dgreca – Page 4099 – Dielli

‘Xhungël’ e zgjuar nga Andis Gjoni në Manhattan

February 12, 2015 by dgreca

Nga Flora Nikolla/“Efekti është i menjëhershëm. Një barrakë në pyll me binarë që zgjaten në kënde agresive në një sfond të tejdukshëm të pikturuar në mënyrë abstrakte” “shkruan Korbin Uent , kritik amerikan teatri, për dramën “Sy për Konsuelën” me skenografi të Andis Gjoni, artist shqiptaro-amerikan me banim në Nju Jork, nje vepër e cila vijon të shfaqet me sukses në teatrin “Gene Frankel” në Manhattan. Nju Jork .
“Në këtë shfaqje e gjejmë veten të rrethuar nga një xhungël e realizuar me shumë zgjuarsi nga Andis Gjoni”, vijon komentin e tij kritiku amerikan për artistin, një nga skenografët shqiptarë i cili pas viteve 90-të, arriti të sjellë një erë të re në konceptin e skenografisë shqiptarë në lëvizje dhe jo vetëm dhe që me shumë sukses vijon karrierën e tij në një nga metropolet më të mëdha botërore siç është Nju Jorku.
Si produksion i kompanisë Teatrore “White Horse Theater”, kompani e specializuar në vënien në skenë të autorëve amerikanë, “Sy për Konsuelën”, në rreth një javë që po shfaqet duket se është mirëpritur nga nje rreth artistësh në Nju Jork ashtu dhe nga shtypi amerikan dhe i komunitetit shqiptar atje .
Me sa duket edhe këtë herë, skenat e realizuara nga Andis Gjoni , janë siç shkruante në vitin 2006 producentja amerikane, Ketrina Kent , “një gjetje origjinale dhe shumë e bukur”. “Artisti karakterizohet nga një krijimtari e rrallë ndërsa rezultati në skenë është vërtetë magjik” shkruante Kent në atë kohë për skenografine e dramës “Xhaxha Vanja” me realizuar nga Andis Gjoni ne NYC.
Këtë herë artisti i njohur dramën e bazuar në tregimin “Buqeta blu” të nobelistit meksikan Oktavio Paz , e cila sintetizon dramën shpirtërore të një mesoburri (Henri), amerikan shpirt-humbur, që endet si në ëndërr në xhunglën Meksikane, Andis Gjoni në skenografinë e tij e vendos në udhëtim . Dhe si simbol të këtij udhëtimi artisti ka gjetur lundrën . Dhe ky pikërisht është udhëtimi i Henrit në dallgët e jetës së tij, vendosur nga artisti në një sfond abstrakt që perifrazon vizualisht pikturat e Xhekson Pollokut.
“E vendosa këtë vizion sepse i përshtatet shumë mirë pjesës, shpreh mirë ndjesinë e një jete dhe situate abstrakte- ekspresioniste, shpreh tallazet e saj, pasigurinë e një xhungle”, i tha ATSH-se Andis Gjoni duke shtuar se kështu mendonte se jepte plotësisht atmosferën e dramës që ka kjo pjesë. Autori në nisje të dramës vendos dhomën e personazhit kryesor Henrit në një godinë që pamjen nga spektatori e ka në formën e bashit të një anije.
“Unë mendova ta çoj më tej abstragimin dhe ta vendos personazhin kryesor në një mjet lundrues të pasigurtë siç është lundra një mjet i sajuar që mund të të hedhë në ujë në çdo çast” tregon Andis Gjoni duke zbuluar njëherazi mendimin dhe konceptin e tij artistik, abstragimin që i bën fabulës së dramës, e cila në vetvete , është një metaforë e fuqishme e botës amerikane ku emigrantët nuk ndjehen të. E gjithë skena jepet e rrethuar nga një sfond transparent që jep pamjen abstrakte të një pylli ose deti me tallaze, përmes të cilit shfaqen vegimet e ëndërrimeve ose demonëve të personazheve .
Kur sheh skenografinë e Andis Gjonit, ve re se çdo detaj është i menduar deri në imtësi. Tavolina, llampa e vajgurit, shtrati i varur, koloriti i skenës i jep tonin e një jete të konsumuar , duke e bërë sa eraliste dhe te prekshme skenën nga shikuesi nën një koncept abstrakt.
E gjithë skenografia duket se është e ngritur mbi ide të shtresëzuara dhe te menduara artistikisht nga autori. Ato zbulojne pak nga pak misterin e pjesës ashtu siç zbulohet pak nga pak shpirti i personazheve gjatë zhvillimit të dramës, dhe pikërisht ketu qëndron edhe filozofia e konceptit te skenografisë se Gjonit.

