Nga Prof. Lulash Nikë Palushaj/

Kryengritja e Malësisë së Madhe e vitit 1911 dhe Flamuri kombëtarë në malinDeçiq të 6 Prillit të atij viti, asht krenari për mbarë kombin shqipëtarë. Ma se nji shekull në Malësinë e Madhe dhe botënshqipëtareflitet, kujtohet brez pas brezie shkruhet e manifestohet nga vet malsorët dhe shqiptarë të tjerë nëAtdhe dhe me të madhe nëmërgim.Përheroizminemadh që treguenë Malet e Malësisë, apo shtatë bajraqet në luftë kundër Perandorisë osmane asht betejë legjendare dhe e paharrueshme.Për pesë shekuj kishte robënue kombin shqipëtarë dhe sjell në pyetje ekzistencën e këtij kombi në trojet e veta. Janë përjetime e vuejtje e masakrime me sa beteja të përjetueme e të lame me gjakun arbënorë për ruejtjen e Pamvarësisë të trollit etni Arbëniqë nga Gjon Kastrioti,iati iGjergjit – Skenderbe,e vet Gjergjit.Në lufta të vazhdueshme për vetëmbrojtje e rrezistencë të njipasnjishme dhe të vazhdueshme që përjetoi populli shqipëtarë në heroizëm për tu pamvarësue deri më 28 Nandor të shpalljes së Pamvarësisë së Shqipënisënë Vlorë më 1912.

Për të kujtue e kremtue nji ngjarje historike, e madhe dhe shumë krenare, ishte edhe Dita e 28 Nandorit të 2015 në Tiranë, kur në realizim të dy shoqatave Atdhetare Malësi e Madhe në Detroit dhe Njujork, e ndriti rrezja e diellit flamurtarin e lirisë dhe Pamvarësisë së Shqipënisë heroin kombëtarë Dedë Gjon Lulin, shtatorja e tij që iu vendospërballë heroit mbarëkombëtarë dhe me famë shqipëtare e europjane Gjergj Kastriotin – Skenderbe. Për ato ideale Dedë Gjon Luli kishte luftue me mbarë malsorë të Malësisë së Madhe kundër robënuesëve dhe dëshira e madhe e vet Malësisë dhe të vërtetës historike për të pa Shtatoren e Dedës në sheshin e Tiranës, gja që e kishte meritue shumë ma parë për hir të arenës mbarëkombëtare; e realizoivet mërgata e kësaj atdhetarie tue falenderue në bashkëpunim të ngushtë vetPresidentin, zotin Bujar Nishanin dhe Bashkinë e Tiranës.Të gjithë shend e verë, të gëzuemë dhe të entuziasmuemë nga Malësia e Madhe dhe Shtetet e Bashkueme të Amerikës, pra vet mërgata përfaqësuesedhe pjesmarrëse të dy Shoqatave Detroit dhe Njujork, që finansuenë me malsorët tjerë mërgimtarëpërfundimin e realizimit për vendosjen e shtatores të Dedë GjonLulit në atë ditë; pjesëmarrës nga Kryeqyteti me kreun e Këshilli bashkiakë, të pjesmarrësve të Këshillit organizativ; ligjëruesëve të doktoraturave shkencore në mbajtje të kumtesës për Malësinë e Madhe dhe historinë e saj në rrjedha historike kombëtare shqipëtare, shoqatave kulturore përprograminartistikë nga Malësia dhe qytetarë të tjerë nga vet Tirana, nga Lezha e Shkodra, nga Kosova të përfaqësuemë nga pasardhësit e heroit Adem Jasharit, meshtarë klerikë dhe qytetarë nga vet Malësia në vendlindje; të cilët së bashku në lulishten e bukur tëTiranës, përjetuenë,nën përkujdesin e zotit President të Shqipërisë BujarNishanit, krenarinë historike të Malësisë së Madhe dhe po aty dritën e diellit që ka shkëlqye dhe gjithmonë gazmon si krenarimbarëkombëtare shqipëtare Shtatorja eheroit Dedë Gjon Lulit dhe malsorëve tjerë nëpër shekuj. Të gjithë u gëzuemë dhe gëzimi spat kufi.

