Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

DREJTË FITORES ME KEN BIBERAJ

by

NGA FRANK SHKRELI/

Ne Foto: Ken Biberaj me autorin, me rastin e hapjes së fushatës së tij, Mars, 2012/

Po afrohet 10 Shtatori, 2013.  Kjo është dita e zgjedhjeve paraprake në qytetin e New Yorkut, ku shqiptaro-amerikani Ken Biberaj përballet me 6 kandidatë të tjerë të Partisë Demokrate në New York për të siguruar zgjedhjen nga votuesit e kësaj partie kandidat për  anëtar të Këshillit të qytetit të New Yorkut.   Ken Biberaj është tani i njohur mirë nga komuniteti shqiptaro-amerikan dhe më gjërë, por edhe nga banorët e Lagjës së Epërme Perëndimore të qytetit të madh të New Yorkut, falë një fushate të organizuar shumë mirë, pothuaj me një përpikmëri të     përsosur, megjithëse këjo është hera e parë që Ken Biberaj zhvillon një fushatë për një kandidaturë politike.   Por megjithkëtë, Ken Biberaj nuk është fillestar as i panjohur i procesit elektoral të Amerikës, pasi ai ka shërbyer  si Drejtor politik  në fushatën për president të Senatorit Xhon Kerri, tani Sekretar Amerikan i Shtetit, në vitin 2004 dhe ka punuar për Fondacionin e presidentit Klinton.  Ai ka studjuar në Universitetin Amerikan në Uashington, në Universitetin Harvard dhe në Universitetin e New Yorkut.   Keni, pra në një moshë të re, ka arritur të ketë një  përvojë të pashoqe politike, akademike dhe të një biznesmeni me përvojë, që e kualifikon atë të bëhet një anëtar i suksesshëm  i Këshillit të qytetit të New Yorkut.  Për një vit e gjysëm, Ken Biberaj ka zhvilluar një fushtatë fillestare mbresëlënse, në përpjekje për të bindur banorët e zonës bashkiake numër 6 të Zonës së Epërme Perendimore të Manhatanit, se ai është kandidati më i përshtatshëm, më energjik dhe njëherazi kandidati më i mirë që ofron zgjidhje reale për problemet e zonës ku ai jeton. Si banor i asaj zone, ai ka theksuar gjatë fushatës se është njohës i mirë i problemeve me të cilat përballen familjet e asaj zone e cila, sipas tij, po ndryshon me një tempo të shpejtë.  Gjatë fushatës së gjatë, ai u ka bërë thirrje bashkqytetarve të vet që  të votojnë kandidaturën e tij në mbështetje të familjeve dhe tregtive të vogëla.
Keni i dha një energji të re fushatës për Këshillin e qytetit të New Yorkut.  Gjatë takimeve para zgjedhore me banorët e kësaj lagje, kandidati Ken Biberaj ka theksuar, ndër të tjera, tre arsyet e tija kryesore se pse ai dëshiron të zgjidhet anëtar i Këshillit të New Yorkut: për të përkrahur cilësinë e jetesës për të gjithë në Lagjën e Epërme të Manhatanit, për të  bërë të mundur investime të reja për zhvillimin e komunitetit në të ardhmen dhe për të mbështetur vlerat e zonës, të cilën ai dëshiron ta përfaqësojë në Këshillin e qytetit të New Yorkut prej pothuaj 10-milion banorësh.  Bazuar në   përvojën e tij politike, akademike dhe tregtare, Ken Biberaj  është kandidati më i mirë dhe më entuziast që, ashtu siç bëri gjatë fushatës,  do të sjellë energji, ide dhe përspektiva  të reja në udhëheqjen e këtij metropoli botëror.
Gjatë fushatës së tij, Keni ka mundur të bindë shumë personalitete të partisë demokrate dhe organizata të ndryshme që veprojnë në këtë zonë të Manhatanit, se ai është kandidati më i mirë ndër gjashtë kandidatët, që duhet të mbështetet duke hedhur votën e tyre dhe të anëtarve të organizatave të tyre për Ken Biberaj, javën që vjen, me 10 shtator.  Ndër përkrahsit entuziastë të kandidaturës së Ken Biberajt janë, ndër të tjerë, ish-goverantori i shtetit të New Yorkut, Dejvid Paterson dhe Shoqata me influencë  e Policëve të New Yorkut.  Duke njoftuar mbështetjen e tij për Ken Biberaj,  Ish-Governatori Paterson deklaroi: “Unë jam duke përkrahur mikun tim të ngushtë Ken Biberaj sepse ai beson në një rrugë më të mirë për të ardhmen e familjes së tij, për miqët  dhe për fqinjtë e tij, por edhe sepse ai përfaqëson një zë të ri dhe të freskët, i gatshëm për t’u angazhuar në procesin politik amerikan.”   Ish Governatori Paterson theksoi gjithashtu se, “gjatë bisedimeve të gjata që ka pasur me Ken Biberaj, në lidhje me problemet që prekin zonën bashkiake numër 6, Keni ka shprehur një qendrim pragmatik dhe realist në lidhje me ekonominë tonë dhe mbi periudhën në të cilën jetojmë, një qendrim ky që ësht unik dhe i rradhë.”    Gvernatori Paterson e cilësoi kandidatin Biberaj si një mendimtar me besim në të ardhmen, me një vision të jashtzakonshëm për të ardhmen e komunitetit ku jeton si dhe për cilësinë e jetesës së banorëve të lagjës.”
Ndërsa  kryetari i Shoqatës së Policëve, Patrik Linç u prononcua në mbështetje të ken Biberaj, duke thënë se, “Jam shumë i impresionuar nga angazhimi i Kenit ndaj çështjeve të rëndësishme për policët tanë si dhe për zotimin e tij për të ruajtur sigurinë e qytetit…..Keni ka energjinë, vizionin dhe gjykimin për të çuarpërpara qytetin e New Yorkut dhe këjo është arsyeja qe orgnaizata jonë po e mbështetë atë për anëtar të Këshillit të qytetit.” Edhe Liga e Votuesve të Nju Jorkut për Ruajtjen e Ambientit, ka njoftuar mbështetjen e Ken Biberaj për anëtar Këshillit të Nju Jorkut.  Presidentja e kësaj Lige, Marsha Bystryn tha me këtë rast se, “Ken Biberaj i njeh mirë çështjet dhe problemet me të cilat përballet Zona numër 6, dhe i mbarë qyteti i Nju Jorkut dhe jemi të bindur se ai do të bëjë ç’është e mundur për përmirësimin e rrethanave të ambientit për të gjithë banorët e Nju Jorkut.  Interesimi i tij për këtë çështje, pasqyron ineteresat më të mira për një ambient të shëndosh në zonën e tij dhe zgjedhja e tij është një hap pozitiv përpara, për lagjën e Epërme të Manhatanit,” theksoi Marsha Bystryn.

Ken Biberaj gjatë gjithë fushatës së gjatë ka premtuar se me zgjedhjen e tij, ai do të sjellë në Këshillin e Nju Jorkut, udhëheqje dhe ide të reja.  Të gjithë përkrahsit e Ken Biberaj — individë dhe organizata me rëndësi shoqërore dhe politike — i kanë arsyet e veta për të votuar për ‘të në zgjedhjet paraprake të Partisë Demokrate të martën që vjen.  Por shqiptaro-amerikanët që jetojnë në zonën bashkiake numër 6, si dhe komuniteti më i gjërë shqiptaro-amerikan, kanë arsyen më të madhe, që të gjithë të përkrahim këtë kandidtaurë.  Të gjithë ata shqiptarë me të drejtë vote e që jetojnë në atë lagje duhet të shkojnë e të votojnë në favor të kandidaturës së Ken Biberajt.   Komuniteti shqiptar në Nju Jork tregoi seriozitetin dhe angazhimin e tij të vendosur politik me mbeshtetjen e madhe qi dhanë shqiptaro-amerikanit Mark Gjonaj, i cili u zgjodh si anëtar i Asamblesë së shtetit të Nju Jorkut.   Kandidatura e Ken Biberaj është rasti i dytë dhe po aq i rëndësishëm sa i pari që komuniteti   javën e fundit të kësaj fsuhate,  të angazhohet me të gjitha mundësitë për të bërë të mundur fitoren e Ken Biberaj të marten që vjen.  Kush e njeh Kenin është i vetdishëm se ai ka punuar aq rëndë gjatë fushatës dhe ka një dëshirë të madhe për të fituar.   Le të bëjmë të pamundurën, në ditët e fundit të kësaj fushate — vullnetarë dhe mbështetës — ashtuqë që të martën mbrëma, komuniteti shiqptaro-amerikan të mund të festojë fitoren historike të Ken Biberaj në Këshillin e qytetit të Nju Jorkut, jo vetëm si një sukses i tij personal por edhe si një zhvillim historik dhe angazhim serioz politik i komunitetit shiqptaro-amerikan në procesin politik të Shteteve të Bashkuara.  Ken Biberaj ka përkrahjen e shumë votuesve dhe të organizatave dhe grupeve të ndryshme në lagjen ku jeton.  Por  një ndër grupeve që duhet të përqëndrohet në këtë fushatë janë  shqiptaro-amerikanët me të drejtë vote, në zonën elektorale  numër 6.  Këjo, për arsye se siç pata thënë në fjalën përshëndetse me rastin e hapjes së fushatës së Kenit marsin e vitit që kaloi, “Ken Biberaj është një histori suksesi e të rinjve shqiptarë të lindur dhe të rritur në Amerikë.  Ai është shëmbull i një historie personale që na bën të gjithë ne të jemi krenarë që jemi amerikanë dhe shqiptarë….Keni është një djal i guximshëm që shikon  vetëm përpara me vendosmëri të fortë, me dëshirën për të dhënë diçka më tepër për këtë komunitet dhe për vendin ku jetojmë — për të bërë pra diçka në shënjë falenderimi për Shtetet e Bashkuara — ky vend që ka bërë aq shumë për ne këtu si shtetas shqiptaro-amerikan të këtij vendi, por edhe për kombin tonë dhe për mirëqenjen e bashkatdhetarëve tanë në Shqipëri, në Kosovë dhe në të gjitha trojet shqiptare në Ballkan”.