Regjisorja e “Sy per Konsulën”, Sindi Marion duke vlerësuar bashkëpunimin më të ri me Andis Gjonin tha “se edhe këtë herë sikundër në realizimin e produksioneve të tjera ishte ndjerë shumë mirë gajte punes me të” .
“Në “Sy për Konsuelën”, natyra e shfaqjes kërkon një skenografi ëndërrash për një amerikan, i cili përballet me një lloj makthi në betejën me demonët e brendshëm shpirtëror. Për këtë, Andisi ka krijuar mjedisin e përsosur me ndërtimin e kësaj bote të humbur si xhungël me këtë lundër mbi të cilin ky njeri endet në mëshirë të fatit”, tha ajo.
Sipas saj, lundra shërben si metaforë për njeriun në vetmi, i cili endet në mëshirë të fatit në një botë të izoluar dhe të cilit, në njëfarë mënyre i duhet të gjejë veten në dete të humbura. Ndërkohë ne fund të dramës shihet rikthimi i personazhit te vetja dhe në zemrën e tij dhe tashmë mund të kthehet sërish në atdheun e tij në Amerikë si njeri krejt tjetër.
“Mendoj se Andis Gjoni me anë të kësaj skenografie ka realizuar më së miri metaforën e kësaj bote të izoluar dhe besoj se asnjë skenograf tjetër dhe askush tjetër veç tij nuk do të ishte në gjendje ta bënte këtë”, u shpreh regjisroja amerikane.
Në rolet kryesore ne kete drame interpretojnë aktorë të mirënjohur që marrin pjesë në filma televizive ne kanalet tëe njohura amerikane si Richard Fiske (Henri) Roberto Adolpho ( Amado) Pietro Gonzales (Vijejo) Marieta Carrero (Konsuelo)
Andis Gjoni ka një aktivitet të gjërë në fushën e skenografisë ë Nju Jork. Duke arritur të hyjë në botën e Broduejit, janë të shumta skenografitë e realizuara prej tij , por edhe të nderuara me cmime nga bota amerikane e artit . Kështu në vitin 2008 , skenografi Andis Gjoni u vlerësua me Çmim Nderi për skenografinë dhe dizajnin për shfaqen “Vila Diodadi”, në Festivalin e Muzikaleve në Nju Jork,(SHBA), festivali më i rëndësishëm i teatrit i cili nga krijimi i tij ka promovuar dhe çuar drejt suksesit rreth 130 opera dhe muzikale të ndryshëm. Më parë kësaj trofeje Andis Gjoni kishte marrë pjesë në Festivalin Ndërkombëtar Teatror të Mesqytetit, organizuar në Nju Jork, ku u prezantua me skenografinë e komedisë “The Higher Education of Khalid Amir” (“Edukimi më i lartë i Khalid Amirit”), shkruar nga komediografia Monica Bauerndërsa më parë kish qënë pjesëmarrës në Festivalin Ndërkombëtar të Teatrit Fringe midis qindra artistëve nga e gjithe bota, ku u paraqit me skenat e komedisë “PB&J”, apo skenografinë e “Xhaxha Vanja” së Çehovit, vënë në mars të vitit 2006.
Megjithëse jeton prej vitesh në SHBA, ai ka qenë më shumë se aktiv në skenën shqiptare. Ai ishte i pari që solli në skenën shqiptar një musical amerikan kur në vitin vitin 2004 realizoi në Tiranë skenografinë e premierës botërore “West Side Story” (Histori e Anës Perëndimore).
Më pas do të realizonte skenografinë e musicalit “Kiss me Kate”, një bashkëpunim shqiptaro-amerikan, vepër, me një sukses absolut në skenën e Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit në Tiranë, drejtuar virtualisht nga dirigjenti amerikan Thomas Carlo Bo, drejtor artistik i Garden State Music Festival, dhe regjisorja e njohur amerikane Nansy Rhodes. Ndër arritjet e tij në fushën e skenografisë është dhe realizimi skenave dhe kostumeve në operat “Hansel & Gretel” me Operan Shtetërore të Nju Xhersit, skenografinë, kostumet dhe regjinë e operas “Porgy & Bess” të G.Gershuin, në TKOB, regjinë dhe skenografinë e operas “Shërbëtorja Zonjë” nga Xh. Pergolezi me Operan Shtetërore të Nju Xhersit (SHBA), skenografinë e premierës botërore të operës “Vila Diodati”.
Në vitin 2003 ai ishte përfaqësues i vetëm i Shqipërisë në konkursin për Memorialin e viktimave të 11 Shtatorit në SHBA. Po atë vit ideon instalacionin më të madh të realizuar ndonjëherë në Shqipëri, mbulimin e “Piramidës” (ish-QNK) në qendër të Tiranës me një copë tekstili të zezë e cila ishte pjesë e Ekspozitës personale të hapur në ambientet e asaj godine në kryeqytet.