Nuk ka popull në këtë botë që nuk e feston apo kremton Ditën e Pamvarësisë, të të drejtës së vet nacionale e tokës Atdhe, prandaj në rrjedhat e këtyne betejave se çka ka përjetue populli shqipëtarë gjatë pesë shekujve robënimi e troturave me sa masakrime e tjetërsime, gja që nji robënim të tillë e ushtruenë me shekuj e shekuj të gjitha kombet që na rrethojnë si fqinjë, sllavë, maqedonas, grekë, bullgarë e të tjerë; e randuenë aq fortë dhe e çuenë në pyetjen e ekzistencës nji popull të rracës aq tëlashtë ilirjane tue shkatrrue çdo gjurmë të së vërtetës historike;sa në shkrimet e mija kam thanë se asht çudi që flitet a pak shqip dhe se ky popull ekziston ndopak nga robënimet që kanë përjetue. Na tjetërsuenë, na shanë, na fuenë njerëz me bishtaeinjoruenë, na vranë dhe në fund për tna eleminue e zhduk dalngadalë me Kongresin e Berlinit të 1878, fajtore kryesisht Perandoria Osmane turke, na ndanë në pesë shtete fqinje dhe na lanë të coptuemë që nga ajo ditë e sot përjetojmë shumë pasoja dhe vazhdimisht janë në luftë si Serbia me të tjerë përrreth për tna pa ashtu të shpërndamë dhe të pakosoliduemë si etni e përbashkët shqiptare në trollin tonë etnik shqipëtarë.

Në kalvaret e shumta që përjetoi kombi shqipëtarë dhe rrezistencat e vazhdueshme kundër çdo robënuesi qendron edhe Malësia e Madhe në shekuj, epiqendër e të cilave asht lufta heroike e malsorëve me 4000 pjesmarrës luftarakë nga të gjitha Malet e Malësisë, sbashku me Malet e Dukagjinit në Kryengritje të vitit 1911 dhe 6 Prillit të vendosjes së Flamurit kombëtarë të shqiponjës kuq e zi në majen e Malit Deçiq, I pari flamur që valon për të parën herë pasë vdekjes së Gjergj Kastriotit – Skenderbe në trollin shqipëtarë.

Asht beteja legjendare e malsorëve me malsore bashkëluftare të burrave e trimave në krye me udhëheqësin e kësaj kryengritje heroin kombëtarë Dedë Gjon Lulin. U flijue Dedë Gjon Luli me mbarë familje dhe sa e sa familjetë tjera si kjo në Mbarë Malësi, në Kosovën kreshnike e heroike në krye me betejën lapidare e legjendare në Kaçanik kundër forcave osmane turke të Turgut Pashës që dogji dhe shkrumoi e shkatrroi mbarë Kosovën, pastaj Plavë – Gucinë dhe me atë pamëshirë e mixori iu lëshue Dukagjinit e mbarë Malësisë së Madhe.

Në pesë shekuj qendrese Malësia e Madhe asnjiherë nuk e njohti vazalitetin e Perandorisë turke, po në të gjithë shekujt nxorri bijtë e bijat ma të ndritun, të devotshëm dhe të përkushtuemë për të ruejtë kombin dhe trojet e përbashkëta.

E madhe dhe shumë e randësishme asht Kryengritja e Malësisë së Madhe dhe 6 Prilli ivitit 1911 në luftë për Pamvarësi të Shqipënisë  dhe trollit të përbashkët shqipëtarë. Asht flamurtare me Flamurin kombëtarë të shqiponjës dykrenëshe kuq e zi me 6 Prill të vitit 1911 dhe në luftë të përpjekjeve për tu çlirue me rreth 1500 dëshmorëve dhe viktimave të asaj kohe.

Asht flamurtare e gur themelit për Pavarësi e shpallun në Vlorë më 1912 me Memorandumin e Greçës të mbajtun më 10 – 23 Qershor të vitit 1911, Kuvend dhe kërkesa për Pamvarësi të plotë dhe kundër tiranisë së ushtrisë të Turgut Pashës dhe Sulltanit me vezirë e pashallarë të tjerë.

