Nga Dr. Enver Bytyçi/
Kryeminstri shqiptar u shfaq me rastin e vitit të ri në ekranet e televizionit serb B92. Por këtë radhë ai u imitua nga një humorist i Beogradit, i cili e paraqiti zotin Rama në gjuhën shqipe. Sentenca e asaj që u tha ndonëse me humor, mund të përmblidhet me një përfundim: Rama dhe Vuçiç ishin marrë vesh për replikat, të cilat ne i pamë në ekrane me qëllim që secila palë të ndihëmonte palën tjetër për rritjen e popullaritetit në elektoratin përkatës. Dhe prej nëntorit ka rrjedhur shumë ujë. Megjithatë ka disa ditë që përpiqem të gjej, të lexoj apo të ndjek në ekranet e televizionit ndonjë lajm për diplomacinë shqiptare, por pa sukses. Shqipëria ka një ministri të jashtmeme një staf nga më të shumtit ndër dikasteret e tjera, nekemi sa e sa ambasada e ambasadorë, konsullata dhe konsuj të punësuar e ata të nderit, por asnjë nuk bëhet i gjallë të na thotë se çfarë po bëhet nga pikëpamja diplomatike në këtë vend.Dhe kjo ndodh, sepse edhe këtë fushë të veprimtarsië shtetërore e ka uzurpuar vetë kryeministri Rama, duke mënjanuar nga funksionet të gjitha strukturat diplomatike të vendit. Kryeministri bën lajm me arrogancën diplomatike të tij kur shkon në Beograd. Ai bën lajm me batutat që hedh në Bruksel, duke i kërkuar llogari Europs për punët e qeverisë shqiptare. Bën lajm kur ia hypën avionit për Pekin ose kur u ngjitet iniciativave rajonale për tërheqjen e investimeve kineze, thjesht me synimin që të shkëpusë një investim të premtuar qeverisë së mëparshme për ndërtimin e Rrugës së Arbërit. Bën lajm kur u thotë ambasadorëve të huaj “Ma thoni ju çfarë kërkon opozita”! Bën lajm kur fallsifikon bisedat me personalitet politike europiane dhe përgënjeshtrohet prej tyre. Bën lajm kur takohet me Xhorxh Sorosin. Bën lajm kur shkon një javë në Amerikë e replikon me ndonjë adoleshent të nacionalitetit serb, i cili jeton e studion atje!!! Dhe bën lajm kur merr pas vetes gjithmonë nja dy ambassadorë të huaj, madje edhe në rastet kur shoqërohet nga fotoja e diktatorit.
Pastaj vjen postkonferenca e shtypit, vjen postlajmi i përgënjeshtrimit të asaj që shqiptarët e kanë parë live në televizione, e për më tepër akuzohen gazetarët, gazetat, ekranet e televizionit, opozita, shoqëria civile e madje vetë lexuesit e shtypit dëgjuesit e radios, shikuesit e televizionit apo ndjekësit e rrjeteve sociale. Dhe e gjithë kjo shfaqje qeveritare në fushën e zhvillimit të diplomacisë e të marrëdhënieve me jashtë përmblidhet në atë që quhet “Fasada diplomatike e kryeministrit Edi Rama”. Ndërkaq qytetarët shqiptarë paguajnë me taksat e tyre dhjetra e qindra diplomat, të cilët janë ndrydhur, janë ngujuar, nuk veprojnë, sepse e gjithë iniciativa diplomatike qëndron në duart e liderit politik të së majtës. As vetë ministri, Ditmir Bushati, nuk ka hapësirë të shfaqë mendimin e tij, për të mmos folur për ekspertizën diplomatike e të sjelljes së shtetit shqiptar në marrdhniet ndërkombtare, sidomos me vendet e rajonit dhe raportet e tij me BE-në dhe NATO-n.
Qytetarët shqiptarë paguajnë taksa për të mbajtur në këmbë diplomacinë e vendit me shpresën se kjo diplomaci do ta shpërblejë e rikthejë në të mirë të tyre atë që ata japin. Dhe është normale që çdo qytetar të paguajë edhe për diplomacinë, ashtu si për gjithçka tjetër në administrimin e punëve të shtetit. Por raporti është i disproporcional midis asaj që japintakaspaguesit dhe asaj që japin përfituesit. Të dy palët, në rastin konkret qytetarët shqiptarë nga njëra anë dhe diplomatët nga ana tjetër, kanë detyrimet e ndërsjellta: Njëra palë paguan punën e tetrës palë, pala tjetër e kthen reston përmes rritjes së investimeve, rritjes së dinjitetit dhe integritetit shtetëror, kujdesit për jetën, dinjitetin dhe integritetin e shtetasve shqiptarë, përfshirë edhe emigrantët, si dhe shërbimet për qytetarin.
Ndërkaq me dhimbje shohim që kjo ndërvartësi nuk i ruan ekuilibrat e vet.Gjatë vitit që sapo lamë pas pritej që diplomacia shqiptare të sillte zhvillime të reja rreth asaj që shefi i mazhorancës e ka emërtuar marrëdhënie strategjike me vendet e tjera. Qeveria e zotit Rama që në fillim kishte shpallur si partner strategjik Turqinë. Madje me një lloj reklame, të paparë ndonjëherë tjetër. Ndërsa sot mund të konstatojmë se marrëdhëniet shqiptaro-turke janë në nivelet më të ulëta të dhjetë viteve të fundit. Më tej u fol për marrëdhënie strategjike me Italinë, ndërkohë që kryeministri Italian u shfaq në Tiranë vetëm pas 16 muajsh të qeverisjes, pa ndonjë qasje strategjike e interesante për interesat e vendit tonë. U fol edhe për lidhjet strategjike me Greqinë, ndërkohë që edhe me Athinën vihet re një ftohje e këtyre lidhjeve. Ndërkohë aleati ynë më i rëndësishëm strategjik, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, kanë kaluar prapa listës së Lipe Shtogut, pasiqë prej kaq kohësh në qeverisje, zoti Rama nuk ka shënuar asnjë qasje, asnjë hap në thellimin e bashkëpunimit në boshtin Tiranë-Uashington. Me hir apo me pahir, kryeministri ynë lidhjet me SHBA-në i ka kufizuar me ish-ambasadorin Arvizu dhe I ka ulur në nivelin e ministres së mbrojtjes. As ministri i Jashtëm, zoti Bushati, duket se nuk ka ndonjë derë të hapur në Departamentin e Shtetit.
Në Europë Shqipëria u përfaqësua me përparësi në samitin e Berlinit dhe në një koment të rastit e kam konsideruar këtë një shans të madh të shqiptarëve e të shtetit shqiptar. Por edhe ky samit u shndërrua shpejt në një samit anekdotash në vend që të shënonte një pikë kthese në thithjen e investimeve europiane për infrastrukturën e vendit në kuadër të projekteve rajonale. Angela Merkel u duk se do të bëhej varka e shpëtimit të qeverisjes e të vetë zhvillimeve në vend, por kjo nuk ndodhi për shkak të qeverisjes me arrogancën enkdodike e jo me projekte konkrete, ku të shfaqej serioziteti dhe ekspertiza e pakontestueshme e tyre. Duket se viti 2014 do të shënojë thjesht startin e një përpjekjeje të qeverisë shqiptare pë të ndërtuar në fshehtësi një aleancë të vjetër e të re, pra, për të ripërtërirë lidhjet e dikurshme me perandorinë ruse (sovjetike) dhe me shtetin kinez. Por edhe në këtë rast dështimi mund të matet me përparësinë që knë krijuar vendet tona fqinjë, si Serbia dhe Greqia, Madje dhe Maqedonia e Mali i Zi. Ashtu si Enver Hoxha nuk mundi të evitonte lidhjet e Pekinit me Beogradin e Bukureshtin, ashtu dhe zoti Rama me shoun e takimeve me kryeministrin kinez nuk mundi ta bëjë Tiranën kërthizën e rajoni. Mjafton për të arritur në këtë konkluzion fakti që pikërisht Bukureshti dhe Beogradi janë dy pikat e takimit të krerëve të shteteve të Europës Qendrore e Juglindore me liderët kinezë.
Ndërsa në ministrinë e Jashtme askush nuk ka folur për një strategji të qartë, çfarë kanë ndërmend të arrijnë, cilat janë objektivat dhe synimet e punës diplomatike në terma konkretë, çfarë përpjekjesh do të bëhen për fusha të caktuara të diplomacisë, veçmas për diplomacinë ekonomike e të tjera si këto. Ministria e Jashtme është shndërruar në një zyrë protokolli, madje shumë e lehtësuar për shkak të vizitave të rralla që shefat e diplomacisë së vendeve të tjera bëjnë në Shqipëri. Ministria e Jashtme po luan gjithashtu rolin e noterit të kryeministrit shqiptar, për të shënuar veprimtaritë e tij dhe për ta shoqëruar atë kur i hipën sa një avioni, një tjetri, pa menduar për agjendën e vizitave, bisedave, marrëveshjeve, memorandumeve dhe përpjekjeve të tjera për rritjen e imazhit të Shqipërisë dhe përfitimit respektiv nga ky imazh. Fluturime e shpenzime që zoti Rama i ka adresuar më së shumti për të marrë pjesë në panaire, ekspozita apo për ndonjë leksion universitar dhe më pak për agjenda disktutimesh për projekte konkrete në Shqipëri.
