TIRANË, 25 Dhjetor/ Me rastin e Krishtlindjeve Institucioni i Presidentit të Republikës ka hapur sot dyert për publikun për të parë nga afër kopjen e Mesharit të Gjon Buzukut, libri i parë në gjuhën shqipe i botuar në vitin 1555. Kjo vepër e rrallë, me vlera historike dhe kulturore, u bë dhuratë nga Ati Shenjtë, Papa Françesku gjatë vizitës së tij në Tiranë më 21 shtator 2014.
Interesimi i vizitorëve që duan të shikojnë nga afër këtë libër ka qenë i madh. Këshilltari për Trashëgiminë Kulturore i Presidentit, Ols Lafe thotë se vetëm 30 minuta, pasi janë hapur dyert e institucionit, numërohen mbi 500 vizitorë që janë ndalur për të parë kopjen e rrallë.
Vepra e Mesharit, tha ai, qëndron e hapur në një faqe të veçantë të tij që lidhet me ritualin e Krishtlindjeve. Meshari është një vepër liturgjike që përmban në vetvete informimin mbi besimin fetar, mbi festat e ndryshme apo mbi shenjtorët. Dy boshtet kryesore të saj janë Krishtlindjet dhe Pashkët, thotë Lafe.
Pas vizitës së Papës më 21 shtator u mendua që kremtimi i Krishtlindjeve, do të ishte momenti më i përshtatshëm që publiku të njihej me këtë vepër të rrallë.
Papa Francesku uron Krishtlindjen
Papa Francesku ka uruar 1.2 miliardë besimtarë katolikë në mbarë botën me rastin e festës së Krishtlindjes. Ai u bëri thirrje atyre që të lejojnë Perëndinë të hyjë në jetën e tyre për t’i ndihmuar të luftojnë errësirën dhe korrupsionin. Papa 78-vjeçar, argjentinas, udhëhoqi meshën solemne të Krishtlindjeve për mijëra njerëz të pranishëm në bazilikën e Shën Pjetrit.
I veshur me të bardha, Papa Bergolio në predikimin e tij tha se mesazhi i paqes i perëndisë, është më i fortë sesa errësira dhe korrupsioni. Ai tha se në një botë që ende ka dhunë luftëra, urrejtje dhe shtypje” ka nevojë për më shumë butësi.
Në bazilikën e Shën Pjetrit Papa zhvilloi edhe një bisedë telefonike me disa refugjatë irakianë të detyruar të largohen nga shtëpitë e tyre nga militantët mysliman.
Kreu i Kishës Katolike i krahasoi refugjatët me Jezu Krishtin, të detyruar të largohen sepse për ta nuk kishte vend.
“Këtë natë ju jeni si Jezu Krishti dhe unë do t’ju bekoj. Jam pranë jush, i është drejtuar Papa Françesku refugjatëve irakianë.
Të gjithë ata që nuk mundën të hyjnë në bazilikë, e ndoqën meshën nga ekranet gjikande që ishin vendosur jashtë në sheshin Shen Pjetri.
Këto janë Krishtlindjet e dyta për Papën argjentinas, i cili u zgjodh vitin e kaluar si papa i parë joeuropian në 1300 vjet. Ai ka sjellë frymën e thjeshtësisë në Vatikan, duke refuzuar shumë nga lukset e papatit , dhe ka sjelle kishën më afër qytetarëve dhe besimtarëve.
Mërgata shqiptare më mirë ruan traditat, sesa atdheu!
Nga Asllan Dibrani/
A organizohen të pamet më mirë në Diasporë, se sa në Kosovë?
Më poshtë do sjellim një rast për të pame në Gjermani, si shembull të mirë.
Se shqiptarët kanë bërë hapa negativ ne organizimin politik në rrafshin kombëtar, nuk ka dilemë!. Me ndërskamca, inskenime, vëllavrasje , përçarje dhe mos unitet populli shqiptar është ngopur..! Si dje edhe sot, populli nuk është i kënaqur me rrjedhat e situatës së përbashkët politike. Kështu edhe në organizime të tjera, qofshin ato edhe private, nuk na shkojnë punët mirë ashtu si e kërkon fisnikëria shqiptare, sipas dokeve, traditave dhe zakoneve tona, si në dasma, fejesa, në takime e ahengje, për të pame, etj. Kështu ndodhë shumë herë edhe tek vdekjet!!!
Dekada më parë, nëse vdiste ndonjë njeri bëhej një ceremoni e organizuar, pak më ma vlerë se këto të sotmet, si në shprehjen e ngushëllimeve të familjarëve te të vdekurit, etj. Dhimbjet për të vdekurin nuk janë thjeshtë vetëm të familjes së ngushtë, por edhe të far e fisit, miqve, shokëve…
Pas vdekjes kanë filluar të pamet, kanë zgjatur së paku 7 ditë. Një kohë kanë zgjatur edhe me muaj për t’i shprehur ngushëllimet, që për një çast të ndihmohet në përballimin dhe lehtësimin e dhimbjes, familja e të vdekurit…
Ngutshmëria e varrosjes së të vdekurve pa i pritur familjarët edhe nga mërgata vepër e shëmtuar e predikuesve fetar !
Tani pritja për të pame sikur ka ndryshuar në mënyrë drastike në Kosovë, Shqipëri dhe vise tjera Shqiptare, por jo edhe tek mërgimtarët e Diasporës, të cilët vazhdojnë deri diku t`i ruajnë traditat tona të asaj pjese kanunore me vlera kombëtare.