Me burrat e urtë dhe trima, hero dhe dëshmorë si Dedë Gjon Luli, Nikë Gjelosh Luli, Çun Mula,Luigj Gurakuqi e Hil Mosi, Marash Uci, Mark Ujkë Gjetja eKolë Marash Vata,Palokë Traboini e Lulash Zeka,Smajl Martini, Bac e Prëkë Vuksani, Baca Kurti, Palokë Gjoka, Halil Haka,Om Haku e MemetMurati, Pllum Gjeka e Ali Zekue Kolë Dedë Mirashi, Mar Lula e Memet Shpendi,Ujkë Gila, Prël Mema ( MemiiSmajlit) Mirash Gjoka, Lucë Mark Gjeloshi, Fran PalLeka, Nikë Lekë Pepa e Prëkë Cali, DodëPrënçi, Zenel Shabani, Gjokë Doda, Keqa Prëla, Nish Gjeto Daka, Gjelosh Gjoka, Zef Tomë Nikolla, Shaban Elezi, Dasho Shkreli Marash Dashi, Bec Patani, Kaçel Doda, Kërrnik Gila, Ujkë Deli e Gjon Prëkë Gjika, Tomë Nika, Ndre Nika, Lul Nika, Margil Doshi Lekë Ivani, Nikollë Ivani, Dedë Husi, Gjeto Gjeka, Malotë Gjeka, Dul Gjeloshi, Martin Baci, Atanas Gegaj, Prëtash Zeka, Has Marashi, Pjetër Dreu, Pepë Leka, Dedë Prëçi, Lucë Maxhi e Millan Perkaj; heroinat Nora e Kelmendit, Tringa e Smajlit, Nora e Hotit me sa e sa burrnesha e trimnesha tjera nga të gjitha Malet e Malësisë.

Këtaemna që shenova këtu janë sa për të kujtue si simbole të krenarisë kombëtare; se me ta ishin tjerë e tjerë që mbetën dëshmorë për tokën Shqipëni. I madhi At Gjergj Fishta ika përjetësue me veprën lapidare të pavdekshme të eposit kombëtar; Lahuta e Malcis.

Paraprijëse e shumë ngjarjeve vendimtare për ndërrmarrje të çështjes kombëtare dhe ndalimin e coptimit apo ndamjestë tokave shqiptare ishte Lidhja e Prizrenit e vitit 1878. Nga Malësia e Madhe me urti dhe krenari dhe trimëni për ruejtjen e këtij uniteti dhe kundër barbarisë sllave për marrjen e tokave shqiptare dhe kundër Perandorisë osmane turke në Lidhje të Prizrenit nga Malet tona morën pjesë:

nga Hoti:

Çun Mula, Dedë Gjon Luli, Gjeto Mark Ujka, Lekë Alia, Muç Isufi, Lulash Mark Gjeka, Gjeto Mark Gjoni;

nga Gruda: Baca Kurti, Smajl Martini, Pllum Gjeka;

Nga Kelmendi: Nikë Lekë Pepa, Ujkë Gila, Mirash Gjoka dhe Lucë Mark Gjeloshi;

nga Kastrati: Dodë Prëç Broqi, Keqa Prëla;

nga Shkreli: Marash Dashi, Gjelosh Marash Mirashi;

nga Trieshi: Dedë Husi, Lekë Ivani.

Me qinda e mija burra e burrënesha kishin vleftë burrënore e besënikie, trimënie e fisnikie. Ishin të pathyeshëm ndaj anmikut sllavo serbo- malazezë dhe robnimit të Perandorisë turke. Burra urtiet e trimniet tëlogjeve dhe kuvendit, dyluftimeve e prijsave legjendarë. Në nji autonomi të vërtetë dhe të pashlyeme për ruejtjen e ligjeve dhe marrëdhanjeve fisnore të kompaktësisë, nderit dhe moralit, Kanunit të Maleve dhe të Lekë Dukagjinit. Ishin të urtë e të ndershëm ndër rracat ma të pastra krahinore të trojeve shqiptare. Kurrë skanë lejue të preket nderi ifemnës e të cenohet ajo dhe në rregullat e tyne femna nuk asht prek në asnjimënyrë për marrje haku a gjakmarrje dhe as fëmitë assesi. Kur flitte njani kanë ndëgjue të gjithëderisa e ka marrë fjalën tjetri. Prijsat e kuvendeve apo vet flamurtari apobajraktari asht nderue dhe pikë për pikë janë zbatue vendimet dhe rregullat e vendim marrjeve. Ato Kuvende në atë kohë zavendsojshin formën e parlamenteve, me ndryshim nga koha sot, me faqe të bardhë dhe respekt e mirëkuptim ndaj njeni tjetrit dhe prijsave të fiseve e bajraqeve. Ajo përpikëni, besëniki, Besëlidhje e sa besave të Malësisë së Madhe ndaj vetit dhe kundër robënuesëve,imbajti të fortë e me famë dhe deri në ditët tona për ta dhe ajo histori na banë të jemi krenarë. Vorret e tyne janë lapidarë e duhen të jenë lapidarë në tanë historinë tonë si të Malësisë së Madhe dhe asaj kombëtare.