Kur jetonte në Shqipëri ai ishte prezantuar me sukses në fushën e skenografisë së teatrit, cilësuar për një skenografi modern dhe që solli një frymë të re në skenografinë shqiptare të pas viteve ’90 . Përmenden skenografia e “Zonjushës Zhuli” e Strintbergut, e “Ylli pa emër” e Mihai Sebastian, “Jashte bie borë ” e Vincenso Sallemme.
Karriera e tij artistike, veç skenografisë, dallohet edhe në zhanrin e pikturës, e cilësuar nga kritika si një pikturë që mbështetet në mitet dhe legjendat shqiptare apo edhe ballkanike, ndërtuar mbi një stil abstrakt, ku dallohen qartë elementë të surrealizmit. Ato trajtohen përmes një mendim të perceptuar qartë nga Gjoni, i cili abstragon me origjinalitet për të dhënë përjetimet e tij si artist. Piktura e tij ka qënë prezente në një sërë ekspozitash kombëtare dhe ndërkombëtare si “Onufri 2002″, “Onufri 1997″. Ai ishte pjesëmarrësi i vetëm nga Shqipëria në konkursin ndërkombëtar për Memorialin e 11 Shtatorit në Nju Jork (2003).
Andis Gjoni ka lindur në Tiranë më 1968 dhe është bir arti; babai i tij është kompozitori Simon Gjoni dhe nëna e tij koncert maestër Hermira Gjoni. Ai kreu studimet e larta në Akademinë e Arteve në Tiranë në vitin 1991.
Çfarë kanë thënë për Andis Gjonin
Në shfaqjen “Sy për Konsuelën” e gjejmë veten të rrethuar nga një xhungël e realizuar me shumë zgjurasi nga skenografi Andis Gjoni, efekti është i menjëhershëm dhe pasqyron një barrakë në pyll me binarë që zgjaten në kënde agresive në një sfond të tejdukshëm të pikturuar në mënyrë abstrakte”.
Korbin Uent , kritik teatri
Skenat e krijuara nga artisti shqiptar Andis Gjoni janë një gjetje origjinale dhe shumë e bukur, ai karakterizohet nga një kreativitet i rrallë dhe rezultati në skenë është vërtetë magjik. (“Xhaxha Vanja” 2006)
Ketrina Kent producente amerikane
Andis Gjoni ka krijuar një skenografi spektakolare. Ai ka krijuar edhe skenën shumë të bukur të operas «Shërbëtorja zonjë». Skenat e krijuara prej tij janë shumë të bukura dhe e përçojnë aq mirë situatën dhe dramaticitetin e muzikës dhe të zërave.(“Hansel & Gretel” 2010)
Ane Marie Mulhauser, Anëtare e Bordit drejtues të Operas Shtetërore të Nju Xhersit.
Opera “Porgi dhe Bes” me skena dhe regji të Andis Gjonit është një nga produksionet më të mira të krijuara në TKOB. (“Porgi & Bess” 2009)
Zhani Ciko artist-muzikolog
Të punosh me Andis Gjonin është një kënaqësi e jashtëzakonshme. Asnjëherë më parë nuk kam parë nga një skenograf një entuziazëm, energji dhe përkushtim të tillë. Me një kujdes edhe për detajet më të vogla ai kurrë nuk bën kompromise që do ishin në dëm të integritetit artistik. Kam mësuar shumë nga puna me të, idetë e tij skenografike ndihmuan shumë në formimin e konceptit dhe vënies në skenë të kësaj shfaqjeje. (“Mina” 2008)
Cyndy Marion regjisore amerikane
“Jam krenare për këtë bashkëpunim me Andis Gjonin dhe artistët e tjerë shqiptarë në suksesin e një shfaqjeje të denjë për skenat e Brodueit”
Nancy Rhodes – regjisore amerikane (gazeta Shqip – 13 Nëntor 2007)
E gjithë skenografia e artistit Andis Gjoni ishte në funksion të lojës aktoriale dhe jo vetëm i ndihmonte por edhe evidentonte në maksimum mizanskenat dhe momentet e kësaj drame filozofike. Gjithçka ishte punuar me një profesionalizëm të thellë deri edhe detajet më të vogla skenike. (“Mina” 2007)
Astrit Tota – skenograf (Gazeta Panorama 15 Nentor 2007)
E gjithë skenografia e artistit Andis Gjoni ishte në funksion të lojës aktoriale dhe jo vetëm i ndihmonte por edhe evidentonte në maksimum mizanskenat dhe momentet e kësaj drame filozofike. Gjithçka ishte punuar me një profesionalizëm të thellë deri edhe detajet më të vogla skenike. (“Mina” 2007)

