• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

“BERBERI QË NUK ZBATOI URDHRIN E BABAXHANIT!?”

February 18, 2016 by dgreca

Shkruan: Fadil Lushi-Tetovë/

Këto llafe të kryetitullit të shkrimit, i takojnë një shokut tim, me të cilin dikur në vitet e shtatëdhjeta, kërkonim “katër kalemat” (!?). Një fundjavë ai më erdhi në zyrën për të marrë mendimin tim për një punë a çështje që kërkon zgjidhje të drejtë, mbase edhe të shpejtë. Që në fillim të bisedës më tha se punët i ka “tërkuzë dhe çorap” dhe se sa do zgjaste kjo “rrëmujë” edhe vetë nuk e dinte. “Çehren e kishte qymyr”, njësoj si “çehrja” e atij minatorit nga Bulqiza. Kinse ia kishin zhvatur votat e partisë së tij që e ka për xhan, kinse furtuna ia kishte fundosur gjemitë e ngarkuara me kripë, me lesh dhe me të tjera ngarkesa. Para se të ulej e pyeta se me “ç’sebep” u duk këtejpari. Ma ktheu: “Lëre sebepin, se unë kam dertet dhe hallet e mia. U duka këtu, që të më japësh ca mend e ca udhëzime…, më thuaj se ç’nasihate duhet t’i jap nipit tim, i cili nuk është në rrugën e hairit!?”. Kur e pyeta sa mote i kishte nipi, ai më tha: “Jo më shumë se njëzetë e dy vjet”. Ia ktheva: Nëse deri në moshën 18 vjeç nuk është pjekur…, nuk i ndihmojnë edhe njëqind të tjera, andaj do mbetet axhami në mendje a në fiqir. Ky miku im, sikur kishte ardhur të më sjellë tri habere; i pari haber ishte i lig, i dyti haber human dhe emancipues, kurse haberi i tretë paksa i kripur. Pra, ky shoku im sikur kishte ardhur të më shpjegonte ca “mesele a vaki taze” nga Shkupi.

Para se të dërdëlliste më tha: “Ore, ti qerrata, ore ti, shehërli, ti që më mban kokën e mendjen herë nga Tirana, herë nga Stambolli e herë nga Prishtina, të lus që fillimisht të më dëgjosh shqip…, a mos vallë tellalli ta solli atë haberin e lig se përtej Urës së Gurit të Shkupit kishte ndodhur hataja…, ç’hata se jo mahi…, halis hata…, hataja që u ngrit në hava!?”. Aq shumë e kishte ngatërruar mendjen, saqë të krijonte përshtypjen se ishte shndërruar në lëmsh kundërshtish. Pos të tjerash, më tha se shpejtonte, se duhej të shkonte në një synetllëk!? Kur e pyeta se kë do të synetojnë, ashtu si me inat ma ktheu përgjigjen: “Qytetarët e kumunitetit turk, që jetojnë në Gazi Babë, në Bit Pazar dhe në Çair, kanë vendosur që pa lek a badihava t’ia rrethpresin lafshën e organit mashkullor një vampiri, një njeriu që i takon racës së prishur, i cili disa ditë më parë në një medium pamor proqeveritar, turqit i kishte ofenduar dhe i kishte paragjykuar si jallanxhij anadollakë, ai vampiri që kur lexon lajmet, të duket sikur thith gjakun e shqiptarëve dhe kësaj radhe edhe gjakun e komunitetit turk…, ky lugat që kur i mungojnë haberet humane dhe emancipuese, bën lëvizje të pakontrolluara, vampiri, i cili herë pas herë, shovinizmin e tij shtetmadh dhe të tërbuar parapëlqen ta shprehë me mimikë, fërkon faqet, hundët dhe së fundi bën k..qen e qejfit me ata me të cilët ka lidhur inat, ky vampiri, që ka për qejf lajmin ta lexoj bythëprapthi, ashtu gërditshëm, ashtu ngatërrueshëm, sa që ta rrezikon shëndetin e mendjes, nga jashtëqitja e tij prej serbi!”.

Ky miku im e kishte fjalën për një kryeredaktor, për një “kalemxhi” a për një biçim gazetari që shkruan kuturimthi…, për “kalemxhiun” i cili që prej ditës që ka filluar t’i marrë inat shqiptarët, ka marrë atë hijen prej “surrat bostani”, ka shikim të ashpër, shikim të turbullt, hetues, shikim të akullt dhe të thartë. Meqenëse ky miku im, lëre që nuk e kishte ndërmend ta përfundonte “muhabetin” dhe lëre që nuk ma respektonte orarin tim zyrtar, së fundi filloi të ma shpërdorojë edhe durimin tim. Më detyroi t’i them, ore, ti e ke ndërmend të heqësh mënjanë këtë “muhabet dhe të shporresh!”. Para se unë t’i mbaroja “llafet” e mia, dikush e mori në “celular”…, duke i thënë se berberi tok me çirakun e tij kishte kundërshtuar t’ia heqë lafshën e organit të vampirit edhe përtej urdhrit të një “babaxhani” me kombësi turke!? I thashë: Hë, mor ti, miku im, a “të rehatoi ky haber” dhe nëse për njëmend të qetësoi, atëherë ç’të duhet të vrasësh mendjen karshi kundërshtimit të berberit, andaj “qepe” gojën, ul kokën dhe mos u “sikletos”, pasi që ty nuk të bëjnë synet. Para se të ikte nga zyra ime, m’i la “ndërhide” edhe ca habere të tjera të “sajuara” që i kishin mbetur nën dhëmballë. Duke e përcjellë, i thashë: “Unë nuk e kam ndërmend të të besoj, po sikur edhe prapanicën pa brekë ta vësh mbi prushin e mangallit!?”

Haberi i dytë human dhe emancipues, i mikut tim, ka të bëjë me somnambulizmin, thashethemet si dhe me xhelozinë profesionale të ca folk-patriotëve shqiptarë, të cilët ditë më parë kishin parapëlqyer ta vënë në përdorim a në vepër mendimin e gabuar dhe të pambështetur ndaj një nëne, ndaj një intelektualeje, që e flet gjuhën maqedonase më mirë se vetë maqedonasit, ndaj një femre të bukur, të mençur, thatanike dhe mbi të gjitha ndaj një zonje e cila me përkushtim bëri punën e saj. Ç’është e vërteta, edhe unë personalisht nuk e njihja Fatimenë nga fshati i Bogovinës (unë besoj se edhe të tjerëve u kishin munguar provat sa i përket personalitetit të zonjës në fjalë). Dhe sot, të humbasësh kohë ditë e natë nëpër çajtoret e fshatit dhe të thuash se nga na “doli kjo katundare anonime!?”, hiç fare s’është korrekte.

Haberi i tretë i kripur i mikut tim, ka të bëjë me prokuroren speciale, zonjën Katica Janeva. Edhe këtë zonjë që në fillim e paragjykuan duke ia shtrembëruar toptan përgatitjen profesionale. Disa qytetarë, nënës së “krye-speciales” i kishin çuar ca habere, se e bija e saj ishte një grua sojleshë…, se është një zonjë namusqare, sikur është një zonjë e bukur, karizmatike, e buzëqeshur, një zonjë që hë për hë, mund të “të fusë në haps” dhe mbi të gjitha është një zonjë “kallaballëk” (këtë shprehje e përdorin tetovarët turkfolës, për femrat që janë paksa të trasha)…, se kjo grua kinse do t’ua “ngulë” ca politikanëve të korruptuar, se ata do t’i “degdisë” në Shutkë, gjegjësisht në mëhallën e Amdiut, nipit të “çavo” Bajramit. Edhe miku im, që ka “një çerek mend dhe një ortek fjalësh a shprehjesh fyese”…, sikur kishte ardhur tek unë për të më thënë se me “delikatesë ia kishte marrë masën zonjës” Kate…, sikur kishte merak që Katja, “t’i hedhë një shikim me sherr”…, sikur deshi të thotë: “Eh, sa qejf kam që kjo Katja “të ma ngulë një vjet burg (!?)”, sikur i pëlqente ta parafrazojë atë thënien erotike të peshkatarëve të vjetër vlonjatë, ku, pos të tjerash, thuhet: “Eh, more qerrata, në do të përfundosh si burrë…, hip në vapor, haje çorbën, shaja mamanë dynjasë, mbyll sytë dhe sikterisi të gjithë ata që nuk i takojnë takëmit tënd kombëtar dhe fetar” (!?). Ky miku im, në fund të bisedës më tha: “Sikur këto thashetheme t’i shkarravisësh për gazeta…, mos i redakto…, sepse të dalin popullorçe”(!?) Ec e merre vesh!