Vdekjet janë të përditshme, grupeve për të pame u prijnë sipas zakoneve individ të moshuar, ose njerëz me autoritet, nuk mungojnë as hoxhallarë dhe priftërinjtë të besimeve tona fetare, por këtu ka një dallim, priftërit lutjet ceremoniale i bëjnë vetëm në gjuhën shqipe, ndërsa hoxhallarët, pak shqip e pak arabisht. Nganjëherë bëhen organizime jo sipas zakoneve tona, por më shumë sipas zakoneve fetare! I vdekuri varroset brenda dite, varësisht nga koha kur vdes ai, janë raste të rralla kur pritet më gjatë se 24 orë, për tu varrosur i vdekuri..!
Ngutshmëria e varrosjes së të vdekurve pa i pritur familjarët për pjesëmarrje në ceremoninë e varrimit, të cilët jetojnë dhe punojnë edhe përtej oqeaneve, ja shtojnë dhe shumëfishojnë dhimbjen mërgimtarit, sepse, nga larg dhimbja është më e madhe ma e ndjeshme dhe ma e pa përballueshme.
Mendojmë se hoxhallarët, për pos lutjeve fetare, nëse nuk e njohin të vdekurin, ose duhet të mësojnë dhe të flasin pak më shumë për biografinë e tij, ose duhet të ja mundësojnë dikujt tjetër, të flasë nga ata që dinë më shumë për të vdekurin,por edhe në gjuhën shqipe se është çudi të flasësh arabisht pa asnjë pjesëmarrës arab në rastin e varrimit apo obligimeve tjera ndaj të vdekurit!!!…
Nuk e kuptojmë pse nuk lejohen nga disa hoxhallarë fotografitë apo edhe flamuri kombëtar të përdorët gjatë ceremonisë, edhe nëse atë e dëshirojnë familja e të vdekurit!!!???…
Secili i vdekur ka biografinë e vet. Nuk e kuptojmë pse nuk lejohen nga disa hoxhallarë fotografitë apo edhe flamuri kombëtar të përdorët gjatë ceremonisë, edhe nëse atë e dëshirojnë familja e të vdekurit, të shënohen në ngritjen e përmendores!?. Dikush nga familjarët nëse reagon pse kemi kaq gjëra të ndaluara, pa nevojë, ata, hoxhallarët, arsyetohen se nuk bënë me pas foto këtu , nuk bënë me pas flamur këtu, nuk bënë me qene gratë si pjesëmarrëse në varrimin e burrit , vëllait, motrës apo fëmiut të vet etj etj!!!???…. Sa ma pak me dite për te , sa ma pak me lënë gjurmë këtu , kështu shprehen jo të gjithë, por disa hoxhallarë që predikojnë rregulla të ardhura nga Afrika dhe Azia “Aq ma lehtë qenka për te vdekurin në atë botë se këtu qenka jetë dhe botë e rrejshme”.
Më ka rënë të bisedoj me myslimanë nga Afganistani, Pakistani, Turqia e bota arabe,
Atyre, kur u vdes ndokush nga të afërmit, ata nuk e varrosin kufomën pa ardhur familjari, prindi, motra, vëllai, etj. nga ai vend ku punon ai-ajo.
Një mysliman nga Pakistani me një rast me pat thënë: “ Kur më ka vdekur nëna ime, 4 ditë kufoma ka qëndruar në murgun e qytetit të tij, më kanë pritur derisa kam rregulluar gjithçka që më është dashur për udhëtim nga Gjermania”.
Varrimi i të vdekurit tek ne shqiptarët bëhet me shpejtësi, duke e mbuluar trupin e tij me dheun e ftohtë, pa përfunduar fjalimi i hoxhallarëve, apo i ndonjë personi që flet para varrit te të ndjerit, për pak minuta kryhet varrimi dhe turma e njerëzve të pa përgjegjshëm ikin me shpejtësi drejtë shtëpive të tyre, bash sikur janë ne gjahun e hajnisë!
Tek Diaspora shqiptare ende është duke u ruajt tradita dhe rregullat më mirë se në Kosovë,Shqipëri e gjetiu?
Ka raste që familja e të vdekurit mbeten vetëm ,pas dy orë qe është varrosur i vdekuri, duke u shpërndare secili në shtëpinë e vet. Në Kosovë kjo metodë po praktikohet. Ky fenomen po e humb vlerën dhe rregullat që kishim dikur. Të pamet nuk mbahen-kryhen si dikur. Tek Diaspora shqiptare ende është duke u ruajt tradita dhe rregullat më mirë se në Kosovë, sepse në Kosovë, vinë e shkojnë për pak minuta, sikur kanë ardhur për ta shlyer borxhin, me nga një fjalë: “A u mërzitët burra”, “Zoti u lashtë shëndosh e mos u mërzitni”, me kaq përfundon e pamja, pa pyetur se sa vjeç ishte i vdekuri, sa fëmijë ka lëne pas vetes, kush ishte , nga ishte si vdiq etj …
Në lidhje me të pamet në Diasporë, po sjellim një rast konkret të freskët që u zhvillua këto ditë në Gjermani. Mërgimtarët tregojnë shembullin më të mirë, pa dallim bindjeve fetare e ideologjie në rastet pa vdekjes.
Të pamet për të ndjerin, Murat Osman Leci (18.04.1947 – 23.11.2014) nga fshati Gmicë – Kamenicë, me banim në Prishtinë, i hapën i vëlla i Muratit të ndjer, Xhafer Leci një veprimtar i pa lodhshëm i çështjes kombëtare.
Në këto të pame morën pjesë mbi 350 mërgimtar në mënyrë të kulturuar dhe në frymën e atdhedashurisë vëllazërore, shprehën ngushëllimet e tyre.
Në lokalet e SHKSH-së “Nënë Tereza” në Göppingen të Gjermanisë, më 14.12.2014, Vëllazërit Xhafer, Balë dhe Shukri Leci kishin hapur të pame, bashkë me ta në tavolinën e pritjes ishin edhe djemtë e axhallarëve, Bejtë dhe Beg Leci, si dhe miq e veprimtarë të tjerë, Hajrullah Matoshi, Beçir Emini, Ramadan Aliju, Ibrahim Ukëhaxhaj, Ramë Osaj, Malë Guci, dhe djali i dajës së Xh.Leci, Heset Buca.