Jam i bindur se nëqoftse fiton, Ken Biberaj, do të japë kontributin e tij  të çmueshëm në qeverisjen vendore të këtij metropoli amerikan, si anëtar i ri në Këshillin e Qytetit të Nju Jorkut – dhe jam i bindur se do të ushtrojë detyrën e tij të re me një cilësi dhe stil të lartë moral e politik – duke bërë krenare familjen e tij dhe njëkohsisht edhe të gjithë komunitetin shqiptaro-amerikan.

***
Një Biografi e shkurtër e Ken Biberaj:   Ken Biberaj ka një të kaluar të shkëqyeshme akademike dhe politike.   Para se të merrte diplomën e avokatit nga Universiteti i Nju Jorkut në vitin 2008, Keni ka diplomuar në Universitetin Amerikan në Uashington dhe ka marrë diplomën Master nga Shkolla Kennedy për Qeverisje e Universitetit të njohur Harvard në Boston.  Përveç diplomave prestigjoze akademike, përvoja e tij politike përfshinë punën që ai ka bërë  për fushatën e kandidatit demokrat për president Xhon Kerri (tani Sekretar Amerikan i Shtetit) në vitin 2004, dhe ka punuar për Presidentin Bill Klinton dhe për Fondacionin e tij.  Këjo përvojë në fushën politike me dy gjigandë të politikës amerikane, e bën Ken Biberaj një kandidat serioz për detyrën për të cilën shpresojmë të fitojë të marten.  Për punën dhe veprimtarinë e tij të dalluar akademike, politike si edhe në fushën e tregëtisë e të biznesit, Universiteti Amerikan në Uashington i ka akorduar atij Çmimin e “Një Ylli të Dalluar” me përspektiva të mëdha në jetë, duke u bazuar në kontributet e tija të konsiderueshme  të deri tanishme ndaj shoqërisë, nepërmjet punës së tij profesionale, politike dhe filantropike.  Keni, i cili thotë në biografinë e tij se për shërbim publik ai është frymëzuar nga babai i tij Dr. Elez Biberaj, Drejtor i Zërit të Amerikës për Euroazinë – është i martuar dhe me bashkshorten Valerie dhe djalin e vogël Hadsën, jeton në lagjën ku pret të fillojë jetën politike nëqoftse zgjidhet anëtar i Këshillit të qytetit të Nju Jorkut.  Ken Biberaj tani për tani punon si zevëndës president i lokalit të njohur dhe prestigjioz, “Russian Tea Room” në Nju Jork.

 

 

Të lindësh femër, është fat apo mallkim?!

by

Shkruan: Vilhelme Vranari Haxhiraj/

 Ese…, (sociologji) /

“Kur nuk njeh dot veten, nuk ke se si të njohësh të tjerët dhe botën…/

           Po qe se të mungon respekti ndaj vetes, nuk respekton dot tjetrin,!/

           Nëse nuk i bën mirë vetes, kurrë s’mund t’u bësh mirë të tjerëve!”  /

Vivra/

Titulli i këtij shkrimi(ese) që ngjan me një “Pyetje Kujtesë” për lexuesin, është sa delikate dhe po aq tronditëse, sa zhbiruese edhe po aq e thellë, sa e thjeshtë në dukje dhe po aq intriguese për debat. Veçse, në këtë diskutim dëshiroj që të japin mendimin individë të kategorive e profesioneve të ndryshme. Pavarësisht nga niveli kulturor dhe jetik, apo mënyra e të jetuarit, do të ishte me rezultat nëse do të jepnin mendimin e tyre intelektuale dinjitoze e të respektuara, ose femra me një jetë normale apo gra e vajza të dhunuara, sidomos intelektualë që kërkojnë zhvillimin e vërtetë të kombit. Nuk përjashtoj të marrin pjesë në këtë edhe njerëz të thjeshtë që kanë përvojën e jetës. Por mjerisht…

Natyrisht për këtë temë kam parasysh të dy sekset dhe të gjitha moshat.

Duke kujtuar thënien e Rilindasit të madh, Naim Frashëri, se “At’ i qytetërimit është liria“,është pikërisht kjo e drejtë legjitime për të cilën ka nevojë çdo njeri, si mashkulli, ashtu edhe femra. Nuk bëhet fjalë vetëm për kuptimin e ngushtë të lirisë kombëtare, jo…por për kuptimin e gjërë të kësaj fjale si nocion i shtrirë si në kohë,ashtu edhe hapësirë.

Që t’i përgjigjesh pyetjes:”Të lindësh femër… është fat apo mallkim?!”,

nevojitet që të bëhet një qelizëm i thellë i ndërgjegjes humane që mund ta krahasosh me gërmimet dhe gjetjet arkeologjike të antikitetit, ku vetëm aty mund të gjesh arsyet logjike për të hasur në të vërtetën e fshehur nëpër labirintet që ka varrosur koha ndër shekuj. Këtij titulli që ndonjë studiues i huaj i shkencave të filozofisë, sociologjisë dhe psikologjisë, hulumtues që nuk njeh shkallën e kulturës, mentalitetin dhe ndërgjegjësimin psiko- social të shqiptarit, e cila vetëm deri para pak vitesh u ka qëndruar besnike normave të moralit komunist nga njëra anë, si dhe mendësive të trashëguara nga mesjeta dhe karakteri ballkanas, nga ana tjetër, do ta merrte si një dukuri alarmante, tronditëse, pasojë e të cilit është fenomeni vetshkatërrues i kombit.

Pse? -do të pyes ndokush.

Kjo pyetje, pavarësisht nga mënyra e përpilimit apo trajtimit të saj, është bërë shpesh, por për herë dhe më shumë është trokitur në vesh të shurdhët. Gruaja është pjesë e shoqërisë, madje deri në fund.shek.të XX përbënte pak  më shumë se gjysmën e popullsisë. Ndaj që të nxjerrësh përfundime rreth fatit dhe rolit të saj në jetë, nuk duhet marrë veçmas nga bota meshkullore.

Që bota ka arritur në stade të pëlqyeshme vlerësuese të segmentit femër, kombet kanë shekuj që kanë nisur këtë luftë që bëhet sot tek ne për liritë,  të drejtat e fenrës dhe barazinë gjinore që lidhen me shkallën e lirisë vetjake. Gjithsesi edhe kombet e zhilluara kanë ende shumë për të bërë në këtë drejtim.

Gjithmonë, edhe gjatë diktaturës komuniste, në Shqipëri është folur për emancipimin e gruas, natyrisht, edhe të shoqërisë, por brenda caqeve të paracaktuara. Ishte ngritur në piedestal thënia e famshme: “kush merr nëpër këmbë dinjitetin e gruas, do të digjet me zjarr dhe me hekur!”, por kjo ishte vetëm një dogmë konformiste. Pasi ndërkohë asaj i ishin mohuar të drejtat dhe liritë e saj.

Mjafton të kujtojmë disa fakte:

Për shkak të planifikimit socialist, jo të gjitha vajzat e kishin të drejtën e arsimimit, të drejtën e ushtrimit të profesionit që adhuronin, nuk mund të realizonin ëndrrat apo të shpalosnin dhuntitë me të cilat kishin lindur, ndërkohë që meshkujt kishin më shumë privilegje. Femrat nuk mund të zgjidhnin katedrën e parapëlqyer për arsimimin universitar. Kjo ishte e përgjithshmja, se për të rinjtë e të rejat e deklasur as që bëhej fjalë t’u jepej e drejta e studimit. A nuk ishin këto shkelje e të drejtave dhe mohim i lirive vetjake të femrës?! Askush nuk mund ta mohojë se kjo është një formë dhune.

A nuk përdorej dhuna morale në martesat e detyruara që bëheshin në bazë të parimeve komuniste, shtresës klasore, apo martesat me ndërmjetës pa u njohur çifti fare?

Sa e sa të burgosur, madje edhe shumë gra, u vranë nëpër burgjet e diktaturës dhe nuk u deklaruan kurrë, sepse ua mohuan edhe të drejtën e prehjes në një varr. Pra bijtë e shqipes u trajtuan si të lindur nga hiçi, pra qenie pa atdhe. Këtu a nuk kemi të bëjmë me një dhunë të egër, ku mijëra fajtorë të pafaj u çkombtarizuan nga dhuna politike.

Nuk llogariten sa përdhunime femrash i ka mbuluar pluhuri i harresës,ku heshtja ishte kapak floriri, pasi nuk duhej të nëpërkëmbej dhe të përbaltej “madhështia” e pushtetit komunist. Dhe më keq akoma, për të humbur gjurmët e dhunës morale ndaj vajzave që joshnin eprorët, kryenin një krim të dytë duke i martuar dy të rinj kundër vullnetit të tyre, sepse ky ishte misioni moral i orjentuar nga Partia-shtet. “X” djalë më parë emërohej në një institucion me rëndësi si në “fole pëllumbash”, kurse më pas e urdhëronin: “do ta mbash këtë vend pune, por me një kusht: Do të martohesh me këtë “X” vajzë“. Ky ishte urdhër, me anë të të cilit u hapej dera e të mirave për “çiftin e lumtur“, ku vetëm ndërgjegja e tyre ishte dëshmitare e kësaj “lumturie të dhuruar”, që origjinën e kishte te dhuna”.

Nëse ndokush dilte jashtë kornizave të këij morali, thyente rregullat dhe caqet, quhej antikombëtar, antiparti dhe shpallej armik populli. Pa pritur e pakujtuar, i gjendej një pretekst… Ndërsa populli flinte gjumë, “X” personit i hidheshin prangat: me slloganin: “Në emër të popullit je i arrestuar“. A nuk është dhunim e mohim i lirive pa logjikë, pa shkak dhe pa arsye?!