Përkujtohet në Korçë 110 vjetori i vrasjes së Papa Kristo Negovanit

February 12, 2015 by dgreca

Pervjetori i 110 vjetorit të masakrimit të klerikut atdhetar, mësuesit të gjuhës shqipe Papa Kristo Negovani, do të përkujtohet te enjten në Muzeun Kombëtar të Arsimit “Mësonjëtorja e Parë Shqipe” në Korçë .
Do të jetë një ekspozitë e cila do të çelet me kete rast ku do të prezantohen botimet origjinale te Papa Kristos, fotografi,dhe dokumente, materiale te ekspozuara për herë te parë .
Gjithashtu edhe vëllai i tij martir Papa Theodhos Negovani do të jetë pjesë e kësaj ekspozite, ashtu edhe gravura e vitit 1905 e cila paraqet momentin e vrasjes makabre të dëshmorit shqiptar.
Kjo gravure është botuar për herë të parë në gazeten “Drita”, që publikohej në Sofje nga atdhetari Shahin Ypi Kolonja
Papa Kristo Negovani lindi në fshatin shqiptar të Negovanit (origjina nga zona e Kolonjës).
,Ai u bë shpejt një nga të parët përhapës të abetareve dhe teksteve mësimore shqipe. Hartoi disa libra, disa nga të cilat i botoi që kur ishte gjallë, ndërsa të tjera u botuan pas vdekjes së tij me kontributin e patrioteve shqiptare. Kristo Negovani githashtu çeli shkollçn shqipe te Negovanit me 100 nxënës. Ai solli në shqip dhe përshtati i pari nga frëngjishtja fabulat e La Fontenit, nga të parat sprova këto në gjuhën shqipe.
Papa Kristo Negovani u masakrua në të gdhirë të së dielës të 12 shkurtit të vitit 1905, në moshën 30 vjeçare, në kodrën e Negovanit bashkë me të vëllanë Papa Theodhos Negovanin, dhe katër punëtorë të tjerë të përfshirë në çështjen e shkollave shqipe.