-Pritjen e atyre që vinin për ngushëllime dhe shërbimin me pije e ushqim, familja e Lecajve e bënin sipas traditës shqiptare ashtu si na ka hije, duke ju përmbajt rregullave të së kaluarës.
Pa përmendur shumë emra të prijësve që u prinin grupeve për ngushëllime, pas shprehjes së ngushllimve, pasonin pyetje për të ndjerin Murat dhe familjen e tij, flitej për rregullat e filozofisë së odave shqiptare, për Barcoleta të ndryshme pak edhe me humor… Nga disa folës bashkëveprimtarë të Xhafer Lecit, u folën fjalë të mira për familjen Leci nga Gmica e Kamenicës, si familje humane dhe atdhetare …
E veçanta e kësaj të pame është shumë karakteristike, sepse, morën pjesë shumë veprimtarë e intelektualë, diplomat, gazetar, mjek, inxhinierë, ekonomistë, sociologë, teologë, arsimtarë, sportistë, përkthyese zyrtarë, ish të burgosur politik, bashkëveprimtarë të vëllezërve Jusuf e Bardhosh Gërvalla dhe Kadri Zeka, pjesëmarrës të luftës së fundit, familjarë të heronjve dhe dëshmorëve të kombit, kryetar e anëtarë të Kubeve e shoqatave, kameramanë, punëtorë të thjeshtë të besimeve fetare dhe subjekteve të ndryshme politike, të bashkuar ashtu si i ka hije këtij brezi të tranzicionit drejt familjeve të Evropës.
-Pas shprehjes së ngushëllimeve, kujdesshëm dhe dinjitetshëm bisedohej për shumë gjëra pikërisht aty ku ju dhemb dhembi për ngecjet politike dhe ekonomike në Kosove Shqipëri e ma gjërë.
Nga shumë qytete të Gjermanisë me qindra kilometra kishin udhëtuar, bile disa edhe nga Zvicra e Austria, për të qenë pjesëmarrës në këtë të pame për t’i ndarë dhe lehtësuar dhembjet për të vdekurin.
-Pjesëmarrësit ishin nga të gjitha rajonet e Kosovës,dhe trojeve tjera Etnike, Plavë e Gusi, Ulqin e Tivar, Tetovë, Kumanovë e Gostivar, Medvegj, Bujanoc e Preshevë, si dhe Shqipëri e Çamëri.
Për pos Konsullit të Republikës së Kosovës me seli në Shtutgart, z. Faket Kajtazi,
morën pjesë edhe Dr.Internistë Bekim Balidemaj me mikun e Tij Miriman Bajraktarin,
dy hoxhallarë Mulla Hazbi Sylejmani dhe Fatmir Ragipi, ky i fundit pasi shprehu ngushëllimet, bëri edhe një lutje tek Zoti për shpirtin e Muratit të ndjerë, i cili shpejt iku në amshim.
-Pjesë morën edhe shumë veprimtarë të çështje kombëtare, si; Hafiz Gagica me shokë, Mentor Thaqi, Halil Rrustemaj, Nezir Fejzaj, Ahmet Konjusha i biri i heroit Smajl Hajdaraj, Blerimi e të tjerë, Shaban Bobaj me të vëllain Muharremin dhe të tjerë, Idriz Zeqiraj me shokët, Fazli Hajdaraj i vëllai i komandaniti dhe heroit Smajl Hajdaraj, Tefik Ramadani, Fazli Ahmeti, Elez e Shaban Berisha, Lush Cana, Riza e Alush Zeqiraj. Pjesëmarrës ishin edhe vëllai i heroit Salih Çekaj, Hasani, vëllai i këshilltarit të presidentit Rugova, Xhemajl Mustafës së ndjerë, Avniu, kushërini i parë i komandantit dhe heroit kolonel Tahir Zemaj, Halili, i biri i ish të burgosurit shumëvjeçar të ndjerit Kadri Osmanit, Ylli, kushërinjtë e komandantit Adem Jashari, Iliri me vëllezër, Ibrahim Ukëhaxhaj axhë i Dëshmorit-komandantit të UÇK-së, oficerit të karierës Adem Ukëhaxhaj, etj.
Atdhe pritna edhe ne mërgimtarëve t’i varrosim më të dashurit tanë!?.
Nuk mund të mos përmendim edhe shumë veprimtarë të vjetër si; Nami Ramadani, Kolë Merturi, Abaz Imeri, Skënder Alimetaj, Emin Demaj, Bedri Kryeziu, Shkëlzen Gashi, Cen Berisha, Gani Kryeziu, Mustafë Demaj, Ramadan Latifi, Fikqret Mujeziqi, Selim Vllasi, Ramadan Aliju, Hysen Mehukaj, Fatmir Bajraj, Ilmi Neziraj, Imer Matoshi, Tefik Kallaba, Jahir Kadriu, Fadil Ruhani, Muharrem Halimi, Hazir Beqaj, Sabit Muli, Arsim Lokaj, Jahja Gashi, Ali Bekteshi, Sylë Sylaj, Lekë Preçi, Nue Lekaj, Vtor Spaqi, Zef Prenka, Baki Mustafi, Shaban Çelaj, Ibrahim Ukëhaxhaj, Hajrullah Matoshi, Hasan Dançe, Skënder Agushi, Taxhidin Bakiu, Selami Morina, Ramadan Zuka, Fatmir Krasniqi, Sabit Ejupi, Hamza Ibrahimi, Islam Shahini e shumë të tjerë që vërtet nuk ka mundësi të mbahën mend, e as vend të përmendën të gjithë.
