dgreca – Page 3055 – Dielli

Rruga e gjatë drejt prosperitetit në Kosovë

February 25, 2016 by dgreca

Andrew Russell, Përfaqësues i Përhershëm i UNDP-së dhe Koordinator i OKB-së për Zhvillim/

Më 24 shkurt 2016, Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim, UNDP, festoi 50 vjetorin e themelimimit. Kjo datë është shënuar në të gjitha vendet ku ne jemi prezent, diku më gjatë e diku për kohë më të shkurtër por me shpresë që jemi pjesë e ndryshimeve pozitive kudo që ndodhemi. Ky shkrim është kontributi im për këtë datë të shënuar dhe një reflektim personal i të arriturave tona në Kosovë.

Lajmet e fundit nga Kosova kanë qenë të zymta. Tensionet mes koalicionit qeverisës dhe opozitës janë në rritje me protesta të vazhdueshme publike kundër marrëveshjeve të fundit me Serbinë dhe Malin e Zi.

Por të bëjmë një hap prapa dhe të shikojmë anën tjetër të tregimit.

Në vitin 1999, pas një dekade të konflikteve në Ballkanin Perëndimor, paqja u kthye në Kosovë. Mes viteve 2000 dhe 2010, ekonomia e Kosovës është rritur më shpejtë se mesatarja e Evropës. Bashkësia ndërkombëtare ka ndihmuar në rivendosjen e sigurisë, rehabilitimin e infrastrukturës, dhe në krijimin dhe fuqizimin e institucioneve publike. Dhe partnerët tonë kosovarë kanë investuar burime te konsiderueshme në reduktimin e varfërisë, hapjen e vendeve të reja të punës, dhe përmirësimin e mirëqenies.

Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim (UNDP) filloi punën e vet në Kosovë në gusht të vitit 1999. Këtë vit, ne do të festojmë përvjetorin tonë të 17-të. Në fillim, ne kemi qenë të përqëndruar në rindërtimin dhe rehabilitimin emergjent: ndërtimin e shtëpive, shkollave dhe qendrave shëndetësore, dhe rikthimin e energjisë elektrike për bashkësitë. Mijëra armë janë asgjësuar. Ndihmuam themelimin e një gamë të gjerë të institucioneve publike, krijuam mbi 10,000 vende të reja pune, dhe i ndihmuam Kosovës që të merr hapat e parë të saj drejt arritjes së qëndrueshmërisë së mjedisit.

Unë arrita në Kosovë në vitin 2013. Që nga ajo ditë, unë kam qenë i frymëzuar nga shpirti dhe potenciali i saj rinor. Së shpejti kuptova që, nëse Kosova nuk i fuqizon dhe këshillon të rejat dhe të rinjtë e saj, ajo mund të bjerë pre e një përzierje të rrezikshme të papunësisë, rritjes së zhgënjimit dhe rritjes së ekstremizmit. Si rezultat, shumë nga të arriturat që nga viti 1999 do të mundeshin vërtet të hidheshin tutje, “në ujë”.

Dhe vërtet, aq shumë njerëz të rinj që kam takuar janë jashtë shkollës dhe të pa punë. Shumë prej tyre, edhe kur janë të angazhuar në ndonjë lloj të arsimimit, nuk janë në gjendje të përshkruajnë se si do të duket e ardhmja e tyre. Afër 70 përqind të Kosovarëve janë nën moshën 35 vjeçe, por një numër relativisht i ulët i tyre e din se si është të kesh një vend punë. Vetëm 40 përqind të meshkujve në moshë pune, dhe 13 përqind të femrave në moshë pune janë të punësuar. Shumica e tyre e kanë bërë të qartë, në sondazhet e opinionit publik të UNDP-së të cilat publikohen çdo gjashtë muaj, që ata mendojnë se Kosova është duke shkuar në drejtim të gabuar, si politikisht ashtu edhe ekonomikisht.

Në vitin 2015 – duke u bazuar në një përvojë më të gjatë se një dekadë në krijim të punësimit – ne ndihmuam në krijimin e 1,000 vendeve të reja të punës me fokus të theksuar tek femrat, të rinjtë dhe bashkësitë pakicë.

Por, ngjarjet e fundit në Prishtinë janë një tregues që ne kemi ende një rrugë shumë të gjatë për të kaluar. Ne po përpiqemi të kuptojmë më mirë se çka do të ishte e nevojshme për të integruar edhe më shumë të rinj në ekonomi, dhe të nxisim gjenerata të reja të sipërmarrësve. Për femrat, kjo gjithashtu nënkupton edhe përmirësimin e qasjes në kredi, tejkalimin e barrierave kulturore të posedimit të pronës, dhe eliminimin e dhunës brenda dhe jashtë bashkësisë familjare.

Kemi edhe shumë sfida para nesh. Shpresoj që, së bashku, do të arrijmë të ndërtojmë një vend për lakmi ku të gjithë kosovarët do të jetojnë një jetë më të mirë.

KAPEDANI I DETIT MURAT ÇEPAJ

February 25, 2016 by dgreca

Ese nga Xhevair Lleshi/

Prej brengës i kam të gjitha, pikërisht prej asaj që nuk e dëshiroja të ulur kështu këmbëkryq në jetën time. Herë-herë më duket se po më merr frymën, aq ngushtë më zë. Shpesh më bëhet sikur po më ikën dhe largohet tej, si ai qeni që pasi të kafshon, leh mbyturazi dhe të shikon me vëmendje asgjësuese, o për t’u sulur sërish kundër teje, o për t’u larguar më tej. Ideja se fajtore për gjithçka është brenga ime e pandashme, ma forcoi dita kur më erdhi në shtëpi për t’më ngushëlluar Murat Çepaj, nga Muradia e Vlorës. I prerë në fytyrë, me një hije lojcake të syve, me buzën e sipërme paksa të ngritur lart dhe me buzëqeshjen më të ëmbël midis burrave. Fjalështruar dhe zëulët, ai gjendej kurdoherë krahë teje. U takova me të duke m’u dridhur shpatullat dhe me një ndjesi të hapur dhimbjeje. S’kisha ç’fshihja më. Ishin ditë të pritjes së tmerrshme të kufomës së tim biri nga Italia. Dy javë të tmerrshme, shoqëruar me egërsinë e mahnitshme të pritje-përcjelljeve të njerëzve, të lëndimit të gjithnjëshëm të plagës së hapur. Tmerr më vete. Prisnim me shpresë se nuk do të kishte vonesa, njëlloj si shprehja «në duart e Zotit». U takuam dhe Murati më ndenji afër. Ky do të ishte takimi i fundit midis nesh, sepse do të vinte një kohë tjetër edhe më e egër se kjo dhe ne do të ndiheshim si jetimë të fatit tonë, pa duar e këmbë dhe pa një qeveri mbi krye…

«Ç’ke që e ha veten kështu?» – e pyeti im atë, i mbështetur para vetes mbi dorak, një shkop i gdhendur bukur e me merak ustai. Murati ngriti sytë dhe e pa me vëmendje tim atë, sikur të kishte marrë ndonjë goditje prapa kokës. Vërtet ishte një gjendje që s’të mbante dot me aq mirësi, për më tepër që burri para meje, detari i famshëm, ai që na mbante si ujët e pakët po dukej aq i leqendisur nga kjo dhimbje e hatashme që të çorientonte me gjithsej. Viktima e parë isha unë për momentin, po të mos shkoje në dhomën tjetër ku ime shoqe, nëna e tim biri, pothuajse nuk përmendej fare. E drobitur. Edhe Murati mungonte që ta rrëshqiste gjendjen në teh të thikës e ne të ndiheshim aq fatkeq. «Ah, Murat, biri im, është e tmerrshme, por bëj gajret për mua, për tim bir, për atë njomëzakun që humbi jetën, për…» Zëri i tim eti u përhumb…