Në një shoqëri me mentalitet mesjetar, ose ku morali, virtyti apo rregullat ishin strikte nën trysninë e politikave të një kombi të mbyllur, që kanë qenë të imponuara, kemi të bëjmë me dhunë të shumfishtë ndaj individit e veçanërisht ndaj femrës. Respektimi i këtyre rregullave ishte i detyruar nën kërbaçin e dhunës së diktaturës, për të shmangur burgun.

Theksoj se nuk ishte shkalla e kulturës kombëtare, ajo që i mbante të ndrydhur shqiptarët, apo që respektonin ligjet komuniste, por ishte frika ajo që e mbante nën tutelë vesin, krimin apo dhunën, të mbuluara nga një petkë mashtrimi, gënjeshtre dhe hipokrizie në fasadë.

Këtë e tregoi më së miri, rënia e diktaturës, duke nisur nga “Njeriu Idhull”, për vdekjen e të cilit derdhën “lotë të hidhur dëshpërimi”, e mohuan aq shpejt dhe aq dhunshëm e mbuluan me turp, sa bustin e “Orakullit” e hoqën zvarrë sa hap e mbyll sytë. A nuk është paradoks, për një shoqëri që edhe frymë merrte për “Atë”, të cilin e kishte “Zot” dhe pastaj e shëmbi për tokë me paturpësi dhe pa mëshirë?! Mendoj se është shprehje e një zemërimi të shfrenuar, si pasojë e izolimit të gjatë gjysmë shekullor e dhunës së përdorur ndaj një komuniteti që e vlerëson lirinë. Ky fakt është një tregues i tjetërsimit moral e mendor të njeriut.

Pas viteve 1990, te shqiptarët me nivel të ulët kulturor, pa origjinë brezash fisnikë ose pa origjinë qytetare, sapo shpëtuan nga zinxhirët skllavërues të dhunës, nxori kokën e keqja, doli në shesh vesi, mori krah krimi dhe prostitucioni. Është mëkat dhe fatkeqësi kombëtare kur dembelët dhe parazitët amoralen e quajnë morale, paaftësinë e quajnë aftësi, gënjeshtrën e quajnë të vërtetë, mashtrimin e quajnë virtyt, antivlerën e quajnë vlerë. Në bazë të këtyre cilësive të tjetërsuara, kultura kombëtare shkoi dhe vazhdon të shkojë në regres.

Ndaj vajzave që hasin kundërshtim, tutorët përmes shantazhit, përmes kërcënimit të familjes së tyre, përdorin dhunën psikologjike, dhunën fizike e dhunën morale, me forma dhe metoda nga më çnjerëzoret madje arrijnë deri në krim.

Nëse në fillimet e ndryshimeve politike, krimi, tregtia e lëndëve narkotike, tregtia e qenieve njerëzore, droga ishin dukuri spontane sot, kanë arritur shkallën më të lartë që si fenomene hynë në krimin e organizuarnë shkallë kontinentle, pse jo dhe botërore.

Kam të drejtën morale dhe qytetare, si çdo nënë tjetër, të pyes:

“-Ç’u bë ajo tradita e bukur e familjes shqiptare? Këta tregtarë të ndyrë, të paskrupullt a kanë familje? A nuk kanë lindur nga një nënë? A kanë motra? A kanë gra? A mund ta shpërdorojnë besimin dhe dinjitetin e tyre?! Nuk e di…Porse një dritë e mekët, ajo e arsyes, e ndriçon anën e errët, të panjohur të qenies sime e më thotë se ata për para bëjnë gjithçka. Të zhytur në ethet e drogës dhe fitimeve pa mund, të zhveshur nga çdo normë humane, nuk duan t’ia dinë sepse janë të zhytur aq shumë në llomi dhe krim sa nuk dinë të dalin dot.

 Nëse çdo familje shqiptare e edukon fëmijën që kurrë të mos harrojë të shkuarën, por ta kthejë kokën pas dhe të ndjekë arsyen përmes Mbivetdijes. Me intuitë të ecë në të përpjetat e të tatëpjetat që të parët e tij kanë hasur në jetë, ai njeri kurrë nuk ka për të gabuar.

Kujtoj lexuesin se në të gjitha rastet e paraqitura, ndërgjegja e përsosur  humane këlthet: “O njerëz të mirë, ndaloni, analizoni dhe i thërrisni arsyes,se kemi të bëjmë me dhunimin e femrës, dhunimin e lirive humane, po shpërdorohen të drejtat dhe liritë vetjake…”A është e drejtë kjo? A na nderon si komunitet apo si komb?!” 

Me këtë rast po kujtoj pak nga historia jonë kombëtare…

Duke nisur që nga ilirët, gruaja veç bukurisë që e karakterizonte ,ishte e shenjtë, nderohej dhe vlerësohej si e paprekshme nga të gjithë dhe kishte të drejtën të merrte pjesë në kuvende burrash, ku i dëgjohej fjala, gjë që u ka bërë përshtypje edhe të huajve (përmend dy anglezë: Xh.Bajron, dijetari Hamond dhe sa e sa të tjerë). Ishin gratë ato që në kohë luftrash mbanin shtëpinë, drejtonin ekonominë dhe jo rrallë herë u veshën si burrat e luftuan krahas tyre. Po kujtoj për lexuesin disa syresh… Mbretëresha Teutë, zëvëndësoi të shoqin, Gentin dhe udhëhoqi luftën kundër Perandorisë Romake. Ne ndjekim me ëndje filmat ku trimëria e të huajve është ngritur në art dhe vjen tek ne përmes legjendash. A nuk e meriton një përjetësim të tillë kinematografik legjenda e Argjiros, që u hodh me djalin nga bedenat e kalasë së Gjirokastrës, e ndjekur nga dhjetëra gra trimëresha?! Identike si histori e El Sidit,(kufoma e të cilit u kalli tmerrin armikut), tek ne është Shote Galica që veshi rrobat e u armatos me armët e Azemit dhe luftoi me trimërinë e luftëtarit. Maro Kondi kjo nënë e re u flijua duke e tërhequr në greminë ushtrinë e huaj. Janë burra ata që mbajnë leksione për këto gra të virtytshme, po përse vallë sot e shohin me zili dhe e nënvleftësojnë aftësinë femërore?! Mos vallë egua mashkullore nuk i lë të dalin nga vetja? Ndoshta duket si vetëvlerësim apo mbivlerësim i aftësive të tyre, por gabojnë sepse kush nuk është në gjendje të njohë veten,nuk arrin të njohë tej hundës së vetë.

Pushtimet e huaja mesjetare sollën një regres të lirisë së gruas. Baballarët, burrat, vëllezërit ushtruan një trysni ndaj saj, duke e mbyllur brenda mureve të shtëpisë, me synimin për ta mbrojtur nga dhuna e të huajit. Por ndërgjegja shqiptare kishte harruar se ajo ndërkohë e në vazhdimësi po dhunohej shpirtërisht, mendërisht dhe psikologjikisht, gjë që u shndërrua në traditë. E njëjta gjë ndodhi me femrën nën petkun e emancipimit edhe gjatë izolimit gjysmëshekullor të diktaturës komuniste, ku gruaja e njohur për karakterin fin dhe delikat ,u shndërua në një qenie të përçudnuar me tipare burri.

Gjatë kohërave, vetë femra, e bindur se nënshtrimi ndaj mashkujve, që shkonte deri te respekti i tepëruar që duhej të kishte edhe për kunatin o nipin e mitur të burrit, ndaj të cilit duhej të përulej se e donte zakoni apo tradita, e ka shndërruar atë në inferiore ose skllave të ndërgjegjes së saj. Për femrën këto rregulla të vendosura padrejtësisht si trashëgimi mesjetare, kanë arritur që ta dëmtojnë imazhin e saj për botën reale,duke pranuar pa kusht mohimin e të drejtave dhe lirive të saj.

Me kohë, me apo pa dëshirë, këto rregulla të pashkruara, u bënë ligje të trashëguara që zbatoheshin dhe vazhdojnë të gjejnë zbatim edhe sot, madje më egërsisht… sepse bëhen me vetëdije të plotë. Me këtë të fundit kuptojmë se sot kemi parasysh stadet bashkëkohore të zhvillimit global të njerëzimit. Pra dhuna sot zhvillohet më e sofistikuar dhe e paramenduar nga përdoruesit e saj.

Ka aq shumë shembuj e tregues për format, metodat, shkallën e përdorimit të dhunës dhe pasojat e saj tragjike, sa koha është e pamjaftueshme për t’i rrëfyer.(pikërisht këto tema duhet të studiohen dhe të diskutohen në rrethet studentore, në qendrat sociale apo rehabilitimi, në organizata grash etje).

Në ditët e sotme mjafton të kujtojmë rritjen e numrit të përdoruesve të drogës, rritja e krimit në familje, divorcet në shifra alarmante dhe një ringritje e ushtrimit të prostitucionit. Divorci është një vendim i drejtë i çastit, por pasojat janë më afatgjata dhe shumë të rënda për fëmijët. Kur nuk janë fëmijët në mes, është femra, ajo që pëballet me vështirësitë, jeta e së cilës mund të ketë pasoja diskriminuese e fatale.

Një vlerë edukuese e parandaluese janë marrëdhëniet prind- fëmijë dhe prind- institucion arsimor. Nuk mjafton ta lindësh e ta rrisësh fëmijën. Ushqimi më i mirë për të, është edukimi që nis sapo ai ngjizet në barkun e nënës. Në këtë periudhë rol të veçantë kanë marrëdhëniet në çift dhe sa shumë e dëshirojnë ata daljen në jetë të këtij fëmije.