Në vend të strategjive dhe programeve për të ndërtuar në mënyrë të diferencuar marrëdhëniet me vendet e tjera, diplomacia shqiptare është konceptuar e zbatuar në modelin e aksioneve politike të brendshme. Kjo ka bërë që psh vizitat e kryeministrit në disa kryeqytete të rajonit, Europës e më gjerë të marrin formën e aksioneve për shkyçjen e energjisë elektrike, duke promovuar një shouv të tipit aksionist, madje të konturuar me deklarata enveriste. Meqenëse enverizmi gjen mbështetje edhe sot në qarqet e majta jo vetëm në territorin e Shqipërisë Londineze, Edi Rama po e përdor atë si model të gatshëm për të bërë politikë e diplomaci “sfiduese” me botën që na rrethon. Dhe duke e përceptuar këtë sfidë si konkurencë barsoletash e tundje të gishtit, ai po e përdor metodologjinë ideologjike enveriste në mënyrën e tij pragmatiste, me qëllim përfitimin e kapitalit politik brenda vendit.
Nuk është e rastit që pas çdo vizite të kryeministrit shqiptar të kryer gjatë vitit 2014 jashtë vendit, portalet e komunikimit në rrjetet sociale dhe në media janë ndalur gjatë në pjesën gri të diplomacisë së kryeministrit, për ta shpallur atë si “fitues të konkurencës së barsoletave”. Ndërkaq për barsoletë është bërë ministri i Jashtëm, Ditmir Bushati, nëse kemi parasysh deklarimet e tij të pa vend, si ajo në një ekran televiziv amerikan, ku shprehej se “Kombi amerikan është një komb kompleks”. Kjo do të thotë se qeveria shqiptare ende është në fazën foshjore të saj në të bërit politikë e diplomaci, pasiqë ajo ende nuk ka kuptuar faktin se epoka e globalizmit nuk është epokë e konfrontimit dhe e konkurencës së barsoletave, por është process i konkurencës në paqe e stabilitet të vendeve kudo në botë, para së gjithash të vendeve europiane, është konkurencë e kombeve në zbatimin e vlerave të demokracisë liberale e funksionale.
Në përgjithësi vizitat dhe evenimentet ndërkombëtare të kryeministrit shqiptar gjatë këtij viti kanë nisur me një eufori të tejskashme dhe kanë përfunduar në zhgënjim. Le ta konkretizojmë këtë me tri argumente, samitin e Berlinit, vizitën në Beograd dhe “rilindjen” e marrëdhënieve me Kosovën. Në Samitin e Berlinit u duk se Angjela Merkel donte t’i jepte Shqipërisë dhe zotit Rama një mbështetje të hapur, një suport moral dhe politik të pazakontë, duke rriskuar me qejfmbetjen e finjëve tanë, si Serbia e ndonjë vend tjetër i rajonit, kur i dha Edi Ramës rolin e përfaqësuesit të këtyre vendeve në konferencën e përbashkët për shtyp. Duhet pranuar së në këtë gjest inkurajues të zonjës Merkel ndikoi fakti se pritshmëritë europiane për qeverisjen e zotit Rama ishin përtej se optimste. Por ky samit ka filluar të shihet gjithnjë e më tepër si zhgënjim, jo për shkak se Berlini ka humbur përkushtimin në këtë drejtim, por sepse Edi Rama u përpoq ta shfrytëzojë rolin që i dha Merkel për marketing politik të brendshëm e të sfidojë rregullat e demokracisë në vend. Kjo është arësyeja pse në takimet e tjera, si ai i Vjenës, kryeministri shqiptar mbeti në hije të zhvillimeve dhe për më tepër pse nga Samiti i Berlinit e deri më sot asnjë projekt konkret nuk është shpallur.
E njëjta gjë ndodhi edhe me vizitën në Beograd. Në fillim një demonstrim force nga ana e zotit Rama, e cila përfundoi pas një muaji si një flluskë sapuni. Droni i lëshuar në ndeshjen e futbollit Serbi-Shqipëri në Beograd, u përdor nga kryeministri shqiptar me të njëjtën mënyrë gjatë konferencës së shtypit me kryeministrin serb, Vuçiç. Por pas një muaji në takimin e dytë Rama-Vuçiç u u shfaq një qëndrim krejt i ndryshëm, i cili nuk i korrespondon qëndrimeve publike në Beograd të para një muaji të zotit kryeministër.
Sa i përket Kosovës, zoti Rama gjithnjë e më shumë po kërkon të bëhet tutori I saj. Para pak javësh, dmth pas dy vizitave në Beograd, ai këshilloi se i duhet dhënë fund marrëdhënieve të tensionuara me Serbinë, duke paralajmëruar Prishtinën, se nuk kishte të ardhme të Kosovës pa Beogradin. Tentativa për të diktuar politikat rajonale të Prishtinës ishin të dukshme në fjalën e kryeministrit tonë në një shout ë organizuar në Prishtinë në Baton Haxhiu. Dhe kjo përpjekje ka zgjuar një reagim të brendshëm të justifikuar në qarqet politike e jo politike në Kosovë. Madje janë shfaqur akademikë me emër, të cilët kanë reaguar ashpër rreth kësaj klime paternaliteti në marrëdhëniet midis Prishtinës e Tiranës. Unë nuk mund të bëj Nostradamusin, por nëse i besoj ndjenjave që përjetoj në këtë rast, më duket se zoti Rama ka marrë misionin e ish-Presidentit serb, Boris Tadiç, që “konfliktin shqiptaro-serb ta zgjidhin Tirana me Beogradin, duke mënjanuar viktimën njëqindvjeçare të këtij konflikti, pikërisht Prishtinën”. Pasojat e një ndërmarrjeje të tillë i kam analizuar në një koment timin para vizitës së tij të parë në Beograd, ku gjithashtu kam parandjerë se kjo mund të ndodhë midis dy qeverive përkatëse. Tani mund të them se “ngritja e zërit” në “mbrojtje të Kosovës” në fund të nëntorit ka mundësi të shërbejë si argument i qëndrimeve në dobi të angazhimit Tiranë-Beograd, duke mënjanuar Prishtinën. Ndryshe zoti Rama mund të këmbëngulte për zbatimin e marrëveshjeve midis Serbisë e Kosovës, si parakusht i njohjes reciproke të të dy shteteve. Ndërkohë në samitin e dytë të Beogradit kushtuar projekteve kineze flitet për një lidhje hekurudhore midis Beogradit e Shëngjinit, ndërkohë që kjo hekurudhë duhet të kalojë përmes Kosovës. Por Kosovës qeveria e mëparshme i premtoi portin e Shëngjinit, të cilin zoti Rama thuhet se ia ka premtuar Kinës. Kosova u përjashtua nga pjesmarrja në samitin e Beogradit, kur është diskutuar për projekte të tilla e ndërkohë territori i saj është pjesë e këtyre projekteve. Një kontradiktë, të cilën mund ta shpjegojë vetëm zoti Rama si dëshmitar dhe aktor i lidhjeve të reja që ka skicuar.
Nisur nga këta shembuj gjithkush gjykon se diplomacia shqiptare gjatë vitit 2014 ka vuajtur mungesën e një strategjie të qartë dhe është lënë në duart e një individi, të cilit i duhet të mendojë e të veprojë jo vetëm për diplomacinë, por edhe për energjinë dhe luftën kundër vjedhjes së saj, për ndërtimet me e pa leje, për bujqësinë, minierat, lumenjtë, liqenet, malet, fushat, detet e vendosjen e kufirit detar, për lidhjet me Kinën e lodhjen e europianëve. Për Batonin, Shkëlzenin (Maliqin) nga njëra anë dhe për të ironizuar Frangajn e Hysenbelliun, nga ana tjetër,
Vetëm rolin e SHBA-ve dhe nevojën për mbështetjen e saj ndaj Shqipërisë, Kosovës e shqiptarëve në rajon kryeministri ynë e ka heq nga axhenda e tij. Edhe në një foltore në Prishtinën e çliruar nga Amerika e Bill Klintonit e të pavarësuar me një deklarim solemn në Tiranë nga Xhorxh W. Bush, Edi Rama nuk gjeti një fjalë për të thënë në adresë të SHBA-ve. Kurse miku i vetëm amerikan i tij, ambasadori Arvizu, para se të largohej e shpalli kryeministrin me shumë ironi si “mik të Angjela Merkelit”, çka do të thotë se edhe në këtë rast ai do të dështojë, në momentin që Merkel t’ia njohë atij huqet që ka. Ndoshta në Europë po binden përditë se çfarë përfaqëson politika dhe diplomacia personale e zotit Rama. Asgjë më shumë sesa një rol prej paternalisti, që dëshiron të tërheq vëmendjen rreth vetes e të shndërrohet në qendrën e botës. Me siguri ai e quan sukses të madh faktin që në TV B92 të Beogradit një aktor serb e ka imituar në një nga spektaklet e vitit të Ri 2015, duke e bërë personazh të rajonit. Duke ditur se Beogradi liderët e fuqishëm të Shqipërisë e Kosovës është përpjekur t’i diskreditojë, rasti i hymnizimit të kryeministrit Rama, më ngjan si skenar për një sjellje të kundërt me atë të diskreditimit përshembull të Ibrahim Rugovës.