Për shkak të pa mundësive për pjesëmarrje në këtë të pame përmes telefonit, ngushëllime kanë shprehur edhe Konsulli në Frankfurt, z. Astrit Zemaj, veprimtarët; Emin Fazlija-alias Emil Kastrioti, rapsodi Agim Gashi, Selim Limani, Hatixhe Ramadani, Miradije Gashi, Shefki Jakupi, Nail Rexhaj, Naim Zogaj, Dardan Hadërgjonaj, e të tjerë.
Dhe, për fund, shfrytëzojmë rastin t`i falënderojmë edhe njëherë të gjithë pjesëmarrësit në këtë të pame, të cilët ndihmuan në lehtësimin dhe dhembjet e familjes Leci, po edhe treguan se “Mërgata Shqiptare” din ti ruaj dhe ti kultivoj vlerat e veta edhe në shtetet e Perëndimit, duke qenë të integruar janë protagonistë të qëndrimit pran dokeve ,zakoneve dhe traditave tona kombëtare shqiptare. Krejt në fund ju bëjmë tirrje” Atdhe pritna edhe ne mërgimtarëve t’i varrosim më të dashurit tanë,mos bini nën ndikimin e predikuesve fetare te mbrapsht analfabet dhe të pa dijshëm”!?.
“URA E BASHKIMIT” NË LEGNANO, VLERË ATDHETARIE
Në ditët e fundnëntorit 2014, u ndodha në Itali, në qyetin Legnano ku banon dhe punon një komunitet mjaft i madh shqiptarësh. Rastësia mbret i jetës, siç e thotë populli. Në bisedë me miqtë dhe të njohurit, mësova se në këtë qytet vepron shoqata atdhetare kulturore me emrin simbolik “Ura e bashkimit”. Për mua ishte një lajm i lakmuar, ndaj më erdhi mirë që pas kaq kohësh, shqiptarët e atij rajoni të gjërë kanë krijuar një shoqatë. Vetë ky emër i gjetur me dy fjalë, flet shumë. “Urë bashkimi” e mërgimtarëve me mëmëdheun, “Urë bashkimi” me popullin e vendit mikpritës. Për krijimin dhe veprimtarinë e shoqatës, në dëshirë dhe në të shkruar gjithçka është e lehtë dhe e bukur, ndërsa realiteti është i mbushur me plot vështirësi dhe të papritura, të cilat duan mendim e punë të përbashkët, mundim, mençuri, harxhim kohe dhe shpenzime, të cilat edhe sado të vogla qofshin, të bëjnë t`i grisësh xhepat duke rrëmuar qindarkat.
Si fillim u tkova me Dom Antonio Giovannini, prift Italian, i cili me një shqipe të kulluar ulet në bisedë: kam pak kohë që jam kthyer nga Shqipëria, ku shërbeva për gati 15 vjet në kishat e zonës së Shkodrës, Pukës dhe Tropojës. Tani jam këtu në Legnano dhe jam shumë i kënaqur që po vazhdoj traditën e vendosur këtu e dhjetë vjet të shkuara, që një herë në muaj mesha të jepet në shqip. Veç kësaj, duke e ndjerë se fëmijët shqiptarë e kanë problem mësimin e gjuhës shqipe, bëmë të mundur që në oratorio (mjediset pranë kishës), t`u lirojmë një dhomë (klasë), ku të zhvillojnë mësim. Po hallet e mërgimtarëve nuk kënë të sosur, kështu nëpërmjet “Karitas”-it të Legnanos, përpiqemi që të ndihmojmë familje shqiptare me nevoja ekonomike. Jam i kënaqur që shqiptarët kanë krijuar shoqatën e tyre. Kështu mund të zgjidhin shumë punë e të ndihmojnë njëri-tjetrin. Sa për mua, unë i dua dhe i nderoj shqiptarët. Këtu në zyrë mbaj flamurin e kombit tuaj dhe jam i pranishëm në shumë veprimtari që organizohen këtu në Legnano dhe rrethinat e tij.
Më pas takohem me Petrit Gjinaj, kryetar i shoqatës, një djalë energjik, i qeshur dhe mjaft i afrueshëm, i cili ka dëshirë të tregojë: Shoqata është krijuar me qëllim që shqiprarët të kenë një organizëm ku të përfaqësohen dhe të gjithë së bashku të përpiqen të mbajnë lidhje me mëmëdhenë, njëkohësisht, sa të jet e mundur të ruajnë gjuhën dhe traditat atdhetare, sidomos te brezi i ri. Në çdo takim e bisedë me shokët e miqtë, ndjehet i njëjti shqetësim i përbashkët: po humbasim lidhjet me njëri-tjetrin dhe si pa u ndjerë po humbasim identitetin tonë kombëtar. Fëmijët tanë që kanë lindur këtu në Itali, çdo ditë e më pak po flasin shqip. Nuk po them gjë të re, po shumë punë këtu në dhe të huaj nuk mund t`i zgjidhë individi, ndaj duhet një institucion që ta ngrerë zërin për ta. Është një përvojë e vyer, që shqiptarët e kan krijuar me kohë edhe në vende të tjera. Shoqata jonë është tërësisht vullnetare dhe pa as më të voglin financim. Kështu që gjithëçka po realizohet në kohën e lirë, pas pune.
Pa më lënë shteg për pyetje Petriti vazhdon: Jemi munduar të veprojmë në disa drejtime:
Së pari: kemi krijuar marëdhënie të mira me drejtuesit e komunës, kur dihet se sa të ftohtë janë lombardezët ndaj emigrantëve. Me këtë rast po përmend se, vitin e shkuar komuna dha 119 çertifikata mirënjohje për fëmijët shqiptarë të lindur në Itali. Kam përshtypjen se është rast i rallë.
