Nga Anila Struga/
Autoriteti i Kontrollit të Figurës së funksionarit është struktura që parashikon të ngrihet për zbatimin e ligjit të dosjeve, i cili ka të drejtë të kërkojë t’i vihen në dispozicion të gjitha materialet arkivore, duke përfshirë edhe dokumentet e arkivit të Partisë së Punës së Shqipërisë, nga të cilat mund të merren të dhëna për veprimtarinë e ish-Sigurimit të Shtetit dhe të personave të veçantë, që kanë të bëjnë me zbatimin e këtij ligji, si edhe të kërkojë dublikate për dokumentet që do të përfshihen në dosjen e verifikimit të subjektit.
Ministria e Brendshme, Shërbimi Informativ Shtetëror, Ministria e Mbrojtjes, gjykatat dhe prokuroritë, Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave apo çdo institucion tjetër shtetëror, detyrohen të paraqesin informacionin e kërkuar pranë Autoritetit, brenda 10 ditëve nga marrja e kërkesës.
Autoriteti njëherazi me verifikimin e figurave të zyrtarëve dhe të kërkesave që merr nga subjekte të ndryshme, në përputhje me këto kërkesa, realizon edhe hapjen e të gjitha dosjeve të ish-bashkëpunëtorëve të Sigurimit të Shtetit.
Neni 11 i pr/ligjit flet për trajtimin e dosjeve të ish-Sigurimit të Shtetit, të cilat i konsideron dokumente me rëndësi historike kombëtare, që kanë vlerë ruajtje të përhershme për shkak të rëndësisë juridiko-administrative, historike, shkencore dhe kulturore për trashëgiminë e popullit shqiptar. Ruajtja dhe mirëmbajtja e tyre kryhet sipas legjislacionit në fuqi për arkivat.
Autoriteti fillon procedurën e verifikimit të funksionarëve publikë, të cilët ushtrojnë një nga funksionet e mëposhtme:
a) Presidenti i Republikës së Shqipërisë
b) Deputetët e Kuvendit të Shqipërisë
c) Anëtarët e Këshillit të Ministrave, zëvendësministrat dhe funksionarët politikë;
d) Nëpunësit civilë të nivelit të lartë dhe të nivelit të mesëm drejtues
e) Anëtarët e Këshillit të Lartë të Drejtësisë, gjyqtarët e prokurorët e të gjitha niveleve të gjykatave dhe prokurorive, kancelarët në gjykata e prokurori, si dhe çdo subjekt që ka statusin e gjyqtarit apo të prokurorit.
f) Funksionarë të emëruar nga Kuvendi, Presidenti apo Këshilli i Ministrave
g) Anëtarë dhe kryetarë të organeve kolegjiale drejtues të komiteteve apo institucioneve në varësi të Kryeministrit apo një ministri
h) Guvernatorë, zv/guvernatorë, anëtarët e Këshillit drejtues dhe drejtorët e Bankës së Shqipërisë
i) Funksionarë në Forcat e Armatosura të Republikës së Shqipërisë, në Shtabin e Përgjithshëm të Ushtrisë, si dhe oficerët me gradë “Gjeneral” dhe “Kolonel”;
j) Prefektët, kryetarët e këshillave të qarkut si dhe kryetarët e bashkive dhe komunave
k) Drejtuesit e drejtorive të administratës publike në nivel qarku dhe prefekturave
l) Anëtarët e këshillave të qarkut si dhe të këshillave bashkiake
m) Funksionarë në Shërbimin Informativ Shtetëror (SHISH), në Shërbimin Informativ Ushtarak (SHIU) dhe në Shërbimin i Kontrollit te Brendëshëm (SHKB);
n) Komandanti i Gardës e Republikës
o) Drejtues të Policisë së Shtetit, drejtorë policie në nivel qarku si dhe në nivel komisariati
p) Avokati i Popullit, Komisioneri Kunder Diskriminimit, Komisioneri për Mbrojtjen e të dhënave personale dhe punonjësit e zyrave përkatëse, si edhe çdo drejtues dhe punonjës i institucioneve te tjera buxhetore të pavarura.
q) Ambasadorë në përfaqësitë diplomatike jashtë Shqipërisë
r) Drejtuesit dhe anëtarët e forumeve drejtuese në nivel qendror apo vendor të partive politike parlamentare si dhe të atyre që financohen nga buxheti i shtetit;
s) Drejtori i Përgjithshëm, zëvendësdrejtorët e përgjithshëm, drejtori dhe zëvendësdrejtori i Radios, drejtori dhe zëvendësdrejtori i Televizionit dhe drejtorët e departamenteve në Radiotelevizionin Publik Shqiptar; Këshilli Drejtues i RTSH, drejtori, zëvendësdrejtori dhe drejtorët e departamenteve në ATSH, si dhe drejtori dhe anëtarët e AMA-s.
t) Rektorë, zv/rektorë, dekanë të universiteteve shtetërore publike dhe private si dhe drejtorët e shkollave të mesme publike dhe private.
u) Inspektori i Inspektoriatit të Lartë të Deklarimit të Pasurive.
v) Çdo person tjetër i dekretuar nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë apo i zgjedhur nga Kuvendi.
Autoriteti gjatë veprimtarisë së vet, gjithashtu asistohet nga personeli ndihmës i SHISH, Ministrisë së Brendshme si dhe i Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave, për të cilët është bërë më parë verifikimi i pastërtisë së figurës.
Hapja e dosjeve dhe historia si u zhdukën dosjet në Vlorë
Nga Gëzim Llojdia/
1. Njerëzit e mirë janë të gjykuar të bëhen skllevër të të këqijv, thotë S.Frashëri.Kuptimi filozofik i kësaj urtësia është i lidhur me çështjen më të debatuar në 20 vjet nëpër kafene,seanca parlamenti,këshilli bashkiak,kuvendi partish,grupim shoqatash e gjithë farë bashkimi që është krijuar në këtë vend si dhe jo pak i ndjerë e i prekur nëpër familjet shqiptare ,pra hapja e dosjeve të spiunëve të sigurimit të shtetit shqiptar. Në dimensione të kohës është përsëritja ,histori 200 vjeçare tipike shqiptare ku gjithë secili hedh nga një urë zjarri që shërben për të mbuluar misterin ose heq nga një gur për të zbuluar të vërtetën. Dihet ,që regjimi që përshkoi 50 vjet jetë në Shqipëri krijoi dhe ngriti një sistem të sofistikuar një armatë të tërë ,për të mbajtur gjatë qoftë edhe duke u zvarritur, por në këmbë pushtetin e dalë nga lufta e dytë e përbotshme. Historia e krijimit të dosjeve dhe mekanizmi i veprimit të saj janë të njohura dhe të panjohura,mirëpo ajo që e mundon rëndshim këtë popull është mos hapja e dosjeve. “Sinqerisht, të gjitha palët duhet të merren me të tashmen dhe të ardhmen kështu që zgjidhja jonë është vetëm kjo:… Hapni dosjet,”tha
S. Burany, një socialist i cili e ka hartuar legjislacionin dhe beson se dokumentet mund të verifikohen për të mbajtur spiunë aktuale të sigurt dhe për të ndaluar materiale të ndaluara. Që nga viti 1997, vetëm një pjesë e dosjeve të policisë së fshehtë të Hungarisë ka qenë e hapur, bazuar në shqyrtim individual nga stafi i arkivit, për njerëzit që i frikësohenata që ishin spiunuar,thotë në një artikull të datës 30, January 2005 Christine Spolar,në Hungary’s ex-insiders ëant spy files opened botuar në Chicago tribune.
Në diskutim janë oxhaqet e dosjeve të tjera në arkivat e shtetit, nga tri degët e sigurimit, që përmbajnë emrat e bashkëpunëtorëve nga i gjithë vendi prej 10 milion njerëz. KjoHungari, më shumë se 15 vjet pas rënies së Murit të Berlinit, vazhdon të luftoj me të cilët duhet të jenë në gjendje për të lexuar çdo gjë që është e fshehur në milionat e faqeve të dokumenteve me emrin e koduar flet vëllime për vështirësinë e duke u përpjekur për historinë e djathtë pas dekadash diktaturës.Shqetësimet e saj rezonojnë nëpër një rajon të Evropës së re, ku shumë vende ish-komuniste kanë tentuar të vë në dukje ish-bashkëpunëtorë.Gjermania Lindore, e cila kishte një aparat më brutale të sigurisë, ishte i pari për të lejuar qasjen e publikut në dosjet e saj të sigurisë. Çekosllovakia, e cila më vonë u ndanë në dy vende, i hapi dosjet për të penguar ish-spiunë nga postet publike. Sllovakia, paspavarësisë nga çekët, në 1993.Polonia dhe Hungaria u përpoqën për të mbrojtur dosjet e tyre në ditët e pasigurta të tranzicionit demokratik por trajtoi një llogaritje të madh dhemetodike në fund të viteve 1990. Në vitin e kaluar, Sllovakia ka postuar numrat në dosjet dhe emrat në një faqe Ëeb.Në kohën e trazirave të kohës komuniste, grupet perëndimore e të drejtave të njeriut kritikuan vendet e reja të lira për hapjen e dosjeve, me shumicë, nga frika se të pafajshmit do të nga akuzoheshin dhe se të dhënat janë jo të besueshme dhe të dyshimta në dokumentet. Megjithatë, për Lindore evropianët të cilët donin një kompensim për vite të tiranisë, thotë reporteri i gazetës të cituar më sipër. Përpjekje e Hungarisë me”lustrimin” – një fjalë aplikuar për hapjen e dosjeve që rrjedh nga një term latine për pastrimin – ka qenë larg nga të kënaqshme për disa që kërkojnë ndëshkim.
2.
Aso kohe,viti ‘93 si date ndërkaq orën nuk e kam të memorizuar në kujtesë kur policia ato ditë po imbarkonin thasë me dosjet e krijuara gjatë 50 vjetëve në Vlorë për tu dërguar në kryeqendër të vendit. Brenda asaj sasie të madhe thasësh linë, dremisin prej vitesh qindra histori ,të mbuluar me pluhur ku deshifrimi pra kërkonte pikë së pari vullnetin politik të mazhorancave, që këmbenin karriget në pushtet, por kurrsesi asnjë nuk pranonte faktin, që historitë e shkruara brenda atyre dhjetëra tonë letër e bojatisur e sajdisur me shkrimin duhej të shfaqeshin,pra të kalonin nga errësira e bodrumeve në dritë të diellit. Pak përpara ardhjes së dimrit të parë imbarkimi morri fund dhe dosjet përfunduan në kryeqendër të vendit në pritje të fatit të tyre me histori, që tashmë ishin vjetruara shumë,ngase edhe vitet vjetroheshin akoma më shumë. Ç’praj asaj kohe, dosjet filluan të përdoren politikisht, ndërkaq mediumet shqiptare tronditin mijëra shpirtra ndërsa tregonin pjesë nga dosjet, që nuk dihet si kanë përfunduar në dorën e tjetër kund pa ligj. Mirëpo dhe vitet ndërsa rrëzoheshin para syve ,aq sa edhe urat që na kanë nxjerrë në limane,u rrëzuan dosjet shqiptare si historia jonë e ndërtuar në 50 vjet nuk u hapën kurrsesi.
3.
Çfarë bënte me dosjet një nëpunës i shtetit apo si formulonte ato, një miku im që tash nuk rron më,rrëfen bukur te:”Gjenerali i dosjeve”.
“Brenda vitit Zihniu u be specialist i vërtetë kuadri. E njihte kuadrin emër për emër, po jo fytyre për fytyre. Atij i duhej jo kuadri vetëm, po dosja e tij. Jo njeriu, po hija e tij. Jo puna konkrete, po biografia përkatëse. Jo si ish ai në të vërtetë, po ç’thoshin dhe ç’shkruanin të tjerët për te. Pra kriteri kryesor për vlerësimin e kuadrit ishte biografia, jo puna. Zihniu pothuaj s’i lexonte fare karakteristikat e punës për secilin. Gjithnjë ato ishin te mira ose shume te mira. Njerëzit qe s’kanë biografi te mire, mendonte ai, punojnë nga frika e transferimit për me keq apo pushimit nga puna, qe vazhdonte ne mënyrë te përhershme, po jo gjithnjë me te njëjtin intensitet dhe rreptësi. Me pak se çdo gjë tek kushdo ai njihte dhe vlerësonte anën njerëzore. Ai nuk mund ta kuptonte dhe ta besonte se dikush punonte mire nga pasioni për punën, nga dashuria për nxënësit, profesionin, lenden. E shumta ai këto i quante kritere te pranueshme për Bashkimet Profesionale për te ndare pakot e Vitit te Ri. Shkurt. Njeriu është dosja e tij… Sipas kriterit klasor, qe sipas tij ishte i vetmi kriter i drejte dhe i plote. Ai armatën e madhe te arsimtareve, si gjeneral i tyre qe ishte, e ndau ne tri pjese te mëdha. Arsimtare qe aktualisht punojnë e duhet te punojnë vetëm ne qytet, vetëm ne fshat apo sipas rastit edhe mundësisë, edhe ne qytet edhe ne fshat. Te paret ishin te privilegjuarit, komunistet, fëmijët…
Dhe ca më poshtë Y.Bora thotë:” Nga dosja ime. Na fal, poet, se te lashë për ne fund. Pa fillo na rrëfe sinqerisht biografinë tende, se te gruas tende e di unë me mire tashti. Shkurt se s’kemi kohe. Sot gjerat kryesore sa për t’u njohur… Pooo, lindur me…. ne… fshat, pooo, prandaj duhet te shkosh ne fshat familjarisht. Rrjedh nga një familje e mesme fshatare, jooo, s’je treguar i sinqerte, ke qene familje e pasur feudo-borgjeze, vete me ke thënë ne konfidence, ke pasur dhe dyqane ne qytet, shtëpi dykatëshe, makine. Nga na dole fshatar i mesëm ti i dashur poet. Na dashke te punosh edhe burrë e grua ne qytet. Pa vazhdo, vazhdo me poshtë… Futu ne Luftën Nacionalçlirimtare. Ç’qëndrim ka mbajtur familja jote?… “Ne përgjithësi familja ime ka mbajtur qëndrim te mire gjate Luftës Nacionalçlirimtare, me përjashtim te babait tim, i cili për një periudhe te shkurtër kohe mori pjese me Ballin Kombëtar…” Mjaft poet, kaq me duhej. Te tjerat m’i thuaj njëherë tjetër, se s’kemi kohe… Kam tre mije e dyqind dosje për t’u njohur me to. Një ushtri e tere me arsimtare te qytetit e te fshatit. Dhe mori një dosje radhe…
… Kaluan kështu edhe dy vjet. Unë për “pune te mire” vazhdoja punoja ne fshat. Edhe Zihniu po për “pune te mire” kaloi nga inspektor i arsimit ne inspektor kuadri per arsimin. Une po largohesha gjithnjë e me shume nga rrethi im shoqëror intelektual i qytetit dhe po i afrohesha atij te fshatit. Duke mos botuar dot asgjë, ne heshtje u përjashtova nga Dega e Lidhjes. Një përjashtim ne heshtje, një përjashtim qe te mos dukej si përjashtim, te mos kishte diku ne një sirtar vendim për përjashtim, qe te mos kisha te drejte te ankohesha diku… për përjashtim. Po njëkohësisht i përjashtuar te isha. Realisht te mos botoja dot poezi, por po te ankohesha për një gjë te tille, te me jepej përgjigja sikur e kisha ketë te drejte, po përsëri te mos botoja dot poezi… Një rebus i pashembullt. Një mënyrë trajtimi tepër e sofistikuar. Njerëzve t’u duket sikur kane… Ose te paktën t’u duket sikur do te kenë ne te ardhmen, ndoshta deri ne fund te jetës se tyre. Njerëzit te mos kenë pune dhe t’u duket sikur puna s’u mungon, megjithëse nuk firmosin ne asnjë bordero. Fëmijët e tyre te kenë te drejte te shkojnë ne shkollat e larta, po realisht te mos lejohen te hyjnë ne auditorët e tyre, për arsyen e vetme, se s’kanë emrin ne liste… Njerëzve t’u duket sikur kane rroga te larta, pavarësisht se s’kanë as te ulëta… Shumica e popullsisë te vuajnë tmerrësisht nga lufta e klasave, po çdo rast konkret te trajtohet si i veçante, qe s ‘duhet përgjithësuar, si gabim qe s ‘duhet
përsëritur, si devijim i korrigjueshëm nga “Uji lart rrjedh i kulluar, po poshtë turbullohet”… e megjithatë çdo gjë te ndodhe si me pare, te përsëritet po ashtu, me këmbëngulje, me kokëfortësi, me ashpërsi me te madhe, vetëm me një kusht. Çdo gjë qe ndodh te mos duket e drejtuar nga një dore e vetme Zeusi. Ne pegjithesi te duken sa me pak duart e atyre qe drejtojnë, qe sundojnë, qe shtypin, gënjejnë, shpifin, falsifikojnë, plagosin, vrasin dhe rivrasin pa gjak viktimat e tyre te pafajshme.
… Kur Zihniu mori çelësin dhe hyri për here te pare ne zyrën e kuadrit, iu duk sikur mori komandën e një ushtrie te tere. Ushtrie te dosjeve. Kjo ishte një ushtri e rregullt, e disiplinuar, e rreshtuar, e futur neper dosje individuale, e lidhur mire dhe e gazermuar neper kuti metalike te lyera ngjyre vaji si arkat e fishekëve ne repartet e vërteta ushtarake. Dukej qe ish një ushtri e mbajtur mire dhe e mësuar me urdhra. U kthye dhe pa dhomën e rregullt rreth e rrotull. E pëlqeu. Dhoma e ngushte, po e mjaftueshme për kaq ushtri. Këtu ishte vetëm armata e arsimtareve te qytetit dhe fshatit, bashke me familjet dhe te afërmit e tyre. Prindërit, vëllezërit, motrat, tezet, hallat, hallet… Dajot, xhaxhallarët, te cilët mund te ishin me kleçka biografie dhe te jepnin dore qe kur te doje te plagosje apo te vrisje nipërit apo mbesat e tyre.
4.
Dosjet duhen hapur për të mbyllur një herë e mirë dhe gati përgjithmonë një plagë që ka vite e mahisur dhe ka vite, që ka qelbur krejt shoqërinë tonë. Hapja e dosjeve do të shpëtojë një shoqëri të tërë të mbërthyer në makth. Nëse një grup nismëtarësh të djathtë paraqiten një projekt në kuvend , mund të them se rrezja e tij është shumë e gjerë dhe prek mjaftë shtresa. Mirë do të ishte që gjithsecili të shikojë dosjet e tij për të mësuar gjithçka çfarë është shkruar nëpër fletët bardhë e zi ,prapa shpine për të njohur miqtë e vërtetë dhe armiqtë. Por duke bërë kujdes për të shmangur tragjeditë. Një i njohuri im ka punuar me dosjet në fillim të viteve ‘90 më ka shpjegonte se aty gjendet gjithë xhevahiri i ligësisë,kur të gjithë spiunonin të gjithë nga brenda familjes,në punë,ndërmarrje, lagje,mëhallë,fshatë, katund. Çdo të ndodhte nëse hapen fletët e zverdhura ku gjendet gjithë kjo kuturbirë dhe del në dritësim?A do të përmbajnë dot vetën të prekurit nga gjithë kjo padrejtësi?Për të hapur dosjet duhen mirëzgjedhur një ligj nga shtete që kanë kryer më parë këtë proces dhe në radhë të parë me konsensus të gjithë palëve të politikës.
Kategoritë, që mund dhe duhet të përfshihet dhe hapja e tyre të bëhet për politikën dhe medien dhe për të gjithë nivelet e administratës shtetërore,që paguhen me taksat e qytetarëve.
Berisha: Në Shqipëri nuk kanë ekzistuar asnjëherë burgje të CIA-s
Kongresi i SHBA ka botuar një raport me të dhëna mbi abuzimet me të drejtat e njeriut, torturat e CIA-s (Agjensia Qendrore e Zbulimit te SHBA) gjatë hetimit dhe pyetjeve të saj ndaj të dyshuarve për veprimtari terroriste. Në këtë raport, në mënyrë jo të qartë përmendet dhe Shqipëria. Lidhur me një fakt të tillë, ka reaguar ish kryeministri Sali Berisha i cili konfirmon se në Shqipëri nuk ka patur kurrë burgje të CIA-s. “Duke denuar pa ekuivok cdo lloj torture ndaj cilitdo, theksoj me kete rast se: Shqiperia ka patur dhe ka nje bashkepunim te ngushte dhe te suksesshem me CIA ne luften kunder terrorizmit. Per periudhen pas vitit 2005, periudha e ardhjes se PD ne pushtet, çdo bashkepunim, ne çdo operacion me kete organizate partnere ka patur si kusht sine qua non mos perdorimin e tortures. Shtoj ketu se kjo nuk eshte kerkuar asnjehere nga kjo agjensi. Une jam i bindur se gjate ketij bashkepunimi ky kusht eshte respektuar plotesisht. Nuk kam dijeni te plote per operacionet para shtatorit te vitit 2005 por ne dijenine time ne Shqiperi nuk kane ekzistuar asnjehere burgje ne administrimin e CIA. Shqiperia para dhe pas 2005 ka lejuar fluturime te avioneve te CIA, nje organizate legale kjo e aleatit tone kryesor, me kontribute thelbesore ne luften kunder terrorizmit, sistemit komunist dhe rreziqeve te tjera te paqes ne bote”, shkruan në Facebook, Berisha.
Gjendemi në kurthin e qoftëlargut?
Nga Aurel Dasareti/*
-“Ndjenja Kombëtare mblidhet në mendje,” – më tha nëna ime (psikiatër) kur isha fëmijë./
-“Mendja e shqiptarit është krejtësisht e sheshtë. Kjo është arsyeja pse ata nuk kanë ndjenjën kombëtare. Në kthim, ata kanë patriotizëm për katundin e tyre”, – vazhdoi babai im (psikolog).
***
Fuqitë koloniale dhe pushtuesit kanë treguar gjithmonë një aftësi të veçantë për të nxitur ngatërresa në mes individëve dhe grupeve të ndryshme shqiptare.
Tendenca në mesin e shqiptarëve duhet të jetë që të përpiqen për të kuptuar njëri-tjetrin sa më mirë të jetë e mundur. Janë vetëm politikanët oportunist që mendojnë në kategori fisnore, ka njerëz prej tyre të cilët madje kanë studiuar në universitetet evropiane, megjithatë, janë tërësisht të izoluar dhe indiferent nga problemet e popullit të vetë. Ka njerëz që shpesh përbuzin kombin e tyre, dhe për shkak të ambicieve të sëmura politike shfrytëzojnë qëndrimet në ndërgjegjësimin e popullit tonë – për të arritur objektivat e tyre oportune politike dhe të shuajnë etjen e tyre për pushtet dhe dominim politik.
***
Simbolet e vendit gjenden në tekstet shkollore, dhe përmes mësimdhënies në përgjithësi bëhet themeli për një ndjenjë të shëndoshë kombëtare në mesin e brezit të ri. Më e vështirë është për fermerët dhe për disa grupe tjera shoqërore të cilët shpesh jetojnë në izolim, për të ndërtuar një mendim kombëtar. Ata e zotërojnë dhe flasin vetëm dialektin e tyre lokal, as nuk kanë pasur interesim për t’u shqetësuar në lidhje me botën jashtë katundit të tyre.
Por përmes një kohëzgjatjeje të mjaftueshme dhe punë të përpiktë ku bisedat dhe diskutimet që mund të jenë mjete shpëtuese, ne mund të kemi sukses në ndërgjegjësimin e njerëzve të qëndrojnë s`bashku për të fituar betejën kundër së keqes. Ne kemi probleme me krijimin e një ndërgjegjeje të mirëfilltë kombëtare në mesin e shqiptarëve. Por është vet lufta jonë për të përmbushur objektivat në këtë aspekt ajo që përforcon vetëdijen kombëtare. Të gjithë njerëzit, pavarësisht nga grupi të cilit i takojnë, e kanë të lehtë për të pranuar idenë se ne jemi një popull, një komb i bashkuar (pa dallime fetare, krahinore, partiake, oxhaqe, bajraqe) që duhet të luftojë për t’i dhënë fund dominimit të së keqes.
***
Ne nuk duhet të biem përsëri mbi klishetë ose të angazhohemi në aspektin teorik rreth komunizmit të para disa dekadave, imperializmit dhe kolonializmit, por përkundrazi të hymë dhe përqendrohemi në zgjidhjen e rasteve konkrete që na imponon koha. Kohët e fundit ne kemi marrë dëshmi të shumta se ndjenja kombëtare te shqiptarët gradualisht ngjallet.
***
Unitet kombëtar në luftën kundër shtypësve vendas dhe kolonizatorëve është një shprehje që ne kemi për ta dëgjuar pa pushim në të ardhmen. Me vonesë, por shtypja e egër e politikanëve, qeveritarëve dhe zyrtarëve shqipfolës, veçanërisht ajo e pushtuesve sllavo-ortodoks, do të ndihmoj në zgjimin e ndjenjave kombëtare dhe nevojën për bashkim forcash, Unitetin e të shtypurve.
***
Problemi me nevojtarët shqiptarë është se ata janë naiv, të pashkolluar, të painformuar, ose të dezinformuar nga “analistët” e shumtë të internetit. Kjo reflekton në psikologjinë e tyre, mendon dhe beson se bashkëngjitja e një të drejte në letër, do të thotë se ajo bëhet realitet.
Ajo që ne i tregojmë popullatës duhet të jetë e vërteta e jo të dezinformojmë kombin të cilit i takojmë. Prandaj, “analistëve” të shumtë, që nga mërzia, brenda 7 ditësh shkarravisin 8 plehra, të cilët edhe kurvat i quajnë punëtore seksi, nuk duhet t`u jepet terren në mediumet e mirëfillta.
A është aq e rrezikshme? – mund të pyesni. Po, kjo do të thotë diçka. Thjeshtimi dhe gjysmë të vërtetat të çojnë në një perceptim të gabuar të realitetit. Atëherë ne jo vetëm që mashtrojmë lexuesit por rrezikojmë edhe zgjedhjen e zgjidhjeve të gabuara.
***
Pasi jemi komb fisnik, nuk do të diskriminojmë as pakicat kombëtare që gjenden në situatën e njëjtë me ne dhe që u bashkohen radhëve tona. Atëherë njerëzit do të kuptojnë se është e mundur për të kultivuar miqësi dhe për të treguar solidaritet me njerëzit e tjerë. Atëherë njerëzit do të qëndrojnë së bashku sikur të kishin të njëjtin atin dhe nënën.
***
Më parë ishim të përçarë për shkak të politikës së okupatorëve: përçajë – e sundo. Më parë ishim të skllavëruar nga pushtues të huaj, veçanërisht nga barbarët osmanlinj (5-6 shekuj), njëqindvjetorin e fundit nga barbarët sllavo-ortodoks dhe grekë. Ata vranë etërit tanë dhe nënat. Prandaj, pasi armët janë forcë dhe ne mund të mbrohemi me armë kundër atyre të cilët duan të na shndërrojnë në skllevër të përhershëm, ne rrokëm armën për të fituar lirinë tonë. Herën e fundit në vitet 1998-2001 kundër gjakpirësve serbo-çetnik dhe të vetëshpallurve “maqedon”. Për fat të keq, pas luftërave, kemi parë dhe ende gjejmë dhe përjetojmë se udhëheqësit tanë, “çlirimtarët”, kanë vrarë të vetët.
***
Edhe pse ne duam të mendojmë se Shqipëria (gjithë trojet shqiptare) është pa klasa, nuk mundemi ta mohojmë të vërtetën se ende jemi një shoqëri e shtresuar. Ne nuk jemi të barabartë. As në aspektin e kulturës, ekonomisë apo përkatësisë etnike.
Shumë injorantë në fakt duan të mendojnë se ata janë më të mirë se të tjerët. Se ata janë të lindur me të drejta dhe privilegje të caktuara, prej të cilave ata në asnjë mënyrë nuk duan që të heqin dorë. Të tillët i pyes: Çfarë njohuri ke ti që të bën të mendosh se ti ke shumë më tepër dituri sesa kundërshtarët tuaj?
***
Ne duhet të respektojmë ligjet, normat dhe atë qeveri që punon për Komb e Atdhe, çfarëdo partie t`i takoj ajo. Por duhet menjëherë të marrim një konfrontim të fuqishme me politikanët, qeveritarët dhe nëpunësit e dëmshëm, veçanërisht me ata që me dekada shesin interesat kombëtare; favorizojnë fqinjët grabitqar në dëm të Shqipërisë. Ata popullatën nevojtare e trajtojnë me nënçmim, indiferencë dhe arrogancë; ata kanë një mungesë ulëritëse të kompetencës dhe nuk tregojnë një gatishmëri për të mësuar nga gabimet e tyre. Dhuna strukturore: Turma neglizhohet nga sistemi. Nëpunësit, personali i shqyrtimit të çështjeve (shqyrtuesit e lëndës) tregojnë arrogancën dhe mohim, heqje dorë nga përgjegjësia, ata bëjnë çka të duan, parregullsia e veprimet e tyre nuk ka aspak pasoja, nuk i përgjigjen askujt për asnjë send. Kur nevojtarët e diskriminuar protestojnë ose ankohen përgjigja e tyre është në stilin: “Nuk është bërë asnjë gabim në shqyrtimin e lëndës tënde, por kjo është për të ardhur keq se ti e perceptosh atë si të gabuar.”
***
Ty të duhet shumë durim për të mësuar të jesh i durueshëm. Nëse jeni të durueshëm dhe prisni një kohë të mjaftueshme, zakonisht do të ndodhë diçka dhe kjo zakonisht do të jetë diçka që ju nuk e pëlqeni.
*Nga Aurel Dasareti/, USA, ekspert i shkencave ushtarake-psikologjike (dasaretiaurel@yahoo.com.au)
NDARJA E DIBRES
Ndarjet tradicionale Dibër e Epër,Dibër e Poshtme (Dibër e Madhe,Dibër e Vogël)/
Nga Moisi Murra/
Që në antikitet Dibra është ndarë në Dibër e Epër dhe Dibër e Poshtme. Shkrimtari bizantin Akropoliti është i pari, më 1259,që përdori emërin e krahinës në shumës (Dibrat). Në vitin 1467,në arkivat e Venedikut thuhet thuhet se “Dibra ka qenë një krahinë e dyfishtë,e Sipërme dhe e Poshtme”. Në defterin emëror osman të vitit 1467 Dibra e Epër jepet me 159 fshatra( 48 Golloborda,47 Reka), 76 Dibra e Poshtme. Kristo Frashëri thotë se emrtimet Dibër e Epërme dhe Dibër e Poshtme janë përcaktuar nga rrjedhja e lumit Drini i Zi,mbasi në Dibër të Epërme Drini është,në krahasim me nivelin e detit, më lartë se në Dibrën e Poshtme. Shumë autorë,të huaj dhe vendas, Dibrën, në të Epër dhe të Poshtme e ndajnë sipas rrjedhjes së Drinit të Zi.Anën lindore të Drinit e kanë marrë për Dibër të Epër dhe anën perendimore për Dibër të Poshtme,gjë që është kryekëput gabim. Dibra e Epër nga Dibra e Poshtme ndahet nga një vijë që del në jug të malit Krepi i Zanit (2116),aty ku fillojnë të burojnë dy rrjedhje të Radikës, kthen drejtë jugut, ulet në Qafë të Kadisë, Guri i Velpnës, përroi i Krojftit,len fshatin Grekaj,Tanushaj dhe Zhirovnicë në Dibër të Poshtme dhe fshatrat Zhuzhinja, Nivishtë,Verbjan, Bitushë në Dibër të Epër, e del në malin e Hinoskës(L.1998).Nga mali i Hinoskës ulet në Kodrat e Qenokut,duke lënë në Dibër të Epërme fshatrat Erebar dhe Dovalan dhe në Dibër të Poshtme fshatrat Ilnicë, Trepçë, Pjeçë, Pejkë. Nga Kodrat e Qenokut kufiri zbret në Drinin e Zi dhe pasi e kapërcen ate në veri të Urës së vjetër të Daut Murres ,ndjek rrjedhjen e Gurrës së Mazhicës, duke lënë në Dibër të Poshtme fshatrat Hotesh, Lishan i Poshtëm,Lishan i Epërm, kalon në Qafë Qarr,në Majën e Shullanit, Qafë Torrë,Maja e Runjës,Qafas (Zhuri i Pllajit,Lurë). Ne se duam shtrirjen e Dibres se Eperme ,vija kufitare zbret në Vanas,vazhdon me Kepin e Qetës, Mali i Allamanit, Vinjoll (Mat),Fusha e Thatë, Maja e Thatë (Shtrunga-Kurdari), Mali i Kreshës,Mali i Lepurit,Qafë Buell, ngjitet në liqenin e Zi ,Kalon në Prodan e në Malin e Gurit, zbret në Qafë Shkallë të Llangës, vazhdon nga Qafa e Helmit,te Panja e Sul Tupit, Mali i Draganit, mali i Darsit,Mali i Shebenikut ose malet e Kuqe,del te Varri i Nuses, pastaj vazhdon para faqes veriore të maleve të Belicës,fut brenda Jabllanicën,pret Drinin e Zi, vazhdon në Mbigjur të Misllodezhit, ngjitet në malin e Llokmave, duke lënë brenda Dibrës së Epër mikrokrahinën e Zhupës,kalon në fshatin Sencë, Duf, ngjitet në Malet Kozhuf e Bistrica, e mbyllet atje ku u nis,lartësia 2116 m. Këtu të tërheqin vemendjen tri fshatrat e Rekës: Grekaj,Tanushaj dhe Zhirovnica që hynë në Dibër të Poshtme. Administrata vendore,sanxhak(prefekturë) në Dibër të Epër është ngritur në vitin 1440 me Skenderbeun sanxhakbej.Ndërsa në Dibër të Poshtme në vitin 1864. Në Dibër të Epër numërohen dhjetë mikrokrahina me veçori etnokulturore të ndryshme si : Gryka e Vogël, Gryka e Madhe, Katër Grykët, Bulqiza, Golloborda, fshatrat e Gollobordës Perendimore(Okshtun,Prodan,Zabzun,Sebisht,Borovë,Muglicë, Llëngë), Drinkolli i Dibrës (Otishan, Xhepishtë, Drenok, Modriç, Llukovë, Nerezi, Bezova, Piskupshtina, Jabllanica) , Zhupa , Reka dhe Fusha e Shehrit. Dibra e Poshtme kufizohet nga veriu me Kukësin,nga juglindja me Dibrën e Epër, nga Perendimi me Matin dhe Mirditën. Kufiri, në se nisim nga Guri i Kuq i Lurës,ulet në rrjedhen e perroit të Mallës, Kalon Drinin e Zi, rrotullohemi pak nga veriu deri në Qafë-Draj (Draj-Reç), kthehemi përsëri nga jugu e zbresim në ujët e Veleshicës. Prej këtu, duke ndjekur rrjedhjen e ujët të Veleshicës ngjitemi në Korab, kthejmë drejt juglindjes e zbresim aty ku fillon të burojë Radika, në jug të fshatit Restilicë të Komunës së Prizrenit,e prej këtu sipas ndarjes që u tregua për Dibrën e Epërme dalim në Pllajin e Lurës,kalohet në pjesën lindore të malit të Dejës,që ndan Macukullin nga Gurë Lura,pastaj në Fushë Vjerdhës të Mirditës, Lajthizë e përfundon aty ku u nisëm,në Gurë të Kuq. Në Dibër të Poshtme numrohen shtatë mikrokrahina etnokulturore : Luznia, Muhurri,Lura, Reç e Dardhë,Uj’ e m’ujë, Çidhna dhe Katundet e Epërta e ata për rreth qytetit të Peshkopisë. Veç emërtesave Dibër e Epërme dhe Dibër e Poshtme nisi të përdorej dhe Dibër e Madhe dhe Dibër e Vogël.Nuk dihet me saktësi se kur nisi të përdoren këta emërtesa, por ka shumë mundësi të ketë nisur nga mesi i shekullit XVII. Nga një letër e konsullit italian në Durrës, Xhuzepe Kapriata, dërguar eprorëve të tij, më 9 qershor 1784,mbi masat stabilizuese të Kara Mahmud Pashës, hasim në emërtesën Dibra e Vogël : ”…Mamut Bek levante in Cavaglia, e con tutto quest’ ammaso di gente il Pasc medesimo si e diretto ad ataccare il comandante di Zibra piccolo. (… Mamud Bej i ngritur në Kavaj dhe me gjithë këtë grumbull njerëzish po ai Pasha u drejtua të sulmoi komandantin e Dibrës së Vogël (Jusuf bej Hysenagollin-M.Murra). Më vonë,aty nga viti 1878, me emrëtesën Dibër e Madhe fillojë të nënkuptohej Shehri i Dibrës me fshatrat përreth. Përdorimi i emërtesave Dibër e Madhe dhe Dibër e Vogël nuk ndryshon gjë me emërtim tradicional Dibër e Epër dhe Dibër e Poshtme.Por është gabim t’i thirrish Shehërit (Oranikut famëmadh) të Dibrës, Dibër e Madhe.Nuk ka arsye që shtrirja hapsinore e Dibrës së Epër të njësohet me Shehrin (Oranikun) e Dibrës e disa fshatra për rreth. keq ka hyrë në përdorim Dibër e Madhe për Shehrin (qytetin) e Dibrës sa që kur pyet një qytetar të Peshkopisë,apo të fshatrave të Dibrës se ku shkon,ai të përgjigjet : në Dibër të Madhe.Por kjo nuk është e drejtë Dibra ka njohur dhe një ndarje tjetër : Topallti dhe Malësi ose Nandë Malet Topallti quhej ajo pjesë e Dibrës që kishte pranuar e njohur sundimin turk,dmth paguante vergji,të dhjeta e xhelp dhe ndonjë herë më të rrallë jepte dhe ushtarë.Në Topallti hynte qyteti i Dibrës, Reka,krahina e Zhupës,Golloborda lindore dhe të gjithë katundet në lindje të rrugës :Koxhaxhik, qyteti i Dibrës,Maqëllarë,Peshkopi,Kastriot. Pjesa tjetër quhej “Malësi”. Malësia ndryshe quhej “Nandë Malet e Dibrës”, të cilët kurr nuk i ka qënë nënshtruar sundimit turk.Malësia kishte një administratë autonome dhe sundohej me ligjin e maleve, që dibranët e moçëm e quanin “Kanuni i Skenderbeut”. Në Malësinë e Dibrës (Nandë Malet) hynin: Reçi,Dardha, Çidhna, Muhurri dhe Luznia në Dibër të Poshtme dhe Gryka e Vogël, Gryka e Madhe, Bulqiza, Katër Grykët në Dibër të Epër.Gjithashtu është quajtur Malësi,dmth hynin në Nandë Malet dhe katundet e Gollobordës Perendimore (Okshtun, Prodan, Zabzun, Sebisht, Borovë, Muglicë, Llëngë).