Rishkrimi i Historise
Disa përjetime dhe mendime për të ashtuquajturën luftë antifashiste nacional-çlirimtare
NGA NIKO KIRKA, New York/
Ishte mbasdite dhe unë isha duke bërë detyrat e shkollës, kur dëgjova si një jehonë të largët të kënduar nga shumë zëra, të mirënjohurën këngë “Eja mblihuni këtu”. Vura në kokë kasketën me simbolet e Liceut tonë e shiritin kuqezi dhe vrapova jashtë drejt rrugës nga vinte zhurma. Më dolli para një turmë studentësh që mbanin në ballë flamurin tonë e këndonin këngët patriotike. Njëri prej tyre sa më pa kasketën në kokë, më thirri të futesha midis tyre. Kështu unë dymbëdhjetë vjeçari, student I vitit të parë të Liceut, u bëra pjesë e demonstratës. Të nesërmen në demonstratë mernin pjesë mijra vetë. Në krye ishin dy vajza të veshura me kostume kombëtarë, njëra prej tyre mbante flamurin, kurse tjetra një fotografi të madhe të mbretit Zog. Parrullat ishin kundër Italisë që kërkonte të pushtonte Shqipërinë. U mblodhëm në qendër të qytetit, para Bashkisë, nga ballkoni I secilës foli Fazlli Frashëri kundër pushtuesit. (Ky u internua nga italianët për disa vjet në ishullin Ventotene dhe në 45 u pushkatua nga komunIstët si “tradhëtar”!). Kurse në emër të rinisë foli Pullumb Dishnica.Këto ndodhën ato ditë të prillit 1939 dhe thëniet e historianit Paskal Milo për një aktivitet të dukshëm të Enver Hoxhës nuk qëndrojnë.Ato ditë atë s’e pashë në asnjë rast dhe e njihja mirë, se jepte mësim në vitet e dyta.
Shqipëria iu kundërvu me armë pushtuësit Italian. Në kujtimet e tija Churchill shkruan: “Më 7 prill 1939, në mëngjez herët, trupat italiane zbarkuan në bregdetin shqiptar dhe pas një lufte të shkurtër, e pushtuan atë” Në rrethanat ndërkombëtare të asaj kohe, kur para njëmuaji Çëkosllovakia I hapi dyert armatës gjermanë pa bërë zë dhe Mussolinin po e përkëdhelnin të gjithë, për Shqipërinë e vogël e të varfër ajo që bëri ishte mjaft.
Mbas pushtimit italianët u suall sikur nuk kishin hyrë me luftë, por ishin pritur miqësisht dhe me një farë mirëdashjeje nga shqiptarët. Pas komedisë së bashkimit vullnetar të kurorave mbretërore, ata nuk e prekën administratën e mëparshme. Arrestuan e internuan disa intelektualë të rinj nga ata më aktivët gjatë demostratave dhe filluan menjëherë programin e tyre për fazën e parë të asaj që ata synonin: krijimin e ish perandorisë romake në kuadrin e ndarjës së re të botës.Në stil të gjërë filloi ndërtimi I rrugëve, gazermavë,depove. Tregu u mbush me mallra. Unë nuk e dij ku ishte e çfarë bënte në atë kohë historiani Kristo Frashëri, por jam I sigurt që ai e din se në atë kohë kushdo që vintë në Itali për vizitë mjekësore dhurata më e mirë për doktorin ishte një kg. kafe, e cila në Itali ishte e racionuar, kurse në Shqipëri gjendej me shumicë. Në Durrës u bë proverbiale ajo thenia e puntorit të ngarkim-shkarkimit që kur pyetjes së tij se si do të ishtë socializmi, I deleguari I partisë iu përgjegj se do të kishtë bollëk, a I tha:”Si në kohën e Italisë!” Mos më dalë ndonjë birbo tani e të më thotë që po lavdëroj pushtimin Italian. Po flasim për historinë, pra duhet thënë e vërteta si ka qënë.
Si e përjetonin shqiptarët atë kohë? Sigurisht me hidhërim, se kishin humbur pavarësinë. Po le të përpiqemi ta analizojmë më hollësisht. Shumica jetonte në fshat, pra ishte popullsi rurale. Përveç fshatrave të mëdhej ku kishte dy tri familje të arsimuara e në gjendje të mirë ekonomike shumica dërmuëse ishte analfabete e shumë e varfër. Kështu lind pyetja: një njeri që nuk din e as I intereson jo vetëm çfarë bëhet në botë, por as në fshatin tjetër? Një njeri që mendon vetëm se si të sigurojë një copë bukë për të shuar urinë, a mund të mendonte se një I huaj që ai as e ka parë, I ka pushtuar vëndin që ai nuk e njëh e duhët luftuar kundër tij?! Pra për shumicën dërmuëse të popullsisë në atë kohë as që mund të flitët për luftë kundër pushtuësit.
Si po e përjetonte pushtimin Italian popullata urbane? Ajo përbëhëj nga puntorë, zanatçinj, tregtarë, profesionistë të lirë,zyrtarët shtetrorë e publikë dhe të rinjtë, sidomos studentët e shkollave të mesme. Mbas vrullit të demostratave kundër pushtuësit, me faktin e kryer, shumica iu kthyen punëve të tyre të përditëshme për të siguruar jetesën, kurse urrejtjen ndaj pushtuësit ë mbajtën të mbyllur thellë në shpirtin e tyre. Ndërsa shtresa shoqërore e atyrë që kishin luftuar për pavarësinë e vëndit dhe më vonë për ndërtimin e shtetit si dhe intelektualët e formuar gjatë viteve të pavarësisë vazhdonin të ndiqnin zhvillimet politike në botë që në të ardhmen do të vendosnin fatin e atdheut të tyre. Zakonisht orientimet politike të tyre përcaktoheshin nga politikat që ndiqnin shtetet ku ata kishin studjuar ose kishin jëtuar mjaft kohë. Po si ishtë gjëndja në Europë? Britania ë Madhë e Franca, mbas një periudhe lëshimesh shteteve agresorë të Boshtit, kishin hyrë në luftë kundër Gjërmanisë nazistë, e cila kishte lidhur një pakt (Molotov-Ribentrop) me Bashkimin Sovjetik dhe të dy sëbashku po plaçkisnin Europën. Mbas sulmit nazist, sovjetikët pushtuan pjesën e mbetur të Polonisë. Nazistët pushtuan Danimarkën e Norvegjinë, sovjetikët pushtuan Shtetet Balltikë e sulmuan Finlandën.Nazistët pushtuan Jugosllavinë e Greqinë, sovjetikët pushtuan territore të Rumanisë.Filofrancezët shqiptarë me hidhërim panë shpartallimin e turpshëm të Francës së madhe. Një pjesë e mirë e atyre që ishin të dojçekulturës, nisur nga teoritë raciste naziste që ne shqiptarët na konsideronin të barabartë me ta si racë ariane, dukë pare fuqinë e Boshtit, filluan të mendojnë se me ndarjën e re të botës, do të mund të realizonim bashkimin kombëtar të të gjitha trojeve shqiptare. Filo englezët e paktë kujtonin me hidhërim deklaratën e bërë në prag të pushtimit në Dhomën Komuneve të kryeministrit Chamberlen se ata nuk kishin interesa të veçanta në Shqipëri.Kurse një pjesë e vogël e filoitalianëve nga ata që në të kaluarën nuk kishin ndonjë aktivitet atdhetar as vetë e as familjet e tyre, filluan të bashkëpunojnë me italianët në realizimin e synimeve të tyre në Shqipëri e më tej. Filoamerikanët prisnin duke shpresuar që edhe njëherë tjetër gjigandi I largët të ngrintë zërin e fuqishëm në mbrojtje të vëndit të tyre të vogël. Ndërsa komunistët, simbas shëmbëllit të atdheut të tyre të përbashkët, pra Bashkimit Sovjëtik,mbanin qëndrim dashamirës ndaj fuqive të Boshtit dhe të përçarë midis grupeve të ndryshëm hidhnin idëra të tilla si p.sh. pushtimi sjell zhvillimin e vëndit, gjë që sjell fuqizimin e klasës puntore, premisën për formimin e partisë komuniste. Kurse në jetën praktike përfitonin nga pushtimi I vëndit. P.sh. Qemal Stafa shkruan në gazetën Fashizmi dhe me bursë shteti shkon për studime universitare në Itali sëbashku me “të fëjuarën” Drita Kosturi. Studimet në Itali I vazhdonin edhe Nako Spiro, Manush Myftiu, Arben Puto etj. sigurisht me paret e familjeve të tyre që ishin në gjëndje.Kështu ishin punët në Shqipëri deri më 28 Tëtor 1940, ditën që Italia sulmoi Greqinë. Pra për gati dy vjet, që përkon më një të tretën e gjithë kohës te pushtimit (fillimi I prillit 1939 kur hynë italianët dhe fundi I nëndorit 1944 kur iku gjermani) nuk ka pasur asnjë lëvizje kundër italianëve. Flasim gjithmonë për luftë kundër pushtuësit.