Në vazhdim, me ndihmën e priftit Italian dom Antonios, kemi siguruar një klasë ku zhvillohet mësimi i fëmijëve tanë në gjuhën shqipe. Këtu vullnetarisht japin mësim tre mësues, Xhevahire Gjonaj, Ludovik Vulaj dhe Lulzim Hysaj. Po mundohemi të tërheqim sa më shumë fëmijë, megjithëse e pranojmë se kemi shumë vështirësi.
Veç këtyre, po organizojmë veprimtari ku të mblidhen sa më shumë shqiptarë. Një detyrë sa e bukur, aq edhe atdhetare. Deri tani kemi festuar 100-vjetorin e pavarsisë dhe së fundit festat e Nëntorit, ku siç e vutë re, në sallë kishe mbi 350 vetë. Nuk qahemi nga vështirësitë. Për ta bërë më të gëzueshme festën, veç grupit të fëmijëve tanë që kënduan, vallzuan dhe recituan në shqip, ftuam edhe këngëtarët Pëllumb Vrinca, Greta Koçi dhe Donika Vuçinaj .
Së fundi, dua të shtoj se punët e shoqatës nuk kanë të sosur. Po mundohemi që shqetësimet dhe problemet tona t`i publikojmë edhe më shtypin lokal. Aleks Vulaj, anëtar i shoqatës, ka publikuar dy shkrime me mjaft interes.
Me këtë rast ju falëndroj për interesimin. Kemi nevojë të shkëmbejmë përvojë. Njëkohësisht ju falënderoj që pranuat ftesën dhe na nderuat me fjalën tuaj në këtë tubim festiv. Ishte mjaft e bukur tema: “Historia e shiptarëve e lavdishme. Historia e Shqipërisë ka shumë dhimbje”. Na preke aty ku shpirti na dhemb më shumë, tek krenaria kombëtare.
Përgatiti
Kadri Tarelli
Durrës
HISTORIA E FORCAVE DETARE SHQIPTARE, NGA FLOTILJA E VITIT 1912 DERI TEK NATO
Forca Detare, në 89 vite, 25 Dhjetor 1925 -2013/
Ngjarjet dhe zhvillimet më të rëndësishme /
Nga Shefqet Kërcelli*/
-Me shpalljen e pavarësisë më 28 nëntor 1912, u bënë përpjekjet e para për organizimin e një flotilje të marinës nga Qeveria e Ismail bej Vlorës, por fillimi i Luftës së 1-rë Botërore e ndërpreu këtë angazhim të qeverisë, si dhe mjaft aspekte të tjera të jetës social
ekonomike dhe politike.
-Më 25 dhjetor 1925, mbrijnë nga Italia dy anije 190 tonshe, të cilat u emërtuan me emrat sinjifikativë ”Shqipëria” dhe ”Skënderbeg”. Këto anije u pajisen me efektiva marinarësh dhe u përdorën duke kryer detyra në interes të luftës kundër kontrabandës në brigjet shqiptare. Kjo date shënon dhe Krijimin e Forcave Detare Shqiptare.
-Më 24.06.1928, u krijua Komanda e Marinës në Durrës, me komandant, kapidan Ahmet Kapidani, dhe u mblodhën rekrutët e pare për këtë armë. Po këtë vit në bazë të një marveshje ndërmjet qeverisë së asaj kohe dhe qeverisë italiane u sollën nga Venecia 5 (pesë) MV “Antisomergibile” të tipit “Elco” Amerikan, të cilat ishin përdorur gjatë Luftës së I-rë Botërore. (v.1917).
-Me dekret të parlamentit, dt.16.11.1929, Struktura e Institucioneve Detare të Mbretërisë përbëhej nga:-Komanda e Marinës, Skuadrilja me Motoskafë patrullimi tip “MAS”, Drejtoria Qendrore Detare dhe Kapiteneria e portit me 5 zyra, në Vlorë, Sarandë, Shëngjin, Himarë, dhe një në liqenin e Pogradecit.
-Më 1934, u blenë po nga Italia edhe dy anije të tjera të lehta, të cilat u emërtuan ”Saranda” dhe ”Durrësi”, të destinuara kryesisht për luftën kundër kontrabandës në bregdetit tonë.(B.Fisher.“Mbreti Zog dhe përpjekjet e tij për stabilizimin e gjendjes në Shqipëri”).
-Pushtimi fashist më 7 Prill 1939, e ndërpreu këtë zhvillim të detarisë shqiptare, e cila po hidhte hapa të rëndësishme për krijimin e strukturave të organizuara me një fizionomi të qartë. Gjatë periudhës së Luftës së 2-të Botërore, pothuajse u rrënua gjithçka nga këto anije. Ndaj, çlirimi i vendit e gjeti Flotën Shqiptare në gjendje të mjerueshme, me pothuajse të gjitha anijet të mbytura në portet, bregdetin shqiptar, italian dhe dalmat.
-Fillimi i vitit 1945, shënoi përpjekjet e para për riorganizimin dhe ringritjen e Forcave Detare. Kështu më 23 shkurt 1945, pranë Komandës së Përgjithshme të UNÇLSH, u krijua Seksioni i Marinës Luftarake me shef seksioni, Kapiten i 1-rë, Abdi Mati. Nga dokumentacioni i kësaj komande vlejnë për tu përmendur urdhërat për thirrjen e oficerëve të marinës në detyrë, urdhër nr.44. dt.30.03.45, për riorganizimin e kantiereve të riparimit dhe funksionimin e kapitenerive të porteve nën kujdestarinë e seksionit të marinës, urdhër nr.82. dt.04.05, “Për rikthimin e barkave shqiptare që ndodheshin në Itali”, etj.