Filed Under: Opinion Tagged With: “BERBERI, E BABAXHANIT!?”, Fadil Lushi, QË NUK ZBATOI URDHRIN

DAULLET E LUFTËS QYTETARE…

February 18, 2016 by dgreca

Rexhep KASUMAJ-Berlin/

1. Zhgënjimi idhnak.

Regjimi i hashimisëve hoqi parzmoren hijeshuese të gjentilencës politike dhe të përgjegjshmërisë pushtetare.Kam ndjekur gjatë si gazetar i lajmeve ndërkombëtare zhvillime dramatike: rebelime, konflikte civile, tiranë autistë që kanë vegime amshimi, gjeneralë puçistë a prijës autokratë me shpirtëra të shfytyruar që përflakin tokën për kupolën e epërme..!Por pozicionimi i djeshëm i juntës hashimiste kapërcente parathënmet më të errta. Ishte, vërtetë, e vështirë, gati e pamundur, të gjeje një aluzion apo, më saktë, një përskajim identik në botë. Ishte proverbiale në meskinitetin e saj për të shpallur të drejtën atnore mbi truallin, mbi shtetin dhe mbi popullin e Kosovës.

2. Thirrja tragjike.

Në paraqitjen e përbashkët kërcënuese, Premieri minak hartonte numëratore të kampeve politike dhe tabelë të hierarkisë morale të antarësisë së tyre. Kurse tjetri, dytësi i tij i kryengrirë, deklaroi habitshëm se i paskësh pritur protestuesit në qeveri, por ja që ikën qyqarisht me bisht nën këmbë. Ç’hipokrizi! Kur protestat e mëparme patën elementë përplasjesh – ata akuzonin me gëzim barbar opozitën për dhunë, ndërkohë që tani kur ajo ishte paqësore, do ti kaplonte çuditërisht një  zhgënjimi i thellë. Si kështu? Ç’ishte ky dyzim moral? Arsyeja ngjan, dhimbshëm e bajatshëm, krejt e tejdukshme. Madje dhe për syrin e pafajshëm fëminor. Sepse, thjeshtë, maskës së  prostituimit politik do ti binin përfundimisht ngjyrat mashtruese. Me ç’afsh kriminal e paskëshin dëshiruar një konfrontim fizik, si levë akuzimi dhe, më pas, kompromitimi të Lëvisjes opozitare!Pastaj, tutje, ndërsa i pari i bënte ofezë të ulët elektorëve që nuk duan të frekuentojnë shkollën e tij, i dyti, Hashimi i Brojës, ndërkaq, kumtonte strategjinë e gatshme dhe të fshehtë, të përleshjes fatale. Këtë rezervë alternative do ta provojë fjala e tij rrezikzezë e që i binte daulleve të luftës qytetare: besonim të vinit me joshje e padurim, por s’do mirëpriteshit me kafe! Po me çka tjetër, vallë? Me tytat e armëve për të derdhur sërish gjakun e njomë shqiptar…Veçse, tashmë jo nga serbë e pushtues të gjithandejmë, por nga uzurpatorët e autorsisë së luftës dhe vjedhësit e lirisë.

3. Shëmbëllesa trishtuese.

Ndaj dhe, në kërkim shembëllese, do t’më vinte si tundim i frikshëm një paralele e dyfishtë e interesante. E para nxirrte krye që nga lashtësitë e mugëta me figurën e Lemurëve, këto hije të vdekjes që mbjellin tmerr e mort saherë behin nga terri i përtejmë. A nuk ftuan ngjashëm hashimisët për përballje forcash dyluftuese? Po për dallim prej tyre, këta janë të këndejmë, realë dhe terri i vdekshëm vetë. E si të mos mjaftojë kjo, një tjetër simbiozë e kësojetshme, pretendon nyjëtimin fatkeq. Dhe do thoshja mendueshëm e gjithë deshpërim: ky klan juntist ka asimiluar lakmueshëm dy biografi të mnershme nga vende e kohë të ndryshme. Nuk është e lehtë të njësosh ato për të dhënë një definim, a farkim fjalëformues që do të kapërthente botën e tyre. Por ngjashmërinë sikur simbolizojnë çuditërisht dhe  vetë emrat e tyre. Esadi dhe Asadi – ja referencat krahasimore dhe idhujt e admiruar! Rrjedhimisht, prandaj, ata do jenë esadistë –  sepse tregtojnë troje të kombëtare, kurse poaq dhe asadistë, sepse shtyhen drejt implozionit të përgjakshëm në Kosovë.

Si do të përfundojë i pari në Paris, kjo është krenarisht e njohur. Po dhe i dyti në Damask, megjithë rrethansinë e ndërlikimeve globale, nuk është e pritshme të ketë fat tjetër. Ndonëse i veçantë në llojin e tij, dhe klika e Kosovës, ky regjim i “thinjur nga neveria”, sërish nuk del dot nga shtrati i tipilogjisë së një diktature: identifikimi dramatik me fuqinë politike, ideja e misionarizmit, truku i pazëvendsueshmërisë, propaganda shurdhuese, veshtarët përgjues, armiqësimi për vdekje i “atdheve politikë”, frika nga statusi i qytetarit të lirë,  kooperativat oligarkike tribale, demonizimini i rivalëve dhe, më pas, persekutimi i tyre dhe, së mbrami, flijimi unikal e i fundjetshëm: flijimi i popullit për fronin e tyre…

Duke qenë pjesë dhe viktimë e doktrinës tiranike, dinastët primitivë të Prishtinës si shemra zelltare e një pararendësi të vrarë dhe një tjetri të rrethuar – inauguruan dilemën apokaliptike me shpresën mizore se do të shmangin të njëjtin, të pandryshueshmin fund: heshtja do ti betononte, kurse rezistenca do të kërkonte tagrin e gjakut.

A mund të përtrolliset kjo dilemë e ligë e shpifarake? Pa as më të voglin dyshim: me përtrollisjen e tyre vetë! Duke shpalosur fytyrën e pjellës më të poshtër që ka parë ndonjëherë ky dhé, ata legjitimuan vetë arësyen e lartë sublime të rrëzimit të tyre…

Berlin/, fror 2016

Filed Under: Opinion Tagged With: DAULLET, E LUFTËS QYTETARE..., Rexhep Kasumaj

KRIJUESIT E DIASPORES SHQIPTARE NE SHBA

February 18, 2016 by dgreca

Bashkëbisedim me shkrimtarin shqiptaro-amerikan Pierre-Pandeli Simsia me banim në Nju Jork në studion e Televizionit ILIRËT, Chicago/

*“Mbetet enigmë e paspjegueshme, furnizimi me libra në pikat e ndryshme të shitjes së librit jashtë Shqipërisë në Spanjë, në Gjermani… dhe që shiten në euro me dyfishin e çmimit përkatës pa lejen dhe të drejtën e autorit!/

*Mendoj se tani duhet ndjekur rruga ligjore, sepse është cënuar e drejta e autorit (copyright) për të cilën mbahen edhe përgjegjësitë penale. /

– Zoti Simsia, mirseerdhët në studion e televizionit ILIRËT.

– Mirsejugjeta zoti Borova. Ju faleminderit për ftesën që më  bëtë. Falenderoj televizionin ILIRËT, producentin Gëzim Muhaj. Është nder, kënaqësi dhe privilegj të ndodhem këtu mes jush.