Sulmi Italian kundër Greqisë, dështimi I turpshëm I saj, hyrja e trupave greke në një pjesë të mirë të territorit shqiptar suallën ndërlikime të shumta në Shqipëri të natyrës ekonomike dhë politike. Pati shkatërrime e dëmtime ekonomike të mëdhaja si dhe rigjallërimin e politikës shoviniste greke me famëkeqen çështje të të ashtuquajturit “Vorio Epir”. Në Korçë u arrestuan e u internuan në Greqi më dhjetra njerëz, midis tyre edhe gra, shumica të besimit ortodoks. Qëndresa greke ndaj fuqive të Boshtit u vlerësua nga Londra e asaj kohë, mbetur e vetme para furrisë nazi-fashiste dhe mbeshteti pretendimet tokësore ndaj Shqipërisë. Shumë dokumenta të asaj kohe tregojnë qartë që sa herë Mbrëti Zog kërkontë të lejohej të formonte një qeveri shqiptare në emigracion si kombet e tjera të pushtuara, në Foreing Office vihej shënimi anash: “Të pyetet qeveria greke”. Ata asnjëherë nuk dhanë pëlqimin, sepse formimi I qeverisë shqiptare në emigrim do të ishte vazhdimi I legjimitetit të shtetit të pavarur shqiptar me kufijtë e njohur botërisht.Edhe mbas largimit të grekëve, qarqet atdhetare I shqetësontë me shumë se rigjallërimi shovinist grëk, qëndrimi britanik. Ata nuk mund të dinin atë që luhej në prapaskenë, por pyëtja “pse vëtëm ne pa qëvëri në emigracion” I mpinte e I detyronte të rrinin në pritje.
Ndërhyrja gjermane në ndihmë të aleates së saj solli pushtimin e Jugosllavisë e të Greqisë. E para u shpërbë dhe si rrjedhim Kosova (pa minierat e Mitrovices)e territoret e tjera shqiptare iu bashkuan Shqipërisë. U bë realitet ëndra shekullore e shqiptarëve për bashkim kombëtar, pavarësisht rrugës e mënyrës si u arrit. Historianët komunistë thonë së kjo ish pa vlerë se vetë Shqipëria ishte e pushtuar dhe nga ana tjetër lavdërojnë luftrat që bënë shqiptarët kundër vendimeve të Shën Stëfanit ndonëse ishim nën pushtimin turk. Përmëndin Kartën e Atlantikut që nuk njeh ndryshime kufijsh, kurse aty shkruhët se “Nuk do të dëshëronim ndryshime territoresh të bëra pa dëshirën e vullnetin e lirë të popullsive përkatëse”. Atdhetarët shkuan edhe më tej duke kërkuar parimin e vetvendosjes që ka qënë, është e do të mbetet parimi kryesor I të gjitha organizmave ndërkombëtare. Nuk mund të mos vemë në dukje që ata ”kolaboracionistët” e qeverisë së Tiranës çelën shkolla anembanë Kosovës ku u formuan ata që punuan, luftuan dhe arrijtën pavarësinë e Kosovës!!
Mbas sulmit gjerman kundër saj Rusia komuniste nëpërmjet Kominternit e rrjetit të tij ndërkombëtar filloi propagandën për ta paraqitur luftën deri dje kapitaliste, si çlirimtare. E stërholloi mashtrimin edhe më tej duke deklaruar shpërndarjen e Kominternit. Me këtë platformë të sofistikuar propagandistike, pra lufta për çlirim të popujve, filloi të paraqitej lëvizja komuniste sidomos në Europë.Ndërsa në Shqipëri disa individë gjoja të frymëzuar nga idetë komuniste, vazhdonin të vegjetonin të ndarë në disa grupe e duke akuzuar njëri-tjetrin. Këtë situatë e shfrytëzoi partia komuniste jugosllave, parti me përvojë shumë vjeçare, duke dërguar emisarët e saj, gjoja të ftuar nga shqiptarët. Shumë e errët është historia e formimit të partisë komuniste shqiptare. Paskal Milo thotë se ka gjetur dokumenta të reja. Ai shkruan se mamitë qenë jugosllavët, kurse fëmija qe shqiptar. Unë mendoj se balta qe shqiptare, kurse qypin e bënë duart e shkathta të ustallarëve sërbo-malazes.Ajo parti me mistere filloi e ashtu vazhdoi. Edhe nga viti 44 deri në 48, ndonëse ishte në pushtet, qëndronte e fshehtë, në ilëgalitet.Dhe gjatë gjithë diktaturës së proletariatit nuk pati kurrë një tabelë identifikimi në godinën ku ishtë selia e saj.
Viti 1941 u mbyll me futjen në luftë të Japonisë militariste në krah të Boshtit dhë gjigandit amerikan në krah të Britanisë. Në Shqipëri veç atentatit të Vasil Laçit, u bënë gadi tre vjet pa ndonjë veprim luftarak kundër Italisë. E kemi fjalën gjithmonë për luftë kundër pushtuësit.
Gjatë vitit 1942 ushtritë e trekëndëshit Romë-Bërlin-Tokio vazhdonin të zotëronin gjëndjen si në Europë, ashtu edhe në zonën e Pacifikut. Megjithatë kish filluar të ndjehej një lloj lodhjeje, shterim forcash. Dhe nga fundi I vitit, me betejën në El-Alamein dhe më pas në Stalingrad filloi kthesa e madhe që Luftën e Dytë Botërore do ta fitonin padyshim aleatët anglo-sovjeto-amerikanë.
Kjo situatë botërore sigurisht që filloi të pasqyrohej edhe në Shqipëri. Përvoja shumë e pasur e komunizmit ndërkombëtar po ndjehej edhe në vëndin tonë.Partia komuniste e sapo formuar,sipas udhëzimeve të ardhura nga jashtë nëpërmjet emisarëve jugosllavë, me parulla për një luftë nacional çlirimtare, filloi të ngjitë tek të rinjtë që ishin synimi kryesor I saj. Nga përvoja dihej se masa e të rinjve përpunohej më shpejt, indoktrinohej më lehtë me ndjenjën e fanatizmit e të urrejtjes për kundërshtarin. Me një disiplinë të hekurt në zbatimin e urdhrave të ardhur nga kupola lart që gjithmonë ishte e mbështjellë me mister, me frikën e ndëshkimit për mos zbatim e tij shumë shpejt ky I ri shndrohej në një terrorist gjakatar. Kështu që gjatë asaj kohe u bënë disa aksione kundër forcave italiane që u propaganduan me të madhë si luftë guerriljesh. Përballë kësaj veprimtarie të organizuar mirë, krahu nacionalist vazhdoi të punonte me mënyrën e vjetër që më parë kish dhënë rezultate të mira, pra më njohje përsonale me individë me influencë në zonat e tyre, pa një organizim efikas të përqëndruar në qendër, pa asnjë lloj disipline. Për më tepër duke përçmuar të rinjtë si “kalamanë”, si “çuna të çoroditur” e të tjera si këto. Dhe kur u kujtuan për gabimin që kishin bërë, ishte vonë. Dhe gjatë luftës civile, ata vazhdonin t’I mbronin të rinjtë me parimin “se ne nuk mund të vrasim bijtë e shokëvë tanë”, kursë ata djem të shndruar në krminelë terroristë ua prenë kokat shokëve të baballarëve të tyre. Duke shfaqur në këtë rast edhe ndjënjën e ndyrë e çnjerëzore të mosmirënjohjes ndaj atyre që vetëm pak kohë më parë I kishin mbrojtur.
Sipas të vërtetës historike, veprimtarinë kryesore partia e sapo formuar e filloi më terrorin kriminal duke vrarë anëtarët e saj në atë që quhej “spastrimi”. Të bije në sy fakti që emisarët jugosllavë, zotërit e vërtetë të partisë, në fillim shprehen për Enver Hoxhën si I ngathët, dembel, I paqëndruëshëm, me përbuzje e quajnë lopë, por pastaj kur ai aktivizohet në fushatën e “spastrimit” kundër shokëvet të vet, fillojnë e lavdërojnë dukë parë tek ai njeriun e duhur për t’u shndruar në vegël të bindur të tyre.