-Më 15 gusht 1945, u bë përurimi i hedhjes në ujë të dy motoskafeve trofe me numër MS-10 dhe MS-12. Këto motoskafë u armatosën me mitraloz të lehtë dhe filluan patrullimin në ujërat tona bregdetare.
-Në prill të 1946, u krijua Komanda e Marinës, kurse në Shëngjin, Durrës, Sazan, Vlorë dhe Sarandë, krijohen grupet e ABD-së që vareshin prej saj. Në kuadrin e riorganizimit të MM, në shtator të v.1946, suprimohen Komandat dhe seksionet, midis të cilëve edhe seksioni i Marinës, pasi u krijua Drejtoria e Mbrojtjes Bregdetare.
-Periudha e mëvonëshme ka qenë një periudhë intensive, ku u punua me perspektivë për zhvillimin e FLD, duke shfrytëzuar edhe konjukturat politike të kohës. Bëhet fjalë për lidhjet e bashkëpunimin në shumë fusha me vendet e ishkampit socialist.
-Në fillim të vitit 1949, Komanda e Marinës për çështje operative e të shërbimit kaloi në vartësinë e Komandës së Mbrojtjes Bregdetare, ndërsa për çështje të stërvitjes luftarake e teknike, ajo mbeti në vartësi të seksionit të Marinës në MMP.
-Në vitet ‘53-‘54, u shënua fillimi i një etape të re zhvillimi të FLD, me pajisjen e tyre me silurhedhës e më vonë me Minaheqëse, Gjuajtësa detarë dhe anije ndihmuese të llojeve të ndryshme. Më 27 janar 1954, u krijua skuadrilja autonome e KS me qendër në ishullin e Sazanit, e cila e forcoi së tepërmi regjimin operativ për ruajtjen e ujërave tona detare.
-Më 25 shtator 1957, u krijua Shërbimi Hidrografik si strukturë tekniko-shkencore për
sigurimin hidrolundrimor dhe të veprimeve luftarake, i cili përgatiti e ngriti një varg fenerësh në gjithë bregdetin. Ai njëkohësisht filloi përgatitjen e hartave detare shqiptare. U ngritën e modernizuan mjaft pika sinjalo-vrojtuese dhe u pajisën ato me një rrjet të gjerë radiollokatorësh.
-Në janar 1958, plot 13 vjet mbas krijimit të seksionit të marinës ushtarake në varësi Komandës së Përgjithëshme dhe FUD, FLD u nda si njësi operative më vete që varej direkt nga Kom. Përgjithëshme.
-Më 5 mars 1958, erdhën nga Sevastopoli, 4 GJDM, (tip.Kronshtad, Pr122 B).
-Në prill 1958, si rezultat i shtimit të teknikës e anijeve, u bë riorganizimi i FD-së. Flota u shkëput nga vartësia e Brigadës së MBD dhe kaloi në vartësi direkte të MM, me qendër në Vlorë.
–Më 21 shtator 1958, u krijua Brigada e Nëndetseve, {BrND}. ND e 1-rë, (Ëhiski 613 C, Stuhia), ND e 2-të, (Rrufeja), ND e 3-të, (Vetëtima), ND e 4-të, (Tufani),
-Në fund të v.1958, FLD kishte 20 anije luftarake, 4 ND, 4 GJDM, 6 MHV, 6 KS dhe 9 anije ndihmuese.
–Më 1959, filloi nga puna Ofiçina e Riparimit të Anijeve ne Pashaliman.
-Më 8 janar të 1959, u krijua Brigada e Mbrojtjes së Rajonit të Ujrave (BrMRU), me qendër në ishullin e Sazanit, në përbërje të së cilës përveç gjuajtësave detarë u futën Minaheqëset e Bazës, të radës dhe skuadrilja e KS.
-Në vitin 1961, me VKM Nr.381, date 28.10.1961, në Vlorë u hap shkolla e Marinës, sot Shkolla e Trupës,{seksioni detar}, e cila për mbi 4 dekada, ka luajtur rol kryesor në përgatitjen dhe furnizimin e FLD, FDT e NSH të Peshkimit, me qindra kuadro oficerë e specialistë, komandues e navigatorë, duke treguar një përgatitje e nivel të lartë profesional.
-Periudha e viteve 1961-1980, shënoi zhvillimin e mëtejshëm të FLD, krijimin e vendbazimeve të reja dhe disa reparteve të KS, kompletimin me anije luftarake moderne të kohës. U ngritën dhe modernizuan mjaft Pika Sinjalo-Vrojtuese me një rrjet të gjerë radiollokatorësh.
-Në shkurt të vitit 1962, ka një tjetër riorganizim të pjesshëm të njësive të dislokuara në bregdet, me krijimin e Komandes së FUD-it. Në këtë Komandë u inkuadrua edhe dega e Flotës e cila deri këtë vit ishte prane MMP.
-Më 21 shkurt 1968, FLD ju shtuan KS të projektit të ri “Huchuan Pr 66-25”, të ardhur nga Kina.
–Në mars 1968, u bë një tjetër riorganizim. Komandat e Flotiljeve pranë Korpuseve suprimohen dhe krijohen Flotilja 52 LD me qendër në Vlorë, dhe Flotilja 66 LD me qendër në Durrës. Me riorganizimin e ri, 2 Flotiljet kaluan në vartësi të MM.
–Në 1973, për herë të parë në historinë e re të saj FLD, organizohet si njësi operative speciale në vartësi direkte nga Shtabi i Përgjithshëm, duke pasur në vartësi të saj të gjitha njësitë e BUD-eve, Br.ND, Shkollën e lartë të Marinës, Kantierin e Riparimit të anijeve, (KRAF), dhe 3 reparte speciale autonome.