-Edhe ne ju falenderojmë që morët mundimin të vinit nga Nju Jorku i largët.

– Zoti Simsia, më parë se të kalojmë tek krijimtaria juaj letrare, është kënaqësia ime dhe e teleshikusit, të dijmë nga vini, çfarë keni studiuar, dhe pastaj do kalojmë tek librat që ju keni botuar në emigracion.

– Unë jam lindur dhe rritur në qytetin e lashtë, në Berat, familje autoktone qytetare beratase. Kam jetuar në Berat deri në moshën tridhjetë vjeçare. Jam diplomuar për ekonomi finacë, por, letërsia dhe muzika, kanë qenë të ngulitura në shpirtin tim, ushqimi shpirtëror që më kanë shoqëruar gjithë jetën time, pa të cilat, nuk mund të jetoj…

– Ju thoni, që keni lindur në Berat. Nuk ka mundësi,  që një qytet si Berati,  të mos ju ketë dhënë atë frymëzim, atë shtytjen e parë për të shkruar diçka. Mund të na flisni pak, ju lutem?

– Është fat i madh të lindesh dhe të rritesh në Berat. Është fat i madh të quhesh beratas. Është nder dhe krenari për cilindo qytetar ta prezantojë Beratin, sepse, Berati njihet për kulturën e tij të lashtë sa ç’është vetë mosha e tij gati 2500 vjeçar. Por, në rininë time, Berati ka patur një jetë të pasur kulturore artistike letrare, madje, të larmishme.

Berati ka patur lidhjen e shkrimtarëve, Berati ka patur estradën profesioniste, Berati ka patur teatrin profesionist, berati ka patur orkestrën simfonike, bandën e qytetit, grupin karakteristik me këngët qytetare beratase, berati ka patur ansamblin e valleve popullore, Berati ka patur poetë, shkrimtarë, aktorë, regjisorë, muzikantë të talentuar dhe të suksesshëm… Pra, jeta letrare kulturore në Berat ka qenë shumë aktive…

– Ju sapo thatë, se letërsinë e keni ushqim shpirtëror. Cili ka qenë krijimi juaj i parë?

– Meqenëse më përmende fëmijërinë, më parë së të përgjigjem për krijimin tim të parë, dua të them se, letërsia lind tek njeriu, por është edhe një shtysë nga familja.

Përshembull, në në  familjen tonë jemi marrë me letërsi. Unë kur shikoja motrat, prindërit e mi, sidomos babin e ndjerë që lexonte shumë, edhe unë kisha njëfarë “xhelozie”. Pra, vetvetiu më lindte edhe mua dëshira për të lexuar. Ne në shtëpinë tonë kemi patur një bibliotekë shumë të pasur me librat e kohës, gjë që më nxiste edhe mua të lexoja. Sa për pyetjen tuaj për krijimin tim të aprë, unë kam qenë një nxënës që vlerësohesha me notën maksimale në  shkollë. Në shkollën tetvjeçare nuk mund të them se kam shkruar vjersha, por, hartimet në shkollë në atë kohë, kanë qenë edhe krijimtaritë e mija letrare të para. Në shkollën tetvjeçare, ne kemi patur këndin e letrarit të ri, ku mësuesi i gjuhë-leximit në atë kohë, përzgjidhte krijimet letrare më të mira dhe i vendoste në këndin e letrarit të ri. Pra, përzgjedhja e krijimtarisë letrare ishte edhe një nxitje. Si gjithmonë, nuk mund të ri pa përmendur dy mësueset e mija të mrekullueshme të lëndës gjuhë letërsi: Parashqevi Sahatçi, Lira Zaka, Elpiniqi Papa dhe Zyma Berisha nga Kosova, të cilat i përshëndes me dashuri dhe respektin më të madh.

-Dhe menjëherë, pas viteve 90-të, si shumica e të gjithë shqiptarëve në atë kohë edhe ju emigruat. Ju, kaluat direkt në SH.B.A. apo në ndonjë shtet tjetër?

– Unë jam larguar nga Berati, nga Shqipëria, më 2 prill, 1991 për në Greqi. Atje u vendosa në Athinë. Sigurisht, si çdo fillim i vështirë me një vend, me një jetë krejtësisht të panjohur, me një sistem krejt ndryshe nga ai që ishim rritur ne dhe që e lamë pas, edhe pse letërsinë e kisha në shpirt, në gjak, nuk mund të shkruaja.Në atë kohë, në Athinë dilte gazeta EGNATIA, një tribunë e shkëlqyer shqiptare për të gjithë emigrantët shqiptarë. Unë atje në fillim u njoha me shkrimtarin Albert Zholi.Por, dua të përmend shkrimtarin Kolec Traboini, i cili në fshehtësi të madhe, në kushtet e tmerrshme, me frikën e madhe, sepse ishta koha kur policia greke zhvillonte operacionin FSHESA dhe ata njerëz të nderuar, i gjithë stafi që punonte për atë gazetë, u munduan të nxirrnin atë tribunë shqiptare. Edhe unë u aktivizova me publicistikë. Shkrimet e mija ia jepja Albert Zholit, meqenëse kishte kontakte më të shpeshta dhe nëpërmjet tij, botoheshin në gazetë.

– Le të kalojmë pak tek letërsia e mirëfilltë në emigracion, sepse edhe qellimi i këtij emisioni ky është. A botuat libër në Greqi, tregime, poezi…?

– Në Greqi nuk botova tregime, por, po i rikthehem edhe njëherë viteve të shkollës së mesme. Unë shkruaja vjersha në ato vite, madje disa prej tyre janë bërë edhe këngë nga kompozitorët: Teki Luari, Asqeri Kadëna dhe Fatmir Agalliu.

Në Athinë, tregimet që shkruaja në fletore i mbaja në sirtarë, në shtëpi. Por nuk mund ti botoja edhe pr arsye të kushteve ekonomike.

Pas gjashtë vjet qendrimi në Athinë, në korrik të vitit 1997, familjarisht, unë, bashkëshortja dhe dy djemtë tanë dy dhe katër vjeçë, emigruam si fitues të llotarisë amerikane për të qenë banor i përhershëm i Amerikës. në Sh.B.A. në Nju Jork, ku vazhdojmë të jetojmë edhe sot.

Atëhere, le të kalojmë tek botimi juaj i parë, që është përmbledhja me tregime: “Le të jem unë Zamira…” Nga e marrin jetën tregimet, mund të na flisni ju lutem?

Para se të botoja vëllimin me tregimie “Le të jem unë Zamira…” siç të thash, kisha shkruar në fletore tregime dhe i mbaja në sirtar për të pritur ditën e botimit. Por, kur erdha në Nju Jork, u njoha me miq dhe shokë të rinj edhe nëpërmjet gruplistave të ndryshme ku shkëmbenim mendime të ndryshme me njëri tjetrin. madje fillova të shpërndaja disa nga ato tregime në ato gruplistat e ndryshme. Miku im, në atë kohë, virtual, shkrimtari Petraq Pali që jeton në Virginia, më informon se në Sh. B.A. është krijuar Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë.

Petraq Pali, që në atë kohë ka qenë sekretar i shoqatës më sugjeron që të anëtarësohem në shoqatë. Por, sipas rregullit të shoqatës, për t’u anëtarësuar, duhet të paktën të kesh botuar një libër letrar. Pra, mua më duhej që të botoja libër për t’u anëtarësuar. Ky libër “Le të jem unë Zamira…” është botuar në vitin 2005 nga Shtëpia Botuese ARBËRIA, por jo se unë këto tregime i kam shkruar në vitin 2005. Le të jem unë Zamira… është titulli i një prej tregimeve në libër nga i cili e ka marrë edhe titullin.

Zamira pagon haraçin e njohjeve të moshës. Një dashuri e rastit, i prishi komplet jetën e saj të ardhme sipas konceptit të asaj kohe.