Obama kërkon nga Kongresi autorizim për forcë kundër IS-it

February 12, 2015 by dgreca

Presidenti amerikan, Barack Obama, i ka bërë thirrje përmes një rezolute Kongresit që të autorizojë përdorimin e forcës kundër Shtetit Islamik.
Autorizimi, që nuk përmban kufizime gjeografike, ka afat prej tre vjetësh, dhe mundësinë e ripërtëritjes.
“Rezoluta që kemi dërguar nuk bën thirrje për zbarkim të trupave tokësorë të Shteteve të Bashkuara në Irak apo në Siri. Nuk është autorizim për një tjetër luftë në terren, sikur që ishte në Afganistan apo Irak”, ka thënë Obama, në një takim me gazetarët në Shtëpinë e Bardhë.
“Njëkohësisht, kjo rezolutë mundëson një balans të domosdoshëm, duke na thënë fleksibilitetin që na duhet për rrethana të paparashikueshme. Për shembull, nëse do të kishim informacione nga inteligjenca për një tubim të liderëve të Shtetit Islamik, dhe nëse partnerët tanë nuk do të kishin kapacitet për ta trajtuar këtë informacion, unë do të isha i gatshëm të urdhëroj forcat tona speciale për të vepruar, sepse nuk do të lejoj që këta terroristë të kenë vend-strehim të sigurtë”, ka thënë Obama.
Forcat ushtarake amerikane, në përbërje të një koalicioni më të gjerë, janë duke sulmuar nga ajri caqet e Shtetit Islamik në Irak që nga muaji gusht i vitit të kaluar dhe ato në Siri, që nga shtatori.
Derisa shumë ligjvënës mirëpritën vendimin e zotit Obama për të dërguar një kërkesë për autorizim disa muaj pas nisjes së sulmeve ajrore, disa të tjerë kërkonin më shumë qartësi nga Shtëpia e Bardhë.
Kryetari i Dhomës së Përfaqësuesve, John Boehner, republikan nga Ohio, tha se plani i zotit Obama do të mund të pësojë ndryshime, duke shprehur dyshimet e tij nëse plani aktual mund të përmbushë objektivat e presidentit.
Senatori republikan nga Tennessee, Bob Corker, i cili është kryesues i Komitetit për Marrëdhënie me Jashtë, tha në një deklaratë se mirëpret autorizimin e dërguar nga presidenti dhe shpreson në miratimin e tij.
Corker ka paralajmëruar nisjen e seancave dëgjimore “rigoroze, për t’i dhënë mundësi administratës që t’i ofrojë Kongresit dhe popullit amerikan më shumë qartësi mbi strategjinë e Shteteve të Bashkuara për ta adresuar çështjen e Shtetit Islamik, veçanërisht në Siri”.
Senatori demokrat, Tim Kaine, nga Virginia, i cili ka kritikuar për një periudhë të gjatë presidentin për mos-dërgimin e autorizimit më herët, tha në një deklaratë se mirëpret vendimin e administratës për ta bërë një gjë të tillë, porse “ka shqetësime për mungesën e qartësisë në fjalorin që bën fjalë për trupat tokësore”.
Zëdhënësi i Shtëpisë së Bardhë, Josh Earnest, ka mbrojtur këtë “mungesë qartësie” në fjalorin e autorizimit.
“Ajo çfarë Obama nuk ka në plan është çfarëdo angazhimi afat-gjatë i trupave tokësore siç ka qenë rasti më herët me Irakun dhe Afganistanin. Por, ajo çfarë ai dëshiron të ruajë si mundësi është reagimi ndaj situatave të paparashikueshme, dhe në disa raste, reagimi i shpejtë ndaj situatave që kërkojnë urdhër për aksion ushtarak, për të cilin do të ishin të domosdoshme trupat tokësore”, ka thënë zoti Earnest.
Vetë presidenti Obama ndërkaq është optimist se “koalicioni kundër Shtetit Islamik është në ofensivë, Shteti islamik është në defansivë dhe do ta humbë këtë betejë”.
Ndryshe, autorizimi i propozuar do të shfuqizojë masën e vitit 2002 që ka autorizuar luftën në Irak, por mban në fuqi një autorizim të vitit 2001 që u miratua pak pas sulmeve të 11 shtatorit për një fushatë kundër al-Qaedas dhe degëve të saj