-Periudha e viteve 1980-’90, mund të konsiderohet si periudha e vijueshmërisë së
lundrimeve, mbijetesës në drejtimin e sigurimin e gatishmërisë teknike të anijeve mbiujëse e nënujëse. Një kontribut të madh në këtë drejtim ka dhënë edhe Kantieri Detar i Riparimit të anijeve në Pashaliman.
-Mbas viteve ‘90, për FD shtrohej detyra e ristrukturimit, rikonceptimit të reparteve të saj për një integrim të natyrshëm me strukturat e NATO-s dhe BE. Në këtë periudhë vlen për tu theksuar mbështetja që dhanë efektivat e FD për proceset demokratike në vend, falë pjekurisë politike, shpirtit atdhetar e demokrat të kuadrove e efektivave të FD. U rrit në mënyrë të ndjeshme bashkëpunimi me Flotat e vendeve të NATO-s, ku u zhvilluan me sukses mjaft stërvitje të përbashkëta si “SAR-EX-1”, “SAR-EX-2”, “MAR-EX-1”, “MAR-EX-2” etj, në të cilat kuadrot tanë treguan një nivel profesional të vlerësuar nga partnerët.
– Në mars 1993, bazën e Kepit të Palit e vizitoi ishsekretari i Mbrojtjes i NATO-s,
Manfred Vërner.
-Në korrik v.1993, BUD-i i Durrësit e i Vlorës u emërtuan Distrikte Detare, ndërsa Shëngjini e Saranda ngelën po BUD-e.
-Në tetor 1995, u bë riorganizimi i Forcave Detare mbi bazën e Distrikteve Detare, Durrës e Vlorë, si dhe Bazave Ndihmuese Sarandë e Shëngjin. Në përbërje të tyre u futën dhe Bateritë e Artilerisë Bregdetare e K/Ajrore, në nivel batalioni. FLD u emërtuan FMD, Forcë e Mbrojtjes Detare.
-Ngjarjet tronditëse të marsit 1997, shkaktuan në repartet e FMD, dëme shumë të mëdha e gati të pallogaritshme. Pjesa më e madhe e anijeve me qëllim që ti shpëtonin valës të shkatërimeve lundroi e u strehua në Brindizi të Italisë. Sipas marveshjes së përbashkët të dy shteteve, pas riparimit të tyre u kthyen në Shqipëri. Gjysma e dytë e vitit 1997 dhe viti 1998 shënoi një etapë ringritje dhe riorganizimi të reparteve të FD pas dëmeve të pësuara. Kështu pas një pune intensive, falë përkushtimit maksimal të kuadrove e efektivave të FD, u bë e mundur ringritja dhe funksionimi i DD të Durrësit e Vlorës, si dhe BnD Sarandë e Shëngjin. Vlen për tu përmendur në këtë proces ringritjeje, ndihma e partnerëve tanë perëndimorë si SHBA, Itali, Turqi, Greqi, etj.
-Më 1998, si rezultat i kohës së gjatë të përdorimit, pas një veprimtarie 40-vjeçare, dolën jashtë stukturave luftarake të FD-së, të 4 ND-et e saj.
-Në mars të vitit 1999, me ndihmën e Departamentit të Shtetit të SHBA, FD u pajisën me 5 motovedeta patrulluese, (3 copë të klasit-65foot, dhe 2 copë-46 foot), të cilat u bënë protogoniste të operacioneve SAR dhe zbatimit të ligjshmërisë detare në këto 15 vite.
-Në 2001, Komanda e Forcave Detare deri në këtë kohë në godinën e Ministrisë
së Mbrojtjes, u vendos në Plepa, Durrës.
-Në 2002, me kontributin e qeverisë italiane, pas miratimit të Ligjit të Rojes Bregdetare
Shqiptare, Nr.8875, (dt.04.04.2002), FD u pajisën dhe me 6 motovedeta (MV të klasit 200 foot) nga Italia, të cilat së bashku me MV amerikane rritën aftësitë operacionale të Rojes sonë Bregdetare në luftën dhe përpjekjet kundër trafiqeve të paligjshme në det.
-Në gusht 2002, 14 anije të FD morën pjesë në operacionin e gjerë antitrafik “PUNA”, në
bashkëpunim me organet e rendit, të antikontrabandës, peshkimit, etj, duke bërë të mundur zvogëlimin e këtij trafiku.
–Më 30 maj 2003, në Pallatin e Kongreseve, Tiranë, u zhvillua Konferenca e 1-rë e Rojes Bregdetare, me pjesmarjen e disa Ministrive, ku u përcaktua vizioni dhe strategjia për të ardhmen e FD, dhe bashkëpunimin me institucionet e tjera që kanë interesa në det.
-Më 12-23 shtator 2005, në rajonin e Gjirit të Vlorës u zhvillua stërvitja më e madhe e përbashkët detare “Cooperative Engagement-05’’, me pjesmarjen e Flotave të 14 vendeve të ndryshme të botës. Forca jonë Detare mori pjesë me 19 anije të tipeve të ndryshme.
-Në fillim të vitit 2007, Forca Detare kaloi në strukturën e re, Brigadë Detare me dy Flotilje (FDV E FDJ), dhe një Batalion Logjistik (mbështetje).
-Në shkurt 2007, filloi puna për instalimin e Sistemit të Integruar të Vëzhgimit të Hapësirës Detare, (SIHVD), projekt i zbatuar nga firma prestigjioze Amerikane “Lockheed-Martin”.
-Në nëntor të vitit 2007, u nënshkrua marrëveshja me Mbretërinë e Hollandës (Kantierin Damen Shipyard), për pajisjen e FD me 4 anije patrulluese.