Përdorimi i drogës që nis qysh nga mosha e adoleshencës e në vazhdim, sjell shkatërrimin e ekonomisë familjare, e jetës së individit, si dhe të familjes në tërësi. Kurse si pasojë e drogës, e pedofilisë,marrëdhënieve seksuale pa mbrojtje, shkaktohet sëmundja vdekjeprurëse AIDS. Këto vese vihen re te fëmijët që vijnë nga familje me nivel të ulët kulturor. Ndodh edhe në ato familje të kamura që u japin fëmijëve liri të tepëruar , të cilët e shpërdorojnë lekun, pa ia ditur vlerën dhe se si nxirret. Në të dy rastet kemi të bëjmë me mungesë të theksuar informacioni nga ana e prindërve. Një punë të madhe edukuese duhet të bëjë nëna, lidhur me pasojat e veseve prej të cilave tërhiqen fëmijët.

Kujdes duhet treguar nga familja, e cila duhet të dijë se në ç’shoqëri bënë pjesë fëmija.

Natyrisht marrëdhëniet mes gjinive në familje dhe në shoqëri, si: femër dhe mashkull, motrës e vëllait, burrit e gruas, mes kolegëve kanë ndryshuar. Ky ndryshim është i lidhur me integrimin social drejt një shoqërie të hapur dhe me integrimin e femrës në shoqëri, i cili varet nga shkalla e personalitetit (niveli arsimor, kulturor dhe profesional).

Ky evolucion varet nga hapësirat sociale që i krijon njeriu vetes, sidomos vendin që i krijon femra vetes në të gjitha fushat e jetës. Rëndësi të veçantë ka përballja e femrës me realitetin, gjë që arrihet nëse ajo vret frikën, ka kurajon për të pranuar të përballet me të rejat e kohës, për të sfiduar jetën dhe të papriturat e saj. Duhet të kemi parasysh se sa kulturë ka trashëguar dhe se si e ka pritur ajo hapjen me botën e zhvilluar. Shpesh herë te femrat vihet re mungesa e besimit në vetvete, që vjen si shkak i mosnjohjes së vetes. Këtë e vërteton fakti që femrat, duke mos njohur aftësitë e tyre, punojnë, zhvillojnë fushata elektorale dhe votojnë që të zgjedhin kandidatë meshkuj në organet më të larta legjislative, ekzekutive apo gjyqësore, si dhe në drejtimin e forcave politike. Me këtë padrejtësi që i bëjnë vetes gratë, janë të dhunuara moralisht nga egua mashkullore dhe të vetëdhunuara mendërisht nga inferioriteti i tyre.

Kujtoj se Partitë kanë mbirë me bollëk në Shqipëri, si kërpudhat pas shiut. Nuk është aspak çudi që çdo fis shqiptar të krijojë një parti politike. Mjerë gratë se atëherë femrat kanë për t’u lënë fare në harresë.

Vendosja e shifrës fiktive 25-30% e administratës së lartë, si në Parlament, Qeveri, drejtësi, në administratën e mesme të jenë gra, gjë që nuk është realizuar asnjëherë në këto afro 23 vjet, e quaj një formë dhune psiko-morale ndaj femrës nga pushteti dhe politika. Te përqindja e gruas në përfaqësitë politike kemi të bëjmë me konformizëm të theksuar.

  Cila formë do të ishte më e mira? 

Çdo grua apo vajzë që e ndjen veten të aftë si intelektuale, në arsimim dhe profesion, duhet të pranoj sfidën dhe me kurajo të startojë me burrat që kandidojnë. Bota e pushtetit të çdo fushe është e egër, i ngjan madhështisë së pushtetit të Meduzës. Cilido që ulet në një karrige, pastaj nis e flet ajo, e cila ngjitet aq shumë me shpirtin e atij që është ulur në të sa, nuk e lë të ndahet prej saj. Ndaj vlen shprehja: “O shtet që ke madhështinë e pushtetit të Meduzës, kujdes se kë ul në karrigen tënde, se do të pësosh disfatë, pasi i ngjan bukurisë magjepsëse të Meduzës, që mbyt dhe më të zotin detar…” 

Dua të di historikisht, se cili mashkull e la karrigen e vet që të ulet një tjetër, aq më tepër një femër e paragjykuar prej tij?!

Ndaj cilido mund të pyesë: A duhet përkrahur shoqëria apo politika lidhur me këto probleme që cënojnë integritetin e femrës dhe të shoqërisë?

Sot mbi të gjitha pushtetet qëndron pushteti i parasë. Para saj gjunjëzohet dija, diploma, aftësia, arsyeja… dhe ngre krye Padija, hipokrizia, gënjeshtra, mashtrimi, korrupsioni dhe krimi. Është paraja që nxjerrë në ankand vajzën apo djalin e mitur, motrën, aty dhe gruan, pra familjen. Meqë familja është embrioni i shoqërisë, qeliza e kombit, atëherë kur vlera dhe dinjiteti i familjes shumëzohen me zero, ç’vlerë ka për të tillët atdheu?! Janë këto fenomene sociale që i ndeshim përditë,që i japin liri pa kufi bashkëshortit që ta trajtojë gruan si pronën e tij. Me nivel dhe me marrëdhënie të tilla, nuk shkohet drejt Evropës. Nëse familja do të vazhdojë të jetë në udhëkryq, sepse një jetë e dhunuar nuk është normale, edhe fati të lindësh femër, nuk është më fat, por mallkim që lindi.

Për njeriun e udhëhequr nga virtytet, Atdheu është familja. Nëse nuk e do familjen, nuk e do atdheun.

Nuk mund të jetë familjar i rregullt një baba që do fëmijët e tij, por fyen dhe dhunon mendërisht, moralisht dhe fizikisht, gruan që rilindi jetën me genet e tij. Nuk duhet të harrojë se fëmijët janë gjysma e secilit prej tyre. Ndaj të rinjtë para se të vendosin të krijojnë familje, nuk duhet as ta mendojnë e jo më të veprojnë dhunshëm, qoftë edhe me fjalë. Gjatë jetës duhet të arsyetojnë me logjikë, sepse marrëdhëniet në çift i ngjasojnë enës së qelqit, që po mori krisje, nuk riparohet më. Duhet ta kenë të qartë se femra nuk është pronë as e burrit dhe e askujt, madje as e prindit. Ata i dhurojnë jetën fëmijës për të qenë i lirë, por nuk kurrë janë pronar të jetës së tij. Madje është e dalë mode rritja e vlerës së djalit dhe nënvleftësim i vajzës. Jeta bashkëshortore është përgjegjësi dhe detyrim, gjatë së cilës fëmijët duhet të edukohen e të trajtohen të barabartë mes tyre. Vëllai duke u rritur e edukuar me dashurinë dhe respektin ndaj motrës, do të bëjë që ai nesër do të di të respektojë atë vajzë që do ta ketë për shoqe jete.

Në këtë shkrim nuk mund të analizohen të gjitha problemet, të mirat dhe të këqijat që na dikton jeta, por unë mendoj se çdo individ, femër apo mashkull, beqar/e apo i/e martuar, i ri apo i moshuar, duhet të shohë brenda vetes. Duke njohur të padukshmet e rrënjosura në qenien e tij, do të ketë më shumë respekt për veten dhe jetën.Të jesh qytetar i mirë, veç respektimit të ligjit e normave, do të thotë të njohësh veten, t’i bësh mirë vetes dhe të dish ta respektosh atë. Kur vlerëson veten, je në gjendje të vlerësosh të tjerët! Atëherë jeta nuk ka për të qenë një ferr për bashkëshortët.

 

***

Të lindësh femër, është fat apo mallkim?!

ShareThis

Nga Vihelme Vranari Haxhiraj

Të lindësh femër, është fat apo mallkim?!

Ese…, (sociologji)

                       

Vilhelme Vranari Haxhiraj

“Kur nuk njeh dot veten, nuk ke se si të njohësh të tjerët dhe botën…

Po qe se të mungon respekti ndaj vetes, nuk respekton dot tjetrin,!

Nëse nuk i bën mirë vetes, kurrë s’mund t’u bësh mirë të tjerëve!”

Vivra

 

Titulli i këtij shkrimi(ese) që ngjan me një “Pyetje Kujtesë” për lexuesin, është sa delikate dhe po aq tronditëse, sa zhbiruese edhe po aq e thellë, sa e thjeshtë në dukje dhe po aq intriguese për debat. Veçse, në këtë diskutim dëshiroj që të japin mendimin individë të kategorive e profesioneve të ndryshme. Pavarësisht nga niveli kulturor dhe jetik, apo mënyra e të jetuarit, do të ishte me rezultat nëse do të jepnin mendimin e tyre intelektuale dinjitoze e të respektuara, ose femra me një jetë normale apo gra e vajza të dhunuara, sidomos intelektualë që kërkojnë zhvillimin e vërtetë të kombit. Nuk përjashtoj të marrin pjesë në këtë edhe njerëz të thjeshtë që kanë përvojën e jetës. Por mjerisht…

Natyrisht për këtë temë kam parasysh të dy sekset dhe të gjitha moshat.

Duke kujtuar thënien e Rilindasit të madh, Naim Frashëri, se“At’ i qytetërimit është liria“,është pikërisht kjo e drejtë legjitime për të cilën ka nevojë çdo njeri, si mashkulli, ashtu edhe femra. Nuk bëhet fjalë vetëm për kuptimin e ngushtë të lirisë kombëtare, jo…por për kuptimin e gjërë të kësaj fjale si nocion i shtrirë si në kohë,ashtu edhe hapësirë.