Tue u bazue në vlera të cilësisë së naltë njerëzore e kombëtare të Malësisë së Madhe dhe për veprat madhore kombëtare të gjuhës, gjakut e ruejtjen e tokës arbënoree traditave, të veshjes kombëtare shekujsh të çakshirëve dhe xhubletës ilirjane nëpërshekuj,lindën ato nana bijë dhe bija të Malësisë së Madhe dhe për mbarë historinë e tyne madhore e krenare, PresidentiiShqipërisë zoti Bujar Nishani me rastin e Njiqindëvejtorit të Pamvarësisë së Shqipënisë, Malësinë e Madhe e dekoron me titullin: Malësia e Madhe – Nderi iKombit. Me krenari dhe përkushtim e meritë të urtisë, trimënisë, besnikisë, fisnikisë, besëlidhjeve, betejave e kuvendeve legjendare e historike, president Bujar Nishani me rastin e vendosjes së shtatores të heroit kombëtarë Dedë Gjon Lulit në Tiranë, më 28 Nandor, 2015,ijep titullin e dekoratës – Flamuri iartëlirisë. Nga e mbarë Malësia e Madhe dhe vet malsorët kudo qofshin nji respekt të madh ndaj PresidentNishanit dhe ndera iqoftë.Malësia e Madhe për këtë vepër kaq madhore falenderon edhe Bashkinë e Tiranës.

Në shenjë dhe emën të shoqatës Atdhetare Malësia e Madhe në Detroit dhe asaj Atdhetare Malësia e Madhe në Njujork, që ngritën zanin tek të gjithë Malësorët e mërgatës që realizuenë nji vepër të madhe shtatoren e heroit kombëtarë Dedë Gjon Lulit në lulishten e sheshin ma të bukur të Tiranës, së bashku në bashkëpunim të ngushtë me Bashkinë e Tiranës dhe vet Presidentin zotin Bujar Nishanin, që ishte kryesori për realizim, kurrëmalsorët si të mërgatës, ashtu dhe të malsorëve të Malësisë së Madhe në vendlindje në krye me dy shoqata që realizuenë pamjen e historisë dhe shtatores të Dedë Gjon Lulit në Tiranë, simbol imbarë Malësisë së Madhe për krenarinë e historisë së saj dhe vet heroi ynë, sbashku me Ismail Qemalin, Isa Boletinin, Luigj Gurakuqin, Hasan Prishtinën, don Nikollë Kaçorrin e mija e mija të tjerë në çdo kandë të shqiptarisë, si përfundim,gjithë malsorët falenderojnë për mirëkuptimin, njohjen dhe rradhitjen e heroit Dedë Gjon Lulit me heroj tjerë në historinë kombëtare në Tiranë.

Presim dhe kërkojmë që fëtyrat eminente të historisë dhe poilitikës kombëtare, të rradhisin nëhistorinë dhe muzeumet kombëtare shumë çështje nga Malësia e Madhe dhe Dukagjini,që atotu shërbejnë gjeneratave sot dhe në vazhdim për nji histori të veretetë kombëtare. Dhe ata që dhanë jetën për pamvarësi, ti shpërblejmë nëpër shekuj.

Presim dhe tash sa vite kërkojmë: që Organet qeveritare të shtetit amë Shqipëni me veprim në Tiranë si dhe ato me veprim në Prishtinë, në çdo aspekt të jetës ti ndihmojnë Malësisë së Madhe të të dy anëve të kufinit, se nji tanësi kjo Malësi, moralisht e financiarisht për mosboshatisjen dhe shuemjen e këtyne pjesëve, sepse tash sa vite kulminante asht mërgimi, dhe tashti ka arrijtë kulminantën se pjesa ma e madhe e popullsisë ka emigrue.

Ata vepruenë vepra të mëdha dhe ne si breza të sotëm e kemi për detyrë të ndjekim vlerat e cilësisë së naltë njerëzore e kombëtare të Malësisë së Madhe me nji mirëkuptim, mirëqenje, të bashkuemë si njikombëipathyeshëm për nji gjak të përbashkët që kanë shqiptarët, për gjuhë e ambël dhe të kulluetë shqipe dhe për trollin Atdhe Shqipëni, për nji qytetnim shembull në Europë.

Lavdi të gjithë dëshmorëve të Malësisë së Madhe dhe heroinave burrnesha malësore nëpër plejada dhe gjithë dëshmorëve e herojëve të kombit Shqipëtarë. Rronoftë Shqipënia Etnike dhe Paqa në Botë.

Detroit, 31 mars, 2016                              Prof. Lulash Nikë Palushaj