-Nga data 1-5 Mars 2008, 5 anije të Grupit të 2-të Detar të NATO-s, (SNMG2), me qendër në Napoli, zhvilluan një vizitë portuale në vendin tonë. Qëllimi i kësaj vizite ishte forcimi i bashkëpunimit dhe rritja e mirëkuptimit midis vendit tonë dhe strukturave të NATO-s. Ky grup detar viziton cdo vit portin e Durrësit dhe Vlorës.
-Më datën 5 Shtator 2008, në molin nr.5 të Portit të Durrësit u zhvillua ceremonia e përurimit të anijes “Iliria”, P-131, e cila mbërriti në Shqipëri në kuadër të zbatimit të kontratës me Kompaninë Hollandeze “Damen Shipyards”.
-Në mars 2009, mbasi u zhvilluan provat finale, u mor në dorëzim nga përfaqësues të MM e FD, Sistemi i Integruar i Vëzhgimit të Hapësirës Detare, i instaluar nga specialistët e kompanisë “Lockheed Martin”, i cili aktualisht përbën asetin më të rëndësishëm të zbulimit e vëzhgimit të hapësirës sonë detare, për të gjitha ministritë tona që mbulojnë kufirin blu.
-Në fillim vitin e 2010-ës, me organizimin e ri, Komanda e FD, zhvendoset tek ishkavaleshenca e Ushtrisë, SHPU, pasi atje u vendos QNOD.
-Më datën 2 shtator 2010, në portin e Durrësit u zhvillua ceremonia e marjes në dorëzim të 3 anijeve patrulluese “ARCHANGEL”, dhuratë e Departamentit të Shtetit të SHBA. Në sajë të parametrave teknikë dhe ushtarakë “ArchAngel” janë në gjendje të zhvillojnë operacione të suksesshme për zbatimin e ligjshmërisë detare si dhe operacione SAR.
-Gjatë këtyre viteve, me mbështetjen e partnerëve tanë te NATO-s, veçmas SHBA, si dhe nën kujdesin e qeverisë dhe popullit shqiptar, Forca Detare ka bërë hapa para për realizimin e misionit kushtetues, mbrojtjen dhe zbatimin e ligjshmërise detare, mbajtjen në kontroll të kësaj hapësire nëpërmjet Sistemit të Ri të Vëzhgimit të saj si dhe krijimin e kapaciteteve te nevojshme operacionale për planifikimin dhe zhvillimin e operacioneve humanitare në ndihmë të komunitetit. Duke mbajtur një prezencë të përhershme dhe aktive në det, Forca Detare është tashmë një aktor i rëndësishëm dhe i vlerësuar nga opinioni, shteti shqiptar dhe partnerët tanë. Ndërkohë anëtarësimi i vendit tonë në NATO, solli nevojën e një teknologjie ndërvepruese e efikase me partnerët e FD dhe hartimin e një plani modernizimi racional, mbështetur në burimet ekonomike që afronte shteti shqiptar. Ky plan transformimi pёrfshiu modernizimin e FD me sisteme, pajisje e mjete detare, të shtrira në plane afatshkurtër, afatmesëm dhe afatgjatë, ku prioritet ka qenë kompletimi me mjete të reja që kryejnë misionin e Rojes Bregdetare. Në dekadën e fundit pajisja e FD me katër anije patrulluese të mëdha, në kuadër të zbatimit të kontratës me Kompaninë Hollandeze “Damen Shipyards”; me Motovedeta të shpejta dhe anije antindotje, dhuratë e Departamentit të Mbrojtjes së SHBA dhe qeverisë italiane; ndërtimi i Sistemit të Vëzhgimit tё Hapësirës Detare nga firma prestigjioze Amerikane “Lockheed-Martin”, pajisja me sisteme tё vёzhgimit natёn dhe sistemin AIS të anijeve të Rojes Bregdetare, përmirësimet infrastrukturore të vendbazimeve detare, etj. janë hapa konkretë në zbatim të këtyre politikave zhvillimore të Forcës Detare. Në këtë kuadër projekti më i rëndësishëm për modernizimin e FD, ishte nënshkrimi më 13 nëntor 2007, i marëveshjes për pajisjen e FD me 4 anije Patrulluese STAN PETROL-4207. Ky projekt bëri të mundur që 6 vjet më parë më 5 Shtator 2008, në molin Nr.5 të Portit të Durrësit të bregëzohet anija ”Iliria”, (P-131), një trashëgimtare e denjë e ”Liburnes” dhe ”Lembes” ilire. Në vijim më 14 Maj 2009, filloi ndërtimi i anijes ”Oriku”, (P-132), e cila u lëshua në ujë më 13 shtator 2011 dhe më 3 dhjetor 2012 u lëshua në ujë anija e tretë, (P-133) ”Lissus”. Ndërkohë më 8 prill 2014 u lëshua në ujë anija e katërt, ”Butrinti” (P-134), që shënon dhe përfundimin e këtij projekti.
Modernizimi i FD me pajisje, sisteme dhe anije për të zëvendësuar teknikën e vjetër me teknikë moderne e bashkëkohore, të ndërveprueshme me NATO-n, me qëllim rritjen e kapaciteteve operacionale për realizimin e misionit dhe detyrave të përcaktuara në ligj, janë hapa konkretë në zbatim të këtyre politikave zhvillimore e transformuese të këtyre viteve të fundit. Theksojmë se historikisht, përbërja, struktura dhe mjetet që kanë pasur në dispozicion Forcat Detare kanë ecur paralel me zhvillimin ekonomiko-shoqëror të vendit dhe mundësitë financiare të shtetit shqiptar, një mbështetje e cila ka qenë e vazhdueshme në këto 89 vjet ekzistence.
Literatura kryesore :
-“Antologji e detarisë shqiptare”, pjesa e 1-rë, nga lashtësia deri në v.1960.
-“Antologji e detarisë shqiptare”, pjesa e dytë, nga v.1960 deri në v.2012.