Arrihet marrëveshja për armëpushim në Ukrainë

February 12, 2015 by dgreca

Udhëheqësit e Ukrainës, Rusisë, Gjermanisë dhe Francës, kanë rënë dakord për një marrëveshje të paqes në Ukrainë, pas 16 orë bisedimesh në Minsk të Bjellorusisë.
Presidenti i Ukrainës, Petro Poroshenko, dhe ai i Rusisë, Vladimir Putin, kanë thënë se marrëveshja parasheh që më 15 shkurt të nisë armëpushimi, të tërhiqen armët e rënda dhe të krijohet një zonë e sigurisë.
“Jemi pajtuar për shumë gjëra. Kryesorja, jemi pajtuar për armëpushim, që do të jetë efektiv nga 15 shkurti”, ka thënë Putin.
Konflikti midis forcave qeveritare të Ukrainës dhe separatistëve pro-rusë, i cili ka marrë mbi 5,400 jetë njerëzish, ka nisur qysh në prill të vitit 2014.
Raportohet se marrëveshjen e kanë nënshkruar edhe liderët e vetëshpallur të separatsitëve në rajonet e Luhanskut dhe Donjeckut.
Poroshenko ka thënë se dokumenti nuk ofron autonomi për rajonet që kontrollohen nga rebelët dhe gjithashtu parashikon që Ukraina të rivendosë kontrollin mbi kufijtë e saj deri në fund të vitit 2015.
Poroshenko ka dhënë edhe detaje të tjera të marrëveshjes:
“Tërheqja e të gjitha trupave të huaja, të gjithë mercenarëve, nga territori i Ukrainës. Ata do të tërhiqen në një të ardhme të afërt”, ka thënë Poroshenko.
Por, sipas tij, marrëveshja bën thirrje edhe për lirimin e të gjithë njerëzve që mbahen peng nga të dyja palët, brenda tri javësh.
Presidenti i Francës, Franocis Hollande, i cili së bashku me kancelaren gjermane, Angela Merkel ka negociuar me Poroshenkon dhe Putinin, ka falënderuar liderin rus për “trysninë” mbi udhëheqësit e rebelëve.
Ai ka thënë se samiti i Misnkut ka sjellë një zgjidhje politike globale të krizës në Ukrainë dhe se kjo është “lehtësim për Evropën” dhe “shpresë për Ukrainën”.
Kancelarja Merkel është shprehur më e matur, duke thënë se ka një “fije shprese për Ukrainën”, porse mbetet “shumë, shumë punë për t’u bërë”. Ajo ka thënë se presidenti Poroshenko ka bërë gjithçka të mundur për të ndaluar gjakderdhjen në Ukrainë.
Rusia kundërshton akuzat e Ukrainës dhe të fuqive perëndimore se furnizon me armë dhe personel ushtarak rebelët, të cilët kërkojnë pavarësi për zonat që kontrollojnë.
Njëri nga liderët e separatistëve pro-rusë, Aleksandr Zakharchenko, ka thënë se trupat e tij do të zbatojnë marrëveshjen e arritur në Minsk.
“Përgjegjësia për çdo shkelje apo dështim të zbatimit të marrëveshjes bie drejtpërdrejt mbi (presidentin e Ukrainës) Petro Poroshenkon. Të gjitha pikat, për të cilat është rënë dakord në samit, kanë nevojë për koordinim shtesë. Bisedimet vazhdojnë. Kështu që çdo shkelje apo dështim për t’i respektuar këto pika do të thoë se nuk do të ketë kurrë më memorandum”, ka thënë Zakharchenko.
Konflikti në lindje të Ukrainës ka shpërthyer pasi Rusia ka aneksuar në mënyrë të paligjshme gadishullin ukrainas të Krimesë, në mars të vitit të kaluar. Ky veprim ka pasuar rrëzimin e presidentit pro-rus të Ukrainës, Viktor Yanukovych, pas disa muajsh protesta kundër regjimit të tij.
Kievi dhe qeveritë perëndimore besojnë se Rusia do që të dobësojë Ukrainën dhe ta mbajë atë jashtë NATO-s, duke mbajtur “konflikt të ngrirë” në lindje gjatë viteve që vijnë.
Shtetet e Bashkuara nuk e kanë përjashtuar mundësinë që të dërgojnë armë mbrojtëse për Ukrainën, nëse diplomacia dështon.(Përgatiti: Valona Tela)