Për atë që propaganda komuniste e ka cilësuar si “likuidimi I fraksionit të Sadik Premtes” , prisja që historiani Milo edhe si me origjinë nga ajo zonë, ta shtjellontë hollësisht si aktin fillestar të terrorizmit komunist. Por jo. Vetëm me dy fjalë si “Anastas Lulua u vra në luftë” dhë “pasi iu vranë shokët Sadiku kaloi në ilegalitet të thëllë”. Po si more Paskal nuk thua se Lulon e vranë më plumb prapa kokës shokët e vet? Si nuk thua që krimineli I shndruar në partizan Idriz Seiti, I udhëzuar nga terroristi gjakatar Mehmet Shehu me përvojë të madhe nga lufta civile në Spanjë në likuidimin e shokëve të idealit, vret komisarin e Çetës Plakë Xhemil Çakërrin dhe plagos komandantin e çetës Neki Ymerin? Si nuk thua që ata “trima atdhetarë” që kishin dalë gjoja për të luftuar pushtuësin, pushkën e parë nuk e shkrehën kundër tij, as kundër “kolaboracionistëve”, por kundër shokëve të idealit? Ti duhet të flisjë për atë gjakderdhje që sipas atyre që janë thënë ka kushtuar jetën e afër një qind të rinjve dhe që është akti I parë I terrorit që do të vazhdonte gjysmë shekulli. Pra kish të drejtë Zonja Donika Omari (nënkuptohet Luani) kur në një shkrim të sajin thoshte se nuk mund të ndodhte që një lëvizje në fillim e mirë të shndrohej më von në të keqe, se e keqja brenda saj ka qënë që në fillim. Dhe sigurisht nipi e njihte mirë dajën e vet!
Synimi I komunizmit botëror për të marë pushtetin me çdo kusht e mjet në çdo vënd sigurisht nuk mund të realizohej vetëm me ca të rinj qofshin edhe fanatikë të vendosur. Ashtu si para lufte me të ashtuquajturit “fronte popullore”, në kushtet e luftës, u ideua e u përpunua skema djallëzore e “lëvizjeve nacionalçlirimtare” ku do të përfshiheshin individë pa dallim feje, krahine dhe ideje, bilem edhe me bindje antikomuniste. Dhe këto lëvizje, në prapaskenë, do të drejtohëshin nga komunistët. Kështu që edhe në Shqipëri, nën drejtimin e emisarëve jugosllavë, filloi aktiviteti për të arritur tek ajo që do të quhej Konferenca e Pezës. Kristo Frashëri gënjen kur thotë që partia komuniste hoqi dorë vullnetarisht nga programi I saj politiko-ideologjik. Ai e din mirë se ai vëprim ishte mashtrim. Vendimi që çetat partizane do të përdornin yllin e kuq në flamur e në kapelë përcaktoi që luftimet që do të bënin kishin karakter ideologjik e jo luftë kundër pushtuësit. Dhe më kryesorja vetëm partia komuniste në atë lëvizje do të ishte formacion I organizuar e do të përfaqësohej me delegatë, kurse kushdo tjetër do të pranohej vetëm si individ. Në synimet e në rrjedhimet që pati ajo mbledhje ishte një dështim që pasqyrohet qartë në kritikat e autokritikat e organizatorëve. Kështu po mbyllej edhe viti I katërt pa luftë kundër pushtuësit. Dhe vetvetiu lind pyetja: kur ka ndodhur ajo luftë që shkëlqen me bëmat e saja, ajo epope madhështore e popullit shqiptar? Vetëm në shtatë muaj të 43-shit kur Italia fashiste ishte në grahmat e fundit nga goditjet e forcave anglo-amerikane? A u rrëzua Duçja e bashkë me të edhe fashizmi më 25 Korrik? Po le të vazhdojmë.(VIJON)
AVE ÇLIRIMTARË…
(Një paralele brezash të Arratisë)
Shkruan:Rexhep KASUMAJ, Berlin/
„Ave Caesar, morituri te salutant“, i thërrisnin gladiatorët perandorit të botës. Dhe ishte një flijim dhimbsunor e kotnar, akti i jetëmohimit për lavdinë e vrasësit të tyre.
Mijëra vjet më pas, për çudi, drama e flijimit nuk shterron dot. Megjithë ndryshmërinë historike, atë sikur e bashkon një fill i hollë që i referohet i natyrës së të epërmëve: tani luajt janë të lirë. Janë vetë edhe urdhënarë cinikë edhe oshënarë gllabërues. Madje, më poshtë akoma. Lozha e Arenës vetë, veçanërisht ballkanëse, kërkon dinjitarë që duke qëndruar ftohtë e matanë kulturimit gjakhollues, si ndaj yjëve, ruajnë tiparet e doemosshme për betejat e saj: nuk kanë brishtësinë, trishtimin, vuajtjen…Vetëm mizori, bark dhe instinkt!
Ndaj dhe, me gjasë, ekzemplarët më tipikë të tyre që kaherë gjallojnë në landin verishqiptar, bëjnë pjesë në këta të fundmit, mjeshtërit që bashkojnë Sundimin dhe Injorancën në pleksjen e tyre fatzezë. Dhe, natyrisht, meqë e bëjnë me zelltari të jashtëzakonshme, ata që tani janë parashpallur kandidatë laurimesh të ardhshme!..A s’është një nder i madh për truallin e dëshiruar shekujsh për madhështinë?
Pastaj, po në këtë hulli evokimi, ndërsa skllevërit vdisnin aty, mes muresh amfiteatrorë të Koloseut madhnor, e pra, ndanë ledhesh të Atdheut dhe, anise kauzëhumbur, shuheshin për shkëlqimin e Romës së përjetshme – këta të epokës sonë nuk vdesin burrërisht në shfaqjen makabre. Në fakt, ata lejohen të vegjetojnë fizikisht dhe, ndaj, vdesin duke jetuar. Çdo ditë e orë. Të parrethuar nga hekura, bisha të mnershme, mura të lartë që prekin retë. Apo, madje, as nga hareja e publikut të magjepsur që hesht…. Për dallim nga bashkëfatistët, në dukje janë krejtësisht të lirë. Nuk sakrifikohen fare në lojën e shijes së egër. Ata, thjeshtë, braktisin formën, qeshjen, dhimbjen, dashurinë e Atdheut të vet! Ndërsa, pra, pararendësit glorifikonin sundtarin me mortin e tyre që e shihnin në sy – këta të pasmijëra vitesh dhe në tokën e ngushtë e të palavd që quhet Kosovë, duke mërguar pa bujë e shpresë, i bëjnë poashtu një shërbesë mahnitëse mujsharëve provincialë: ofrojnë iluzionin e mirëqenies – sepse pakësohen të papunët dhe komocionin prehës të fronit – sepse në vend që të rebelohen kundër tyre, ata kanë zgjedhur udhë tjetër: atë të vdekjes duke ikur!.. Atyre, romakëve të lashtë, së paku eshtërat do tu mblidheshin plot politesë e nderim për tu kallur në dheun amtar, kurse këtyre të vonëve, u mbetet për ngushëllim vetëm balada me këngën e pikëlluar përmallëse ku përgjërohet “ogiçi ti fusë eshtërat në brirë, për t’i çuar n’shpi”, atje diku larg, shtatë male kaptuar…
Ah, ç’proliksitet i panëvojshëm, do t’mund të thoshte ndokush. Po, është mot globalizmi dhe integrimesh të njerëzve e derteve, ngjyrave e qytetnive. Bota zvoglohet përditë. Europa, tashmë, është bërë shtëpia jonë. Ashtu, vërtetë, por në këtë interferencë transnacionale, ka një shpërputhje të thellë: përse nga këto vise të hirta nuk shihen dot karavane që shtegtojnë me teshë e koteshë drejt Jugut, aq më pak drejt një trualli në zemër të Ballkanit kurrë të paqëtuar, banuar me shqiptarë? Prej tyre akoma vijnë vetëm kujdestarë dhe edukatorë, ndalesa, roja dhe qenër… Dhe behin për ti mbajtur ata ende të mbyllur në internat kolektiv ku janë rreshtuar për të dijenxënë. A s’është një konsideratë e denjë për ndjenja të fisme, ndonëse dhe vetë jenë thurësit e fijeve të lashta të fatkeqësisë?
Mirëpo internatistët, për sherr, nuk mësojnë dot. Nuk mësojnë për të jetuar aty, me kulturën e punës e të rebelimit përmbystar kur gjërat venë mbrapsht, ashtu si shejtënonte frëngu i zgjuar me të drejtën e Zotit e robit, në Kushtetutën e tij këtu e qindra vjet më parë – por mësojnë të arratisen. Të arratisen nga Vetja dhe Vatra. E shkaktarët dhe fabulistët e shfaqjes së ligë mondane, gjithnjë pa bukurinë tragjike të Koloseut të dikurshëm, shohin veprën e tyre dramatike – dhe gëzojnë. Një gëzim njëmiherë më barbar se i glamurozit Cezar dhe më grotesk se shfaqjet e korit provincial që këndon himnin, pa fjalë e kuptim, të lirisë!
Rrjedhimisht, krahasimi mes brezave shkulimtarë është i pamundshëm e tronditës. Të hershmit shpërnguleshin në pritje dhe punonin, madje si do të ndodhte më pas, dhe do luftonin për lirinë e dheut të vet. Ndërkaq tani, emigrimi i tyre ka përmasë tjetër. Fundbotshëm të frikshme. Është zhbërje, çrrënjosje me gjithçka të gjallë, si në motet passkënderbejane. E kundërt, krejt e kundërt dhe jetëdashëse ngjante falmeshëndetja e përflakshme marsejeziane e shqiptarëve që shtrengoheshin nga serbi armik,të linin pragun e të parëve. Ndaj, me ç’fjalë të gurtë dhe me ç’shikim turbullues, njatjetohen dhe shohin ata imazhet e Kosovës që zhduken në terr?! Mirupafshim – por, ku? Dhe kur? Në Atdheun pa heronjë, pa gjeneralë, pa buste, pa legjendarë? Athua kaq gërryes e mbytës të jetë zhgënjimi për ëndrrën e djegur dhe oligarkët vrastarë?
Ave çlirimtarë!..Mirupafshim në Kosovën e liruar nga thundrat e tyre! Ja shprehja që duhet të shoqërojë dorëngritjen përshëndetëse. Veçse sendërtimi i ëndrrës së vjetër me kuptim të ri, kërkon prapë ideal e përkushtesë dhe, ndoshta, gjakun e gjakësve të saj! Berlin, janar 2015
“Dija“ e Vjenës- 110 vjet në altarin e progresit kombëtar
Shkruan:Hazir Mehmeti, Vjenë/
Shqiptarët kudo që u gjenden jashtë territoreve etnike në Evropë, Amerikë e Azi, në fillim shekullin e njëzet kishin përqendruar veprimtarinë në jetësimin e idealeve të rilindësve në bërjen e alfabetit dhe shtetit shqiptar. Sundimi i gjatë turk e kishte dëmtuar çdo gjë shqiptare, në radhë të parë gjuhën, trashëgiminë kulturore, fetare, zakonet. Edhe në trevat shqiptare filloi të ndihet rritja në kërkim të identitetit kombëtar për çka duhej liria dhe shteti i lirë. Idetë e tyre të shprehura natyrshëm e me forcë magjike të trashëguar bashkë me lashtësinë e Maleve Shqiptare u shkruan, rishkruan gjithandej shtypit të kohës krahas brumosjes së tyre në zemrat dhe mendjet shqiptare.
Kështu ndodhi edhe në Vjenë ku studionin intelektualë tani të njohur në histori bërjen kombëtare. Në fletushka dhe gazeta kohe u botuan vargjet e Naim Frashërit, dhe vepra e jeta e tij në fillimin e Shekullit të Pavarësisë nga “Kolonia Shqiptare e Austrisë”. Studentë e intelektualë, të mbledhur rreth “grupit iniciues”, krahas botimeve ndërtuan struktura organizative me programe të fuqishme me interes kombëtar.
Vetë shprehja e emrit të shoqërisë “Liria” është synonim i qëllimit, diç krejt e kuptueshme e natyrore e cila pas pak vitesh do ndërron emër në shoqërinë “Dija”. Ditëlindja e “Dijës” është pikërisht 27 dhjetori i vitit 1904, kur tani mbush plot njëqind e dhjetë vjet. Emrat e Dr.Gjergj Pekmezit, kryetar, Hilë Mosit, Kristo A Dako, Kolë Kodheli, Dervish Hima, Ndue Paluca (Batusha), Kolë Rrota, Simon Kadarja, Gaspër Beltoja, Gaspër Mikeli, Kolë Margjini, Lec Çurçia dhe po aq të tjerë do jenë emra të respektuar në letërsinë, kulturën dhe historinë kombëtare. Shoqëria e intelektualëve shqiptarë i kishte vënë vetit qëllime patriotike.
Kontributi në arsimimin dhe ngritjen kulturor nisi në hartimin dhe botimin e librave, duke filluar nga abetarja në vitin 1903 dhe e dërguar në atdhe, ndihma në formën dhe krijimin e alfabetit të përbashkët në shqip, gramatika e gjuhës shqipe dedikuar gjermanofolësve dhe atij shqiptar, ndër të parat në Evropë nga intelektuali patriot Dr. Gjergj Pekmezi. Sekretar i Shoqërisë ishte Hilë Mosi, i cili botonte nën pseudonimin Sokoli, ashtu siç bënin edhe shumë veprimtarë të tjerë për shkak të përndjekjeve nga autoritet pushtuese turke të kohës në territoret shqiptare.
Edhe vet “Dija” për një kohë do jetë shoqëri gjysmë ilegale deri në krijimin e rrethanave të favorshme shoqërore e juridike kur do veproj legalisht. Hil Mosi i shkruan Asdrenit në Bukuresht se regjistrimi i “Dija”-es ishte bërë e mundur me 29 mars 1907. Statuti i shoqërisë i botuar në fletushkë dallohet për nga rregullsia e shkrimit dhe renditjes së neneve në shtrirjen e tyre sipas ligjeve dhe strukturës përcaktuese funksionale e praktike.
“Shoqëria “Dija” e ka selinë e saj në Vjenë me degën e saj në Raguzë” shkruan neni i parë i statutit. Pika dy: ”Qëllimi i Shoqatës është ngritja e arsimimit të shqiptarëve duke e kultivuar gjuhën e letërsinë shqipe”. Nga këtu shihet lidhja e intelektualëve të Vjenës me intelektual në Raguzë (Dubrovnik) në krye me z.Nikollë Ivanaj, një veprimtar i çështjes kombëtare i lindur në Triepsh të Grudës, i shkolluar një kohë në Vjenë dhe mbrojtës i platformës së Rilindjes kombëtare në formim të shtetit shqiptar.
Për kohë të shkurtër nëndegët e Shoqatës “Dija” do formohen edhe në Prizren, Shkodër, Tiranë krahas atyre në disa qytete brenda Austrisë ku vepronin aktivistë të njohur për çështjen shqiptare, si në Grac, Kllagenfurt, Strebendorf. Çdo vit shtohen degët e “Dija”-es ku dy vjet më pas mbas një letërkëmbimi intensiv mes Vjenës dhe Bukureshtit, Asdreni i dërgon Vjenës procesverbalin e plotë mbi formimin e degës së “Dija”es në Bukuresht më 16 dhjetor 1906 në përbërje prej njëzet anëtarëve. Data historike 27 dhjetor 1904 shënohet mes tjerash edhe me formimin e degës në Shkup, 27 dhjetor 1906.
Do ishte jetëshkurtër veprimtaria pa intelektualë të rinj e të shkolluar po të mos sjellshin studentë të rinj nga trevat shqiptare për studime në UN austriake Vjenë, Graz, Insbruk. Ky aktivitet u mbështet fuqishëm nga miqtë e shumtë austriak dhe të personaliteteve të njohura shqiptare si Faik Konica, Hil Mosi, Aleks Drenova, Visar Dodoni, Nikollë Ivanaj, Petro Nini Luarasi e të tjerë.
Nën përkujdesjen e “Dija”- së u botuan tekste në shqip për trevat shqiptare aq të nevojshme. Ndër të parat “Abetarja” me autor Ndue Palucen, kalendari “Shqiptari”, “Këndime për shkollat e para shqipe”, “Gramatika…për përdorim t’femijve”, “Libri i dytë i knoitorës shqype për shkollë në Shqypni” etj.
Pa dyshim botimi i kalendarit është me vlera të veçanta, krahas gjuhëve tjera që botonin kalendarë, në gjuhën shqipe ketër rol e marrin shoqëritë shqiptare në Sofje, Vjenë dhe Stamboll. Në Vjenë Kalendari botohet në vitin 1906 me alfabetin e shoqërisë “Bashkimi” ku përfshihen ndodhitë kryesore të vitit 1905. E veçantë shënohet masakrimi nga grekët i Papa Kristo-Negovanit.
Sipas korrespondencës mes dy kolosëve të kohës Hil Mosi në Vjenë dhe Aleks Drenova-Asdreni në Bukuresht, del se me përpjekjet e kryetarit, Dr.Gjergj Pekmezi në vitin 1906 janë shtypur dymijë ekzemplarë të kalendarit. Shqetësimi rreth formësimit të një alfabeti të përbashkët ishte i madh në mesin e intelektualëve patriotë në Austri. Po veçojmë artikullin “Alfabetet apo sëmundja e quajtur alfabetitis“. Artikulli fillon: “ Si kundër që s’kemi një gjuhë të përgjithshme, ashtu edhe që alfabet të njohur prej të gjithëve as e kemi, as nuk e patëm as për shumë kohë si duket nuk do të mund ta kemi”. Më tutje në Kalendar në faqen 19-të lexojmë: ”Të mos gënjehemi me shpresa e lajka, se duhet punë, dhe prapë punë. Me të punuar zgjohet kombësia, me punë do të hapim sytë, do të lulëzojmë vendin, e do të çelim rrugët e parajsës e lumturisë. Ngrihuni pra o vëllezër nga ky gjumë i rëndë…”
Në kalendar gjejmë rubrikën e të dhënave meteorologjike, të datave kur janë festat fetare katolike, myslimane, ortodokse, bektashiane, rubrikën gjeografike rreth tokës, ekuatorit, sipërfaqeve të kontinenteve, lartësitë e maleve, thellësitë e deteve, lumenj, liqene. Për herë të parë shoqëria nxjerr hartën e parë e viseve të Alpeve Shqiptare, një fakt historikun e hartave të trevave shqiptare. Po ashtu i kushtohet rëndësi popullsisë së vendeve, qyteteve, ekonomisë e bujqësisë.