Në libër janë edhe tregime të tjera si: “Mëkati” “Në kërkim të varrit”, “Arturi”. “1 Prilli”, “E vërteta”…

Tregimi “1 prilli”, për vetë titullin që ka, është një tregim humoristik. Ndërsa po të përqendrohem tek tregimi “Arturi”, është një jalë i ri që ëndëron Amerikën dhe pas shumë peripecive në Evropë, arrin ta prekë ëndrrën amerikane dhe vjen në Nju Jork, i cili, në fillim nuk gjen Amerikën e ëndrrave. Por, shumë shpejt amerikanizohet me jetën, madje edhe libersalizohet sipas jetës që bëhet këtu.

Nëse lexuesi do ketë në dorë këtë libër, çfarë mesazhi iu transmetoni ju nëpërmjet tregimeve tuaja?

Po të lexohen tregimet e ndryshme të këtij vëllimi, përshembull, lexuesi do njihet edhe me vështirësitë e jetës së paimagjinueshme që kemi jetuar.

Sot, është e pakonceptueshme, është qeharake, jo vetëm për ne që e kemi jetuar atë kohë, por  edhe për fëmnijët tanë, brezat e ardhshëm, vetë amerikanët nuk e besojnë, se si një familje shqiptare i takonte të shpenzonte vetëm 100 gram kafe në muaj. Ose një rast tjetër; është tepër e dhimbshme, kur një fëmij i sapolindur që i vdes mamaja në lindje e sipër, gjyshi i djalit, mes lutjeve i përlotur kërkon sheqer për ti bërë foshnjes sherbet, meqenëse nuk ka qumësht. Dhe të mendojmë, se edhe sheqeri në atë kohë ishte i racionuar me tollona për familje.

Mesazhin që unë i jap lexuesit sipas pyetjes suaj, është, që ne duhet të kthejmë kokën pas nga e kaluara jonë. Nëse brezi i sotëm rritet mes shumë të mirave, duke lexuar këtë libër, mëson edhe për jetën e vështirë që kanë kaluar prindërit e tyre.

Por nëse një  i ri që është lindur dhe rritur në Amerikë  dhe i bie në dorë libri “Le të jem unë Zamira…” mendon se do emocionohet?

Unë sapo iu përgjigja edhe kësaj pyetje, por, në tregimet në libër ka shumë dhimbje. Më lejo të them edhe diçka; unë shkruaj vetëm me imagjinatën time, por që imagjinata ka lidhje me jetën reale. Nuk më pëlqen të shkruaj një histori të dëgjuar apo edhe një ngjarje të jetuar vetë. Pra, e ripërsëris edhe njëherë, unë gjithmonë shkruaj me imagjinatën time, por që ka lidhje me jetën reale.

Po të jap një  fakt në lidhje me përgjigjen e pyetjes tënde. Kur ky libër u promovua në sallën e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve në Tiranë, një pjesëmarrës, që unë nuk e njihja fare, pasi mbaroi promovimi dhe ne po bisedonim me miq e shokë, vjen dhe më përqafon dhe më tha: “Të lumtë, 70% në libër jam unë…” Ndërsa një i ri që është lindur dhe rritur në Amerikë, siç më pyete, konceptin e personazheve Aureli dhe Lorenci, do e quaj qesharake, sepse është më se normale…

Le të kalojmë në një tjetër botim, romani “Një dashuri e vrarë” i cili është vlerësuar me çmimin “Pena e Artë” në konkursin e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë.

Një dashuri e vrarë. Që nga titulli, të fut në një gjendje që diçka është shuar që nuk jeton më…

Romani “Një dashuri e vrarë” është botuar pas vëllimit me tregime “Le të jem unë Zamira…” nga e njëjta shtëpi botuese “Arbëria” në Tiranë. Është ribotuar dhe pritet të ribotohet prap. Kjo tregon se është mirëpritur nga lexuesi dhe nga kritika letrare. Madje një pjesë e mirë e lexuesve janë shprehur se ky libër duhet të bëhet film, sepse nuk ka nevojë fare për ndërhyrje; skenari, pothuajse është i gatshëm.

Para 25 viteve, unë kur jam larguar nga Shqipëria, kam patur dy brenga, dy pengje, në veten time. Janë ato plagë, që edhe sot vazhdojnë të pikojnë dhimbje; pra, janë prostitucioni dhe gjakmarrja. Gjakmarrja ka qenë një plagë e vjetër e dhimbshme dhe, pas viteve 90-të, nëse ajo plagë kishte filluar koren e saj, korja e saj u gërvish dhimbshëm. Prandaj them se ajo plagë vazhdon të pikojë dhimbje. Ndërsa plaga tjetër që iu hap shoqërisë shqiptare pas viteve 90-të, është prostitucioni, trafikimi i vajzave të pafajshme për qellime përfitimi. Dhe unë këtë plagën e dytë, jam munduar ta pasqyroj në romanin “Një dashuri e vrarë”

Pra,  një plagë, që edhe sot e kësaj dite, siç u shprehe edhe ti shumë bukur, vazhdon të pikojë dhimbje.

Kanë kaluar 25 vite dhe e ripërsëris, kjo plagë e rëndë vazhdon të pikojë dhimbje. Por, më i dhimbshëm është fakti, se të gjitha këto zhvillohen në hundën e shtetit shqiptar.

Çdo vajzë e re apo djalë i ri sot kërkon të largohet nga Shqipëria për të studiuar jashtë shtetit, apo edhe për një jetë mëse normale.

Mendoj se ky libër është domethënës, sepse, jo çdokush janë Dorina. Dorina është personazhi kryesor në libër, është ajo vajza e re 17 vjeçare e pafajshme që ëndëronte një jetë të re, të bukur, një të ardhme me perspektivë. Por, e zhgënjyer nga i dashuri i saj, Saimiri, i cili i premtoi jetën e lumtur, jetën e ëndëruar jashtë Shqipërisë. Por, kur të dy me Saimirin mbëritën në tokën e huaj dhe menjëherë mësoi se ajo nuk ishte e fejuara e tij, por ishte gjuetia e radhës që kishte rrënë pre e një grupi të poshtër prostitucioni, ajo mendoi që, më mirë të sakrifikojë jetën e saj, sesa të ushtrojë atë profesion të ndyrë. Nuk janë të gjithë vajzat shqiptare prostituta, ashtu siç mund ti mendojë Evropa hipokrite. Mund të them se jam ndër të paktët që e përmend fjalën Evropa hipokrite në krijimtari letrare.

Po të jetonit në Shqipëri, do ta kishit shkruar këtë libër?

Po!

Me të njëjtat parametra që e keni shkruar në emigracion? Apo kur jeton në një vend si Sh. B. A. ti e ndjen më thellë atë plagë që e miundon vendin tonë?

Unë ju thash, kam 25 vite larguar nga Shqipëria dhe jetën atje e njoh nëpërmjet internetit, nëpërmjet lajmeve. Nëse do isha në Shqipëri, unë ndoshta do ta shkruaja edhe më dhimbshëm, sepse do ta jetoja më nga afër, megjithëse edhe në këtë libër, mendoj se është pasqyruar bukur dhimbja.

Nga romani “Një dashuri e vrarë” ju kaloni në një vëllim tjetër me tregime, të titulluar “KAFEJA”

Unë ju thash që në fletore kisha shkruar tregime të ndryshme që prisnin dritën e botimit, madje ju thash që nuk më pëlqen të shkruaj një ngjarje të jetuar apo të dëgjuar, por vetëm me imagjinatën time. Por, po ua them; i vetmi tregim, pothaujse 100% personal është tregimi Kafeja, titullin e të cilit e mban edhe ky vëllim me tregime.

Pra, në këtë vëllim, po të lexojmë tregimin Kafeja, jeni ju.

Po! Ishte si një “detyrim” ndaj jetës sime, ndaj prindërve të mi të ndjerë, ishte pengu i madh në jetën time…

Mos vazhdo më tej; le t’ia lëmë lexuesit. Përveç tregimit Kafeja, në tregimet e tjera, nga i merrni temat? Janë tema që i keni marrë në emigracion, apo janë tema të marra nga Shqipëria?