Ismail Kadare: Largimet nga Kosova, një ligshtim moral i trishtueshëm

February 12, 2015 by dgreca

NGA ILIR IKONOMI/
Shkrimtari Ismail Kadare ishte para disa ditësh në Izrael, ku iu dorëzua Çmimi i Jeruzalemit për veprat që shprehin më mirë idenë e lirisë së individit në shoqëri. Ky çmim jepet në hapje të Panairit Ndërkombëtar të Librit në Jeruzalem, ngjarja më e madhe letrare e Izraelit. Në ceremoninë e së dielës ishte edhe Presidenti izraelit. Në një intervistë me telefon nga Parisi me kolegun tonë Ilir Ikonomi, shkrimtari i shquar foli në fillim mbi përshtypjet nga vizita në Izrael.
ISMAIL KADARE: Unë kam qenë edhe herë tjetër në Izrael. Më bëri si gjithmonë përshtypje serioziteti i organizimeve të tilla. Ne ndonjëherë na bën përshtypje kjo, ndoshta ngaqë edhe nuk jemi mësuar me një qasje të tillë.
ZËRI I AMERIKËS: Në ceremoninë e çmimit ju zgjodhët të flisnit mes të tjerash për raportet e shkrimtarit me lirinë. Por do të dëshiroja t’ju pyesja për diçka tjetër që gjithashtu lidhet me lirinë. Shqiptarët e Kosovës e fituan lirinë jo shumë kohë më parë. Dhe, në vitet e para pati kthime në masë të njerëzve për të ndihmuar vendin e tyre të ri. Ndërsa tani shikojmë të kundërtën. Njerëzit po ikin. Si e shpjegoni ju gjithë këtë zhgënjim ndonëse në liri?
ISMAIL KADARE: Që të jem i sinqertë, unë nuk jam në gjendje ta shpjegoj plotësisht. Problemet që ka Kosova janë sigurisht probleme reale, të rënda disa herë. Kemi të njëjtat probleme pak a shumë edhe ne, pak a shumë Ballkani, pak a shumë një pjesë e Europës. Por ikja nga vendi nuk është zgjidhje, as ka qenë dhe as do të jetë zgjidhje. Kjo është jo ikje, por një lloj shpërngulje. Mësova me një trishtim të jashtëzakonshëm që midis të ikurve këto kohët e fundit janë gjashtë mijë fëmijë shqiptarë të shkollave. Kjo quhet, pra, jo ikje. Ajo nuk justifikohet, nuk përligjet vetëm nga arsyet ekonomike. Kjo është një lloj psikoze, një ligshtim moral shumë, shumë, shumë i trishtueshëm. Shpërngulja është një nga format më të rënda gjenocidale, nga format e shfarosjes së një kombi. Ajo çka i detyron ata duhet gjendur, mendoj. Nuk mund të ngrihen duart përpjetë nga askush, duke filluar nga njerëzit që drejtojnë Kosovën, tek ne të tjerët të gjithë. Kur them të gjithë, e kam fjalën te Shqipëria vetë, si shoqëri dhe si komb, te Shqipëria si shtet dhe si opinion publik, dhe këtu përfshij edhe veten time.