Që t’i përgjigjesh pyetjes:”Të lindësh femër… është fat apo mallkim?!”,

nevojitet që të bëhet një qelizëm i thellë i ndërgjegjes humane që mund ta krahasosh me gërmimet dhe gjetjet arkeologjike të antikitetit, ku vetëm aty mund të gjesh arsyet logjike për të hasur në të vërtetën e fshehur nëpër labirintet që ka varrosur koha ndër shekuj. Këtij titulli që ndonjë studiues i huaj i shkencave të filozofisë, sociologjisë dhe psikologjisë, hulumtues që nuk njeh shkallën e kulturës, mentalitetin dhe ndërgjegjësimin psiko- social të shqiptarit, e cila vetëm deri para pak vitesh u ka qëndruar besnike normave të moralit komunist nga njëra anë, si dhe mendësive të trashëguara nga mesjeta dhe karakteri ballkanas, nga ana tjetër, do ta merrtesi një dukuri alarmante, tronditëse, pasojë e të cilit është fenomeni vetshkatërrues i kombit.

Pse? -do të pyes ndokush.

Kjo pyetje, pavarësisht nga mënyra e përpilimit apo trajtimit të saj, është bërë shpesh, por për herë dhe më shumë është trokitur në vesh të shurdhët. Gruaja është pjesë e shoqërisë, madje deri në fund.shek.të XX përbënte pak më shumë se gjysmën e popullsisë. Ndaj që të nxjerrësh përfundime rreth fatit dhe rolit të saj në jetë, nuk duhet marrë veçmas nga bota meshkullore.

Që bota ka arritur në stade të pëlqyeshme vlerësuese të segmentit femër, kombet kanë shekuj që kanë nisur këtë luftë që bëhet sot tek ne për liritë, të drejtat e fenrës dhe barazinë gjinore që lidhen me shkallën e lirisë vetjake. Gjithsesi edhe kombet e zhilluara kanë ende shumë për të bërë në këtë drejtim.

Gjithmonë, edhe gjatë diktaturës komuniste, në Shqipëri është folur për emancipimin e gruas, natyrisht, edhe të shoqërisë, por brenda caqeve të paracaktuara. Ishte ngritur në piedestal thënia e famshme: “kush merr nëpër këmbë dinjitetin e gruas, do të digjet me zjarr dhe me hekur!”, por kjo ishte vetëm një dogmë konformiste. Pasi ndërkohë asaj i ishin mohuar të drejtat dhe liritë e saj.

Mjafton të kujtojmë disa fakte:

Për shkak të planifikimit socialist, jo të gjitha vajzat e kishin të drejtën e arsimimit, të drejtën e ushtrimit të profesionit që adhuronin, nuk mund të realizonin ëndrrat apo të shpalosnin dhuntitë me të cilat kishin lindur, ndërkohë që meshkujt kishin më shumë privilegje. Femrat nuk mund të zgjidhnin katedrën e parapëlqyer për arsimimin universitar. Kjo ishte e përgjithshmja, se për të rinjtë e të rejat e deklasur as që bëhej fjalë t’u jepej e drejta e studimit. A nuk ishin këto shkelje e të drejtave dhe mohim i lirive vetjake të femrës?! Askush nuk mund ta mohojë se kjo është një formë dhune.

A nuk përdorej dhuna moralenë martesat e detyruara që bëheshin në bazë të parimeve komuniste, shtresës klasore, apo martesat me ndërmjetës pa u njohur çifti fare?

Sa e sa të burgosur, madje edhe shumë gra, u vranë nëpër burgjet e diktaturës dhe nuk u deklaruan kurrë, sepse ua mohuan edhe të drejtën e prehjes në një varr. Pra bijtë e shqipes u trajtuan si të lindur nga hiçi, pra qenie pa atdhe. Këtu a nuk kemi të bëjmë me një dhunë të egër, ku mijëra fajtorë të pafaj u çkombtarizuan nga dhuna politike.

Nuk llogariten sa përdhunime femrash i ka mbuluar pluhuri i harresës,ku heshtja ishte kapak floriri, pasi nuk duhej të nëpërkëmbej dhe të përbaltej “madhështia” e pushtetit komunist. Dhe më keq akoma, për të humbur gjurmët e dhunës morale ndaj vajzave që joshnin eprorët, kryenin një krim të dytë duke i martuar dy të rinj kundër vullnetit të tyre, sepse ky ishte misioni moral i orjentuar nga Partia-shtet. “X” djalë më parë emërohej në një institucion me rëndësi si në “fole pëllumbash”, kurse më pas e urdhëronin: “do ta mbash këtë vend pune, por me një kusht: Do të martohesh me këtë “X” vajzë“. Ky ishte urdhër, me anë të të cilit u hapej dera e të mirave për “çiftin e lumtur“, ku vetëm ndërgjegja e tyre ishte dëshmitare e kësaj “lumturie të dhuruar”, që origjinën e kishte te dhuna”.

Nëse ndokush dilte jashtë kornizave të këij morali, thyente rregullat dhe caqet, quhej antikombëtar, antiparti dhe shpallej armik populli. Pa pritur e pakujtuar, i gjendej një pretekst… Ndërsa populli flinte gjumë, “X” personit i hidheshin prangat: me slloganin: “Në emër të popullit je i arrestuar“. A nuk është dhunim e mohim i lirive pa logjikë, pa shkak dhe pa arsye?!

Në një shoqëri me mentalitet mesjetar, ose ku morali, virtyti apo rregullat ishin strikte nën trysninë e politikave të një kombi të mbyllur, që kanë qenë të imponuara, kemi të bëjmë me dhunë të shumfishtë ndaj individit e veçanërisht ndaj femrës. Respektimi i këtyre rregullave ishte i detyruar nën kërbaçin e dhunës së diktaturës, për të shmangur burgun.

Theksoj se nuk ishte shkalla e kulturës kombëtare, ajo që i mbante të ndrydhur shqiptarët, apo që respektonin ligjet komuniste, por ishte frika ajo që e mbante nën tutelë vesin, krimin apo dhunën, të mbuluara nga një petkë mashtrimi, gënjeshtre dhe hipokrizie në fasadë.

Këtë e tregoi më së miri, rënia e diktaturës, duke nisur nga “Njeriu Idhull”, për vdekjen e të cilit derdhën “lotë të hidhur dëshpërimi”, e mohuan aq shpejt dhe aq dhunshëm e mbuluan me turp, sa bustin e “Orakullit”e hoqën zvarrë sa hap e mbyll sytë.A nuk është paradoks,për një shoqëri që edhe frymë merrte për “Atë”, të cilin e kishte “Zot” dhe pastaj e shëmbi për tokë me paturpësi dhe pa mëshirë?! Mendoj se është shprehje e një zemërimi të shfrenuar, si pasojë e izolimit të gjatë gjysmë shekullor e dhunës së përdorur ndaj një komuniteti që e vlerëson lirinë. Ky fakt është një tregues i tjetërsimit moral e mendor të njeriut.

Pas viteve 1990, te shqiptarët me nivel të ulët kulturor, pa origjinë brezash fisnikë ose pa origjinë qytetare, sapo shpëtuan nga zinxhirët skllavërues të dhunës, nxori kokën e keqja, doli në shesh vesi, mori krah krimi dhe prostitucioni.Është mëkat dhe fatkeqësi kombëtare kur dembelët dhe parazitët amoralen e quajnë morale, paaftësinë e quajnë aftësi, gënjeshtrën e quajnë të vërtetë, mashtrimin e quajnë virtyt, antivlerën e quajnë vlerë. Në bazë të këtyre cilësive të tjetërsuara, kultura kombëtare shkoi dhe vazhdon të shkojë në regres.

Ndaj vajzave që hasin kundërshtim, tutorët përmes shantazhit, përmes kërcënimit të familjes së tyre, përdorin dhunën psikologjike, dhunën fizike e dhunën morale, me forma dhe metoda nga më çnjerëzoret madje arrijnë deri në krim.

Nëse në fillimet e ndryshimeve politike, krimi, tregtia e lëndëve narkotike, tregtia e qenieve njerëzore, droga ishin dukuri spontane sot, kanë arritur shkallën më të lartë që si fenomene hynë në krimin e organizuarnë shkallë kontinentle, pse jo dhe botërore.

Kam të drejtën morale dhe qytetare, si çdo nënë tjetër, të pyes:

“-Ç’u bë ajo tradita e bukur e familjes shqiptare? Këta tregtarë të ndyrë, të paskrupullt a kanë familje? A nuk kanë lindur nga një nënë? A kanë motra? A kanë gra? A mund ta shpërdorojnë besimin dhe dinjitetin e tyre?! Nuk e di…Porse një dritë e mekët, ajo e arsyes, e ndriçon anën e errët, të panjohur të qenies sime e më thotë se ata për para bëjnë gjithçka. Të zhytur në ethet e drogës dhe fitimeve pa mund, të zhveshur nga çdo normë humane, nuk duan t’ia dinë sepse janë të zhytur aq shumë në llomi dhe krim sa nuk dinë të dalin dot.

Nëse çdo familje shqiptare e edukon fëmijën që kurrë të mos harrojë të shkuarën, por ta kthejë kokën pas dhe të ndjekë arsyen përmes Mbivetdijes. Me intuitë të ecë në të përpjetat e të tatëpjetat që të parët e tij kanë hasur në jetë, ai njeri kurrë nuk ka për të gabuar.

Kujtoj lexuesin se në të gjitha rastet e paraqitura, ndërgjegja e përsosur humane këlthet:“O njerëz të mirë, ndaloni, analizoni dhe i thërrisni arsyes,se kemi të bëjmë me dhunimin e femrës, dhunimin e lirive humane, po shpërdorohen të drejtat dhe liritë vetjake…”A është e drejtë kjo? A na nderon si komunitet apo si komb?!”