E kisha njohur Muratin, kapedanin e anijes, në Vlorë, në një nga pushimet tona të verës në bregdet, gjatë fundviteve shtatëdhjetë. Shkak u bë shoku dhe miku im Qatip Mara, i cili më bëri përshkrimin e duhur dhe unë i përvetësova të gjitha fjalët. U takuam afër drekës, kur sapo doli nga Porti dhe erdhi drejt kabinave të Plazhit të Vjetër. Kishte marrë me vete, si duket nga gjahu i asaj nate, një arkë me sardele. Kurrë nuk kishim parë aq peshk. Dhe nuk vonoi t’i shtronim si duhet drekën, bisedën, studimet, punën, fëmijët dhe të merreshim vesh për bukuri. Ja, iku pesëmbëdhjetëditëshi po thoshte Murati, vjen i riu dhe mblidhemi te shtëpia ime. Zemrën e kishte të madhe, edhe pse nuk kishte shtëpi për vete: i sapomartuar dhe ku ngrysej nuk gëdhihej. Vështirë ta merrje me mend. Gruaja rrinte te prindërit e saj dhe ai në det. Anija ishte shtëpia e tij. Kurse dita kalonte nëpër hijet e pemëve. Gjashtë vjet hije më hije dhe veç ëndërronin për më tej. Ajo kishte mbetur pasuria e tyre. Ta shikoje ç’qeshje e ëmbël ia rrethonte fytyrën prej njeriu të mirë. Urimet, shëndetet me gota rakie (ende s’kishim qullosur në verë!), zëri i vobektë dhe si i ngjirur, madje i mbështjellë si karamelet me letër heshtjeje, barsoletat e bukura me detarë e peshkatarë, toni i ngritur për pjesëmarrjen patriotike, dëshira për të qenë gjithnjë i pari në çdo «betejë». I tillë ishte gatuar që në vogëli: kripa e detit aq sa duhej, bunaca e admirueshme, dallgët e kreshpëruara sa herë e zinte fortunali në befasi, vështrimi nga malet pranë si për t’iu larguar ngërçit në bisedë, shakatë e ëmbla. Të ishe në det netëve me furtunë do të duhej të viheshe kurdoherë përballë rrezikut. Ata gjuanin shumicën e rasteve brigjeve të Karaburunit, dilnin edhe matanë Sazanit dhe në faqe të Jonit, ngjiteshin sipas rrymës drejt Veriut ose mesit të Adriatikut. Një muskul vertikal e shoqëronte dinamikën e fytyrës së tij kur tregonte dhe kjo i jepte një hijeshi të pazakontë. E pëlqente vëmendjen e të tjerëve. U premtoi të dy djemve të mi se do t’i merrte në anije dhe se do t’iu bënte një xhiro në det. Thua se djemtë i mbante vendi? Dhe Murati aq donte, sa t’i nxiste për t’i futur në valle. E ku nuk vraponte imagjinata e tyre! Kapedanit i ishte mbushur mendja se mund të bënte shumë për dy djemtë dhe ata e pëlqyen menjëherë. Madje arriti puna që i madhi t’i bashkohej vrullit të mikut tonë të ri për një eksplorim të lumit të Vlorës, Shushicës. Se ai lumë qenkej i paeksploruar, de! Mendo ç’peshk do zëmë në zgafellet dhe gjeratoret smerald të kulluara të lumit! Peshk origjinal! Edhe këtë s’e kisha dëgjuar…

Si ajo ditë e parë erdhën edhe shumë të tjera. Atë verë ne kishim zënë po atë kabinë për dy pesëmbëdhjetëditësha radhë dhe do të kalonim gjysmën e muajve të pushimit në det. S’kishte ndodhur tjetër herë. Murati u kthye në njeriun e familjes. Vajtëm ku mundëm. Një mbrëmje e gjeta buzë detit tek po rrinte duke vështruar në thellësinë e bruztë. Ia vura re vuajtjen, madje ai vuante nga një brengë e pashërueshme, por gjithnjë e groposte brenda vetes me një dhimbje të padurueshme. Flladi ia merrte sytë gati të perënduar. S’kishte faj. Ajo që bënte ishte një vuajtje e madhe. Puna e rëndë, por vetvetiu e pëlqyeshme për atë që ishte mësuar me detin dhe me tekat e tij, e kishte bërë të bronztë. Historitë me detarët e mbytur në det netëve të egra e plot stuhi, të drithëronin e të shkaktonin një trazim të madh. Shumë më tepër vuante prej hapësirave që nuk i rrokte dot, prej hapësirave (edhe pse në det) bëheshin përherë e më të pakta. Murati priste të ndodhte diçka e bukur në jetën e tij. Vëllezërit, motrat, nipërit. Mbesat, e ëma, i ati dhe gjithkush tjetër ruanin një vend të madh në jetën e tij. I futur në punë që në vogëli, ai kishte fituar autoritetin e prindit mbi ta. Dhe jo se nuk e luante atë rol. Mundësia, të themi të vërtetën, i jepej shpesh. E kërkonin, e mbanin të mbyllur brenda, e prisnin me beft, i luteshin ta kryente ai dhe vetëm ai një punë, i kërkonin të mundshme e të pamundshme (kërkesat ishin të pafundme!), ai qe rob i kohës që vazhdimisht ndryshonte. Luhej teatër tejet absurd, i varfër, i pa mëshirshëm, teatër i përshkuar nga magjia e lëmoshës, sikur një dorë e një sy i largët në qiellin me yje a me rrufe, i filmonte… Vazhdimisht ndodhte e njëjta lojë e egër. Kush s’ka jetuar në det nuk arrin të kuptojë asgjë nga jeta. Përndryshe edhe kur ke fatin e të tjerëve në duar bëhesh vrasës ordiner. Kurse deti të mban dorën, frymën, të bën tjetër. Edhe malli të merr ndryshe, edhe takimet me njerëzit të nesërmen në Port janë krejt të tjera, habitshëm më të sinqerta, më të bukura, të rralla. Detari i duhet gjithkujt dhe nuk i takon as vetvetes. Sepse ka një brengë të madhe detari, sigurisht ajo s’i duhej më kujt, por njerëzit i kujtojnë gjithnjë me mall bëmat e tyre jo aq të rëndomta. Detarët e mëdhenj të kohëve që njohim nga librat janë vetëm ca të vërteta të mëdha që duhen besuar dhe duhet të të shërbejnë vëlla… Sa bënte vdekja në det, nuk gjeje dot fjalën e duhur për ta thënë. Kur vdisnin detarët rrethoheshin nga një brejtje ndërgjegjeje dhe viheshin palë-palë kurorat për harresën magjepsëse. Në vdeksha në det, thoshte si i përhumbur, kjo do të thotë se Zoti i madh ma ka përmbushur kërkesën…