ZËRI I AMERIKËS: Ju flisni shpesh për Evropën, si shtëpia e madhe ku shqiptarët kanë vendin e tyre të natyrshëm. E megjithatë, Shqipëria dhe Kosova vazhdojnë të vuajnë mjaft nga probleme të tilla si korrupsioni, varfëria ekonomike, politika e egër, mosfunksionimi i drejtësisë, prania në parlament e njerëzve të inkriminuar. A janë këto për ju një pengesë serioze për t’u integruar në Evropë, apo i shihni si pjesë të zhvillimit?
ISMAIL KADARE: Të gjitha këto që përmendët ju janë të vërteta, nuk janë të tepruara, por asnjëra prej këtyre arsyeve nuk është e tillë bindëse që të lëkundë qëndrimin shqiptar, strategjinë shqiptare ndaj Evropës. Mendoj se kjo duhet të jetë e padiskutueshme. Jo sepse Evropa është një lloj feje apo besimi fetar, por sepse është mundësia e vetme që na ka dhënë historia, natyra dhe fati ynë, siç thuhet shkurt. Të gjitha ato incidente që ndodhin dhe do të ndodhin në rrugën e popujve evropianë, ballkanikë, në rrugën e popullit shqiptar, nuk janë justifikim për zgjidhje të tilla radikale siç është dorëzimi përpara së keqes. Përkundrazi.
ZËRI I AMERIKËS: Ju përmendët në Jeruzalem çështjen e hapjes së dosjeve në Shqipëri, që e quajtët pjesë të shqyrtimit të ndërgjegjes. Kohët e fundit në Shqipëri përsëri po flitet për këtë temë. Çfarë duhet të ndodhë në politikën shqiptare që ky proces vërtet t’i shërbejë shqyrtimit të ndërgjegjes dhe të mos kthehet në një shfaqje politike?
ISMAIL KADARE: Ka shumë njerëz që nuk duan që dosjet të hapen, nuk duan që arkivat të hapen. Disa nuk duan me arsye, disa pa arsye. Për shumë njerëz do të ndodhë diçka e madhe, do të detyrohen të struken në këndet e padukshme të shoqërisë. Por le të bëjmë një pyetje: A është e mirë kjo gjë, apo është e keqe? A është e mirë që njerëzit, të cilët kanë qenë përgjegjës të drejtpërdrejtë për një diktaturë të egër, që kanë qenë masha e saj, duart e saj të përgjakura, ose duart e saj të errëta, të tërhiqen në qoshe dhe të mos përzihen në jetën shqiptare? Unë mendoj se nuk ka asnjë të keqe në këtë gjë. Nga hapja e dosjeve vendi nuk humbet gjë. Gjermania e bëri këtë proces me një forcë shumë të madhe, sepse përmasat e së keqes ishin tepër të mëdha, të tmerrshme. E bëri dhe nuk humbi asgjë. Përkundrazi, një nga sekretet, shpjegimet, misteret e zhvillimit të jashtëzakonshëm gjerman sot në Evropë është pikërisht ky guxim për të shqyrtuar ndërgjegjen e vet dhe nuk ndodh ndonjë gjëmë, siç thuhet poshtë e përpjetë, me hapjen e këtyre dosjeve. Do të ndodhë vetëm një strukje e së keqes dhe kjo do t’i bëjë mirë kombit shqiptar.