Në vëllim me tregime, janë edhe tregimet e tjerë: “Ridi”, ‘Çanta e panjohur’ “Pas festimit të Shën Valentinit”, “Diploma universitare”, “Gazetari”…

Janë tema edhe nga emigracioni edhe nga Shqipëria. Unë kam shpërndarë disa prej tyre në rrjetet e ndryshme sociale. Përshembull, tregimin “Ridi” është një tregim i dhimbshëm, ku, për fatin e tij të keq, nuk i shpëton kthetrave të vdekjes së mallkuar, sepse prindërit e tij nuk kanë mundësi financiare për ta dërguar jashtë shtetit për kurim… Ose tregimi “Diploma universitare” kam trajtuar temën e blerjes së diplomave nga studentë të ndryshëm me një shumë të majme dollarësh, vetëm e vetëm për të patur atë diplomë universitare online, e cila vetëm në Shqipëri mund ta kishte derën e hapur për të gjetur vend pune.

Zoti Simsia! Pse ju pikërisht i përmbaheni temave nga vendi ynë dhe nuk trajtoni temat që shqetësojnë familjet shqiptare këtu.

Unë kam trajtuar edhe temat e shqiptare këtu, madje në romanin tim të fundit: “Nuse në derën e hasmit ” i kam trajtuar gjerësisht. Por, nëse ke qenë i vëmendshëm në shtypin shqiptar “DIELLI” dhe “LLLYRIA”që botohet këtu në Sh.B.A. janë botuar dy tregimet e mija me temën amerikane dhe shqiptaro-amerikane. Por, për ta plotësuar pyetjen tuaj, po ua them se, së shpejti do keni në dorë një roman me këtë temë që cituat ju.

Më pas, ju  dilni përpara lexuesit me një libër tjetër voluminoz: “FALEMINDERIT Shënime nëpër vite” ku janë përmbledhur publicistikë, reportazhe, recensione librash, esse, bashkbisedime… pse kaluat për botim nga letërsia e mirëfilltë tek një libër voluminoz, që ju e keni titulluar me titullin e mësipërm?

U botua ky libër voluminoz, sepse unë shkruaj edhe publicistikë, edhe esse, edhe recensione librash… dhe mendova që të gjitha ato çfarë kisha shkruar nga gjinitë e ndryshme letrare ti përmblidhja në një libër të vetëm. Madje, në këtë libër janë përmbledhur gjysma e kësaj krijitarie; gjysma tjetër do përmblidhet në një vëllim tjetër, sigurisht, që edhe do botohet.

Pra, të gjitha këto përmbledhje janë shkruar në emigracion këtu në Amerikë?

Po! E gjithë përmbledhja në këtë libër është nga emigracioni. madje janë përmbledhur edhe biografia artistike e disa këngëtarëve që unë i kam njohur nëpërmjet ekranit të televizorit si teleshikues në vite të ndryshme. Përshembull, unë kam shkruar: “Lindita Theodhori në udhën e bukur të këngës” kam shkruar për këngëtarë të tjrë si: Alida Hisku, Kozma Dushi, Tonin Tërshana, Frederik Ndoci, Ema Qazimi, Luan Zhegu, Ludmilla Baballëku, Eduard Jubani,Liliana Kondakçi…

Unë kam shumë libra që edhe m’i kanë dhuruar autorë të ndryshëm këtu në Amerikë dhe, sigurisht, ata libra që më kanë tërhequr kam shkruar mendimin tim në formë recensioni. Pra janë përmbledhur recensione librash.

Çuditërisht, hap rastësisht librin dhe lexoj: Në Chicago, në promovimin e dy librave të autores Diana Seitaj. Sinqerisht e them, e hapa rastësisht. Nëse një lexues e merr në dorë këtë libër voluminoz, çfarë do gjej këtu? Pra, a do ketë durim për ta përfunduar së lexuari? Ku është ajo që ju i ofroni bashkatdhetarëve tanë?

Unë kam qenë pjesëmarrës në shumë aktivitete të ndryshme të larmishme letrare kulturore artistike, madje edhe politike në shtete të ndryshme të Amerikës.

Durimi i lexuesit për të përfunduar një libër, varet, nëse ai libër është tërheqës apo jo. Ti, rastësisht, hape një fletë libri dhe lexove titullin e një reportazhi nga promovimi i librave të autores Diana Seitaj në Chicago. Si ky reportazhi kaq i bukur, kaq mbresëlënës që ju e dini edhe vetë, sepse keni qenë pjesëmarrës dhe drejtues, madje. Por, unë, siç e thash edhe më sipër, kam qenë pjesëmarrës në shumë aktivitete të ndryshme të larmishme. pra, një lexues nëpërmjet reportazheve do njihet me jetën letrare kulturore që zhvillojnë shqiptarët në shtete të ndryshme në Amerikë.

A ka gjë më të bukur, kur lexuesi npërmjet reportazheve që unë kam pasqyruar në libër njihet edhe me aktivitetet e ndryshme që zhvillohen në Amerikë? Ceremonia e përvitshme e ngritjes së Flamurit Shqiptar në sheshin Bowllin Green pranë Bashkisë së Nju Jork-ut, organizuar nga Akademia e Shkencave Shqiptaro-Amerikane dhe ku Flamuri ynë Kombëtar valvitet shtatë ditë rresht përkrah Flamurit Amerikan. Dhe shumë aktivitete të ndryshme…

Pra, këto nuk janë të marra shabllon, por ka punuar edhe pena juaj duke i dhënë edhe ngjyrat një aktiviteti.

Po ju jap shembull aktivitetin e përvitshëm “Ditët e Letërsisë Shqipe në Michigan” që zhvillohet nën kujdesin e zotit Pjetër Jaku. Pra, ai aktivitet është një vlerë për komunitetin tonë, ashtu siç është vlerë edhe aktiviteti tjetër i rëndësishëm i përvitshëm “Festivali Folklorik” që zhvillohet në Nju Jork organizuar nga Kisha Katolike “Zoja e Shkodrës”.

Por, unë duke qenë pjesëmarrës për disa vite, duke e jetuar nga afër atë aktivitet, madje kam qenë për gjashtë vite anëtar jurie, si mund të rija unë pa e pasqyruar ato aktivitete kaq të bukura, kaq të larmishme, festa e letërsisë…

Pra, ky libër, sjell atë çfarë kanë bërë shqiptarët në Sh.B.A.

Po! ky është edhe mesazhi që unë i jap lexuesit nëpërmjet kësaj përmbledhje voluminoze; të njihet me jetën kulturore letrare artistike, të njihet me ata shkrimtarë, librat e të cilëve nuk i kanë lexuar…

Në këtë bashkbisedim, nuk do lëmë pa përmendur edhe një libër tjetër monografik që ju keni botuar: “Dr. Selahedin Velaj, Legjenda Vlonjate në Amerikë”

Dr. Selahedin Velaj nuk jeton më, u nda nga jeta në janar të vitit 2015. Unë personalisht, nuk e njihja, këtu në Amerikë u njoha me emrin e tij dhe veprimtaritë e shumta që ai zhvillonte në shërbim të komunitetit, në shërbim të çështjes shqiptare, në shërbim të mbarë Kombit Shqiptar. Bashkatdhetarë të shumtë flisnin me admirim dhe respekt të veçantë për atë njeri. Kishte mbi 70 vjetë që kishte ardhur në Sh.B.A. dhe gjuhën shqipe e fliste dhe e shkruante në mënyrë të shjkëlqyer. Tek ai njeri, unë konstatova një atdhetar të jashtzakonshëm. Para pak vitesh, Dr. Velaj, siç e thërrisnim ne të gjithë, kaloi një ngjarje të dhimbshme në jetën e tij; papritur, i vdes djali i tij me profesionin mjek. Por prap, me gjithë dhimbjen e madhe në shpirt, ai çështjen kombëtare e kishte në plan të parë. Në moshën e tij 90-të vjeçare, Dr. Selahedin Velaj na mblodhi ne një grup intelektualë bashkatdhetarë në Nju Jork, ku, pas diskutimeve të ndryshme, dolëm me një peticion, të cilin ia drejtuam Parlamentit Evropian, Parlamentit Shqiptar, Qeverisë Shqiptare, për mosfaljen e një pjesë të detit tonë Greqisë, tema e diskutuar e asaj kohe. Gjatë gjithë jetës së tij, ai kishte zgjedhur të heshtte, por nuk hesht puna e tij, nuk heshtin dokumentat në arshivat e Vatrës.