E lashë të shikonte detin ndërsa tej dy delfinë harkonin kërcimet e tyre të mrekullueshme në ujin e kuqërremtë nga perëndimi. Hijet e mbrëmjes mbështillnin çdo gjë me një butësi të çmendur. Kjo duhej të qe mbrëmje e veçantë tokësore që Murati nuk dilte në det. E habitshme ishte skena e teatrit në det, zërat bëheshin më të thellë, skenografia e dallgëzuar, muzika e thellë dhe me sfond të magjishëm e ngashënjyes që të thëthinte, pa pikën e regjisurës, ndonëse nuk përtojnë ta quajnë si të hollë e të tejdukshme, sigurisht me tonet e një spontaniteti të papërmbajtur që ndillte çudira të llojllojshme plot shije e përkujdesje të panjohura. Enigma të rrethonte ngado. Dhe ti luaje përbindëshin ose njeriun e urtë. Të gërricnin në shpirt ide të llahtarshme po edhe të një ndjenje aq të thellë për hapësirën e pamasë, paqësore ose të xhindosur s’prishte punë, pjesë e lojës sate në atë skenë të paparë… Po, ai ishte Murati, kapedani i detit, që luante në skenën e tij, që sogjetonte të papriturat e erës, të frymës, të shpirtit dhe të magjisë së epërme e sublime. Njeriu dukej aq i vogël, thërrime. Nuk i shkonte asgjë hundëpërpjetësisë, madje kjo e kthente gjithçka me këmbë përpjetë. Pa le meloditë e holla të detit, orkestra e tij e jashtëzakonshme, këngëzimet që buitnin nga thellësia herë me magji shtazarake dhe herë me një shpirt të madh e jashtëzakonisht të kulluar. Dy hapa larg ishte deti i mbyllur dhe mund të dëgjoje belbëzimin e tij të trishtuar. Sepse deti tregon gjithnjë histori të trishtuara. Ka brengë të madhe deti! Aty është origjina e të tërëve. Deti të flet shumë bukur, me një art të madh, kurrë të dëgjuara ndonjëherë në skenat tokësore. Se betejat mbi tokë janë të pashpirta, të ftohta dhe të thata. Sado që përpiqen e rreken tokësorët (ata që rrojnë në stere!) s’e kanë dot sqimën dhe zellin e artistit, të mbyllura në kullën e ndershmërisë, fare pa çmim dhe si të ujdisura me shumë pasion e durim. Kurse deti ka brenda një zemër të madhe dhe shpirt të paepur përkëdhelie. Deti ka ajër madhështor, një zezonë të bukur që të bën për vete dhe të përpin derisa t’i mëson edhe ty sytë e shpirtit. E gjithë kjo madhështi supreme ka një çmim të lartë, shumë të lartë. Aty gjeje kësisoj qetësinë e shumëpritur, të amshuar, të largët, fshehur nga sytë e banalitetit tokësor. Eleganca e detit të përpin, të rrëmben, prandaj dhe ke dëshirën e marrë për të vdekur aty…

Do ta shtronim patjetër darkën, pa sajuar asgjë të tepërt. Asaj darke donim të sajonim enkas gjëra të vogla tërheqëse rrethuar me habi të padurueshme, por të domosdoshme ama. Do të tregonim gjëra të jetuara në det e në tokë dhe ndërkaq e dinim që stima e Muratit do të ishte e pakrahasueshme, e madhe, gati-gati me një elegancë të trashëguar nga deti, sepse ai njeri kishte lindur në prehrin e varfërisë dhe i qe drejtuar detit. Vinte që menatë buzëdetit, fisnikëria e të cilit i jepte për të ngrënë, për të veshur dhe sulej me not brenda tij, zinte peshkun me dorë, gjente gjithë çfarë hidhnin marinarët në thellësi:bidonë të mëdhenj, bidonë të vegjël, disa edhe të mbushur me letra të shkruara, gazeta, revista, najlonë, qeska të bukura, foto, takime, sende të çmuara. Të gjitha përfundonin në «tregun» te sofati i portës dhe Murati asaj dite do të ishte i lumturuari i madh: kishte siguruar gjëra të mëdha, një çapë bukë. Kjo mjaftonte sa vetë jeta! E kush ia falte? Deti! Sepse ai ishte fëmija i parë që puthej me detin. Dhe deti e mori, e bëri kapedan. E, me dashjen e tij, anijes i vuri emrin, duke ia gdhendur: «De Rada». S’ka më bukur. Rëndom mungonte estetika mbi stere, kurse në det do të çante dallgët me një pavarësi të kërthndezur De Rada. E tepronte ca me ato që bënte e që pas gjumit të paradites i ritregonte duke ripërtypur mendime. Se njeriu dallon nga kafsha, apo jo? A nuk ripërtyp ushqimin bagëtia? Poo. A nuk ripërtyp mendime njeriu? Poo. Ja, pra. Po ndoshta kjo ishte enigma e tij dhe e detit që e rrethonte. Do të donte që të shkëlqente si në një film që bëjnë regjisorët e mëdhenj me detin. E, ndërkaq, ai ia kalonte çdo regjisori të madh që ishte aty. Ai kurdoherë do të vinte me një shpirt të madh deti, duke zgjedhur melodi të rralla që uturinin përbrenda me një madhështi të pa treguar, si vepër e lartë mjeshtërore, tërë intimitet të madhërishëm shoqëruar kurdoherë me fllad të ëndur nervozizmi. Ngutej, gjithnjë pa kohën e mjaftueshme, i rrethuar nga një brerore pengese e zilie. Një grusht detarësh në De Radën e rij, brenda vetmisë së bukur e të thellë të detit, melodisë së tij plot finesë, shoqëruar me korin asgjësues të frymëmarrjes gjigante, duke përshpejtuar misionin fisnik, famën e lodhur, kryengritjen më të madhe të jetës, kredhur nën hijeshinë e një dashurie asgjësuese, një gjë e rrallë dhe me një ngjashmëri të hatashme me vdekjen, sa që s’duroje dot pa marrë frymë edhe njëherë për herë të fundit dhe sidomos pa buzëqeshur, pa qeshur me të madhe, se buzëqeshjen as e shihte dhe as e dëgjonte njeri. Të paktën të dëgjonin…

Dhe erdhi një ditë që deti e mbajti në gjirin e tij, do të çahej De Rada, ndoshta për t’ia parë burrërinë edhe një herë. Mos qe etur De Rada? Lexonte shumë Murati, kapedani i detit. Romanet e lexuara prej tij janë atje në Çole te shtëpia që arriti ta merrte një ditë. Por librat e Muratit i gjen edhe në Muradie, rrëzë Kuz Babasë, atje ku lindi dhe u rrit, por mund t’i gjeni edhe në fund të detit atje ku fle ende De Rada i tij si i dalë nga mitet. Mua përherë do t’më sillet në kujtesë ajo dëshira e tij për të luftuar në Kosovë, përkrah vëllezërve të gjakut. Kishte një gjë krejt të vetvetishme e të bukur ai njeri. Dhe tani, ka njëzet vjet gati që bisedon me detin. Sozí e njeriut të përjetshëm. Asket i Adriatikut të shenjtë dhe i ujërave të tij! Aty është guva e thellë ujore ku lutet e lutet pa fund për fatin e njerëzve mbi stere dhe kjo kohë e gjatë është sakrificë e skajshme që pret t’i shfaqet shenjti i madh, Bindi i lavdishëm i ujërave dhe Lebetitë e qiellit. Dritë, jeta kërkon dritë. Dhe ai, Murat Çepaj, kapedani i madh i detit, s’mund ta mbante për vete dritën në fund të detit. Por deti sikur t’ia kuptonte qëllimin e ruajti përjetë aty në guvën e tij të thellë e të përshpirtshme. I bekuar do të shpallet një ditë, me siguri. Shtegtonte shpirti i tij nëpër ujëra…

Ndoshta s’do të kridhesha kaq thellë po të mos ishte ajo batutë e tim eti. Kishte parë vërtet një dritë të veçantë në sytë dhe shpirtin e mikut, të cilin e nderonte si shenjë mbarësie, si dalje në dritë… Mos vallë, që nga ai çast edhe ai po nisej, për të parë tej botës sonë, në qiell dhe në det? Vetëm një plak i madh çuditshëm mund ta kuptonte këtë. Diçka përdëllyese.