Në pjesën e kulturës botohen tregime, përralla e vjersha nga rinia shqiptare, këngë et. Kalendari tani ishte bërë një thesar shkrimesh nga më të ndryshmet ku botonin krijuesit nga radhët e studentëve e intelektualëve shqiptarë në Austri. Në Pjesën e Kombëtares botohen prozë e poezi nga Hil Mosi. Janë për tu përmendur ato në Kalendarin e vitit 1907 i shkruar sipas alfabetit të shoqërisë “Agimi” . Pastaj botime të Naim Frashërit, Asdrenit, Ghergh Gega (pseudonim), Mido Akasari, (pseudonim), Orli (Simon Kadare), Pa dyshim sukses i shoqërisë “Dija” ishte botimi i “Gramatikës”-Albanische Gramatik, e cila do ketë një përdorim të gjerë në mësimin e shqipes në trevat shqiptare dhe jashtë tyre. Kjo vepër historike e Dr. Gjergj Pekmezit edhe sot ruhet në Bibliotekën Kombëtare të Austrisë e botuara para alfabetit të Kongresit të Manastirit.
Nga shkrimet e kohës shihen efektet e fuqishme të “Dija” es në qendrat e tjera të kohës ku kishte shoqëri të fuqishme shqiptare si në Bukuresht, Stamboll, Raguzë, Boston, Kairo. Duke e parë veprimin legal të “Dija”-es dhe përkrahjen e saj nga autoritetet vendore kishte edhe propozime që shoqëritë shqiptare të shkriheshin në një të përbashkët me emrin “Dija”.
Kështu kryetari i shoqërisë “Djalëria Shqiptare” do propozonte në një mbledhje me krypleqëninë e “Dija”-së se do bëhet një degë e saj me qëllim unifikimi të veprimtarisë kombëtare. Ose, letra e “Dija”-së dërguar shoqërisë patriotike shqiptare “Bashkimit” të Bukureshtit me propozimin për bashkimin e tyre. Edhe pse kjo nuk ndodhi ishte një ide e bashkimit të qëndrimeve dhe veprimeve me interes kombëtar në atë periudhë. Vlera e veprimtarisë në letërsi e politikë është e pazëvendësueshëm. Botohen: “Shkronjëtoren shqip për gjermanët”-“Alb. Gramatik” nga Dr.Gjergj Pekmezi, Kalendarët e viteve 1906/7/8/ , të 1910-ës e shtyp në Manastir, “Këndime për shkollat e para të Shqypnisë”, Këto tekste pas Kongresit të Manastirit botohen me alfabetin e miratuar nga Kongresi si p.sh.”Këndime për të rritshmit”, “Gramatika, e folmja e shqipes”, “Lehrend Lesebuch des Albanisches”nga Lambertzi dhe Dr. Pekmezi etj.
Shoqëria “Dija” më 12 Janar të vitit 1916 e fillon botimin e gazetës “Vëllazënija” e dyjavëshe fillimisht e pastaj javore. Kryeredaktor ishte Leo Freundlich, i njohur me veprën e tij “Albaniens Golgotha” ku zbulon gjenocidin e ushtrisë serbe mbi popullin shqiptar të Kosovës etj. Për gjatë tri vjetëve u botuan 110 numra të “Vëllaznija”-së me shumë materiale nga lufta, arsimi e kultura, analiza e shkrime mbi hapjen e shkollave shqipe. Kjo gazetë dallohet me shkrimin e saj të shoqëruar me fotografi që nuk i hasim në gazetat tjera të kohës.
Pa dyshim veprimtaria e shoqërisë “Dija” të Vjenës është një gurë i çmuar në themelet e shtetit dhe kombit shqiptar. Veprimtarët patriot që përbënë këtë shoqëri, janë sot emra që shkëlqejnë në historinë e kulturën kombëtare. Andaj, nderimi dhe respekti në gjenerata është detyrim moral. Edhe, i dy shteteve shqiptare.
nëntor-dhjetor 2014, Vjenë
Dr.Gjergj Pekmezi, kryetar i shoqërisë “Dija”, Vjenë dhe Nikollë Ivanaj i degës në Raguzë
Lieteratura:
“Vellaznija” nr.1 Kallënuer 2016, Vjenë
“Vellaznija” nr.59 Maj, 1917, Vjenë
Prof.Dr.Uran Asllani:”Studentët shqipëtar të Austrisë dhe veprimtaria e tyre”-2000, Tiranë/f.111,
Kalendar, 1906, f.18/f.19-Shoqëria “Dija”, Wien, 1906
Kalendar, 1910, f.26,27, -Shoqëria “Dija”, Wien, 1910, botimi Manastir
Statuten des Vereines “Dija”- Nr:455.360-A f.1,2/ -1904 Wien
Ak.Shk.Shq:”Fjalori Enciklopedik Shqiptar-2” f.1055/1056 -2008v –Tiranë
Ak.Shk.Shq:”Fjalori Enciklopedik Shqiptar-3” f.1976/1977//f.1804/ -2009, Tiranë
Wikippedia: Papa Kristo Negovani,
Wikippedia:Petro Nini Luarasi
Leo Freundlich: “Albaniens Golgodha” 1913, Wien
Leo Freundlich:”Die Albanische Korrespondenz…” Münich, 2012
Rruga e vështirë drejt ligjit
Nga Zaim Kuçi/
Kohët e fundit përflitet fjala “burg”, si një thënie e shpeshtuar e kryeministrit për të vendosur raportin e drejtë të tij me ligjin edhe pse Ai e di mirë se burgu nuk është zgjidhja por aktualisht është formë e zgjidhjes.
Përgjatë dy dekadash demokracie deformuam qeverisjen e vendit sa shqiptarët të zhytur në pesimizëm ndjehen të huaj në vendin e tyre. Këtë gjendje e tregoi kohët e fundit, përtej të shumëthënat, edhe lajmi thashethem, i cili shkuli me qindra qytetarë t’i drejtohen “parajsës” gjermane. Ishte një dramë që pak u komentua dhe pak u analizua, ata ishin shumë, për më keq vendi ynë nuk ishte në gjendje lufte për të kërkuar këtë eksod kaq masiv. Po kush e ka fajin? Sipas disave e ka fajin “ai -ishi” i cili krijoi dhe zhvilloi një shtet të pakuptimtë, e disa tek ritmi i ngadaltë i qeverisë së ardhur për ndryshim deri tek sorollatjet për fjalorin e rreptë të kryeministrit për reformat e nisura, e kështu përplasemi pa drejtim e pa kuptim kundër të gjithëve duke mbjelle kotësira, retorikë dhe marrëdhënie të debatueshme edhe për hiç gjë.
Në termin siguri kombëtare fjala “burg” është respektim pa kompromis të ligjit (në se zbatuesit e tij janë të vërtetët e munguar), e cila paralajmëron qytetarët për ta respektuar atë, në këtë rast ajo mbyll derën e burgut duke prodhuar siguri për të gjithë. Analiza dhe shqetësimi ynë duhet të jetë, a janë larguar shqiptarët nga respektimi i ligjit dhe a ka qënë e cënuar siguria e RSH nga keqqeverisja në këto dekada demokracie? Cili është raporti i shqiptarëve me ligjin dhe demokracinë e re dhe si janë perceptuar ato? A ka patur ligje dhe si janë zbatuar ato dhe se, a janë bërë dhe si reformat në sistemin e ndërtimit të shtetit?
Në situata të krisura politike gjithnjë gjendet një ngjarje, një moment për të bërë lojën e radhës për mosbashkëpunim. Të gjithë e dinë mirë që ligjet ishin dhe janë aty dhe se, institucionet e shtetit janë lodhur nga reformat e shpeshta partiake duke bërë e ç’bërë struktura, por ajo që i ka munguar këtij vendi është modeli i duhur në qeverisje.
Realisht RSH është akoma në koma, në emergjencë dhe si e tillë plotëson kushtet për shpallje – situatë e jashtëzakonshme. Në këto situata normalisht ashpërsohet sjellja e organeve të ruatjes së shtetit me masa më ekstreme për të ndalur hemoragjinë e shkaktuar. As kryeministri dhe ministri nuk të çon në burg, por është mos/respektimi konform i ligjit nga vet qytetarët me/pa pushtet, kjo është e qartë.
Është paradoks që shqiptarët, të majtë dhe të djathtë, janë të ashpër për çka ndodh në vendin tonë, por ata nuk bëhen tok si pjesë aktive për të shkulur të keqen, por mbeten në llafe kafenesh. Në shoqërinë tonë duket se dominojnë interesa personale që nuk shkojnë përtej vehvetes, morali nuk ka duk, e ardhmja na mungon. Është detyrë e opozitës të sjellë si alternativë të ardhmen por fatkeqësisht ajo është në origjinë të kësaj keqqeverisje të sapo kaluar, asaj i duhet kohë për ripërtëritje dhe ndryshim.
Duke mos analizuar qeverisjen e saj të shkuar për një qasje tjetër, etja për ripushtet (të sapo lënë) nxitoi opozitën duke na sjellë alternativë rrugën e protestave, madje edhe kur ministrat nuk kishin marrë ende zyrat. Ata vijuan propagandën se qeveria në detyrë varfëron popullin edhe kur ata ishin akoma në pozicione drejtimi, kështu ata vijojnë ta rihumbin besimin tek populli duke mosafruar një tjetër vizion që t’u shkojë për shtat shqiptarëve. Matematikisht, sikur kryeministri të kishte shtypur butonin e varfërisë nuk mund të arrihej kjo gjendje ekonomike dhe varfëri shpirtërore që ne po kalojmë sot.
Sjellim si rast, në interes të problemit në fjalë, operacionin e kësaj qeverie kundër “drogës” ku ishte pranuar politikisht se në territorin e RSH kishte super prodhim të lëndëve narkotike, qartasi si burim jetese për të luftuar varfërinë. Kjo situatë jashtë kontrollit krijoi madje territore shqiptare “të kuqe” psh Lazaratin si një “zonë e ndaluar” nga struktura shtet. Por nuk rezultoi kështu, sot kemi jo vetëm një Lazarat pa drogë po një Shqipëri të tërë. Shtrohet pyetja, a duhej përdorur me forcë termi “burg” ?
Lajm i mirë dhe i pritshëm ishte për shqiptarët vendimi i qeverisë për mbylljen e atyre institucioneve arsimore fantazmë ku shoqëria shqiptare zhvilloi abuzimin më monstruoz në fushën e formimit duke prodhuar me mijra diploma falls dhe vlerësime fiktive nga universitete anonime. Fatkeqësisht edhe për këtë aksion kombëtar nuk mungoi zhurma dhe protesta ndaj vendimit kundër kioskave «të diturisë».
Diku Hygoi thotë se: ai që hap një derë shkolle mbyll një burg, a ka funksionuar tek ne kjo këshillë për gjatë këtyre dy dekadave, apo e kemi deformuar për përfitime? Sot, a duhet rifilluar kjo filozofi? Hierarkia e masave ndëshkimore, e “mësimit” përmes masave ndëshkimore, por edhe e mësimit të edukatës së ligjeve në shkolla a duhet të jenë një tjetër alternativë? A jemi të interesuar se ç’vend zë në shkollat tona edukata ligjore, juridike?
Është e turpshme të analizosh llumin e dalë nga operacioni kundër vjedhjes së energjisë elektrike. U vërtetua para shqiptarëve vjedhja makabre e energjisë nga pushtetarë, faturistë mediokër (si hajdut “xhepash”), pronarë vilash dhe bisnesesh, nga ana tjetër pamë sjelljen e pensionistëve që vraponin me frikë për t’i paguar edhe pse ata janë të varfër.
Për të kuptuar mosfunksionimin e shtetit, le të ndalemi edhe tek një tregues, siguria mjedisore, e cila gjatë tranzicionit nga strukturat e dobëta shtetërore, humbi kontrollin mbi territorin si një nga elementët bazë të tij duke sjellë dëm të madh në këtë fushë.
Maskarada vazhdon me kompanitë e ndërtimit siç psh po zhvillohet aktualisht beteja në drejtësi e 50 (familje) apartamente të cilët janë kaluar kolateral banke (NBG Bank) nga kompania “2-AL” e udhëhequr nga një president firme anonim. Zoti kryeministër banorët viktimë të kësaj kompanie dhe të tjera si kjo kërkojnë më tepër se “burg”…
Përgjatë tranzicionit shqiptarët u ngopën me gënjeshtra groteske, retorikë mashtruese duke mbjellë dëshpërim dhe zhgënjim edhe pse RSH ishte zhytur me kohë në recession. Po shëmbëllzojë bumin ekonomik shqiptar të pak viteve më parë me shqetësimin e presidentit francez se, vendi i tij ishte i varfër dhe duhej nxjerrë nga varfëria, shteti elitarë i ekonomisë evropiane, ndërsa nga ana tjetër ish-kryeministri ynë kudo e rendiste Shqipërinë të dytën.
Këto e shumë “bëma a bume ekonomike” të tjera janë argumente të keq qeverisjes, të cilat të afrojnë gjykimin se për të ndalur ortekun e shkatërrimit të vendit është normale shpeshtimi i fjalës “burg” (në termin ushtarak-“dissuader”) apo si nevojë reabilitimi dhe në vijim të kësaj analize shtroj pyetjen në se këto do të ndodhnin në Francë a Gjermani; si do të sillej një francez apo gjerman përballë këtyre maskaradave ndaj popullit të tyre? Siguroj, ata do të protestonin përtej fjalës “burg” duke shkuar më tej ndoshta dhe për “gijotinë” edhe pse i përket shekullit të kaluar.
Duhet të kuptojmë se problemi i sigurise ekonomike është më kritik, problematika e të cilit përfshin dhe shtetet e zhvilluara. Duhet të mirë përcaktohet niveli i minimumit jetik, pagën bazë per të mbijetuar individët duke afruar strategji për papunësinë si një faktor destabilizues që krijojnë terrorizmin, tensione politike, rrisin frymën nacionaliste dhe atë etnike; Shqipëria nuk meriton më lojën partiake të politikanëve që përgatiten për fushata elektorale, ajo është e varfër.
Zhvillimi i vendit bëhet në terma afatgjatë që fatkeqësisht gjatë trazicionit kaluan në zgjidhje afatshkurtër, duke shkatërruar gjithçka të ndërtuar, lëvizja demografike pa një plan sistemimi, ndërtime pa leje, shkatërrime masive të pyjeve, shkatërrime të pasurisë kombëtare të cilat dhanë efekte të menjëhershme dhe kërcënuan sigurinë ekonomike e sociale të individit, nëpërmjet nevojës emergjente për të mbivijetuar, një strehë e punë të përkohshme duke e kthyer shtetin “një fis”. Shtetformuesit tanë për interesa të ngushta apo nga mosnjohje të termit “siguria njerëzore” për gjatë dy dekadave është kaluar në ekstremitetin më të paskrupull mes zgjidhjeve të llojit “siguria për individin nga vet individi”, që kupton përjashtimin e zgjidhjes të sigurisë nga shteti.
Shqiptarët kërkojnë qeverisje, sepse kemi ndërtuar në të gjitha fushat në modelin « keq », ku janë përfshirë në një system hierkik mashtruesit të favorizuar nga ata që privatizojnë ligjet për të përfituar. Ata janë me status: gjyqtar apo prokuror, mjek apo profesor, bankier apo doganier, pronar kompanie ndërtimore dhe përmbarues vandalë, gjakmarrës a kriminel, mbjellës droge apo prostitucioni, me pushtet dhe pa pushtet, ndodhemi të kërcënuar në një fushë të hapur. Në këtë vorbull pasigurie ndoshta ne shqiptarët kemi kuptuar se duhet të ndryshojmë, le të gjithpërfshihemi për të çpistosur të ligën nga harta e Shqipërisë.
Së fundmi le t’i referohemi thënies të shkrimtarit Victor Hugo që i shkon realitetit tonë se si ne ndërtojmë shtetin: “Të jesh i mirë është e lehtë, vështirë është të jesh i drejtë.. “! Unë mendoj se të sapolarguarit ndërtuan shtetin në opsionin “të mirë”, plotësuan interesat e rrjetit mbështetës të shkallëzuar në ato personale të fisit duke mbjellur amulli; ndërsa kryeministri në detyrë nisi një udhë të vështirë, aspak të lehtë, edhe pse prodhon pakënaqësi apo thellon varfërinë në një kohë afatshkurtër, por ai ka bindjen se në planin afatgjatë shqiptarët do të fitojnë, ai duhet t’i vazhdojë këto reforma pa kompromis edhe midis të vetit.
Por…shtetformuesit tanë, historikisht janë të përfolur për ndërtimin e shtetit ligjor, me argumentin se ata me vështirësi pranojnë idenë e shtetit, larg vlerave duke preferuar interesin personal…kështu ata realisht duhet të kenë frikë nga fjala “burg”…
Kush ka frikë nga « burgu » ?