Ne sot, shohim dhe lexojmë që shumë njerëz i bëjnë propagandë vetes, punës së tyre për interesat dhe qellimet e tyre personale si me hapjen e shkollave shqipe, etj. etj.

Gjatë gjithë jetës së tij, Dr. Selahedin Velaj hapi tre herë shkollat shqipe, madje edhe duke ndihmuar financiarisht, por asnjëherë nuk e ngriti zërin për ato që bënte. Mua këto të gjitha, m’i kanë thënë dëshmitarët okularë që e kanë njohur nga afër Dr. Velaj. Madje, në fund të librit, unë kam bashkangjitur edhe mendimet e disa bashkatdhetarëve që kanë njohur nga afër veprimtaritë e tij të shumta.

Ky libër pati sukses. Promovimi i tij u bë në Vlorë, nga e ka edhe origjinën, në bibliotekën publike “Shevqet Musaraj”

Tani të kalojmë në botimin tuaj të fundit, romani “Nuse në derën e hasmit” Po ta mendosh pak librin, hasmi, nuk besoj se do të pranoj nuse në derë, sepse është hasëm. Nga e merr temën ky libër?

Tema në libër është, gjakmarrja. Pra, është ajo brenga ime e dytë që unë doja ti trajtoja, plaga e shoqërisë së sotme shqiptare që, bashkë me prostitucionin, ende vazhdojnë të pikojnë dhimbje.

Vetë titulli i librit të bën të mendosh se si janë trajtuar ngjarjet dhe se si do jetë përfundimi.

Unë jam autori dhe nuk më lejohet të flas për librin, sepse, është lexuesi ai që jep vlerësimin e tij, pozitiv apo negativ qoftë.

Përse pikërisht këtë titull “Nuse në derën e hasmit”?

Ishte thjesht imagjinata ime se si unë duhet të trajtoja fenomenin e gjakmarrjes. Gjakmarrja është një fenomen i njohur. Shumë kanë shkruar për gjakmarrjen, por, çdo krijues, çdo shkrimtar (unë nuk e rendis veten time në shkrimtar, unë them jam krijues letrar) ka metodën e tij në trajtimin e ngjarjeve. Edhe unë e mendova kështu siç edhe e kam shkruar në libër. Ngjarjet i kam vendosur, fillimisht në Nju Jork, pastaj deri në mbyllje të librit, ngjarja zhvendoset në Shqipëri.

Në kopertinën e librit prapa është një fragment i shkëputur nga libri. Hasmi është besimtar tek Zoti; shkon në kishë, falet, prek ikonat e shenjta si për të marrë bekimin e tyre dhe, është po e njëjta dorë që shkrep armën vrastare për të marrë jetë njeriu të pafajshëm. Madje, vite të shkuara, unë këtë fenomen e kam trajtuar edhe në shtyp kur Kosova dhe populli i saj ishin në luftë. Faktikisht, kriminelët serbë i përkasin fesë ortodokse dhe, sipas fesë, kryqi bëhet me tre gishtat e dorës që presupozon trininë e shenjtë. Por, si mund të pretendosh ti se je besimtar në Zot, kur, e njëjta dorë vrastare, të njëjtat gishta që bëjnë kryqin, shkrepin edhe armën ndaj një popullsie të pafajshme shqiptare, siç ishte populli i Kosovës…

Botimi i romani “Nuse në derën e hasmit” u mundësua nga Shtëpia Botuese TOENA dhe promovimi i tij u bë në sallën e Ministrisë së Kulturës në Tiranë.

Si mund të bëhet e mundur, që një ditë edhe këtu në Sh.B.A. lexuesi mund të gjejë për ta blerë këtë libër, meqenëse thatë se libri gjendet vetëm në Shqipëri në të gjitha pikat e shitjes me të cilët TOENA ka marrëveshje.

Unë nuk kam ndonjë ide se si mund të bëhet shitja edhe këtu në Amerikë, por, më nxorre vetë në shteg për atë shqetësim të madh që unë kam. Nëse kërkon në google emrin tim Pierre-pandeli Simsia shkruani edhe titullin e romanit Nuse në derën e hasmit, do të shikoni se ky libër shitet në shtete të ndryshme në Evropë, në Spanjë, Gjermani… pa dijeninë time që jam autori dhe pa të drejtën e autorit. Madje shitja bëhet me një çmim të majmë që variojnë nga 18-20 euro libri.

Më fal, por këto kopje libri si kanë rënë në ato pika shitje në Evropë?

Pikërisht! Kjo është shqetësimi dhe enigma që unë mbaj në veten time; kush i furnizon këto pika shitjesh me libra në Evropë të shesin librat me dyfishin e çmimit ekzistues? Edhe ku? Në Gjermani, në Spanjë… Nëse ky libër çmimin e shitjes e ka 10 dollarë, në këto shtete që po të them unë, shitet me 18-20-30 e më shumë euro. Pra dy, trefish e gjysëm me çmimin e shitjes në dollarë.

Ky është një problem shqetësues që unë do ta trajtoj edhe me autorë të tjerë. por, më çudit fakti që, nëse ju keni botuar një libër me një numër kjopjesh të caktuara, kush i furnizon ato pika shitjesh në Evropë.

Unë vitin e kaluar kontaktova edhe me Shtëpinë Botuese TOENA, madje, kjo ishte edhe qellimi i ikjes sime i paparashikuar në Shqipëri. Edhe vetë presidentja e Shtëpisë Botuese TOENA shprehu habi, pra nuk ishte në dijeni të këtij fakti edhe pse ne e gjetëm në google dhe e lexuam.

Mbetet enigmë e paspjegueshme se si furnizohen ato pika shitjesh jashtë shtetit. Mendoj se tani duhet ndjekur rruga ligjore, sepse është cënuar e drejta e autorit (copyright) për të cilën mbahen edhe përgjegjësitë penale. Si mund të shitet libri në një shtet evropian pa lejen dhe të drejtën e autorit…?

Ju faleminderit zoti Simsia për këtë bashkbisedim të ngrohtë dhe miqësor që zhvilluam. Ju uroj suksese në krijimtarinë tuaj letrare dhe, së shpejti me një libër të ri.

Edhe unë ju falenderoj shumë për ftesën që më bëtë. Ishta kënaqësia ime të isha i ftuar, pjesëmarrës në studion tuaj televizive.

Faleminderit.

 

 

Filed Under: Interviste Tagged With: Cikago, diaspora, Krijuesit, Pierre-Pandeli Simsia, Studio Iliret

Faslli Haliti Sjell në Sofrën Poetike të Diellit “POEZI DIMRI”…

February 18, 2016 by dgreca

POEZI DIMRI/

Foto- GABRIELE D’ANUNCIO  1863 –1938/

Gabriele D’Anuncio, d’Anuncio, (Peskara, 12 mars 1863 – Gardone Riviera, 1 mars 1938), ishte shkrimtar, poet, dramaturg, gazetar italian.

Është quajtur si “interpret i veçantë dhe i fundit i traditës më të qëndrueshme të poezisë italiane.

 BORA

Zbrit e qetë

o borë: dhe mbro

rrënjët dhe mugujt

që do të japin akoma

shumë bar për grigjat,

dhe bukë për njeriun.