Shihte i përmalluar, ndërkohë që lotët dhe britmat i la mënjanë. Po refuzohej diçka e madhe dhe e padrejtë, duke mbajtur mbi krye një kurorë xigluese fjalësh. Janë kurorë e bukur fjalët dhe Murati i ardhur nga thellësia e asaj që aspironte, ndjente që velej shpejt prej dëshirës që të dëgjonte atë që gatuajnë raste të tilla të rënda fatkeqësie. Ai mund ta kuptonte kotësinë e gjërave pa peshë dhe, ndonëse synonte larg, me një dritë të paimagjinueshme, hidhte dritë mbi vetveten. «Më dhemb shumë kjo gjëmë!» «E, prandaj janë gjëmat, për të dhembur e për të provuar burrat» Pas këtyre fjalëve të tim eti, Kapedani mori frymë thellë. T’ia ndije frymëmarrjen e kuptoje menjëherë brengën e thellë, drobitjen e madhe, si diçka të pandreqshme. Një hije thjeshtësie thuajse ia përshkoi fytyrën e dhembshuruar, brenda përdëllimit dhe dritës që ruante përbrenda. E kam vërejtur me shumë kujdes fytyrën e atij njeriu ato çaste. Vërtet të kaplonte një ëndërrim i çartur si sensacion i fortë, ndoshta për hir të tensionit të rëndë të vdekjes. M’u bë se po mendonte çastin e rëndë të asaj çfarë kishte ngjarë, po edhe ëndërrimin e tij për detin dhe guvën në thellësi të tij.

E dallova se ai donte të shprehej përsëri, por e shtypi dëshirën e brendshme e të pa shprehur, që nganjëherë humbet e tretet teksa kërkon të shpërthejë e ngashënjyer pse jo prej dritës së fuqishme që buron vetiu. Sa e kam njohur atë çast nuk pata kurrë mundësi ta njihja më parë. Një çast vlen sa një jetë. S’mund të të mashtrojë e as të lërë në baltë, sepse mendimi nuk vithiset në humbëtirat e brendshme. Jeta vjen një ditë dhe merr tatëpjetën, por mbetet në një hir të mjaftueshëm për të arritur tek suksesi. «Faleminderit Murat, biri im», tha im atë. «Burri i fortë në të keq duket dhe fjala e tij mbahet mend…» «S’të ngushëlloj dot, baba…» «Fjalë që vjen erë deti, bir. Të ka hije!» Dhe mua, meqë ishte takimi i fundit, ajo hije burri më mbeti në mendje, kur deti nuk e nxori në breg kapedan Muratin dhe e mbajti në thellësinë e mrekullueshme të gjirit të të tij të errët, duke rënkuar thellë herë pas here me një sqimë dhe elegancë të përsosur. Shpesh më bëhet se takimi me të ka qenë thjesht një ëndërr e mrekullueshme, sidomos pse më tingëllojnë ende ato fjalë të fundit. Njeriu mbahet mend edhe prej një fjale, sigurisht nga ato që mbajnë erën e detit dhe vijnë nga shpirti i tij përfund thellësisë, që u bë shtrati i përjetshëm i kapedanit Murat Çepaj…

Tiranë, më 22.02.2016

Kosovë-Thaçi: Ju ftoj që të festoni në shtëpi!

February 25, 2016 by dgreca

Lideri i PDK-së, Hashim Thaçi, i kandiduar për President të Republikës së Kosovës, ka shkruar sonte në ‘facebook’:

Miq të dashur,

Ju falënderoj përzemërsisht për urimet tuaja dhe gatishmërinë që keni shprehur masovikisht për të ardhur në Prishtinë për të festuar zgjedhjen e Presidentit të Republikës së Kosovës. Nesër duhet të jetë ditë e vërtetë e festës së demokracisë dhe tranzicionit të suksesshëm në respekt të Kushtetutës sonë dhe vlerave më të larta europiane, përmes një procesi transparent dhe demokratik. Nesër është dita kur Kosova do t’i dëshmojë tërë botës se respekton institucionet, Kushtetutën dhe proceset demokratike. Do te jem gjithmonë me ju dhe pranë jush. Kemi bërë një rrugë mjaft të gjatë dhe të sukseshme së bashku. E ardhmja do të jetë edhe më sfiduese, por bashkërisht do t’i arrijmë të gjitha. Së bashku fituam lirinë dhe pavarësinë, së bashku do ta integrojmë Kosovën në NATO dhe BE. Nesër bota do t’i ketë sytë nga ne, të tregojmë pjekuri shtetërore dhe qytetare.As nesër, as pasnesër dhe asnjëherë nuk duhet të kemi ditë të ballafaqimeve dhe dhunës në rrugë. Neser duhet të kemi një ditë normale dhe të festës dinjitoze. Unë, duke u përulur me respektin më të madh për secilin nga ju, iu ftoj që të festoni në shtëpitë tuaja, me familjet tuaja dhe kështu të gjithë të tregojmë pjekurinë politike dhe respektin ndaj institucioneve për të cilët luftuam së bashku në luftë dhe në paqe. HTH

“Une kame një ëndër” të përafërt me ëndrën e Martin Luter Kingut

February 25, 2016 by dgreca

Shkruan:Zenel Çeliku/

TIR-FAX News Agency/

Në SHBA rreth viteve 1963, afrikano-amerikanët përballeshin me diskriminimi rracor, të cilëve në disa shtete të Amerikës I ndalohej të votonin, dhe nuk I ofronin për punëra të mira, pa lënë pas dore varfërinë e tyre. Dr. Martin Luter King u bë flamurtari dhe avukati I paepur për mbrojtjen e të drejtave civile të afrikano-amerikanëve dhe grupeve të tjera rracore, që ata të shikohen si të barabartë me të bardhët, dallimet dhe diskriminimet rraciste të mos egzitonin më, që liria të mbizotërojë në SHBA. Nëse Amerika do të jetë një komb i madh, kjo duhet të bëhet e realitet. Vërtetë Dr. Luter King me kauzën e tij, u bë figura më e dashur jo vetëm për njerëzit me ngjyrë, por edhe për shumë e shumë të bardhë që e mbështetën pa rrezerva kauzën e Luter King “Unë kamë një ëndërr”, kauz e cila flururoi në tërë botën. Edhe më I famshëm u bë Dr.King, kur mbajti një fjalim historic në Uashington, në Gusht 1963, si aktivisti i të drejtave civile ku deklaroi ; “ dua që fëmijët e mi të jetojnë një ditë në një komb ku nuk do të gjykohen nga ngjyra e lëkurës së tyre, por nga përmbajtja e karakterit të tyre.” Fjalimi I Luter Kingut bëri jehonë në tërë Amerikën, por edhe mbarë botën. Dhe ja, më 2008, në SHBA për të parën herë zgjidhet një president afrikano-amerikan I suksesshëm, ku me bindje mundet të themi se, ëndrra e Martin Luter Kingut, u bë realitet.E pra, kjo është Amerika, ku sot nuk ka dallime ngjyre, ndaj edhe unë dua të shpreh hapur mendimin tim të lirë ashtu si Dr.Luter King 5.3 dekada më parë. Unë do të respektoj pa asnjë mëdyshje cdo president të SHBA-ve, por si një dashamirës I Amerikës, kamë të drejtë dhe vlerësim objektiv që të themë; “I Have a Dream” (unë kamë një ëndërr), që SHBA-të të bëhen për të parën herë me president femër, e cila I ka të gjitha mundësitë, aftësitë, përvojën, kapacitetet dhe vullnetin që ta drejtojë Amerikën në rrugën e duhur dhe drejt suksesit të pa diskutueshëm, dhe kjo është Zj. Hilari Klinton.

