveria dhe kuvendi i Kosovës, patjetër, duhet të hedhin poshtë çdo marrëveshje a traktat të firmosur në kuadrin e Dialogut të Brukselit (2011-2018), me qëllim që të parandalojë copëtimin e territorit të Republik֝ës së Kosovës. 

Prandaj, presidenti Aleksandar Vuçiq së bashku me qeverinë dhe me kuvendin e Serbisë, duhet të heqin dorë nga “kukamat”, nga “betimet” , nga simulimet sentimentale dhe mitologjike kolonialiste etnocentriste, se kinse “Kosova është koka, zemra dhe  djepi i serbëve dhe i kish֝ës serbe”, duke qenë se pas pavarësimit të Kosovës (17 shkurt 2008), kjo gënjeshtër dhe ky falsifikat historik, nacional, kulturor, shtetëror e kishtar “ më nuk pi ujë” në kuptimin gjeopolitik, sepse Kosova është shkëputur nga Serbia kolonialiste dhe gjenocidale, është shtet i pavarur dhe sovran, që ka institucionet dhe organet e veta shtetërore, të drejtuara nga përfaqësuesit legjitimë dhe legalë shqiptarë dhe shtetas të tjerë. Së këndejmi,  në strukturat shtetërore qeverisëse të Republikës së Kosovës participojnë edhe përfaqësuesit e minoritetit serb (në qeveri, në parlament, në presidencë etj.). Kjo do të thotë se  Serbia  DE FACTO e ka njohur Kosovën.

 Në vend të dialogimit steril, njohje e ndërsjellë

Prandaj, nuk parapëlqehet që palët negociuese të Beogradit dhe të Prishtinës të kërkojnë vazhdimin e Dialogut të Brukselit, por thjesht të zbatojnë procedurën e njohjes reciproke të Serbisë dhe të Kosovës, ky do të ishte opsioni i kompromisit politik dhe juridik të pranueshëm dhe racional për të dyja palët.

Ndryshe, nëse  vazhdon Dialogu i Brukselit, pala negociuese shqiptare e Prishtinës, do të bëjë riformatizimin e axhendës së dialogimit në Bruksel  me palën serbe të Beogradit. Natyrisht, me ndryshimin e kësaj axhende, do të vinte në shprehje edhe pranimi i kërkesës së përfaqësuesve legjitimë dhe legalë të shqiptarëve të Preshevës, të Bujanocit dhe të Medvegjës, që  të përfshihen në procesin e negociatave të Brukselit. 

Kjo është edhe një arsye më tepër, që Beogradi zyrtar  ta njohë sa më parë të jetë e mundur Republikën e pavarur dhe sovrane të Kosovës, në mënyrë që me këtë potez politik dhe diplomatik, Serbia do t’i  arrinte tri objektiva strategjike prioritare në marrëdhëniet gjeopolitike me shqiptarët: 

(1) Do të ngadalësonte procesin e dekolonizimit të Preshevës, të Bujanocit dhe të Medvegjës për një afat të pacaktuar; 

(2) Do të ndikonte negativisht në procedurën e bashkimit të Kosovës me Shqipërinë;

(3) Do t’i pengonte rrjedhat e procesit të bashkimit kombëtar dhe territorial të Shqipërisë Etnike në Ballkan. 

Sa më sipër si politika, ashtu edhe diplomacia e Beogradit ka shans historik, që t’i normalizojë marrëdhëniet me  Prishtinën, nëse urgjentisht e njeh Republikën  e Kosovës, ashtu siurse 100 shtete të tjera të OKB-së, ndryshe ( pas pavarërsimit të Kosovës, më 17 shkurt 2008)  Serbia nuk ka gjasë minimale, që edhe më tej, t’i mbajë të kolonizuara territoret e aneksuara të Shqipërisë Etnike (Preshevën, Bujanocin dhe Medvegjën). Me një fjalë, me humbjen e Kosovës, njëherazi kanë humbur edhe Presheva, Bujanoci dhe Medvegja, të cilat derisa Kosova ishte nën sundimin kolonial të Serbisë (1912-1999), ato  ishin vetëm  çështje e brendshme e Serbisë, jo as e Shqipërisë, as e Evropës dhe, as e bashkësisë ndërkombëtare.

Mirëpo, tash, nëse vazhdon Dialogu i Brukselit mes Beogradit dhe Prishtinës, pala negociuese e Kosovës, gjithësesi  do të kërkojë edhe përfshirjen  e përfaqësuseve legjitimë dhe legalë shqiptarë të Preshevës, të Bujanocit dhe të Medevegjës. Kjo do të jetë hapi i parë i ndërkombëtarizimit të çështjes së pazgjidhur koloniale të Preshevës, të Bujanocit dhe të Medvegjës.

Pra, për t’i normalizuar marrëdhëniet me Serbinë, pala negociuese shqiptare e Prishtinës dhe e PBM-së, në dialogun e Brukselit, duhet të kërkojë  vënien e Preshevës, të Bujanocit dhe të Medvegjës nën protektoratin ndërkombëtar të OKB-së, ashtu si pata kërkuar, që në vitin 2003 ( ribotuar më 2013, lexo në : https://www.botasot.info/opinione/207191/kosova-lindore-te-vihet-nen-misionin-paqesor-te-okb-se/) , të instaloheshin  kaskat blu të Kombeve të Bashkuara në në territoret e këtyre tri kolonive  shqiptare të Shqipërisë  Etnike lindore. Mirëpo, as politika e Prishinës, as  diplomacia e Tiranës, as u “lagën”  për të ndërkombëtarizuar çështjen e Kosovës Linndore. Përkundrazi, e patën kritikuar ashpër luftën kryengritëse të UÇPBM-së, ashtu sikurse luftën e UÇK-së.

Gjuhë e vjetër dhe e re

by


Astrit Lulush/ Sa i përket ADN-së, studimet tregojnë se shqiptarët janë të lidhur me grekët, italianët e Jugut, sllavët e jugut, keltët dhe gjermanikët. Ka ende debate se nga vijnë shqiptarët. Por fakti që shqiptarët flasin një gjuhë e cila zë degë të pavarur të IE dhe fjalët e tyre të huazimit janë nga latinishtja dhe greqishtja e lashtë, tregon se paraardhësit e tyre kanë qenë në Ballkan të paktën që nga koha e Greqisë së Lashtë.
Emri i shqiptarëve të sotëm ka qenë arbnor, nga i njëjti emër i një Fisi Ilir të quajtur Albanoi dhe qyteti i tyre i quajtur Albanopolis në zonën e Shqipërisë Veriore-Qendrore. Kjo është përmendur nga Ptolemeu, por askush nuk e ka parë, faqja e librit është zhdukur.
Disa thonë se historia dhe gjuha shqipe i paraprinë greqishtes dhe se disa fjalë greke janë me origjinë shqipe. Nëse shqipja është më e vjetër se greqishtja varet nga ajo që kuptojmë me “shqip”, çfarë kuptojmë me “greqisht”, dhe çfarë kuptojmë me “më e vjetër”.
Forma më e hershme e vërtetuar e gjuhës greke është greqishtja mikenase, e cila së pari është dëshmuar në mes të mijëvjeçarit të dytë para Krishtit, e shkruar me shkrimin Linear B. Ndërkohë, përmendja më e hershme e mbijetuar e gjuhës shqipe daton në fund të shekullit XIII pes. Gjuha shqipe dëshmohet për herë të parë me shkrim në shekullin XV të erës sonë (Formula e Pagëzimit). Leksiku i Arnold Ritter von Harff është dokumenti i dytë më i vjetër në gjuhën shqipe. Leksiku u shkrua nga Arnold Ritter von Harff, udhëtar gjerman, i cili në 1496 qendroi disa orë në portin e Durrësit dhe transkriptoi disa fjalë të vendasve, duke shkruar anash përkthimin gjermanisht të tyre.
Sidoqoftë, kjo dëshmi nuk tregon domosdoshmërisht origjinën e shqiptarëve dhe gjuhës së tyre.
Në përgjithësi është rënë dakord midis gjuhëtarëve që greqishtja dhe shqipja janë të dyja gjuhë Indo-Evropiane, që do të thotë se të dyja rrjedhin nga Proto-Indo-Evropianishtja, një gjuhë parahistorike e rindërtuar që besohet të jetë folur nga barinjtë nomadë në stepat në veri të Detit të Zi rreth 6 mijë vjet më parë. Në gjuhën shqipe ka hua nga latinishtja dhe greqishtja e lashtë, që tregon se paraardhësit e shqiptarëve kanë qenë në Ballkan para Perandorisë Romake dhe gjatë Greqisë klasike. Ndërsa për pasardhësit e kujt janë shqiptarët ekzistojnë 3 teori: ilire, dake, trake; teza ilire (falë kryesisht albanologëve të huaj) shpëtoi nga harresa hakmarrëse e periudhës osmane, u ringjall dhe vazhdon të mbizotërojë sot. 
Ndërkohë, greqishtja gjithashtu përfshin degën e vet të familjes gjuhësore indo-evropiane, degën helene. Ka të ngjarë që degët helene dhe shqipe të jenë shkëputur nga proto-indo-evropianishtja në të njëjtën kohë, pasi ato ndajnë një numër izoglosesh me njëra-tjetrën.
Të gjitha gjuhët vazhdimisht evoluojnë dhe ndryshojnë. Disa gjuhë ndryshojnë më shpejt se të tjerat, por të gjitha gjuhët gjithmonë ndryshojnë. Cilado formë e gjuhës shqipe që mund të jetë folur në antikitet ishte sigurisht shumë e ndryshme nga çdo formë e shqipes së sotme – ashtu siç dihet se greqishtja e re ndryshon nga greqishtja e lashtë në mënyrë thelbësore. Cila gjuhë është “më e vjetër” varet tërësisht nga vendi se ku fillon forma moderne e gjuhës.
Është e vërtetë që disa fjalë në greqishten e re rrjedhin nga shqipja, por këto janë huazime të kohëve të fundit që ose zëvendësuan fjalë të vjetra në greqishten e vjetër ose janë fjalë që përdoren për të përshkruar koncepte që nuk ekzistonin në kohërat antike. Për shembull, fjala e greqishtes së re “louloúdhi”, ka shumë të ngjarë të vijë nga shqipja, që do të thotë “lule”. Fjala greke e lashtë për “lule”, megjithatë, ka qenë “anthos”, e cila sigurisht nuk vjen nga shqipja.
Ka edhe fjalë në greqishten moderne që janë huazuar nga latinishtja, anglishtja, italishtja, frëngjishtja, gjermanishtja, etj. Fakti që ka disa fjalë në greqishten e re që rrjedhin nga shqipja do të thotë se greqishtfolësit dhe shqipfolësit kanë ardhur në kontakt me njëri-tjetrin gjatë rreth 600 viteve të fundit. Është gjithashtu e rëndësishme të theksohet se ka edhe shumë fjalë shqipe që rrjedhin nga greqishtja.