Zbrit qetësisht, që lumenjtë

të ushqyer nga ti,në motin e ri

të rendin nëpër fushat e gjallëruara

si grigja të bindur.

JACQUES PREVERT – 1900 -1977

Jacques Prévert (Neuilly-sur-Seine, 4 shkurt, 1900 – Omonville-la-Petite, 11 Prill, 1977) ishte një poet francez dhe skenarist.

 NJERIU PREJ BORE

 Natës dimrore,

trokon njeriu i madh, i bardhë.

Është njeriu prej dëbore

me një çibuk prej druri,

njeriu i madh prej bore,

mardhur së ftohti.

Futet në kolibe

Pa trokitur,

për t’u ngrohur

ulet pranë sobës së skuqur

dhe zhduket sa hap e mbyll sytë

duke lënë vetëm çibukun

dhe kapelen e vjetër

mes një pellgu me ujë.

 ADA NEGRI POEZI

     1870 – 1945

Ada Negri (Lodi, 3 shkurt 1870 –Milano, 11 janar 1945) ishte një poeteshë e shkrimtare italiane. Ajo kujtohet edhe sepse ka qenë gruaja e parë dhe e vetme që do të pranohej në Akademinë e Italisë. 

BIE BORË

Mbi fusha dhe mbi rrugë;

e qetë e lehtë, ngadalë,

thekon bora gjer në muzg.

Vallëzojnë cuflat, laskrat e saj

në qiellin e gjërë e gazmor

qetohet mbi tokë e lodhur pastaj

në mijëra forma të palëvizshme, atje

mbi çatira dhe oxhakë,

mbi gurë varresh dhe kopshte, fle.

Gjithçka rrotull është e qetë;

mbyllur në një harresë të thellë

bota indiferente e heshtur nuk flet.

 Përktheu : Faslli Haliti

Filed Under: LETERSI, Sofra Poetike Tagged With: Faslli Haliti perkthime, Poezi Dimri

BOTA SHPIRTËRORE E POEZISË

February 18, 2016 by dgreca

Mbi vëllimin poetik “ Vallëzimi i Frymës” të Violeta Allmuçës/

Shkruan: Natasha LAKO/Ashtu si “Një degë e këputur” dhe “Jashtë kohës pa kujtesë”, poezia e Violeta Allmuçës dhe libri i saj “Vallëzimi i Frymës”, i sapo paraqitur para lexuesit ndjek një rrugë pa takim me poetë të tjerë.Kur jeton dhe ku jeton poezia e Allmuçës? Më vjen përnjëmend si një pyetje e madhe. Është një pyetje që i bëhet çdo krijuesi. Mund të gjendesh në poezi vetëm, si përpara një stacioni autobusi, ose treni, ose duke pritur si Godoja. Mundet. Mundet…

Përpjekja e njeriut për të mbetur i vetëm dhe për të rikrijuar botën sipas përjetimeve të tij vetjake, është një histori e gjatë, që në gadishullin e Ballkanit përpiqet të zbresë drejt kohëve pellazgjike, në kohën kur gjuha shqipe mbase zgjohej prej një ndërgjegjeje të lindur.

Por nuk është vetëm kjo gjuhë e bukur, që e zbret edhe poezinë e kësaj shkrimtareje atje ku, siç thotë ajo vetë, çdo njeri, ose vetëm një njeri i vetëm ”afër zemrës mban pikëmbështetjen e jetës brenda rrënjëve tërheqëse.”

Këto rrënjë mund të jenë gjuha e bekuar shqipe, të parët tanë, por edhe vetë vdekja. Pra, tipari i parë i poezisë së Allmuçës mbetet shtrirja e frymës në një hapësirë të pafundme. Kjo frymë prej poezisë shqipe më çon deri te Serembe dhe De Rada, ku më së miri bota kthehet në një të kaluar të shprishur, vigane dhe të përjetshme. Është kjo frymë që shtrihet gjithkund, madje që e tejkalon çastin, vrullin e kapërcimit në një trotuar tjetër, nga frika se të shtypin makinat, dhe alarmin e një ambulance. Në këtë poezi nuk ka kaq gjëra të befta, por gjuhë njerëzore si të shkruar një herë e mirë. Duhet të vijë poeti që t’i lexojë.

Kështu, poezia e Allmuçës, si poezia e sotme në përgjithësi, merr trajtat e një stalaktiti ose fosili, kësaj here jo të florës dhe të faunës së dikurshme, të dinozaurëve të zhdukur, por të shpirtit ose të frymës njerëzore, po aq qarkulluese si era, po aq të pasigurtë për të gjetur vendin për t’u ndalur. Ky shpirt, pavarësisht se tërhiqet edhe nga amshimi rrezëllitës, e kapërcen atë, gjithnjë pa asnjë mbështetje.

Pyetjet vijnë njëra pas tjetrës me radhë. Ne po i afrohemi shkencës së vrojtimit të më se padukshmes sonë dhe krijimi i ngjan këmbënguljes së ftohtë. A kemi nevojë për emocione dhe a mund të lindin emocionet nga këto udhëtime pa fund rreth e rreth asaj që kërkon të na shfaqë poezia?

Sigurisht që jemi në botën e qetësisë, pothuajse të heshtjes edhe në poezinë e kësaj autoreje.

Njeriu i saj ka mbetur i vetmuar, i shkëputur, qenie as vigane, as e vogël, thjesht vetëm qenie, në një botë ku “gjethja e dritës lind e verbër”. Por ja që lëvizja ka lindur vetiu, brenda kësaj hapësire të madhe, ku s’reshtemi të themi të paktën në mënyrën e hipotezave shkencore, se bota ka pasur në fillimet e veta ndoshta dhjetë dimensione.

Poetët kanë lindur t’i shprehin këso dimensionesh të fantazisë dhe jo të shkencës, të cilat sot nuk u duhen as konstruktorëve të banesave, as varrmihësve dhe as shefave të ministrive të territoreve, të cilët kanë për detyrë të hapin rrugët.

Violeta Allmuça, me poezinë dhe në qëndrimin e saj statik, nuk e di as vetë se si e ka krijuar lëvizjen dhe dimensionet. Por drita e saj lind e verbër, pikërisht ajo dritë që na bën të shohim. Kontrasti, e papritura vjen si një rrokullimë që rrëzon atë çfarë është ngritur deri në këtë çast, duke krijuar lëvizjen e madhe poetike.

Poeti ndoshta ka lindur që të transmetojë këtë stafetë të frymës që s’do të shihet dot dhe vargjet ndoshta janë thjesht vetëm ca gjurmë.

Shpesh thuhet se leximi i poezisë është zbehur dhe se këto përsiatje s’para u shkojnë përshtat vrulleve ose mullirit ku ke zënë radhën për të bluar jetën, që nga dyqani ku blen bukën deri te tregtia e bananeve ose e naftës. Njerëzve u pëlqen shurdhëria dhe vetmia.

Por ligjet tona shoqërore dhe natyrale, pavarësisht nga zbulimet e reja të ekzistencës materiale, uljeve ose ngritjeve të prodhimit, krizave ose nën krizave, nuk para e pranojnë shterpësinë. Sikur të mendohet për një çast se një komb i tërë nuk do të ketë më aftësinë e riprodhimit (të njeriut dhe të mallrave), do të stepej. Secili e përjashton veten nga shterpësia e plotë.

Atëherë lind një pyetje tjetër, e cila në fakt shpërfill muret e përkohshmërisë.

Çfarë do të ishte pa poezinë dhe rikrijimin e vazhdueshëm të fjalës, përpos koha e dinozaurëve të zhdukur, çfarë do të shihte bota nëpërmjet shterpësisë së krijimit? Me sa duket, një përgjigje vjen edhe me poezinë e Violeta Allmuçës, madje e gjithë poezia e saj është një përpjekje për t’i gjetur vetes një përgjigje. Kështu, në këtë vetmi të plotë, kur gjendet ende vetëm një njeri i vetëm në të gjithë botën, gjithçka, qoftë edhe kjo vetmi është po aq madhështore. Në botën e autores, “trupi digjet si tym”, por “fijet e barit bëjnë dashuri me tokën, nën velin hënor”.