“Unë e kamë një ëndërr”, si një nga shqiptarët që e duan Amerikën, tek e cila shikojmë mikun dhe partnerin strategjik të shqiptarëve. Zgjedhjet për presidencën amerikane po ofrohen, dhe e gjithë bota sytë I kanë nga SHBA-të, atje ku një nga figurat më potente, dhe më pretëndente, është një feëer shumë e dashur për amerikanët, por aq e dashur edhe për shqiptarët. Ish Zonja e Parë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës-Hilari Klinton, senatore dhe Sekretare e Departamentit të Shtetit, tashmë në garë për fronin e presidentit të SHBA-ve, pa dyshim ka kaluar edhe moment shumë të ngarkuara dhe delicate, ndaj disa momente mjaft të rëndësishme Zj. Klinton I ka përshkruar në biografinë e saj me titull, “Vendime të Vështira. Gjithsesi, unë duke e ndjekur me shume kujdes politikën amerikane, ka shumë rëndësi të theksoj se Hilari ka shumë energji, forcë dhe aftësi për të hecuar përpara dhe për të dhënë gjithshka për Amerikën, gjë për të cilën ajo ka ndërmarë këtë inkursion shumë serjoz, shumë të guximshëm dhe historic për atë personalisht, por historic edhe për SHBA-të që do të kenë për herë të parë një femër president-kjo është bindja ime e pa lëkundur. Kudo që shkel kandidatja demokrate për presidencën amerikane Znj. Hilari Klinton, priet me shumë popullaritet, me dashuri dhe me vlerësime mjaft pozitive. Po ta ndjekësh Znj. Klinton në fushatën e sajë, e shikon plot energji, kupton se tek Ajo spikat shumë entuziazëm, dhe atmosfera ku Hilari është prezente merr flakë nga prezenca e sajë shumë popullore, e shoqëruar me muzikë. Hilari Klinton, ndiqet nga miliona e miliona amerikan që e adhurojnë, duke e parë si figurën më pretendente për presidencën e ardhshme. Në një takim me elektoratin democrat amerikan në Nju York, Hilari tha, jamë e re në shpirt dhe në zemër, jamë plot vitalitet dhe energji, nëse amerikanët do të votojnë për mua, unë do të jemë presidentja e parë femër në historinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, por edhe më e re në moshë. Një tjetër avantazh që kam është se, ndryshe nga presidentët amerikan meshkuj që janë thinjur në Shtëpinë e Bardhë, mua nuk do të më shihni të thinjem sepse unë kam vite që i lyej flokët. Me këto fjalime ku edhe shakaja dhe humori I sajë zë vëndin e tijë, Znj. Klinton troket kudo tek amerikanët me shumë inteligjencë, ajo bën për vehte masa të gjëra simpatizantesh që e ndjekin anë e mbanë Amerikës profilin e sajë shumë simpatik. Edhe pse respektimi ndaj kundërshtarit është një element kyç në demokracinë amerikane, jo rrallë herë ka ndodhur që kandidatët për president në SHBA, kanë kaluar në denigrime ndaj kundërshtarëve, ndërsa Hilari ndryshe nga ndonjë tjetër kadidat konkurent I fortë për Zj.Klinton, në asnjë rast Ajo nuk sulmon kundërshtarët e sajë. Ajo me mjaft etikë, me shumë pjekuri politike, modeste dhe shumë e angazhuar si një ZONJE e madhe, me mjaft kurajo dhe me shumë personalitet, përballet me kundërshtarët e sajë duke iu imponuar atyre respekt. Unë pa ndrotje deklaroj se jamë plotësisht I bindur se Znj. Klinton, do të jetë kandidate e demokratëve për presidencën në SHBA, duke e bërë shumë interesante fushatën në momentet e finalizimit të sajë. Për kadidatin e pritshëm republican Z. Donald Trump, Hilari në takimet me simpatizatet e sajë, asnjëherë nuk e ka atakuar personalisht Trump ,por ka folur për republikanët si forcë politike në tërësi, për idetë dhe qëndrimet e republikanëve në masë, të cilat ndryshojnë nga idetë dhe qëndrimet e demokratëve amerikan. Hilari me shumë kulturë është e gatshme të debatojë me kandidatët e tjerë brënda dhe jashtë partisë së sajë, lidhur me rrugën në të cilën duhet të vazhdojë Amerika, se si do të realizohen premtimet dhe planet e tyre, si dhe në çfarë mënyrë do të krijohen vënde të reja punë, si do të operohet me shërbimet shëndetsore, ku do të gjëjnë fondet për të bërë realitet angazhimet e tyre në fushatë, e të tjera element ku ka vënd për debate konstruktive.

Znj. Klinton ndalet shpesh në problemet sociale, për ekonominë amerikane, për politikën e jashtme të Amerikës dhe për gjithshka që Ajo mundet të bëjë për popullin amerikan. Ajo nuk premton gjëra të pa mundura dhe të pa studiuara, por me mjaft modesti ndalet tek problemet e lartpermendura duke ofruar kontributin e sajë nëse ajo do të jetë presidente e SHBA-ve. Jamë I bindur se republikanët amerikan nuk do të gabojnë për të sulmuar në mënyrë të ashpër dhe pa kriter Znj. Klinton, sepse ata e provuan me Xhon McCain, që I bëri sulme personale Obamës në zgjedhjet presidenciale të 2008, dhe e humbën presidencën, ku president I SHBA-ve për te parën herë u bë një afrikano-amerikan, tek I cili u realizuar ëndra e Dr. Luter Kingut .

Angazhimi I madh politik dhe qytetar që ka ndërmarë Zj. Klinton, kurajo e sajë e madhe për të marrë përgjegjësi të mëdhaja dhe për ti përballuar ato me sukses të plotë, Ajo ka marë parasyshë ngarkesën e madhe të shtetit më të fuqishëm të globit, personaliteti, integriteti dhe pjekuria politike në karierën e deri tanishme të sajë, inteligjenca dhe përvoja e sajë e çmuar, pa dyshim do ta bëjnë Hilari Klinton, presidenten e para femar ta Amerikas, dhe me siguri do të jetë president e suksesshme. Ja pra, “kjo është ëndra e ime”, por pa dyshim edhe ëndra e shumë e shumë shqiptarëve kudo që ata janë.

Nje tregim per mikun tim

February 25, 2016 by dgreca

Nga Reshat Kripa/

E njoha shumë vite më parë në kondita të jashtëzakonshme. Isha i burgosur në qelinë nën rampën e shkallës, që të çonte në katin e dytë të godinës së sigurimit. Fare pranë saj, nën shesh pushimin, ndodhej një qeli tjetër, që formonte me qelinë time germen L. Dritaret e vogla me hekura ndodheshin aq pranë njera tjetrës, sa nëpërmjet tyre mund të komunikoje ose shkëmbeje ndonjë send. Atë e prunë një natë vonë. Duhet të kishte kaluar mesi i natës. Dëgjova këmbët e gardianëve që zbrisnion shkallët dhe mendova se mos vinin për të më marrë mua. U ngrita ngadalë dhe pashë nga dritarja. Atë po e binin duke e hequr zvarrë. E kishin torturuar aq shumë, sa nuk mund të qëndronte dot në këmbë. E përplasën në qelinë ngjitur dhe u larguan nga kishin ardhur.

U afrova në dritare dhe i fola me zë të ulët që të mos më dëgjonte roja e brendëshmje që kishte kaluar nga qelitë e tjera:

– Hej, kush jeni? Nga vini?

Asnjë përgjigje. Nga qelia pranë vinte një rënkim i mbytur, por atë nuk e shikoja. E përsërita edhe një here pyetjen. Mbas pak pashë një fytyrë të gjakosur, që u ngrit me vështirësi dhe duke u mbajtur mbas hekurave të dritares

– Ujë! – tha me gjysmë zëri.

Vështrova rreth e rrotull dhe kapa shtëmën e vogël që mbaja me ujë dhe u mundova t’ia jepja, por hekurat nuk e lejonin. Sytë më vajtën te këpucët e mia. Mora njerën, e mbusha me ujë dhe ia dhashë. E piu me një frymë. Ia mbusha përsëri dhe e piu po ashtu deri sa e mbaroi të gjithë shtëmën.

– Faleminderit, nuk do t’ju a harroj kurrë! – më tha.

Mbasi e mori pak veten më tregoi emrin e tij. Ishte një moshatari im, nxënës i vitit të parë të shkollës tregëtare. Biri i një ish tregëtari të njohur të qytetit. Ishin gjashtë veta në familje., dy prindërit, një motër dhe tre vëllezër. Motrat e tjera ishin të martuara. U kishin shtetëzuar gjithçka, fabrikën e vajit, dyqanin, ullinjtë dhe tani jetonin vetëm me rrogën e së motrës apo duke shitur herë mbas here plaçkat e vyera të shtëpisë. Një vit më parë i kishin dënuar edhe njërin nga vëllezërit.

Çfarë krimi kishte kryer që e kishin burgosur? Asgjë më tepër, por vetëm e vetëm se kishte guxuar të shkruante nëpër fleta fletoreje, vargje patriotike të marra nga poetë të ndryshëm, të cilat i ngjiste nëpër muret e qytetit, së bashku me dy shokë të tjerë të moshës së tij. Ja se çfarë shkruante në njerin prej tyre:

“ E dashura mëmëdhe,

Të dua dhe kështu si je,

Por kur të të shoh të lirë,

Do të të dua më mirë! “

Kaluam së bashku në qelitë pranë njëra tjetrës për gjashtë muaj. Pastaj mua më dënuan dhe më hoqën prej andej. Mbas pak kohe u dënua edhe ai, por fati e solli që të endeshim nëpër burgje dhe kampe të ndryshme, por asnjëherë të mos takoheshim së bashku.

U takuam mbas shumë vitesh. Ishte martuar, lindur fëmijë. Punonte si murator në sektorin e investimeve të ndërmarrjes bujqësore “ Vlora “.

Viti 1990. Një erë e re lirie filloi të fryjë mbi vendin tonë. Sytë e mikut tim filluan të

ndriçojnë nga shpresa për të ardhshmen,. U angazhua me përkushtim në Shoqatën e të Përndjekurve Politikë të vendit si antar i forumeve drejtuese të saj. Nuk u angazhua në asnjë prej forcave të reja politike të krijuaranë atë kohë.

Ngjarjet e vitit 1997 e tronditën së tepërmi. U tërhoq nga të gjitha aktivitetet dhe u mbyll brënda vetes së vetë. Vitet e fundit nuk e takova më. Më thanë se kishte shkuar për të banuar në fshatin e gruas së tij.

Vendosa të shkoj për ta takuar. Mora autobuzin e linjës dhe u nisa. Banonte në shtëpinë e vjehrit të tij. Kur u afrova te porta e shtëpisë dëgjova një zë që këndonte një këngë të vjetër. Trokita. Asnjë përgjigje. Trokita për së dyti dhe përsëri asnjë përgjigje. Atëhere hapa portën dhe hyra brënda. Bëra disa hapa dhe qëndrova pranë portës së hapur të njërës nga dhomat e shtëpisë. Aty pashë mikun tim të ulur pranë një tavoline me kokën të futur midis pëllëmbave të duarve të tij. Disa letra të shkruara ishin përhapur mbi tavolinë. Miku po këndonte me një zë të ulët:

“ Në kohën e pleqërisë,

Më zunë hallet e rënda,

Për shkakun e Shqipërisë,

Që s’u bë si ma kish ënda! “

U kollita që ta zgjoja nga ëndrrat ku ishte zhytur. U kthye, më pa me habi dhe u ngrit në këmbë. Për një çast mbetëm, të dy pa folur.

– A pranoni miq! – i fola më në fund.

– Miqtë e mirë në shtëpi të mirë, – u përgjigj duke më përqafuar me mall.

U ulëm dhe filluam të bisedojmë. Sejcili tregonte ngjarjet e veta. Folëm dhe qamë hallet ashtu si nuk i kishim qarë ndonjëherë. Për herë të parë aty mësova disa anë të karakterit të tij që nuk i kisha njohur më parë.

– Kur u lirova nga burgu, – filloi të tregonte miku për veten e tij, – kërkova të vazhdoj shkollën e mesme. Ishte një dëshirë e madhe e imja. Pas shumë pengesash më në fund më lejuan. Por gjatë katër viteve të shkollës ndieja mbas vetes diskriminimin që më bëhej nga një pjesë e mësuesve apo edhe deri nga nxënësit e klasës. Vendosa që kësaj t’i kundërvihesha me rezultate të larta. E mbarova shkollën shkëlqyeshëm.

U ngrit hapi një sirtar dhe nxorri prej andej dëftesën e pjekurisë që e ruante me kujdes të madh. Ma tregoi pa më thënë asnjë fjalë. Kur e hapa një drithtërimë më përshkoi të gjithë trupin. Dëftesa fliste vetë. Pranë çdo lënde ishte shënuar nota “ 10 “ dhe pranë saj shënimi “shumë mirë “.

– Po pastaj? E pyeta pa e ditur edhe vetë përse.

Pastaj? Asgjë. Isha i vetmi i klasës që nuk m’u dha e drejta e studimit për shkollën e lartë. Megjithatë një gjë të tillë e prisja.

Mbasi qëndroi një cope herë pa folur vazhdoi:

– E paharruar do mbetet për mua mbrëmja e maturës. Meqënëse ne, maturantët e shkollës së mbrëmjes, ishim pak, këtë e zhvilluam së bashku me ata të ditës. Kur mbrëmja arriti kulmin e saj, siç ishte zakon në raste të tilla, filloi ndarja e fletëve të nderit. Emri im nuk u dëgjua. Nxënësit filluan të pëshpërisin me zë të ulët. Të gjithë i dinin rezultatet e mia. Unë qëndroja i heshtur në qoshkun ku ndodhesha. Atëhere drejtori i shkollës për të përmbysr këtë gjendje, ndërhyri me shpejtësi dhe propozoi që, sipas dëshirës, të recitohej ndonjë poezi, të tregohej ndonjë anekdote, apo gjëra të tjera të këtij lloji. Për të dhënë shembullin e filloi vetë me një të tillë. Pastaj vazhduan dhe të tjerë. Gjëndja ndryshoi.

Papritmas më lindi idea se duhej të bëja diçka., duhej t’i kundërvihesha këtij diskriminimi. U ngrita dhe thashë se do recitoja diçka. Nuk foli asnjeri. Fillova të recitojë poezinë “ Ultima Verba “ të Viktor Hygoit, strofën e fundit të së cilës e kisha përdorur dikur në traktet e mia:

“ Njëmijë po të mbeten, do mbetem edhe vetë,

Edhe njëqind të bëhen, nuk tundem jo q’aty,

I dhjeti do të jem, po qe se mbeten dhjetë,

E në mbet vetëm një, unë do jem ay! “

Një veprim i tillë nuk e di se si më shpëtoi nga një burgim i dytë. Ndoshta fati im.

U ngrit, hapi një dollap, nxorri dy gota dhe një shishe raki dhe mbasi i mbushi m’u drejtua:

– Gëzuar, le të pimë për këtë takim!

– Për miqësinë tone! – u përgjigja unë.

Biseduam gjatë. I tregova për jetën time. Folëm për shoqatën tonë, për partitë politike, për Shqipërinë.

– Kur hyra dëgjova që po këndoje një këngë të vjetër, – i thashë.

– Jetuam një gjysmë shekulli në skëterrë dhe kur shkrepi dita e lirisë, menduam se më në fund ajo do të na jepte edhe neve atë dritë që na kishte munguar. Por u zhgënjyem. Me lirinë u spekullua. Ajo u bë pronë e varrmihësve të saj. Ata u bënë papritur ithtarët e saj, kurse ne mbetëm në hije. Lirinë duhet ta administrosh mirë, përndryshe mund ta humbësh në çdo çast. Kështu e pësuam edhe neve.

Më 20 shkurt 1991 rrëzuam monumentin e diktatorit. Atëhere menduam se bashkë me të rrëzuam edhe përbindëshin që na kishte shtypur për gati një gjysëm shekulli. Por koha tregoi se kishim rrëzuar vetëm bronxin e atij monumenti, ndërsa shpirtin e zi të tiranit e kishim lënë të lirë të endej nëpër vendin tonë, për të komplotuar dhe përgatitur katastrofën e madhe kombëtare të vitit 1997. Ndaj më pëlqen shumë ajo këngë e vjetër të cilën e këndoj shpesh herë me veten time.

Më vjen shumë keq, por në këtë valle u futën edhe disa nga njerëzit tanë. Me siguri ata i kishin mbetur borxh diktaturës dhe tani po ia kthenin atë. Edhe njëherë liria pushoi së ekzistuari. Edhe njëherë filloi të shtypet mendimi i lire. Edhe njëherë filloi të sundojë shtypja dhe diskriminimi. U rikthyen përsëri vitet e para të mes shekullit të kaluar. I vetmi ndryshim ishte se ndërsa atëhere flitej me gjuhën e mbrojtjes së fitoreve socialiste, sot flitet me gjuhën e pseudodemokracisë që sundon vendin. Dhe kjo është shumë më e rrezikshme. Sot në Shqipëri mungon nocioni i ligjit dhe ku nuk ka ligj, nuk mund të ketë as shtet.

Miku heshti përsëri. Kthyem gotat e rakisë. Pinim dhe vazhdonim bisedën tonë, e cila sa vinte dhe bëhej më interesante.

– Sot Shqipërinë e sundon dora e zezë. Eshtë po ajo dorë që masakroi mijra qytetarë shqiptarë, që shkatërroi çdo gjë të mirë që kishte ky komb. Hidhe vështrimin nëpër Shqipëri. Rinia po fluturon nga sytë këmbët, për të siguruar një jetë më të mirë, por që shpesh herë gjen vdekjen. Ata që qëndrojnë këtu janë të uritur dhe nuk gjejnë mjet për të shpëtuar nga kjo gjendje. Korrupsioni po futet në çdo qelizë të jetës. Po kryhen vrasje nga më mafiozet. Trafikimi i njerëzve dhe drogës, si dhe prostitucioni janë në rend të ditës. Kjo dorë e zezë duhet prerë.

– E si mund të arrihet kjo simbas teje? – e ngacmova unë.

– Natyrisht jo ashtu si ëndërronte shoferi furgonit të mishit në “ Dimrin e Madh “ të Kadaresë. Më vjen keq që shkrimtari i madh nuk arriti të kuptojë karakterin tonë. E ç’është për ne hakmarrja e vogël kundër spiunëve pa moral, hetuesve të pashpirt apo gjykatësve kukull, karshi përçmimit të madh të kombit kundër sistemit të urryer që e shpërfytyroi nëpërmjet krijimit të të ashtuquajturit njeri të ri socialist?

Heshti sa për të marrë pak frymë, pastaj vazhdoi:

– Kur u emërua komandant i forcave aleate në Gjermani, gjenerali Ajzenhauer i vuri si detyrë të parë vetes denazifikimin e Gjermanisë. Kurse ne nuk e bëmë dekomunistifikimin e Shqipërisë. Për këtë mungonte dëshira sepse njerëz të ndershëm për këtë ka plot. Por ata janë lënë në hije. Vendin e tyre e kanë zënë ata që në vitin 1992 fshiheshin si struci, ndërsa sot kanë veshur petkun luksoz të demokratit.

– Pendë këndezi kunadhja vënë, – e ndërpreva unë duke cituar vargjet e fabulës së

famshme.

– Pikërisht ashtu. Para pak kohe gjatë një ndeshje futbolli në stadiumin e Romës u çfaqën disa parrulla naziste. Kjo mjaftoi që të ngrinte në këmbë opinionin publik dhe bashkë me të edhe qeverinë italiane. Kurse te ne vazhdon të hymnizohet diktatura nëpërmjet gazetave dhe televizioneve, nëpërmjet shkollave dhe konferencave. Në rradhë të parë të kësaj fushate janë vetë pushtetarët.

Padashur vura buzën në gaz. Ai e vuri re, më pa me vëmendje dhe vazhdoi:

– Ata nuk kanë kurajon të pranojnë se ishin dritshkurtër, kur besonin verbërisht në komunizmin e dështuar që në lindjen e tij. Ata nuk kanë kurajon të pranojnë të vërtetën edhe atëhere kur janë të bindur për ekzistencën e saj. Ata janë gati të pranojnë çdo lloj flirti, vetëm e vetëm të mos u preken interesat e tyre të ngushta.

– Po e vërteta? – e pyeta unë.

– Ajo do të dalë kur të vendoset demokracia e vërtetë. Kur të shkrijë dëbora do të zbulohen si lulet edhe plehrat. Kështu është edhe demokracia. Ajo shpërndan mjegullën, ndan të vërtetën nga gënjeshtra, tradhëtinë nga patriotizmi. Ajo ndëshkon fajtorët.

– Çfarë po shkruan ? – e pyeta mikun duke dashur të ndërrojë temën e bisedimeve.

– Jetën time dhe të miqve të mi. Shtrydh kujtesën dhe nxjerr ngjarjet më të rëndësishme që më kanë ndodhur mua, apo m’i kanë treguar miqtë e mi. Janë ngjarje që nuk duhen harruar. Janë një dhuratë për brezat e ardhshëm. Eshtë detyra e jonë t’i shkruajmë, për t’iu a kaluar atyre. Nuk janë kushedi se çfarë, por mendoj se duhen treguar. Por më parë lejomë të të tregoj një ngjarje që më ka ndodhur shumë vjet më parë.

Përplasëm përsëri gotat e rakisë duke uruar njeri tjetrin, pastaj miku vazhdoi:

– Vazhdoja vitin e parë të shkollës së mesme të mbrëmjes. Mësues Milo Duni, mësues i nderuar i letërsisë që, mbas disa vitesh, do provonte edhe ai burgun, po shpërndante fletoret e hartimit. Ishte një temë e lirë mbi fillimin e vitit të ri shkollor. Për habinë time vura re se në fletoren time nuk kishte vënë notë. Në vend të saj ishte shkruar me laps blu:

– Gjuhë dhe stil i sigurtë. Vazhdo të shkruash tregime.

Ndërsa më poshtë vazhdonte të shkruante me laps të kuq të vendosur në thonjëza

“ Po të kesh kohë të lirë! “

Më bëri përshtypje ky detaj. Isha relativisht i ri, pa preokupime të mëdha familjare dhe si rrjedhojë kisha plot kohë të lirë. Ç’donte të thoshte mësuesi me fjalët në thonjëza, shkruar me laps të kuq?

Megjithatë ndoqa këshillën e tij. Shkrova një tregim ku personazhi kryesor ishte një fëmijë jetim, prindërit e të cilit ishin vrarë gjatë një bombardimi në kohën e luftës. E dërgova për botim në gazetën “ Letrari i ri “ që botohej në atë kohë. Mbas disa ditësh mora një përgjigje lakonike ku thuhej se shkrimi im nuk mund të botohej mbasi i mungonin disa kërkesa të kohës.

Atëhere e kuptova se ç’donte të thoshte mësuesi me fjalët në thonjëza E kuptova se për shkrimet e mia do të qëndronte e ndezur drita e kuqe që do ndalonte botimin e tyre. Kështu që nuk shkrova më. Ndoshta bëra gabim. Mund të kisha shkruar dhe t’i ruaja në shtëpi pa i botuar. Por kështu e mendova.

Solla një shembull fare të rëndomtë ku sistemi totalitar mbyste mendimin e lirë që në lindjen e tij. Për t’ia arritur kësaj ai kishte shpikur një formulë po aq totalitare të artit, për t’iu kundërvënë mendimit të lirë, formulën e realizmit socialist, një formulë absurde që ndrydhi talentet e mëdha dhe që krijoi vepra standarte që në me të shumtën e rasteve nuk kishin asnjë vlerë.

Ktheu goten e rakisë dhe e piu të gjithën. Unë e vështroja me vëmendje. Nuk kisha dëshirë të flisja, por rrija dhe dëgjoja atë me një endje të madhe.

– Diktatura përdori të gjitha mjetet për mbytjen e çdo shkëndije të lirisë. Ajo i shpalli luftë inteligjencës së trashëguar nga e kaluara e vendit, duke e eliminuar atë plotësisht. Nuk janë të rralla rastet kur shkencëtari, fillozofi, shkrimtari, gazetari apo artisti dërgoheshin para togave të ekzekutimit. Të tjerë do provonin për vite me rradhë qelitë e errëta të burgjeve, denigrimet e kampeve të internimit, nga ku një pjesë e mirë prej tyre nuk do të ktheheshin më kurrë.

Por talentet e mëdha i rezistuan çuditërisht shtrëngimeve abstrakte në format nga më të ndryshmet. Ata më stoikët pranuan më mirë plumbat apo prangat e hekurta në vend të nënshtrimit apo lirisë së përdhunuar. Të tjerë heshtën dhe nuk shkruan më. Një pjesë e tretë nuk bënë kurrë art të imponuar, duke marrë me vete edhe pasojat. Arti i tyre kishte të koncentruar brënda vetes një kod të brëndshëm demokratik të lirisë dhe bukurisë njerëzore. Një kategori tjetër zgjodhi një rrugë më të maskuar dhe më pak të rrezikshme. Brënda veprave të tyre që, natyrisht nuk mund të dilnin jashtë suazës në të cilën jetonin, nëpërmjet alegorizimeve apo formave të tjera indirekte, jepnin mesazhe të qarta të domosdoshmërisë së mendimit të lirë.

Veprat e këtyre talenteve patën meritën se mbajtën gjallë ndërgjegjen kombëtare të vendit, qoftë edhe si ushqim i ëndrrave më intime të individit, se një ditë ato do të bëheshin realitet. Ato frymëzonin dashurinë për kombin, që në atë varfëri shpirtërore ku e kishte katandisur sistemi, shqiptarët të gjenin veten duke pasuruar shpirtin me ndjenjën e së bukurës, urtësisë, dijes dhe mendimit të lirë.

Miku im vazhdonte të fliste e të fliste me një pasion të madh dhe unë rrija dhe e dëgjoja.

– Por çudia më e madhe më ndodhi në Marsin e vitit 1991. Ishin krijuar partitë e para opozitare. Kishin filluar të dilnin gazetat e para të djathta. Mendova se kishte ardhur koha e ime. Bëra një shkrim ku flitej për televizionin shqiptar dhe problemin e refugjatëve. E dërgova për botim në njerën prej tyre. Mbas një fare kohe mora përgjigjen e mëposhtme nga kryeredaktori i saj:

“ Ju faleminderit për bashkëpunimin tuaj! Nuk mund ta botojmë për dy arsye. E para ne nuk polemizojmë me televizionin shqiptar dhe e dyta ngjarja kryesore që përballoni në shkrimin tuaj, ajo e refugjatëve, është trajtuar te ne dhe tani mendojmë të trajtojmë probleme të tjera. “

U habita pa masë. Polemizimi i gazetës me televizionin vazhdoi edhe për një kohë të gjatë, ndërsa problemi i refugjatëve, vazhdon të trajtohet edhe në ditët tona. Siç e shihni ishte një përgjigje e ngjashme me atë të shumë viteve më parë. Megjithatë kësaj here nuk hoqa dorë. Shkruaja dhe i botoja në gazeta të ndryshme që tani ishin shumuar, sidomos në gazetën “ Liria “.

Këto tregime i kam shkruar edhe për fëmijtë e mi. Dua që ata ta njohin më mirë periudhën në të cilën ka jetuar babai i tyre dhe të mos gabojnë aty ku unë mund të kem gabuar. Vajzat i kam shumë larg, në Amerikë, ndërsa djali punon në Tiranë. Jeton atje me gruan dhe vajzën. Nguli këmbë që të na mbante edhe ne atje, por unë e kundërshtova. Më ishte mërzitur jeta pa kuptim e qyteteve tona, zhurma e saj e madhe politike. Tani jetoj i qetë këtu, larg gazetave që nuk vinë kurrë, bile edhe lajmet i dëgjoj fare pak në televizor. Kështu shijoj këtë ajër të pastër dhe dëgjoj këtë këngë bilbilash, ku frymëzimi të vjen vetë. Gruaja ka shkuar për të parë vajzat dhe kthehet mbas dy javësh.

Vura re se ishte i kënaqur me këtë lloj jete. Kishte gjetur qetësinë shpirtërore. Në atë kohë ra zilja e celularit.që mbante me vete. I qeshi fytyra dhe filloi të bisedojë me gjallëri.

– Ishin vajzat, – më tha kur mbaroi bisedën. – marrin çdo dy javë. Dje mori edhe djali. Ai merr më shpesh. Ka merak për mua.

U ngrit, hapi një sirtar dhe nxorri prej andej një sërë shkresash të shkruara me makinë shkrimi.

– Janë krijimtaria ime, fjalime, kumtesa, tregime e të tjera të shkruara nga unë.

I mora dhe fillova të lexoj titujt e tyre. Pastaj iu drejtova atij:

– A mund t’i lexoj?

– Po, patjetër, – u përgjegj ai.

Atëhere u hoqa mënjanë dhe fillova të lexoj shkrimet e mikut tim.

Nxjerre nga libri me tregime me te njejtin titull botuar ne vitin 2004