Me këtë rast po kujtoj pak nga historia jonë kombëtare…Duke nisur që nga ilirët, gruaja veç bukurisë që e karakterizonte ,ishte e shenjtë, nderohej dhe vlerësohej si e paprekshme nga të gjithë dhe kishte të drejtën të merrte pjesë në kuvende burrash, ku i dëgjohej fjala, gjë që u ka bërë përshtypje edhe të huajve (përmend dy anglezë: Xh.Bajron, dijetari Hamond dhe sa e sa të tjerë). Ishin gratë ato që në kohë luftrash mbanin shtëpinë, drejtonin ekonominë dhe jo rrallë herë u veshën si burrat e luftuan krahas tyre. Po kujtoj për lexuesin disa syresh… Mbretëresha Teutë, zëvëndësoi të shoqin, Gentin dhe udhëhoqi luftën kundër Perandorisë Romake. Ne ndjekim me ëndje filmat ku trimëria e të huajve është ngritur në art dhe vjen tek ne përmes legjendash. A nuk e meriton një përjetësim të tillë kinematografik legjenda e Argjiros, që u hodh me djalin nga bedenat e kalasë së Gjirokastrës, e ndjekur nga dhjetëra gra trimëresha?! Identike si histori eEl Sidit,(kufoma e të cilit u kalli tmerrin armikut), tek ne është Shote Galica që veshi rrobat e u armatos me armët e Azemit dhe luftoi me trimërinë e luftëtarit. Maro Kondikjo nënë e re u flijua duke e tërhequr në greminë ushtrinë e huaj. Janë burra ata që mbajnë leksione për këto gra të virtytshme, po përse vallë sot e shohin me zili dhe e nënvleftësojnë aftësinë femërore?! Mos vallë egua mashkullore nuk i lë të dalin nga vetja? Ndoshta duket si vetëvlerësim apo mbivlerësim i aftësive të tyre, por gabojnë sepse kush nuk është në gjendje të njohë veten,nuk arrin të njohë tej hundës së vetë.

Pushtimet e huaja mesjetare sollën një regres të lirisë së gruas. Baballarët, burrat, vëllezërit ushtruan një trysni ndaj saj, duke e mbyllur brenda mureve të shtëpisë, me synimin për ta mbrojtur nga dhuna e të huajit. Por ndërgjegja shqiptare kishte harruar se ajo ndërkohë e në vazhdimësi po dhunohej shpirtërisht, mendërisht dhe psikologjikisht, gjë që u shndërrua në traditë. E njëjta gjë ndodhi me femrën nën petkun e emancipimit edhe gjatë izolimit gjysmëshekullor të diktaturës komuniste, ku gruaja e njohur për karakterin fin dhe delikat ,u shndërua në një qenie të përçudnuar me tipare burri.

Gjatë kohërave, vetë femra, e bindur se nënshtrimi ndaj mashkujve, që shkonte deri te respekti i tepëruar që duhej të kishte edhe për kunatin o nipin e mitur të burrit, ndaj të cilit duhej të përulej se e donte zakoni apo tradita, e ka shndërruar atë në inferiore ose skllave të ndërgjegjes së saj. Për femrën këto rregulla të vendosura padrejtësisht si trashëgimi mesjetare, kanë arritur që ta dëmtojnë imazhin e saj për botën reale,duke pranuar pa kusht mohimin e të drejtave dhe lirive të saj.

Me kohë, me apo pa dëshirë, këto rregulla të pashkruara, u bënë ligje të trashëguara që zbatoheshin dhe vazhdojnë të gjejnë zbatim edhe sot, madje më egërsisht… sepse bëhen me vetëdije të plotë. Me këtë të fundit kuptojmë se sot kemi parasysh stadet bashkëkohore të zhvillimit global të njerëzimit. Pra dhuna sot zhvillohet më e sofistikuar dhe e paramenduar nga përdoruesit e saj.

Ka aq shumë shembuj e tregues për format, metodat, shkallën e përdorimit të dhunës dhe pasojat e saj tragjike, sa koha është e pamjaftueshme për t’i rrëfyer.(pikërisht këto tema duhet të studiohen dhe të diskutohen në rrethet studentore, në qendrat sociale apo rehabilitimi, në organizata grash etje).

Në ditët e sotme mjafton të kujtojmë rritjen e numrit të përdoruesve të drogës, rritja e krimit në familje, divorcet në shifra alarmante dhe një ringritje e ushtrimit të prostitucionit. Divorci është një vendim i drejtë i çastit, por pasojat janë më afatgjata dhe shumë të rënda për fëmijët. Kur nuk janë fëmijët në mes, është femra, ajo që pëballet me vështirësitë, jeta e së cilës mund të ketë pasoja diskriminuese e fatale.

Një vlerë edukuese e parandaluese janë marrëdhëniet prind- fëmijë dhe prind- institucion arsimor. Nuk mjafton ta lindësh e ta rrisësh fëmijën. Ushqimi më i mirë për të, është edukimi që nis sapo ai ngjizet në barkun e nënës. Në këtë periudhë rol të veçantë kanë marrëdhëniet në çift dhe sa shumë e dëshirojnë ata daljen në jetë të këtij fëmije.

Përdorimi i drogës që nis qysh nga mosha e adoleshencës e në vazhdim, sjell shkatërrimin e ekonomisë familjare, e jetës së individit, si dhe të familjes në tërësi. Kurse sipasojë e drogës, e pedofilisë,marrëdhënieve seksuale pa mbrojtje, shkaktohet sëmundja vdekjeprurëse AIDS. Këto vese vihen re te fëmijët që vijnë nga familje me nivel të ulët kulturor. Ndodh edhe në ato familje të kamura që u japin fëmijëve liri të tepëruar , të cilët e shpërdorojnë lekun, pa ia ditur vlerën dhe se si nxirret. Në të dy rastet kemi të bëjmë me mungesë të theksuar informacioni nga ana e prindërve. Një punë të madhe edukuese duhet të bëjë nëna, lidhur me pasojat e veseve prej të cilave tërhiqen fëmijët.

Kujdes duhet treguar nga familja, e cila duhet të dijë se në ç’shoqëri bënë pjesë fëmija.

Natyrisht marrëdhëniet mes gjinive në familje dhe në shoqëri, si: femër dhe mashkull, motrës e vëllait, burrit e gruas, mes kolegëve kanë ndryshuar. Ky ndryshim është i lidhur me integrimin social drejt një shoqërie të hapur dhe me integrimin e femrës në shoqëri, i cili varet nga shkalla e personalitetit (niveli arsimor, kulturor dhe profesional).

Ky evolucion varet nga hapësirat sociale që i krijon njeriu vetes, sidomos vendin që i krijon femra vetes në të gjitha fushat e jetës. Rëndësi të veçantë ka përballja e femrës me realitetin, gjë që arrihet nëse ajo vret frikën, ka kurajon për të pranuar të përballet me të rejat e kohës, për të sfiduar jetën dhe të papriturat e saj. Duhet të kemi parasysh se sa kulturë ka trashëguardhe se si e ka pritur ajo hapjen me botën e zhvilluar. Shpesh herë te femrat vihet re mungesa e besimit në vetvete, që vjen si shkak i mosnjohjes së vetes. Këtë e vërteton fakti që femrat, duke mos njohur aftësitë e tyre, punojnë, zhvillojnë fushata elektorale dhe votojnë që të zgjedhin kandidatë meshkuj në organet më të larta legjislative, ekzekutive apo gjyqësore, si dhe në drejtimin e forcave politike. Me këtë padrejtësi që i bëjnë vetes gratë, janë të dhunuara moralisht nga egua mashkullore dhe të vetëdhunuara mendërisht nga inferioriteti i tyre.

Kujtoj se Partitë kanë mbirë me bollëk në Shqipëri, si kërpudhat pas shiut. Nuk është aspak çudi që çdo fis shqiptar të krijojë një parti politike. Mjerë gratë se atëherë femrat kanë për t’u lënë fare në harresë.

Vendosja e shifrës fiktive 25-30% e administratës së lartë, si në Parlament, Qeveri, drejtësi, në administratën e mesme të jenë gra, gjë që nuk është realizuar asnjëherë në këto afro 23 vjet, e quaj një formë dhune psiko-morale ndaj femrës nga pushteti dhe politika. Te përqindja e gruas në përfaqësitë politike kemi të bëjmë me konformizëm të theksuar.

Cila formë do të ishte më e mira?

Çdo grua apo vajzë që e ndjen veten të aftë si intelektuale, në arsimim dhe profesion, duhet të pranoj sfidën dhe me kurajo të startojë me burrat që kandidojnë. Bota e pushtetit të çdo fushe është e egër, i ngjan madhështisë së pushtetit të Meduzës. Cilido që ulet në një karrige, pastaj nis e flet ajo, e cila ngjitet aq shumë me shpirtin e atij që është ulur në të sa, nuk e lë të ndahet prej saj. Ndaj vlen shprehja: “O shtet që ke madhështinë e pushtetit të Meduzës, kujdes se kë ul në karrigen tënde, se do të pësosh disfatë, pasi i ngjan bukurisë magjepsëse të Meduzës, që mbyt dhe më të zotin detar…”

Dua të di historikisht, se cili mashkull e la karrigen e vet që të ulet një tjetër, aq më tepër një femër e paragjykuar prej tij?!

Ndaj cilido mund të pyesë: A duhet përkrahur shoqëria apo politika lidhur me këto probleme që cënojnë integritetin e femrës dhe të shoqërisë?

Sot mbi të gjitha pushtetet qëndron pushteti i parasë. Para saj gjunjëzohet dija, diploma, aftësia, arsyeja… dhe ngre krye Padija, hipokrizia, gënjeshtra, mashtrimi, korrupsioni dhe krimi. Është paraja që nxjerrë në ankand vajzën apo djalin e mitur, motrën, aty dhe gruan, pra familjen. Meqë familja është embrioni i shoqërisë, qeliza e kombit, atëherë kur vlera dhe dinjiteti i familjes shumëzohen me zero, ç’vlerë ka për të tillët atdheu?! Janë këto fenomene sociale që i ndeshim përditë,që i japin liri pa kufi bashkëshortit që ta trajtojë gruan si pronën e tij. Me nivel dhe me marrëdhënie të tilla, nuk shkohet drejt Evropës. Nëse familja do të vazhdojë të jetë në udhëkryq, sepse një jetë e dhunuar nuk është normale, edhe fati të lindësh femër, nuk është më fat, por mallkim që lindi.