Jo rastësisht tingëllon gjithnjë ndryshe poezia e saj nga një varg në tjetrin. Për hir të kësaj vetmie të përgjithshme, një emër, i nxjerrë nga bota femërore, kërkon rreth vetes pjesën e lirisë. Në këtë hapësirë pothuajse të zbrazët të njeriut të vetëm, shfaqet herë pas here njeriu i dytë, herë skelet dhe herë i gjallë, në një botë ku është shumë e vështirë të gjesh dhe të kuptosh lidhjet. Poetja, në poezinë “Pikëtakimi”, thotë:

Unë dhe ti

Në një pikëtakimi

Përse nuk i takojmë

Zemrat në atë pikë

Unë dhe ti

Rreth pemës tokësore

Lidhim këpucët

Nëpër udhët e kësaj bote

 Unë dhe ti

Rendim në prapahije

Ende nuk e dimë

Se çfarë kemi për të gjetur

Por, në këtë botë të ftohtë, në poezinë e saj digjen herë pas here edhe fijet e barit. Në këtë vetmi sublime dhe përpjekje për t’u shkrirë në pafundësi me tjetrin, ngrihet në një piedestal më vete, njësoj si emri i nënë Terezës, figura e nënës së paemër.

Ajo ndjek në largësi

Shpirttrazuar anijen

Vegimeve të harruara

Fluturave blu e yjeve

Me copëzat e shpresës

Dhe valët në breg qan

Batica e zbatica klith

Kur derdh lot të kripur

Më poshtë: Atje tej murit të dritës i shfaqet Ave Maria, dhe më tej: Fjala e ngjyrosur me liri shemb muret e botës / Eh, të gjallët njerëz i çliron vetëm dashuria.Autorja ka zbuluar klithmën e shkruar në historinë e botës duke e kthyer njësoj si fosilet e tjera. Domosdo pas këtij rishikimi kaq vetjak, lind edhe pyetja tjetër, e vetmisë, pasi poeti nuk është pothuaj askund pjesëmarrës, madje nuk i nevojitet edhe aq të thotë me të madhe se domosdoshmërisht i takon farës femërore. Kjo shkrimtare ka aftësinë ta kthejë edhe farën femërore në një forcë neutrale.Ne si shqiptarë nuk jemi mësuar edhe aq me çdo lloj neutraliteti, megjithëse kemi jetuar gjithmonë në një kryqëzim të kulturave të mrekullueshme dhe të ndryshme të botës. Ky lloj neutraliteti e bën poezinë e Allmuçës të mos i diferencojë edhe poezitë nga njëra-tjetra. Të gjitha poezitë qëndrojnë bashkë për të krijuar të tërën. Nuk mund të thuash se secila prej tyre mund të marrë me vete një jetë të plotë dhe të jetë mbështjellë me membranën e saj. Ka poetë që me çdo poezi krijojnë një botë më vete, ka poetë që një botë më vete e krijojnë të ndarë dhe të thyer në copë-copë reflektimesh, për të thënë se bota dhe njerëzimi është vetëm një. Jeta e secilit njësoj si e peshkut rrotullohet nga akuariumet në oqean.Poetja e mbyll vëllimin e saj më të ri “Vallëzimi i Frymës“ me poezinë “Trup dhe shpirt”, ku nuk i kujtohet asnjë dashuri pa dashuri.  Ende, siç thotë vetë në këtë pafundësi, dritat nuk janë ndezur të plota. Ajo shpreh njeriun e etur dhe të pashtershëm që frymon duke u endur pafund.Libri është një copëz, ku ndoshta çlodhet kjo frymë e një shkrimtareje të veçantë shqiptare me emrin Violeta Allmuça, e cila pas disa romaneve të sukseshëm i kthehet farës së saj poetike.

BIOGRAFIA

Violeta Allmuça, poete, romanciere, publiciste, kritike letrare u lind në Dibër. Studimet e larta për Gjuhë-Letërsi shqipe i përfundoi në Tiranë në vitin 1991. Pasioni i saj për letërsinë iu shfaq qysh herët. Vite me radhë shkruajti e botoi, poezi, tregime, ese dhe publicistikë. Librin e parë me poezi “Sytë e Natës” e publikoi në vitin 1994. Sipas kritikës letrare poezia e saj është e prekshme, vizionare në kuptimësinë e fjalës. Njihet si një profil i veçantë që afirmohet me vargun e shprehimësisë së nëntekstit e mendimit të thellë, i cili konvergon nga realja drejt tokësores. Poezitë e autores janë botuar në gjuhët, italisht, anglisht dhe spanjisht. Po ashtu është përfshirë në disa antologji ndëkombëtare me poezi.Modeli i saj më i mirë në publicistikë është realiteti në terren, ku ka spikatur me shkrime në gazetat e pavarura, sidomos gjatë luftës në Kosovë.

Aktualisht punon e jeton në Tiranë

Titujt e veprave të autores

“Sytë e Natës”, Poezi 1994

“Era e Pasionit”, roman 1995, Bestseller, ribotuar 1996, 1999, 2001, 2005

“Zonjusha në Mjegull”, roman, 1998

“Jetoj me Zjarrin”, Poezi, 2000

“Zë Gruaje”, publicistikë, 2002

“Julia”, roman, 2004

“Dashuria vjen nga Jugu”, roman, 2010, ribotuar 2012

“Vallëzimi i Frymës”, poezi, 2015

Libra në gjuhë të tjera

“Zë gruaje”, publicistikë, 2002, italisht, anglisht

“Vallëzimi i Frymës”, 2014, anglisht, SHBA

 

 

Filed Under: LETERSI Tagged With: BOTA SHPIRTËRORE E POEZISË, Natasha Lako, Violeta Allmuca

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 3077
  • 3078
  • 3079
  • 3080
  • 3081
  • …
  • 5724
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Dashuria që e kemi dhe s’e kemi
  • “Jo ndërhyrje në punët e brendshme”, dorëheqja e Ismail Qemalit, gjest atdhetarie dhe fletë lavdie
  • Arti dhe kultura në Dardani
  • Gjon Gazulli 1400-1465, letërsia e hershme shqipe, gurthemeli mbi të cilin u ndërtua vetëdija gjuhesore dhe kulturore e shqiptarëve
  • “Albanian BookFest”, festivali i librit shqiptar në diasporë si dëshmi e kapitalit kulturor, shpirtëror dhe intelektual
  • VEPRIMTARI PËRKUJTIMORE SHKENCORE “PETER PRIFTI NË 100 – VJETORIN E LINDJES”
  • 18 dhjetori është Dita Ndërkombëtare e Emigrantëve
  • Kontributi shumëdimensional i Klerit Katolik dhe i Elitave Shqiptare në Pavarësinë e Shqipërisë 
  • Takimi i përvitshëm i Malësorëve të New Yorkut – Mbrëmje fondmbledhëse për Shoqatën “Malësia e Madhe”
  • Edi Rama, Belinda Balluku, SPAK, kur drejtësia troket, pushteti zbulohet!
  • “Strategjia Trump, ShBA më e fortë, Interesat Amerikane mbi gjithçka”
  • Pse leku shqiptar duket i fortë ndërsa ekonomia ndihet e dobët
  • IMAM ISA HOXHA (1918–2001), NJË JETË NË SHËRBIM TË FESË, DIJES, KULTURËS DHE ÇËSHTJES KOMBËTARE SHQIPTARE
  • UGSH ndan çmimet vjetore për gazetarët shqiptarë dhe për fituesit e konkursit “Vangjush Gambeta”
  • Fjala përshëndetëse e kryetarit të Federatës Vatra Dr. Elmi Berisha për Akademinë e Shkencave të Shqipërisë në Seancën Akademike kushtuar 100 vjetorit të lindjes së Peter Priftit

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT