Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

TREGIMI I HISTORISË NËPËRMJET LETËRSISË

by

Rreth romanit te Laureta Petoshti  “Rikthim në Ventotene” , Tiranë 2012/

Nga Enver Memishaj/

Laureta Petoshati, e njohur sot si përfaqësuese e femrës vlonjate ne fushën e kulturës dhe të artit, ka dalë para botës shqiptare me romanin voluminoz “Rikthim në Ventotene”, dedikuar: “Të gjithë atyre që u persekutuan nga diktaturat” me një parathënie vlerësuese të Dr. Alisa Velaj.

Laureta ka lindur  në qytetin bregdetar të Vlorës dhe është lauruar në Universitetin e Tiranës inxhiniere hidroteknike.

Ka provuar jetën e vështirë të emigrantes në SHBA, por vështirësitë nuk e mposhtën. Atje është një ndër themelueset e shoqatës kulturore –atdhetare “Bijtë e Shqipes” me qendër në Filadelfia, një nga nismëtaret e para për hapjen e shkollës në gjuhën shqipe. Aktiviste e çështjes kombëtare, për lirinë e Kosovës, në demonstrata, në intervista në radio, ABC, në gjuhën italiane. Aktivitetet e shoqatës, por dhe mendimet e idetë e saj i ka pasqyruar në gazetën shqiptaro-amerikane “Illyria”. Në vitin 2005 u kthye në Shqipëri, por vazhdoi korrespodencën me këtë gazetë prestigjioze.

Sot, Laureta është një publiciste e njohur  me botimet në shumë gazeta e revista brenda dhe jashtë vendit si: “Jeta Arbëreshe” dhe “Rrënjët”në Itali, “Ndryshe”, “Nacional”, “Republika, etj., në Shqipëri. Në Vlorë ka qenë fillimisht  gazetare e më pas kryeredaktore e gazetës “Vlora” si dhe gazetare e televizionit Vlora Channel.

Letërsia dhe publicistika kanë qenë dhe mbeten jo vetëm pasion, por edhe në mision të jetës së saj.

Librin e sajë të parë “Perëndesha e Parajsës” e botoi në fillim të vitit 1997 një përmbledhje me poezi.

Laureta është e njohur edhe si përkthyese, njohëse e katër gjuhëve të huaja, ndër të cilat spikasin italishtja dhe anglishtja.  Ka marrë tre çmime të para kombëtare për përkthime të poezive në gjuhën shqipe nga italishtja dhe anglishtja, por dhe nga shqipja në anglisht.

Në vitin 2008 është vlerësuar nga Shoqata  kulturore mbarëkombëtare“Ismail Qemal-Vlora” me titullin “Personalitet i Shquar i Kulturës Mbarëkombëtare”.

Studimi sajë mbi rrymën e re letrare, të lindur në Shqipëri e të quajtur prej saj “Spiralizmi” është botuar në disa gazeta brenda dhe jashtë vendit.

Ka në proces botimi tre libra të tjerë: vëllimin poetik “Spirale”, kritikë letrare dhe arti për autorë bashkëkohore dhe publicistikë e reportazhe.

*       *       *

Romani voluminoz, historiko –letrar, që do të analizojmë, “Rikthim në Ventotene” , është botuar në fund të vitit 2012.

Ndërsa Dante Alighieri flet për personazhe realë që kanë shkuar në ferr për fajet e tyre, Laureta Petoshati në këtë roman flet të dënuarit e ferrit Ventotene se janë atje për motive të larta: për lirinë dhe drejtësinë shoqërore, luftën kundër shtypjes e shfrytëzimit.

Edhe pse romani flet për një shtrirje të madhe kohore në historinë e Shqipërisë, Laureta Petoshati ndalon në vitet e Luftës së Dytë Botërore dhe na njeh me ngjarje dhe personazhe realë që kanë jetuar në ato vite të vështira. Si pikënisje kemi vendlindjen e sajë, qytetin e Vlorës.  Bukuria e romanit qëndron në faktin se autorja nuk merr si pikënisje një personazh të vetëm, por një familje të tërë, familjen Leka, me origjinë nga Mbishkodra, me banim në Vlorë pasi kryetari i familjes Zef Leka, mësues i gjuhës shqipe është emëruar aty, nga Luigj Gurakuqi, dy vjet para Luftës heroike të Vlorës të vitit 1920. Familja e Zefit ishte shuar e tëra, nga shovinizmi serbo-malazez, në mbrojtje të trojeve tona, e kështu Zefi jetim u rrit dhe u edukua nga françeskanët.

Pali, djali i madh i Zefit, i rritur në një mjedis sa atdhetar, po aq edhe fetar, pa dallime raciale e fetare, merr pjesë aktive në demonstratat kundër  pushtimit fashist të Shqipërisë dhe arrestohet.

Pas proceseve gjyqësore ai internohet në ishullin e Ventotene-s në Itali, më pas në kampin e përqendrimit  Arezzo d’Angari e mbas këtij kampi merret nga gjermanët që e shfrytëzojnë atë dhe shumë shqiptarë e italianë për ndërtimet e tyre ushtarake. Pali kudo ku shkon mban të fshehur disa faqe të shkruara me dorë që ia dha një shok i tij shqiptar në Ventotene: Manifesti i Ventotenes, që flet për bashkimin e Europës, u përpilua nga disa intelektualë italianë në bashkëpunim me disa shqiptarë si Llazar Fundo e Stavro Skëndi. Intelektualët shqiptarë u bënë pjesë e debatit, rrahën mendime, por kushtet e vendit të tyre të pushtuar shtronin si detyrë kryesore çlirimin e vendit, vendosjen e demokracisë dhe pastaj realizimin e bashkimit të Europës.  Madje. për arsye të daljes në dritë të Kartës së Atlantikut që fliste për vetëvendosjen e popujve, Llazar Fundo që ishte shoku më i ngushtë në Ventotene i Altiero Spinelli-t që sot quhet si Babai i Europës së Bashkuar, nuk firmosi. Ai e parashikoi i pari atë që do të ndodhte në Kosovë e Çamëri, ndaj jo më kot Isuf Luzaj, që e kishte njohur herët në Francë e më pas në internim në Ventotene e quan “filozofin më të madh që ka pasur raca shqiptare.”

Libri të mbush me informacion të bollshëm, pasi Laureta ka ditur në mënyrë racionale dhe pa e lodhur lexuesin, të nxjerrë nga pluhuri i kohës ngjarje dhe personazhe interesantë dhe na i ka sjellë në ditët tona përmes një origjinaliteti befasues, çka ka shkaktuar një habi të jo të zakonshme për guximin e saj për ti treguar ngjarjet dhe njerëzit që i kanë përbërë ato ashtu siç kanë qenë.

Në Ventotene, Pali njihet me njerëz të tillë që më vonë do të bëheshin drejtues lufte , shteti, e idealesh humaniste si Sandro Pertini, Altiero Spinelli, Eugenio Colorni, Ernesto Rossi, Giorgio Braccialarghe, Luigi Longo, etj. Por ai nëpërmjet rrëfimit dhe kontakteve njihet dhe me shqiptarë të mëdhenj në mendje e vepra, pavarësisht bindjeve politike .

Autorja flet për epokën e fashizmit, nazizmit dhe madje komunizmit stalinist në mënyrë të tillë sa bota bëhet aq e vogël dhe njerëz me kulturë, gjuhë, kombe të ndryshme lidhin miqësi e njihen me njëri-tjetrin nëpërmjet luftës së përbashkët kundër këtyre mortajave të njerëzimit. Këta njerëz të vuajtjeve, zgalemë të lirisë i bashkon qëllimi përbashkët, njohja reciproke, pavarësisht se janë ndryshe nga njeri tjetri nga kultura, historia familjare e kombëtare.

Rëndësia, ose ç`farë të rejash na siell ky roman.

Dr. Alisa Velaj e shpreh idenë kryesore dhe rëndësinë e këtij romani të Laureta Petoshatit me këto fjalë, që janë botuar edhe si parathënie të romanit: “ Të përpiqesh të rindërtosh historinë e një kombi nëpërmjet letërsisë është pa dyshim një akt sa i lartë, po aq dhe tepër i ndërlikuar. Laureta Petoshati ka ditur ta realizojë në mënyrë mjeshtërore të gjith këtë proçes. Romani “Rikthim në Ventotene” është fryt i një pune të lodhëshme, hulumtuese, disavjeçare në lëmin e historisë dhe për më tepër në hulumtimin  dhe gjurmimin e përpjekjeve të intelektualëve shqiptarë të periudhës së Luftës së Dytë Botërore, kryesisht atyre të internuar nga fashizmi në ishujt e Italisë, si pjesë e debatit për përpilimin e dokumentit historik të “Manifestit të Ventotenes”, që do të ishte bërthama e realizimit të ëndrrës së Europës së Bashkuar.

Ky mozaik i jetës shqiptare në bashkëveprim me kombe e popuj të tjerë, për më shumë se një shekull, ngërthen në vetvete dramën e madhe të kombit tonë përgjatë historisë, drama të shkaktuara nga gabimet e politike të kohës kur ndodhin, por edhe drama të shkaktuara nga vetë shqiptarët!

Laureta Petoshati e rimerr këtë temë duke e zhvendosur paralelisht në Ventotene dhe Renicci di Anghiari në Arezzo mes jetës së të internuarve me kombësi të ndryshme dhe në jetën qytetare të Vlorës, ku bashkëjetesa ndërmjet vendasve, italianëve dhe hebrejve ka qënë e shkëlqyer.

Diktatura komuniste në fillimet e sajë përbën një nga analizat më të thella të këtij romani”.

Kështu e përcakton Dr. Velaj idenë e këtij romani.

Po ta lexosh me vëmendje romanin sheh se kemi të bëjmë me një letërsi origjinale që shpreh një kulturë të thellë dhe shumëplanëshe.

Autorja zhbiron pa kompromis dhe i shkon së vërtetës deri në fund duke shfrytëzuar jo vetëm arkiva, libra e kujtime të personazheve historikë, por dhe aftësitë e saj si gazetare investigative dhe këtë të vërtetë mundohet ta japë nëpërmjet një stili tejet origjinal dhe një leksiku që ndërthur si të folurën e përditshme të njerëzve të thjeshtë e deri tek ngjyrat më të stërholluara e filozofike të personazheve të saj.

Vetë përshkrimi i jetës në Ventotene flet për një botë poliedrike dhe për mendje të hapura që përsiatin dhe reflektojnë mbi të ardhmen e tyre, por dhe të kontinentit.

Mbas mbarimit të Luftës së Dytë Botërore të gjithë kthehen në shtëpitë e tyre, ndërsa Pali jo. Historia e kësaj familjeje gërshetohet me jetën e disa familjeve të tjera në Vlorë dhe në Shqipëri dhe autorja i bën një përshkrim të hollësishëm regjimit diktatorial të Enver Hoxhës, që u vendos me dhunë e banja gjaku.

Është një lloj rrëfimi që ka si qëllim kryesor nxjerrjen e të vërtetës historike në maksimumin e mundshëm dhe pikërisht këtë të vërtetë mund ta konsiderojmë si mesazhin e veprës, një mesazh i qartë për të gjithë lexuesit.

Hera-herës nga erudicioni i veprës autorja Laureta Petoshati i drejtohet një lexuesi të zgjedhur pasi kemi një vepër me një informacion të pasur,  kompleks dhe të thellë, të përshkruar hera-herës dhe me realizëm psikologjik.

Në të gjithë librin, në pothuajse të gjitha ngjarjet kemi si shoqërues dhe të pranishëm detin, natyrisht një vlonjate nuk mund ta kuptojë botën pa detin, pa fund e pa anë, siç thoshte Maksim Gorki, ai det që e ka bërë edhe shpirtin e autores të gjerë e të thellë.

Ngjyrat e detit transmetojnë gjendjet shpirtërore të personazheve dhe i japin gjallëri përshkrimit.  Tek deti shihet dashuria për jetën dhe lirinë, hapësira që jep qetësinë dhe lumturinë.

Peizazhe të magjishme, të rrëshqitshme si dritat në ujë, lutje që e lidhin njeriun me Zotin me dashuri, butësi dhe shpresë ku shumëkush mund drithërohet, madje mund të tronditet kur lexon romanin “Rikthim në Ventotene” të shkrimtares vlonjate Laureta Petoshati, e cila di ti thotë gjërat troç dhe pa frikë dhe di ti qëndrojë besnike historisë gërshetuar aq bukur me letërsinë moderne.

*     *     *

Përse, Laureta Petoshati e ka titulluar romanin e sajë  “Rikthim në Ventotene”?

Është rikthim tek ëndrra e vjetër e shqiptarëve për të hyrë në Europën e bashkuar, ëndërr e pasqyruar tek “Manifest i Ventotene-s”, që personazhi kryesor i romanit Pali, e kishte fshehur nga brenda atij xhubi të gjakosur nga plumbat, e që erdhi në Shqipëri pas rënies së diktaturës.

Cili ishte fati, personazheve historik, të të internuarve të Ventotenes?

Autorja  e përmbush edhe këtë kuriozitet të lexuesit me epilogun në fund të librit. Disa nga të internuarit në Ventotene gjatë viteve 1939 – 1943, jepen në fund të këtij shkrimi.

Romani ka afro 600 faqe. Kopertina paraqet statujën e njohur “Rrethi i jetës”, që gjendet në Oslo Suedi e që i jep kuptim përmbajtjes së romanit.  (Wheel of life, Monolith statue, Vigeland Park, Oslo Norvegji)

Disa nga të internuarit në Ventotene, gjatë viteve 1939 – 1943, që janë personazhe të romanit të Laureta Petoshatit “Rikthim në Ventotene”.

Të gjith të dënuar dhe persekutuar nga diktatura komuniste.

1.Llazar Fundo, i rrahur barbarisht dhe i tërhequr pas kalit nga krimineli legjendar Shefqet Peçi, i cili pushkatoi pa gjyq.
2. Stavro Skëndi, u shpallur armik populli nga komunistët, u arratis në Sh.B.A. ku punoi si profesor universiteti.
3. Isuf Luzaj,u shpall armik populli, u arratis Sh.B.A. ku punoi profesor universiteti.
4. Fazlli Frashëri, u pushkatua pa gjyq.
5. Selman Riza, shkencëtar, gjuhëtar i shquar u dënua me burg nga komunistët shqiptar dhe sllavë. U përndoq deri në fund të jetës së tij.
6. Safet Butka, nuk mund të shihte dhe të pranonte luftën vëllavrasëse që shpallën komunistët në vitin 1943,  dhe vrau veten.

7. Izet Bebeziqi, u dënua me burg dhe u përndoq gjatë gjithë jetës.

8. Abaz Ermenji , u shpall armik populli, u arratis në Francë ku punoi si profesor letërsie.
9. Ndue Pali, u pushkatua si antikomunist.
10. Myzafer Pipa, vdiq në tortura pa dalë në gjyq.

11. Sinan Gjoni, u pushkatua me urdhër të Enver Hoxhës.
12. Gani Kryeziu – torturuar e vdekur në burgjet e ish Jugosllavisë nga klika e Tito-Rankoviçit.
13. Hasan Kryeziu – pushkatuar nga klika e Tito-Rankoviçit.
14. Said Kryeziu – arratisur në Itali e pastaj Sh.B.A.
15. Zef Mala – i burgosur dhe i internuar disa herë me urdhër të Enver Hoxhës.
16. Maku Koçi, u dënua  me 30 vjet burg me urdhër të Enver Hoxhës. Nuk mundi të krijojë familje, vdiq në vetmi në një azil pleqsh.
17. Abdurrahman Kreshpa, ende djalë i ri u internua në Ventotene dhe që mbas moshës 20 vjeç është dënuar e burgosur disa herë nga komunistët vlonjatë. Etj…

 

 

GJITONË TË MIRË, QË TË SHTOJNË JETËN

by

Nga Luan Çipi/

Banoj familjarisht në Bllokun nr.9 Tiranë, në Rrugën Mine Peza, në godinën 17, me nëntë kate, të ndërtuar vitet e “Tranzicionit”. Erdha këtu, pa i mbushur të 65 vitet dhe pas një jave, ende pa u rehatuar, mu desh të beja një ceremoni të thjeshte vitlindje, ku ftova vetëm vëllezërit dhe motrat e mia, shoqëruar me bashkëshortët, që për fat atëherë ishin të gjithë shëndosh e mirë. Apartamenti ynë është në katin e gjashtë dhe ditëlindjen e festuam duke u ngjitur me vështirësi shkallëve të pashtruara. Komshinjtë tanë të katit, erdhën pak muaj më vonë, njëri pas tjetrit, kur ndërtimi i godinës  u kompletua, shkallët u plotësuan me pllaka e parmakë dhe u vu në përdorim ashensori. Tani, 15 vjet më vonë, kati ynë gjallon. Ne jemi bërë si një familje e madhe dhe në të katër apartamentet e katit tonë çdo gëzim, hidhërim, mandej dhe ngjarjet e rëndomta, përjetohen bashkërisht.

Familjet e katit tonë të gjashtë janë me origjinë nga rrethe të ndryshme të vendit: Më i moshuari, pas meje, është instrumentisti i laureuar në Çeki, pjesëtari i orkestrave prestigjioze të kryeqytetit, Përmetari i urtë e gazmor, Kristofor Qori, që i thërresin të gjithë shkurt, profesor Fori.  Ai gjithë ditën këndon, fishkëllen dhe nxjerr britma gazmore. I shkurtër e topolak, i lëvizshëm më këmbë, po më shumë me biçikletë, kur shkonte në punë në Orkestrën e Radio Tiranës, apo në Orkestrën Simfonike; kur i duhej të merrej me nxënësit e tij muzikantë, të përhapur në lagjet e Tiranës për mësim solfezhi, që tek tuk i mban ende, edhe pse ka 5 vjet që ka dalë në pension. Banorët e pallatit e zgjodhën njëzëri Forin si Kryeplak dhe atij tashmë i është besuar administrimi dhe zgjidhja e problemeve të përbashkëta të 35 familjeve të Pallatit. Gruaja e tij, Silvana, me origjinë Kolonjare, është financiere dhe punon ende në një firmë të rëndësishme farmaceutike. “Vana”, po kaq e urtë dhe dashamirëse, pret e përcjell me shumë dashuri dhe është e gatshme për të ndihmuar këdo, jo vetëm motrat dhe vëllain e saj këtu në Tiranë, farefisin në Përmetin dhe Kolonjën e largët dhe për më tepër, familjarët e katit. Familja Silvana-Kristofor kanë dy vajza të martuara njëra me 3 djem dhe tjetra me 2 djem, po që janë larg, në Kosovë dhe në Amerikë. Ato, vajza të denja të prindërve të mirë, vijnë në Tiranë, ose shpesh ftojnë prindërit pranë familjeve të tyre, ndërsa disa herë në javë, bisedojnë e ndajnë halle e gëzime nëpërmjet telefonit dhe kompjuterit, në skajp, apo fejsbuk.

Pas Foros në moshë, vjenë Mani. Ky është gjitoni tjetër i artë, piloti i shquar, Shefi i Skuadriljes se Helikopterëve të Emergjencës Shëndetësore të Shqipërisë, nënkolonel Osman Kushta, me origjinë nga Quksi i Librazhdit, tani edhe ai pensionist. Ai ka dy djem të mrekullueshëm. Nuk e di arsyen e saktë, po unë prej kohësh kam pasur konsideratë të veçantë për aviatorët, si kontingjente elitare të zgjedhur midis bijve më të mirë të vendit, trima sypatrembur dhe njerëz të çiltër, të zgjuar dhe studioz. Respektin ma kanë shtuar me shkrimet dhe qëndrimet e tyre, dy miq interneti, pilotet shkrimtarë Riza Lahi dhe Agim Bacelli. Nuk e mendoja se në vitin 1999 do bëhesha komshi me pilotin Osman Kushta. Atë e kisha njohur para gati dy vjetësh, kur në breshërinë e automatikëve, uli Helikopterin e tij në qytetin e Selenicës (ku unë isha i punësuar), në një aksion emergjence. Më pas dëgjova ngjarje të rralla trimërie në shpëtim të viktimave nga inondatat, tërmetet dhe aksidentet. Osman Kushta, pak më i gjatë  dhe më i ri se Kristofori, dallohet për fizikun e tij sportiv e të fuqishëm, po si karakter ka te njëjtat tipare: Gjithnjë dashamirës, i qeshur dhe optimist. Nga ana tjetër ai ka dhunti të veprimeve praktike, angazhohet gjerësisht në punët e familjes dhe për edukimin e dy djemve te tij dhe është lexues tepër i zellshëm i librave, i lundrimit në internet dhe njohës i disa gjuhëve. Gruaja e tij Sllavica është ekonomiste me shumë përvojë dhe ajo që na lidhi edhe me shume, është nëna e saj, vlonjatja Aliqi Kedhi. Aliqi dhe gruaja ime, Hanëmja, edhe ajo vlonjate, lidhen jo vetëm nga tre kafetë që pinë çdo ditë, po edhe nga kujtimet e shumta të përbashkëta, aq sa kur numërojnë lidhjet dhe njohjet e hershme, duket sikur përtërihen dhe gjenden bash në lagjet e hershme të Vlorës, Muradie, Vrenez, Varosh, Karabash dhe Çerekçi.

Kryefamiljari i trete i katit tonë është ekonomisti agrar, Sokol Hajro, me origjinë nga fshati Bashaj i rrethit të Kolonjës, (pinjoll i një familjeje patriote me tre dëshmorë të Luftës Nacional-Çlirimtare). Kur erdhi për banim në katin tonë ai dukej i afruar dhe buzagaz dhe sikur nuk e çorodiste pozicioni i deputetit. I tillë ngeli deri në fund dhe ne, pasi e njohëm edhe më mirë, nuk u çuditëm kur p.sh. morëm vesh, se qeskat tona të plehrave nga korridori i merrte ai, apo gruaja e tij dhe i hidhte në kazan te rruga, bashkë me të tijat. Kështu, ndofta edhe më e afruar dhe më entuziaste, ishte dhe bashkëshortja e tij, kolonjarja Arta edhe ajo ekonomiste, njohur dhe dashuruar me Sokolin, qysh në auditorët e Universitetit Bujqësor. Ata tani kanë dy fëmijë djalë dhe vajzë dhe jetojnë në harmoni e të gëzuar, të angazhuar suksesshëm si menaxher e financier në firma private prestigjioze.

Marrëdhëniet me gjitonët u bënë aq të afërta, sa shpejt dyert mbaheshin hapur dhe vizitat bëheshin pa telefonata dhe njoftime paraprake. Filluam të këmbejmë pije dhe ushqime dhe të bëhemi pjesëtar në çdo ngjarje familjare. Për mua dhe gruan time, duke i pasur fëmijët tanë të tre të larguar në emigracion në Kanada, Amerikë e Holandë, pa asnjë nip dhe asnjë mbesë pranë, gjitonët tanë na kthyen gëzimin dhe optimizmin dhe na përtërinë jetën.

Ja se ç’më ndodhi me rastin e Vitit te Ri, në datën 2 Janar 2013. Pasi dëgjova trokitjet në portë dhe e hapa shpejt atë, pash se ishin dy çiftet gazmore të familjeve Kushta dhe Hajro, gjitonët tanë më të afërt. Përshëndeta i gëzuar mysafiret dhe i ftova në dhomën e pritjes: Ata, u futën në shtëpinë tonë, së bashku me atmosferën e tyre gazmore dhe nisën nga përshëndetjet me urime për Vitin e Ri, duke na pyetur për shëndetin dhe se si e kaluam mbrëmjen e vitit të vjetër dhe ditën e parë te vitit të ri.  Ata e dinin fare mirë se ishim vetëm, unë dhe ime shoqe, Hanëmja, në shtëpi dhe se dy vajzat tona dhe djali me familjet e tyre, janë emigrantë dhe larg nesh: në Kanada, Amerikë e Holandë. Pasi ndërruam përshëndetjet dhe urimet dhe pasi konsuamuam qerasjet e rastit dhe me këto kaloi do kohë, me që ishte vaktë darke, unë u propozova miqve të shtronim tavolinën dhe të kalonim bashkërisht disa orë. I konsideroja këta gjitonë të mirë si bijtë tanë, në kushtet që ata tanët, ishin tepër larg. Miqtë nuk pranuan dhe u ngritën për të dalë. Njeri prej tyre, kolonjari Sokol Hajro, aty për aty mori  një vendim të shpejtë, nga ato që burojnë shpesh prej shpirtit të tij bujar dhe tha si me komandë: “Ejani të katër nga unë, se e kam qengjin gati e të pjekur për merak, ndërsa kam dhe çdo gjë tjetër të nevojshme, për një darkë të bollshme, si pastërma Korçe, sallata, ullinj dhe fasule pllaqi, si dhe me tepri raki Skrapari, verë Përmeti dhe birrë Gjermanie.

– Shko Arta, porositi prerë, Sokol Hajrua, gruan e tij dhe na fto për darkë edhe çiftin tjetër të katit, Kristoforin e Silvanën, që kështu të bëhemi bashkë e të gëzojmë të gjithë!

Në atë natën e dytë të Vitit të Ri 2013, në katin e gjashtë të ndërtesës me nëntë kate të Bllokut Nëntë të Kryeqytetit u bënë bashkë komshinjtë: Sokol dhe Arta Hajro, nga  Kolonja, Osman Kushta nga Quksi i Librazhdit, Sllavica Kushta (Fero) nga Vlora, Luan e Haneme Çipi nga Vlora dhe  Kristofor e Silvana Qori, respektivisht nga Përmeti dhe Kolonja, banues në Tiranë në të njëjtin kat, prej gati 15 vjetësh. Dhe thonë se “në Tiranën Metropol nuk e njeh gjitoni-gjitonin?!”. Ja që ndodh edhe kështu: Jo vetëm që e njeh nga afër, po ndajnë bashkë të mirë e të keqe. Kjo, në këtë rast nuk është ngjarja e parë dhe e vetme, po e përsëritur në dhjetëra herë. Në këtë rast secili zgjodhi pijen e preferuar, mbushi gotën plot dhe seleksionoi asortimentet e preferuara të mezeve dhe gjellëve të sjella aty nga të katër familjet solidare. Pa, nisën dollitë, shëndetet dhe mirësitë. Koli, i zoti i shtëpisë,  u vendos në rolin e dollibashit, si të ishte “për midis Kolonjës”. Nuk u përjashtua nga kujtesa askush: Prindër të gjallë e të vdekur dhe fëmijët aty pranë, apo të mërguar. Radha kaloi te të gjithë, me dolli, sipas traditës Shqiptare. Pastaj nisi kënga Kolonjare, Përmetare e Vlonjate, Korçare e Shkodrane, Labe e qytetare. Po sa bukur harmonizoheshin zërat. Sokol Hajrua takoi të ishte një tenor i intonuar dhe njohës i  mirë i këngëve Kolonjare e Korçare, Kristofori, dihet e njihet si muzikant profesionist, ndërsa piloti Osman Kushta, i rritur për midis një shoqërie vitale fluturuesish, u shfaq i harmonizuar në të gjitha meloditë e deri hedhës merakli i këngëve Labe.  Nuk ngelën jashtë këngës dhe ahengut edhe gratë tona gazmore e zëëmbla.

Kaluan orët shpejt deri në mesnatë dhe kjo darkë e gëzueshme për ne do ngelet e pashlyerën kujtesë, me besimin se ditë më të mira do vijnë dhe se Tirana jonë e bukur dhe mbarë Shqipëria, në këtë Vit të Ri, do bëhen edhe më kompakte (bëhej iluzion për zgjedhjet e ardhshme parlamentare).

Po, kulmi i mirësjelljes dhe i gjitonisë brilante, që u bë edhe shkak i këtij reportazhi, ishte pritja në këto ditë të fund Tetorit 2013, kur ne, “Çifti Çipi”, u kthyem pas pushimeve të gjata verore nga qyteti i Vlorës dhe na u desh të “përballonim” surpriza dhe ngjarje fare të papritura, përkëdhelëse dhe humane, që na shtuan  vitet e jetës së pleqërisë së vonuar: Përjashtuar gëzimit dhe entuziazmit mikpritës të shprehur nga të tre familjet komshije, ato kishin menduar dhe realizuan veprime konkrete, të denja për një motër, vëlla, apo trashëgimtar:

Koli dhe Arta na dhuruan mobiliet e një dhome komplet, (se ata e rinovuan të tyre), Mani dhe Sllava e patinuan dhe e lyen  me bojëra cilësisht dhe bukur dhomën tonë dhe Vana me Foron na sollën, (sipas rekomandimit mjekësor për moshën e tretë) vaksinat antigrip.

Dhe, unë që e kam pasion kompjuterin dhe lundroj disa orë në ditë internetit, e quajta detyrë t’u njihja juve, lexues të dashur dhe bijë e nipër, me gjitonët e mi, me ata që të shtojnë vitet e pleqërisë së lumtur, si t’i kisha vëllezër gjaku, duke u ngelur atyre mirënjohës ndër breza.

Tiranë, më 5 Nëntor 2013

 

DY GUVERNATORË – DY VARRMIHËS NË SHQIPËRI

by

Nga Rasim  Bebo/ Addison- Çikago /

I pari, Miladin Popoviç, i heroizuar dy herё nga Tito me titullin “Hero i Popujve tё Jugosllavisё” bashkë me shokun e tij, Dushan Mugosha, janё themeluesit e PKSH tё dёrguar nga Tito nё 8 nёntor 1941.

Nёn drejtimin e tyre, këta dy armiq tё Shqipёrisё  siguruan udhёheqjen e PKSH dhe e pёrdorёn atё pёr qёllimet e tyre. Pёrçarja e vendit tonё, lufta e egёr e klasave, dhuna, krimi dhe terrori ёshtё fara qё mbolli Miladini dhe Mugosha, frytet e hidhura tё sё cilёs, shqiptarёt po i shijojnё edhe sot.

Guvernatori i dytё ёshtё prifti Anastas Janullatos me lakeun, Vangjel Dule. Pёr tё cilёt do tё flasim mё poshtё.

Qё nё fillim organizatorёt jugosllavё u kujdesёn t’i japin drejtimin proserb partisё qё krijuan, duke e veshur atё me petkat e “internacionalizmit proletar, qё ishte baza e doktrinёs komuniste. Qё nё themelim PK dilte nё arenёn politike si njё forcё antishqiptare,  që i pёrkiste shtrirjes territoriale, bashkimit tё trevave kombёtare me Jugosllavinë

PK e mbёshtjellё nё shpёrgenjtё e Beogradit komunist, mori qё nё fillim trajtat e njё force politike nё tё cilёn mbizotёronin kurthet, pabesitё, intrigat, e krimet… E keqia e madhe ishte se propaganda e saj, e gatuar nё guzhinat mё tё persosura tё botёs sllave, gjente tokё për tё punuar, të rinjtë e painformuar dhe shtresa të tjera të pazhvilluara.

Nga studjuesi G. Llojdia lexojmë: “Cili ishte roli i tyre nё themel Dushan Mugosha dhe Miladin Popoviçi etj pёrbёnin: Shtytjen, krijuesin, udhёheqesit, Komandantёt e vёrtetё PK.

Roli i tyre nё themel tё kesaj qelize.

          Zhdukën mosmarrёveshjet, vendosёn disiplinёn, bёnё mbledhjet, emëruan komandantёt, ata organizuan, ata urdhёruan, ata shtynё tё krijohej ushtria Nac-Cl.

Me t’u formuar brigada e parё sulmuese, Dushan Mugosha shkoi kёshilltar pranё Mehmet Shehut. Cili ishte qёllimi i tij?: Urdhёrues, dhe shtytёs pёr vёllavrasjen me BALLIN KOMBЁTAR.

Dushan Mugosha caktoi Enver Hoxhen komandant tё ushtrisё Nac-Cl.

Dushan Mugosha propozoi emërimin e Mehmet Shehut Komandant tё Divizionit tё parё.

Enveri, Hysniu, Mehmeti, adhuronin si perёndi jugosllavёt: “Na dhatё dorёn na mёsuat, na ngritёt si foshnja nёnёn e na bёtё tё jemi nё gjёndje tё ecim me kёmbёt tona, me njё Komitet Qёndror tonin, me njё organizatё tonёn, me njё vijё tonёn, tё njohur dhe tё aprovuar nga Internacionalja Komuniste. Dhe kemi besim tё plotё si neve komunistёt ashtu edhe populli mbarё se Partia e jonё koministe ёshtё nё gjёndje qё tё drejtojё popullin drejt objektivit final”.(1).

Enver!, i thotё “Shefi” duhet tё keshё parasysh: Kur nuk ke armiq pёr tё gjykuar, duhet tё krijosh armiq nё grupe ose individ, qoftё ky edhe i  afёrmi tёnd kur e do puna, pёr ta patur pushtetin tё fortё.

Ishin shumё shqiptarё, komunistë, apo antikomunistë, qё me urdhёr tё bandёs terroriste tё Enver Hoxhёs, Mehmet Shehut Hysni Kapos, Kadri Azbiut u vranё nё prita, u vranё pas betejave me njё plumb pas shpine, apo nё rrethana tё tjera, qё u humbi varri pёrgjithmonё dhe qё u mbuluan me pluhurin e harresёs.

Zbulohet pas 64 vjetёve proçesvёrbali i “MUKJES”

Nga studiuesi Armand Jonuzi “…Si njё nga ngjarjet mё tё errёta, sё fundi ndriçohet nga njё dokument autentik i nxjerrё nga arkivat kombёtare, proçesverbali tё marrёveshjes  sё bёrё me 26  korrik 1943,  tё nёnshkruar “ad referendum”… U zgjodh kryesia e mbledhjes me kryetar Thoma Orollogai dhe sekretar Mustafa Gjynishi.

Mbledhja pёrbёhej nga 24 antarё dhe secila force politike pёrbёhej me nga 12 antarё. Pasqyroheshin figurat mё tё njohura dhe me reputacion. Fronti Nac. CL. i pёrbёrё: Myslim Peza, Abaz Kupi, Mustafa Gjynishi, Ymer Dishnica etj. Pёrfaqёsuesit e BALLIT KOMBЁTAR nga: Hasan Dosti, Mit’hat Frasheri, Hysni Lepenica, Isuf Luzaj etj.

Proçesverbal i mbledhjes sё MUKJES me 1 gusht 1943 pёrmban: “…Luftё pёr njё Shqipёri indipendente dhe pёr zbatimin e parimit tё njohur universalisht e tё garantuar nga Karta e Atllantikut tё vendosjes sё popujve, pёr njё Shqipëri etnike”.

MUKJA ISHTE NJЁ PARLAMENT PLURALIST NЁ KOHЁ LUFTE.

Fundi tragjik i mbledhjes. Pas 6 ditё të dilemёs sё Enver Hoxhёs, u dha urdhёri i prerё i guvernatorit Miladin, tё refuzohej mbledhjen e MUKJES, duke e hedhur nё koshin e plehrave. PK e paditi Ballin Kombёtar si njё organizatё “fashiste” dhe “tradhёtare”. Po ato ditё vritet pas shpine Mustafa Gjynishi. (2).

Kёshtu Enver Hoxha doli më serb se serbёt e guvernatorit Miladin duke mohuar shqipёrin etnike.

Po të pyesje pёr Kosovën dhe Çamёrinë se çfarё do tё bёhen  pas luftёs? Patjetёr do tё haje plumbin pas kokёs.

Njё ngjarje e dhimbёshme: Nё Devoll, partizanёt zunё 14 ballistё rob, 13 i pushkatuan, ndёrsa tё fundit e masakroi Dushan Mugosha. Devolliun Ali Lymi, djaloshin tё pafajshёm, sёpari Dushani urdhёroi ta qёllonin 12 herё me dru. Pastaj xhelati Dushan, i theu kёmbёt, e torturroi nё organet seksuale, derisa humbi ndjenjat dhe mё vonё, me majё tё thikёs i çau kёrcin e majtё, i shoi singaren nё sy, dhe mё nё fund trupin pa jetё e qёlloi dy herё nё kokё. I gjithё ky ritual kriminal, u krye nё prani tё Tahir Kadaresё e tё partizanёve të tjerë, dhe kur njё i pranishёm e pyeti se ç’farë kishte bёrё?…  Dushani iu pёrgjigj: “Besa kurgja”. Po kёtyre devollinjve, kёshtu duhet t’u bёsh, se tё gjithё janё nacionalista. (“Libri i Zi…” f. 594).

Kur ikёm nga Shqipёria, tregon Prof. Isuf Luzaj,  ishim 118 profesorё, tani jemi gjallё unё dhe Abas Ermenji. (“Shqptarёt e amerikёs”, bot. 2003, f. 195).

ÇAMЁRISЁ i mohuan përkrahjen:

Nё njё letёr qё Nuri Dino i dёrgonte, me 21 shkurt 1944, Shefqet Peçit, konstatonte se nё Greqi po bёheshin pёrpjekje pёr bashkimin e dy forcave kryesore politike tё EAM dhe EDES, me synimin qё “grekёt tё shkatёrrojnё Shqipёrinё nёn maskёn komuniste…” Ai bёn thirje pёr ndihmё. Por u mohua ndihma. (4).

Mё datёn 25 nёntor 1943, deri mё 4 janar 1944, batalioni “Çamёria” sё bashku me forcat territoriale, i shkoi pёr ndihmё tё partizanёve grekё tё regjimentit tё XV-ELASIT, që komandoheshin nga Haki Rushiti, jasht territorit tё Çamёrisё. Ndёrsa batalionit tё Çamёrisё nё Çamёri ju mohua ndihma.

Nё dy masakrat tё njёpasnjёshme, e 27 qershorit 1944 dhe e 13 marsit 1945, Çamërisë nuk i shkoi asnjё ndihmё, por ula nёn masakrёn zerviste, ku u vranё, u therёn, u pёrdhunuan dhe sёfundi u dёbuan. Kjo ishtё detyra e guvernatorit Miladin dhe e tradhёtarit me damkё Enver Hoxhёs.

Jorgo Margaritis shkruan: (Enver Hoxha) “Fronti Çlirimtar i Shqipёrisё, nuk pranoi tё vazhdonte raprezalje nё kurriz tё minoritetit grek nё Shqipёri. Nё kundёrshtim tё praktikave tё vazhdueshme ballkanike, gjaku nuk u shpёrblye me gjak dhe dёbimi nuk u shpёrblye me dёbim…”  (5).

Nё Kosovё vepronte kosovari trim Shaban Polluzha, me mbi 40.000 forca nacionaliste. Sёrbёt e kishin tё pamundur pushtimin e saj.  Enver Hoxha dёrgoi divizionin e komanduar nga Ramiz Alia nё Kosovё. Kёshtu forcat nacionaliste dorёzoheshin te partizanёt shqiptarё “vёllai te vёllaj” dhe keta ua dorёzonin serbo-malazezёve, të cilët, tё arestuarit me mijёra vetё i masakruan nё Tivar. Tradhёti e madhe.

Kush e vrau Miladin Popoviçin?

E vёrteta historike: Miladin Popoviçi u vra nё fillim tё vitit 1945, si hakmarrje politike pёr Kosovёn nga nacionalisti i shquar gjakovar Haki Taha. “Gazeta Shqiptare” (6).

Enver Hoxha, i pangopur siç ishte nё fushёn e krimit, nuk e kishte pёr gjё tё kryente edhe disa krime tё tjera, pёr tё larё krimin e mёparshёm, e thёnё shkurt ai kёrkonte tё lante gjakun me gjak. Pasi kryente krime tё shumta me dorёn e kriminelёve tё inkuadruar nё sigurim, vriste edhe vetё kriminelёt qё i kishin shёrbyer. Pas krimeve tё viteve 1947-1948 nga Koçi Xoxe dhe shokёve tё tij, i vinte radha vete Koçi Xoxes, pёr t’u bёrё objekt i krimit. Pohim i Koçi Xoxes nё proçesin gjyqësor: “Kurdoherё kam vepruar me porosi dhe miratim tё Enver Hoxhёs.” (7).

Porositë e guvernatorit Miladin, ai i zbatoi gjatё gjithё jetёs sё tij, duke krijuar grupe armiqёsh njёri pas tjetrit dhe sidomos kundra klerit katolik u suall nё mёnyre katastrofale.

Guvernatori i dytë, Prifti Anastas Janullatos. Koloneli i asfalise greke. U mirёprit nga presidenti i Shqipёrisё Ramiz Alia, Fatos Nano, Sali Berisha dhe me pёrzёmёrsi nga Sabri Godo.

Prof. Dr. Eshref Ymeri shkruan: “Janullatosi ёshtё guvernatori faktik nё Shqipёri i shovenizmit grekokaragjoz, kurse qeveritё shqiptare qё hipin e zbresin nga pushteti nё Tiranё nuk janё gjё tjetёr, veçse njё turmё kukullash tё fёlliqura qё na kanё nxirё dhe po vazhdojnё tё na nxijnё faqen para opinionit ndёrkobёtar…”. (8).

Kur dihet qё lista e toponimeve greke pёr t’u miratuar, jo vetёm qё ёshtё paraqitur nё O.K.B.-se nga ana e Greqisё dhe aspak Shqipёrisё por, nga ana tjetër, gjithnjё sipas ministrit tonё tё jashtёm, ka marrё edhe fuqi ligjore, duke pohuar se fjala Çamёri nuk egzistoka. Po pse jemi druajtur ne dhe vazhdojmё tё druhemi, tia paraqesim kёrkesёn tonё gjithashtu O.K.B.-sё ?!

Shteti grek nёpёrmjet drejtuesve tё tij nuk pranon asnjё ballafaqim historik shkencor lidhur me problemin çam.  (9).

Duke u nisur sa mё sipёr, Evangjelos Venizellos deklaroi nё Tiranё se ai nuk e njeh çёshtjen çame. Ka tё drejtё tё thotё se nuk egziston Çamёria pёr ata dhe pikërisht pёr kёtё arsye kthehen çamёt nga kufiri, se kanё tё shkruar vendlindjen nё Çamёri. Tradhёtia e qeveris Shqiptare qendron te Rezoluta Çame mbeti e pa pёrcjellё deri sot e 70 vjet mё parё. Janullatosi i sotёm me Miladinin e djeshëm, janё si dy pika uji, armiq tё kombit Shqiptar.

Tallen qeveritё PD dhe PS, e kemi ose nuk e kemi tё miratuar Rezolutёn Çame, ose nuk e bёjmё dotё as regjistrimin nё Fletoren  zyrtare, Rezolutёn e çёshtjes Çame se acarrohen maredhёniet me grekun.

Kryeministri Edi Rama ka botuar nё Fletoren Zyrtare rezoluten e Çёshtjes Çame nё kёmbim tё votave tё pesё deputetёve tё PDIU pёr reformat e saj. Dihet se botimi Rezolutёs Çame nё Fletoren zyrtare, tani nuk ka asnjё vleftё, kjo ёshtё thjesht njё tallje pёr tё mashtruar deputetёt Çamë, tё cilet edhe kёta e kanё shkёmbyer çёshtjen e Çamёrisё me pushteti politik dhe pёrfitimet e tjera personale e klanore. Akoma nuk njihet juridikisht çёshtja çame, nga presioni politik tё shtetit grek. Nёnvizon Dr. Sulejman Abazi.

Flitet pёr Traktatin e Miqёsisё, dhe tё bashkёpunimit midis Shqipёrisё dhe Greqisё dhe nga ana tjetёr krekosen duke thёnё se rruga e juaj pёr nё Evrope kalon nga Athina. Prandaj plotёsoni kёrkesat e Athinёs…

Prof. Dr Eshrefi fshikullon: “Prandaj mos bёni asnjё naze pёr plotёsimin e kёrkesave tё Athinёs, siç janё kufiri detar, mohimi i çёshtjes çame, mosprekja e çёshtjes sё ligjit tё luftёs, heshtja pёr mosnjohjen e kufirit tokёsor me Shqipёrinё nga ana e Greqis, krijimi i komisionit tё varrezave pёr ushtarёt grekё, ngritja e vorrezave tё reja, pёrjetёsimi i pushtimit tё kishёs ortodokse dikur shqiptare prej kishёs ortodokse greke, avancimi i tё drejtave tё minoritetit grek etj”.  (10).

Pozita çame sot, do tё ishte më e vendosur, kur u zgjodhёn 5 deputë, u krijua njё grup parlamentar, u betuan pёr çёshtjen çame dhe kёta heshtën, nё vend tё kёrkonin me ngulm ose tё largoheshin nga Palamenti, siç kanё deklaruar mё parё, me kusht tё aprovohej Rezoluta Çame. E aprovuar nga parlamenti dhe e nisur nga qeveria se bashku me dosjen e materialeve tё arkivuar nga 5 marsi 1913 deri nё 13 prill tё 1945, tё pasqyruara poshtёrsitё greke dhe t’u dёrguar O.K.B.-sё, B.E. dhe Kongresit Amerikan. Kjo do tё ishte si ombrellё kundër rezolutёs greke dhe lobit greko-amerikan. Atёherё do tё dёgjohej zёri i Tahir Muhedinit, pёr tё krijuar lobing nё Kongresin Amerikan ose Shpёtim Idrizit me studion juridike nё Angli e me pjesёmarrjen e tyre nё Washington.

Zotёrinjtё Artur Vrekaj nё Worcester, MA SHBA dhe Hyqmet Zane nё Elbasan Shqipёri, shkruajnë: Bukur dhe mirё, por greku asgjë nuk do tё dёgjojё, se ai mbrohet nga Rezoluta greke qё ёshtё bёrё e njohur nё arrenёn ndёrkombёtare, se Çamёria nuk egziton,  e dёrguar kjo qysh para 10 vjetёve O.B.S-sё dhe B.E. Me grekun nuk bёhet dialog se nuk tё pranon tё bisedosh pёr çёshtjen çame, se ai e ka ligjёruar inegzistencёn e Çamёrisё. Prandaj ai tregon muskujt dhe i shtohet oreksi, siç e shpjegon mё lartё Z. Ymeri. Sot duhet drejtuar kundёr grupit parlamentar çam, se vetёm atje ёshtё vendi pёr tё plotёsuar aspiratёn çame, nё njё parlament dhe qeveri qё u njehsua me qëndrime antishqiptare tё Athinёs zyrtare, por edhe tё Tiranёs Zyrtare.

Guveratori Janullatos po kthen në grekë, jo vetёm tё gjallet, por edhe tё vdekurit, eshtrat dhe varret e tё cilёvё po ndёrrojnё kombёsi dhe po kthehen nё sinore tё helenizmit trojet tona amtare.

 

Referenca

1. Studjuesi Gezim Llojdija,  “Forumi” 6-11-2010

2. Studjuesi Armand Jonuzi, Zulohet pas 64 vjeteve.

3. Stephane cutoirs, “Libri i Zi i komunizmit”, f. 594.

4. Beqir Meta, “Tragjedia çame”,  f. 69.

5. Jorgo Margaritis, “Bashkepatriote…”, f. 147.

6. Take Gega, internet “Kushe vrau Miladinin” 12-11-2008.

7. Gazeta “Ilyria”, 21 korrik 2006, f. 27.

8. Prof. Dr. Eshref Ymeri, “Janullatosi guvernator grek në Tirane.

9. Mergim Korca, “Çameria zhduket nga harta e Greqisë”.

10.Prof. Dr. Eshref Ymeri, “Ministri i jashtëm grek”, 12-11-2013

Rasim  Bebo  Addison Çikago nentor2013.

 

 

Leximi dhe familjarizimi me poezine

by

Shkruan: MSC Ermelinda KASHAHU*/

Njohja ime me prof.Sali Bytycin ka qenë krejtësisht rastësore, ku për here  të parë jemi takuar në qytetin tim të Gjirokastrës dhe në takimin e parë më la mbresat e një njeriu kureshtar dhe ambicioz. Padyshim që u trondita nga një njeri që përmban nje  gjenialitet ballkanik, gati sa për një moment e fajësova kohën edhe pse të gjithë ecim mbi baltë dhe humbasim në orbitë.Ndonjëherë e fajësoj kohën për fatin që ndjek njerinë. Pasi kisha lexuar për të, desha të njoh me shume  poetin, e bindur se lidhja e brendshme e imja do më pajtonte natyrshëm me formën njerëzore dhe artistike të njeriut që krijon. Mesaduket, gjërat që të zgjon leximi janë një copëz e thjeshtë, por e besueshme letrare. Që rroba poetike të ketë një pamje të thjeshtë, por të pranueshme, kjo duket tej e tej vëllimit edhe pse në këtë rrobë ka disa përshkënditje teminash. Ndodh ndonjëherë që në qerre me mjegull të udhëtojmë të gjithë pa e ditur. E shesim vuajtjen a e blejmë, ky është sunduku i brengës së kyçur.

Ndoshta kjo qe dhe arsyeja që unë iu futa detit me këmbë, pasi prof.Saliu s’është vetëm emri i poetit të vargut  të qëndisur me merakun e nuses për pajën e saj, s’është vetëm miku i këndshëm që di seç thotë me penën e matur. Poet që nuk u thye dhe që drita jeshile iu hap shumë vonë. Gëllltiti ajzbergët që i rënduan në stomak, si gurët e ujkut të përrallës në menunë e përhershme dhe që sot me ekicët e vegjël thërrmoi ajzbergët e fjalëve. Mu desh ta lexoja dhe ta ristudioja krejt shkrimtarinë e tij, të shihja se farë shpreh vargu i tij lapidar apo kredoja e tij krijuese. Dhe u binda.Nuk ka poet tjetër që t’i qaset bindshëm këtij përcaktimi: “ Energjia e pashtershme kërkon terren” “Laboratori krijues dhe gjigant i autorit me të vërtetë shte një perlë  nga më vepruesit dhe më prodhimtarët në tërë këto vite. Por personalisht vlerësoj, kohën dhe durimin e poetit ku paraqet interes njohja e këtyre vlerësimeve, ballafaqimi i tyre me atë që është për ne sot, kthimi te poezia.Poezia e tij është e kalibrit europian, një poet guximtar, i talentuar, me një mjeshtëri që ne shqiptarëve na mungon.

Vargjet flasin për një men uri të adhurueshme dhe brilante. Që të mbërrinte deri këtu, patjetër që autori ka bërë shumë rrugë. Patjetër është lodhur pas hapit të rëndë të pleqve dhe e ka lehtësuar barrën shekullore duke hedhur në letër maturinë e tij, patjetër është lodhur dhe pastaj është lodhur, si njeriu me dallgën dhe fati me shkëmbin. Vargjet më zgjojnë emocione shpirtërore dhe ky libër e vendos autorin në krye të odës si një kuvendar që di të bëjë biseda të holla. Duke qenë intelektual por dhe një vëzhgues i mprehtë i jetës, si një bletë e re që të kujton Thimi Mitkon, arrin me sukses të dalë para lexuesve, bindshëm, plot bujari e talent gjeniu, dhe kjo i lë hapur dritësoret e pallatit të poezisë ku epokat do t  hyjnë natyrshëm, pa rrëzuar asnjë orendi. Mesaduket, trajtimi i mjaft kategorive të përjetshme si : dashuria, vdekja, familja, qëndrimi ndaj shoqërisë, etj, e parapëlqente këtë lloj ndërtimi letrar. Pa ekzagjerim, themelet e këtij libri kanë frymën e kohës dhe mua më kujtojnë themelet Deradiane. Bota e brendshme plot delikatesë përshkruhet me luhatjet dhe dridhjet më të holla, si një krijues që nuk mban gjë tjetër mbi supe, ve se pelerinën e poetit me stilin hijerëndë të barokut dhe ndjeshmërinë e hollë romantike, përthyen melankolinë dhe dëshpërimin e poezisë së kohës, e cila përcjell fatin e njeriut përballë kështjellave të ideologjive dhe teknikave të cilat kishin marrë vrull të frikshëm gjatë asaj kohe.

Interesant. Më kujtohet një poezi nga Lasgush Poradecit ku përcillej një klithmë torturuese e njeriut të vetmuar në fillim shekulli, që kërkonte të largonte errësirën pa adresë universale, që po e mbyllte atë si pellgu i zi.             Citoj…Folmë mik /se dua të dëgjoj zë njeriu / dua ta ndiej veten të gjallë/ A do mbajë shumë ky zi/ kjo natë a ka të sosur/ apo jemi në atë natë pa mëngjes ? Heshtje të tilla,  kaq  të gjata, kanë dhe një lloj shanci tek ky libër. Ato sot janë një sprovë për të matur vlerat dhe cilësitë e këtij njeriu. Të mos harrojmë se këtij ishulli njerëzor iu desh t’i rezistojë me stoicizëm të admirueshëm dallgëve dhe ndikimeve që e miklonin cdo anë.

Kujtesa- e bukura

Përfytyrimi njerëzor i këtij autori të on larg, shumë larg, në luftën e trojës, ku një luftëtar i thjeshtë, Tersiti, duke folur p r qëllimet e vërteta të prijësve, u godit pas shpine nga Odisea në skeptrin e tij. E kështu, Tersiti për udi tek Iliada quhet inat i sepse ka admirimin e brezave njerëzorë. E njëjta gjë ndodh këtu. Krijohet  modeli i shkrimtarit që jo vetëm lexohet, por edhe përpihet si rrallë kush tjetër. Aspekti letrar,  ideologjikisht dhe emocionalisht, më përcjell këto ndryshime, në kohërat e ndërrimeve dhe shpresave të ndryshme që reflektohet në poezi,e  cila megjithëse deri në njëfarë mase ka qënë e censuruar, përsëri shfaq idetë, emocionet dhe vlerat artistike. Autori fut në përdorim një numër të dukshëm, fjalë të rralla, me mjete të ngjyrimeve të spikatshme stilistike, të mendimeve dhe ndjenjave, për shkak se përdor gjuhën me një përpikmëri të jasht zakonshme, për shembull : tek  poezia e titulluar: “ Kur e dënojnë poetin”,  ndeshim shprehjen e rolit të forcuar, ritmit dhe trajtës poetike. Prej mënyrës së përdorimit të lëndës gjuhësore, prej ndërtimit ritmik të vargut, prej llojeve të strofave, përforcoj mendimin tim se: poeti është krijues i njohurive të caktuara teorike për poezinë.

Këtu, m  ngjan me Horacin, Lukrecin apo Ciceronin, që përcaktojnë qartë kornizën e përmbajtjes në këtë fushë, m  ngjan me Podrimen  i cili në disa prej poezive të tij nuk preferon të krijojë tablo me korniza të gjera të jetës, nuk sendërton objekte me pamjen e tyre të jashtme. M ngjan me të madhin Umberto Ego, ku përjetimi ndjenjës së bukur njerëzore ka një shndritje të mrekullueshme shpirtërore, brengosje  dhe dhimbje të fuqishme. Ato shpalosen qetë, pa u ndier, me një forcë të brendshme dhe filozofi të thellë. Prurja që sjell poeti është organike, me vlera origjinale në letërsinë shqipe, e cila arrin të shfaqet e pasuruar me përvojat më moderne të ligjërimit artistik.

Simbolika e muzgut njer zor

Poeti e ka plazmuar organikisht materien virtuoze të universit folklorik dhe kjo materie artistike nuk është artificialisht dhe e pamotivuar. Poezia ka koherencë apo vijueshmëri në mjaft ve ori stilistike, të cilat kanë qarkulluar në kohë të ndryshme të kësaj krijimtarie.. Më kujtohet  poeti rumun, Kita Stanesku, i cili  thoshte:

“Mos e besoni poetin kur qan

Asnjëherë loti nuk është i tij

Ai ka shtrydhur lotin e gjërave

Ai qan me lotin e gjërave”

A thua kjo poezi ka vulën e skamjes, poshtërimit dhe robërimit ? Kujtojm  k tu poezin  me titull: “Qyqe guri”, e cila fillon me idetë utopike për të ardhmen, më shfaq brengën e dëshpëruar të tij se duke rendur do ditë në linja të ndryshme, poeti nuk kishte as gjumë, as ëndrra,  ku herë –herë cdo gjë i dukej si fantazma Makbethiane. Fjalët kuptimplota: dimër, robëri, vdekje, janë oksimoroni që shënon kohën në rininë e poetit edhe pse na duket se ndonjëherë nuk jepet saktësisht e konkretisht koha reale në disa poezi. Ajo ndjehet dhe këto figura të kobshme vijnë dhe derdhen mbi njeriun e kohës fatkobe të tij, pa mëshirë, e duket sikur thonë:  “Tani shko, je i lire.” Motivet e poezisë nuk  lindën nga udhëtimi imagjinar në një vajtje – ardhje metafizike. Këtu s’ka antitez  ekuacionore sepse mali i errësirës është rob i parandjenjave  dhe kjo duket në ciklin e dytë  përfshirë prej 17 poezish ku  shpirti i poetit ende nuk ndihet mirë. Citoj :

“ Shpëtuam prej asgj simit

Shqyr zotit

Edhe ne hymë në ligjin për mbrojtjen e specieve të rralla

Jetojmë  n’rezervat

Të sigurt se nuk mund të na asgjësojnë”

Marr shkas nga k to vargje prekëse, por më duhet ta them me plot bindje se : këtë kostatim e kam lexuar tek Umberto Ego në veprën “Mendime të Pakrehura”.

Citoj… “ Sikur të mund të shlyhej vdekja duke e p rgjumur me këste !

Pashë në ëndërr realitetin.

’lehtësim, kur u zgjova !

Susam… hapu- dua të dal”.

Pa rënë në një admirim të rehatshëm për jetën  e shkrimtarit që edhe sot shkruan, unë gëzohem kur konstatoj se poezia  është respektuese e të drejtave individuale. Ky konstatim ka ndikimin e vet në përzgjedhjen e qasjes sime  të letërsisë:  “Mendimi dhe vlerat që përmban poezia nuk janë më të burgosura në një hallkë ideologjike të paracaktua dhe nuk ka më arsye që ne ta injorojmë këtë poezi si dikur”. Jo. ështjet e interesit ende janë zhdukur,dhe tani e vërteta që jepet në poezi  është pasqyrimi i realitetit objektiv. Jam ndier e joshur prej këtyre formave që përdor poezia, e këto nuk janë në dëm të letërsisë, sepse poezia  e Saliut nuk është zbrazëti, por është kuadri i një terësie diskursesh të gjalla, me të cilat ajo ndan shumë karakteristika dhe kufijtë janë të ndryshueshëm. Më vjen keq që shkrimtari i ka përjetuar ngjarjet e që poezia  zbulon dimensione të panjohura të botës dhe kjo më trondit por edhe me nxit për të menduar. Tani poeti plot finesë dhe zgjuarsi ,i mënjanon ato plagë që ka marrë nga përvojat e jetuara dhe kjo është radikalisht e ndryshme, ku na nxit të imagjinojmë akoma mënyra të tjera për ta organizuar atë. Larg të qenit, një argëtim, një dëfrim i rezervuar vetëm për personat e edukuar, na mundëson që t’i përgjigjemi më mirë prirjes personale të të qënit njeri.  Historia për poetin nuk është një grumbull datash dhe emrash që i përkasin së kaluarës. Ajo vazhdon sepse kondicionon estetizmin e botës së asaj kohe, e angazhuar në idenë e madhe se poezia nuk ekziston jashtë jetës, ajo ka pasur dhembjet e veta së bashku me poetin, si një ift udhëtarësh që të kujtojnë frazeologjinë e vjetër shqiptare:   “Burri dhe kali vdesin në rrugë.

P rfundim:

Sa m  lart të ngjitet njeriu në piramidën e diturisë, aq më të paktë janë njerëzit e men ur që i takon .Koha po tregon se poeti po ndri on në kualitetet  e platformës së mendimit. Jo dokush i ngjit shkallët me sukses. Njerëz të tillë që ndërmarrin apo korsojnë në korsi të tilla, kanë frymëzim të mbarë dhe guxim të madh.Origjina e tij duhet të krenohet për mendimtarin e thellë, i cili po jep kontribut në fushën që kërkon zotësi, një thesar me t  vërtetë,men urie.

I uroj poetit punë të mbarë dhe suksese. I uroj gjithashtu të tregojë në jetë, se letërsia ka për detyrë, dëshiron dhe mundet të punojë, për një botë më pak njerëzore, e cila jo pak e ka tronditur poetin n  fjal Me kalimin e viteve poeti na ka lënë gjurmët e një jehone tronditëse të tij, jehonë edhe me veprën, edhe me shembullin e jetës së tij.Sot kuptova se bota letrare ka njerëz të mëdhenj, ka poet të mëdhenj, ku rrallë i plasarit n fjalët, rrokjet e kalbura dhe diftongjet e vetmuara. Gjej rastin ta uroj për një periudhë të bukur, pa ngrica, një periudhë të gjatë lulëzimi. Uroj që dielli të mos t’i perëndojë dhe të mos të ndihet më era e tërbimit që mbrëmësoi idenë racionale.

*Pedagoge n  Universitetin “Eqrem abej”. Universiteti “Eqrem abej”

Fakulteti i Edukimit dhe Shkencave Shoq rore

Departamenti i Let rsis

Gjirokast r,Albania.

Gjirokast r m  1.11.2013

OSCE Indicates Results In Northern Mitrovica Can’t Be Determined

by

The Organization for Security and Cooperation in Europe (OSCE) has indicated that results from Kosovo’s local elections on November 4 in northern Mitrovica cannot be determined because of attacks on all three polling stations there.
Kosovar election officials and OSCE monitors were evacuated from the polling stations after masked men stormed the facilities — throwing canisters of tear gas and stealing or destroying ballot boxes.
Nikola Gaon, a spokesman for the OSCE Mission in Kosovo, told RFE/RL on November 4 that all ballots from northern Mitrovica appear to be lost.
“We don’t have that material in possession and we could not hand it over [to the Central Election Commission],” he said.
Gaon doubted whether the missing ballots could ever be recovered.
“From what we have seen from the video recordings posted on YouTube and other media, that material is damaged, torn,” he said. “So, in principle, I don’t know where that material is — if it ended up in trash cans or what happened to [the ballots] in the end.”
Serb hard-liners had kept up their calls to boycott the vote despite Belgrade’s public backing for participation by ethnic Serbs.
The OSCE’s Kosovo mission chief, Jean-Claude Schlumberger, says ballots from other Serb-dominated parts of northern Kosovo were transported to a central counting station near Pristina.
Kosovar President Atifete Jahjaga said the violence “will be met with a swift response” in an attempt to establish the rule of law in northern Kosovo.
In a statement, Jahjaga congratulated voters for their participation in the elections, which she said took place in “a generally calm and acceptable atmosphere.”
Jahjaga added that election irregularities will be “thoroughly investigated and prosecuted by the authorities.”
Serb officials in Belgrade had called for ethnic Serbs to vote in the local elections under an EU-brokered normalization deal reached with Pristina in April.

ALSO READ: Kosovo Votes In Key Local Elections

Serbia still officially rejects Kosovo’s independence, but the vote on November 4 was the first to get Belgrade’s backing since Pristina’s unilateral declaration of independence from Serbia in 2008.
Nevertheless, according to Washington-based political analyst Daniel Serwer, the attacks in northern Mitrovica ultimately could hurt Belgrade’s bid to join the European Union.
“People in Brussels expected Belgrade to be able to do something about that,” he said. “They may have tried; I don’t know the answer to that question. Did they try and fail, or did they not try? I don’t know. But I can tell you that it reflects badly on Belgrade and that, until they clean up the mess, they may be able to open negotiations; but those negotiations are going to have a hard time moving forward as long as this criminal element is able to escape Belgrade’s control and Pristina’s control.”