Për njeriun e udhëhequr nga virtytet, Atdheu është familja. Nëse nuk e do familjen, nuk e do atdheun.

Nuk mund të jetë familjar i rregullt një baba që do fëmijët e tij, por fyen dhe dhunon mendërisht, moralisht dhe fizikisht, gruan që rilindi jetën me genet e tij. Nuk duhet të harrojë se fëmijët janë gjysma e secilit prej tyre. Ndaj të rinjtë para se të vendosin të krijojnë familje, nuk duhet as ta mendojnë e jo më të veprojnë dhunshëm, qoftë edhe me fjalë. Gjatë jetës duhet të arsyetojnë me logjikë, sepse marrëdhëniet në çift i ngjasojnë enës së qelqit, që po mori krisje, nuk riparohet më. Duhet ta kenë të qartë se femra nuk është pronë as e burrit dhe e askujt, madje as e prindit. Ata i dhurojnë jetën fëmijës për të qenë i lirë, por nuk kurrë janë pronar të jetës së tij. Madje është e dalë mode rritja e vlerës së djalit dhe nënvleftësim i vajzës. Jeta bashkëshortore është përgjegjësi dhe detyrim, gjatë së cilës fëmijët duhet të edukohen e të trajtohen të barabartë mes tyre. Vëllai duke u rritur e edukuar me dashurinë dhe respektin ndaj motrës, do të bëjë që ai nesër do të di të respektojë atë vajzë që do ta ketë për shoqe jete.

Në këtë shkrim nuk mund të analizohen të gjitha problemet, të mirat dhe të këqijat që na dikton jeta, por unë mendoj se çdo individ, femër apo mashkull, beqar/e apo i/e martuar, i ri apo i moshuar, duhet të shohë brenda vetes. Duke njohur të padukshmet e rrënjosura në qenien e tij, do të ketë më shumë respekt për veten dhe jetën.Të jesh qytetar i mirë, veç respektimit të ligjit e normave, do të thotë të njohësh veten, t’i bësh mirë vetes dhe të dish ta respektosh atë. Kur vlerëson veten, je në gjendje të vlerësosh të tjerët! Atëherë jeta nuk ka për të qenë një ferr për bashkëshortët.

 

 

NJE DITE HISTORIKE- KABINETI RAMA MBLIDHET NE SHKODER

by

Nga Viktor Daragjati/ Farmington/ CT

Mbledhja dyditore e kabinetit te ri i Edi Rames ne Durres deshtoi. Shkak i deshtimit ishte  fakti se nuk u binden pronaret e hoteleve me prit  kabinetin falas.Shkruen Salih Berisha ne Facebbok: “Shkaku i anullimit qendron ne faktin se Gjushi nuk bindi dot pronaret e hoteleve ne Durres per te pritur falas kabinetin e Piktorit deshtak per nderin qe po i bente qytetit bregdetar me eventin historik! Madje merret vesh se miliarderi Gjushi as qe futi doren ne qese per te sponsorizuar nje pjese te shpenzimeve te orgjive dhe mbledhjeve te qeverise nomade dhe pa dokumenta te zotit Rama ne qytetin e tij. Inati eshte diku tjeter ????”

Per ket arsye Kryeministri i ardhshem, Edi Rama e spostoj mbledhjen ne Shkoder. Kabinetit mbledh sod mbasdite ne ish kryeqytetin e vjeter shqiptar.

Mesohet se mbledhja pritet te niset rreth ores 17.00, ne prani te gjithe ministrave te zgjedhur

Keshtu, se pakut simbolikisht, Shkodra edhe nji here okupohet prej “komunistave”. Tue rikeqyr videot qe kam marr ne Shkoder ne Frorin e 1992-shit pava nji qytet i harruem prej Zotit. Ata video do te dalin ne internet qe ti shofin mbar populli e mos te harrohet se gjith Shkodra ka ken nji qytet i pernjekur. Po te krahazoni Shkodren e Enverit me ate te Sali Berishes do te kujtoni se jeni ne nji tjeter kontinent. Fatos Nano, kryetari i Partise Socialiste (zyrtarisht emni i ri i Parise Komuniste) ne at kohe, pat dhan nji deklarate ku thonte se Partia (Socialiste) do te vaxhdonte me ken forza ma e madhe ne politiken shqiptare. Si po duket, 21 vjet ma vone, fjalet e Fatosit tinglloin aq te idhta sa te verteta. Shkodra rikethehet nen sundimin e kuqaleshve. Cka mund te presin Shkodranet prei Edi Rames, trashigimtari politik i Ramiz Alise, i Fatos Nanos e i Pandeli Maikos? Shpirtat e martirve te Postribes nuk gjein paqe, te harruem pa mirnjofje prej bashkqytetarve te tyne.

SHQIPTARËT NË ÇIKAGO:TE MBROHET NE PARIM SOVRANITETI I KOSOVES

by

*TË BËHET REZOLUTË DËGJIMI NË DHOMËN E PËRFAQËSUESËVE  TË KONGRESIT AMERIKAN PËR MARRËVESHJEN KOSOVË -SERBI/

*SHSHA në Çikago kërkon nga Kongresi dhe Senati Amerikan në Uashington që të mbrohet në parim sovraniteti i shtetit të Kosovës/

Shkruan: Skënder KARAÇICA/

Për aktualitetin e marrëveshjes së negociatave në Bruksel në mes të dy kryemnistrave Thaçi-Daçiç,Nenkomiteti për Evropë,Euroazi dhe Kërcenime të Reja,i udhëhequr nga Kongresisti Dana Rohrabacher,pati mbajtur në dëgjim historik në Dhomën e Përfaqësuesve të Kongresit Amerikan në Uashingron.Në të vërtetë ky dëgjim i pari i këtij lloji i mbajtur në Kongresin Amerikan në tetë vitet e fundit është pjesë e lobimit të LQSHA-së(Joe DioGuardi).

Derisa shumica e diplomacive ndërkombëtare i duartrokitën marrëveshjes Kosovë-Serbi,në qarqet politike të Kongresit dhe të LQSHA-së pati dilema që,si thuhet në dokumentet e dëgjimit,kjo marrëveshje është një ,,ndreqje e shpejtë,,e cila nuk i zgjidh rrënjët e problemit shqiptar në Ballkan dhe nuk paraqet zgjidhje të drejtë,që do të obligojë Serbinë të njohë sovranitetin e shtetit të Kosovës,thekson SHSHA në Çikago.

Historia e lirisë dhe të shtetit të Kosovës ka kaluar edhe përmes dyerve të Kongresit Amerikan.Ishte ky vend thuhet në arkivat e aktivitetit politik dhe diplomatik në Shtëpinë e Bardhë,ku kryetari Henry Hyde dhe anëtari i lartë Tom Lantos e patën sprovuar për nëntë vjet Departamentin e Shtetit që të njohin pavarësinë e shtetit të Kosovës.Fryma e dëgjimeve dhe të rezolutave në Dhomën e Kongresit Amerikan bënë që ish-Presidenti Amerikan Gerge W.Bush në shkurt të vitit 2008 paralajmëroj zyrtarisht njohjen e Kosovës si shtet sovran.

Kongresi Amerikan përmes aktivitetit të dëgjimit të fakteve relevante politike dhe të fushave tjera ligjore që dalin nga marrëveshja në Bruksel,përmes Nenkomitetit të tij për Evropën duhet të shtroj pyetjen për zgjidhjen e konflikteve në Ballkan dhe tërë mekanizmat e kësaj marrëveshjeje janë një zgjidhje e shpejtë dhe e kanë sjellë shtetin e Kosovës para aktit të kryer për shkak të mungesës së sovranitetit(!).Në këtë dëgjim historik nuk është lënë pa u prmendur edhe Baronesha Catherine Ashton lidhur me marrëveshjen  shqiptaro-serbe:,,Një hap më afër Evropës për Serbinë e Kosovën,,.Mirëpo,jo Serbia brena shtetit të Kosovës,është thën në debatin e gjerë në Dhomën e Kongresit në Uashington.

Përkitazi me pikat e marrëveshjes së Brukselit,Nenkomiteti për Evropë i drejtuar nga kongresisti Dana Rohrabacher ishte më i zëshëm me argumentin kohë dhe hapësirë se me këtë marrëveshje do ti lejohet Serbisë që të përzihet në punët e brendshme të Kosovës si dhe përpjekja e Beogradit për të destabilizuar shtetin e Kosovës me qëllim që ndarja de facko e Kosovës së Veriut të bëhet ndarje de jure!,nënvizon për opinionin SHSHA.Nekomiteti thekson se nuk është mirë që SHBA-ja të vazhdojë të distancojë vetvetën që ka të bëjë me zgjidhjen e konfliktit në Ballkan me arsyen se ky problem na qenkash,,Problem i Evropës,,.Ndërkaq saherë që SHBA-ja ka marrë pozitën dytësore në Evropë,situata në rajon dhe rreth cështjes shqiptare është përkeqësuar.Nenkomiteti për Evropë e pati aktualizuar çështjen që doli nga Administrata e Presidentit Obama,i cili publikisht e pati mbrojtur qendrimin se ndarja de facto e shtetit të Kosovës nuk duhet të bëhet ndarja de jure!

Në këtë rrafsh politik dhe rekomandimet që dolën nga dëgjimi në Dhomën e Kongresit Amerikan dhe Nenkomitetit për Evropë mbajtur në Uashington,SHSHA-ja në Çikago në bashkëpunim me LQSHA(Joe DioGuardi)dhe në kordinim me Kongrsistin Dana Rohrabacher të kalojnë në parim të Rezolutës Politike në Kongres dhe Senatin Amerikan që do të mundësojë jetësimin e shtetndërtimit dhe të sovranitetit të Kosovës.

Figura e Qazim Koculit në histori e këngë*

by

NGA ALBERT HABAZAJ*/

Ndoshta për herë të parë, nëpërmjet kësaj kumtese, mund të prezantojmë një fashë vagëlluese për figurat me dritë hije në historinë e Luftës së Vlorës, 1920 dhe folklorin për ta, sipas Epikës Historike të Luftës së Vlorës. Në fokus do të kemi figurën komplekte të Qazim Koculit, si rasti më tipik i, të paktën, dhjetë nga dymbëdhjetë anëtarëve të komitetit të “Mbrojtjes Kombëtare” të Luftës së Vlorës. Grafiku historik dhe folklorik i figurave të tilla të njohura nuk ecën në trajtë lineare, por me një kolorit kontrastesh të forta, që, duke i interpretuar në kontekst rrethanat lehtësuese dhe rënduese, japin efekte deri kombëtarisht. Shumë prej figurave të LV, të cilëve u këndohen këngë, se bënë histori, patën nga regjimi monist një përfundim tragjik, u pushkatuan, u burgosën ose vdiqën në burgjet e zeza komuniste, u internuan nga fashistët dhe komunistët dhe u mbuluan me harresë, u lanë në heshtje apo u qëlluan me rrufe shpifjesh e falsifikimesh. Ata, që dikur i kishin shërbyer me përkushtim pavarësisë kombëtare dhe shtetit, u bënë jetë të harruara. Ja pra, se përse është e domosdoshme për të shkruar, për të thënë të vërtetën dhe për t`i kthyer historisë personazhet e saj të merituara. Për hir të së vërtetës historike, në mirënjohje të kujtesës njerëzore të komuniteteve ku kanë lindur, jetuar dhe vepruar personazhet historikë, mendojmë se ngjarjet dhe personazhet që i bënë këto ngjarje në kohën që ndodhën dhe në hapësira konkrete, të caktuara e reale, duhen paraqitur e shkruar ashtu siç kanë qenë, siç kanë menduar dhe vepruar, me anët pozitive dhe negative të tyre.

***

Abstract: This paper will, perhaps for the first time, shed a glowing beam of light on the controversial historical figures of the 1920 War of Vlora, as well as their place in the historical lore epic of that War. We will make a focal point of this research the complex figure of Qazim Koculi, as the most typical representative of at least ten out of the twelve members of the “Committee for National Defence” that was set up to bring that War to success. The historical and folk representation of these men is not a linear graph; it is full of sharp contrasts which, when interpreted within the contextual mitigating and aggravating circumstances, leads to effects amounting to a national scale. Many of the figures of the War of Vlora, of whom folk songs were made, for they made history, were decreed a tragic end by the communist regime: they were jailed and died in the bleak communist prisons, were sent to internment by both the fascists and the communists, and were sent to oblivion, they were cast silence upon, or bolts of slander and falsity. Those who had once devotedly served the national independence and state were tuirned into forgotten lives. This is why it is necessary to write in order to restore to history its meritted characters. For the sake of the historical truth, in gratitude to the human memmory of the communities where such historical characters were born, lived and worked, we hold that the persons who made the events within the real time and spatial frame, should be pictured realistically, as they thought and acted, with all their lights and shades.

***

Punimi ynë ngushtohet vertikalisht, duke patur në optikë: raportin histori – epikë historike, për figurat me dritë hije në histori dhe folkor. Lufta e Vlorës, 1920 mbetet trampoline jonë për të notuar, aqsa, ku ka “det”, “liqen”, “lumë”, “përrua”, a “rrëke”  historiko – folklorike. Për mos t’ u hapur si vaji në lakra, se ka shume figura të errësuara (të denigruara) nga LV, 1920, po shqyrtojmë një rast tipik, Qazim Koculin.

Gjykojmë se përshkrimi korrekt, pa shtesa të tepërta dhe pa hequr bëmat e tyre për një arsye apo një tjetër e bën sidomos historinë një shkencë serioze, të besueshme dhe pashqetësueshmërisht referencë kryesore burimore për studiuesit dhe për të interesuarit. Për të mos rënë në batakun e historiografisë komuniste, pra, për të mos përsëritur modelin e keq të paraqitjes bardhë e zi të figurave historike, puna më e vlertë që mund të bëhet është radioskopia historike, skaneri historik që historiani ka detyrë ndaj figurave historike, si mjeku ndaj pacientit. Gjykimin e bën koha për historinë, për ngjarjen, për personazhet, për ata që bënë historinë dhe për ata që e shkruajnë historinë.

1.1. Figurat me dritë hije në histori dhe folklori për ta. Rasti i Qazim Koculit

Dëshirojmë të sjellim një rast të freskët, nga Lufta e Gjormit (30. 12. 1942 – 02.01. 1943), për të bërë një krahasim të nevojshëm. Gjatë muajit mars 2013, Hyso Askushaj nga Gjormi i Vlorës na kujton se në ato luftime, nga më të mëdhatë në rrethin e Vlorës, armiku u thye keq. Atyre brinjave mbeti dhe komandanti i tyre, konsulli Franko Klementis. Të mbeturit gjallë, kur u kthyen në Vlorë, për humbjen që pësuan në luftën e Gjormit, pushkatuan edhe guvernatorin Qazim Koculi, edhe prefektin Lele Koçi. Nuk mund të mbetej jashtë vëmendjes së kujtesës popullore kjo ngjarje, se populli në këngën: “Lufta e Gjormit”, që mbahet mend deri sot e praktikohet në komunitetin e Gjormit, Vlorë, ndër të tjera merret vesh se… “Armiqtë e mblodhë veten/ S’ lanë plaçk’ e bagëti,/ Për hakmarrje morën pleqtë/ Dhe i mbyllë në qeli./ Kur në Vlorë vanë:/ Qazim, na jep llogari!”/ Armiqtë vranë shoshojnë,/ Vranë Kocul e Koçì…”[1] Kur thotë kënga se vranë shoshojnë, ka parasysh faktin se: si ata që erdhën si pushtues edhe ata që nuk luftuan për çlirimin e vendit nga pushtuesit e huaj e u pajtuan  me të, ishin njësoj, për vendasit që u ngritën me armë në dorë, si gjithnjë, kundër zaptuesit të tokave e pronave që trashëgonin nga të parët, që kur s’mbahet mend. Kënga i vë në një kandar, i vlerëson ashtu siç e mendon: armiq, u vë notën në moment, nuk i dallon nga njeri – tjetri, ndaj shprehet që ata vranë shoqi – shoqin, njeri – tjetrin.

Më 1920 – n Qazim Koculi ishte hero, një nga udhëheqësit më të shquar, më të zotë, më veprimtarë ndaj çështjes së Atdheut, shembulli i patriotit të vërtetë. Për atë luftë i këndohet kënga, bashkë më Osman Haxhiun me nur kombëtar: “Lule, Osmën Efendi/ Edhe Qazim Koculì/ Të kishin dy, tre si ti/ do të bënej Shqipëri!…”, apo “Burrat që morën vendimë/ Osmëni me dy Qazimë/ mblodhë gjithë Parësinë,/  të hidh’ në det Italinë” etj. Gjatë LDB, apo gjatë LANÇ, siç është quajtur më ngushtë, e fëlliqi, siç thotë populli. Kjo është e vërteta. Kjo është historia. Nga sa kemi njohuri, gjykojmë se jo vetëm historia e Shqipërisë, e Ballkanit, e Europës, por edhe historia botërore dhe qytetërërimi, nuk njeh ndonjë personazh “kimikisht të pastër”[2]. Edhe personazhet historikë, njerëz janë, dhe, si të tillë s’mund të jenë të pagabueshëm. Si duket, ne vuajmë akoma nga kompleksiteti i të qenit o vetëm i mirë, o vetëm i keq. Mendojmë se ende nuk qenkemi pastruar nga vesi i të dukurit, i vetëmburrjes (pa e ngatërrruar me ndjenjën e krenarisë, si veti, si virtyt). Mbase nuk mjaftojnë disa bulëzime studimore, në të cilat jepen ngjarja apo personazhi ashtu siç duhet: siç është paraqitur në realitet, siç është njohur në komunitet, siç ka qenë në të vërtetë, me të mirat dhe të këqijat e tij si profil, që ka zenë një vend të caktuar në histori dhe kënga e ka marrë në gjirin e saj, e mban apo e flak dhe pse? Ujëvara studimore, ku jepen ngjarjet e personazhet me të gjitha “ngjyrat e ylberit” dhe jo vetëm o bardhë, o zi, mendojmë se e bën të patundshme ndërtesën e historisë, me themele të forta, me mure rezistente; vetëm kështu mund të shëndoshet pema historike që hijeshon kështjellën e veçantë dhe interesante të “Vendit të Shqipeve”; vetëm kështu rrënjët e pemës nuk i shkul dot asnjë furtunë, nga do që të vijë. Dhe trungu forcohet, dhe degët lulëzojnë në rrjedhat e kohës. Ndërkohë, ndjejmë se Kujdesi Studimor ndaj Infeksioneve të Ekspansionit së Shfrenuar Amatoreks të Parasë së Egos Primitive, ia vlen të jetë i vëmendshëm, serioz dhe i vijueshëm. Atje ku historia ka nevojë, e ndihmon kënga, e plotëson atë, e saktëson, me gjithë rezervat, se folkori hiperbolizon, apo litotizon, sipas botës së tij mentale, që nuk duhen shpërfillur nga historishkruesit. Historianët, historishkruesit, sigurisht, duke respektuar parimet shkencore, metodat e kërkuara, parë nga pozitat e duhura, ata dhe vetëm ata e kanë shkruar po e shkruajnë dhe do ta shkruajnë Historinë e Popullit Shqiptar, duke i vështruar e vlerësuar në zhvillimin e tyre historik të pandërprerë e tërësor historibërësit, ngjarjet, dukuritë, personazhet, sendet etj., dhe në lidhje të ngushtë me kushtet konkrete historike. Fjala vjen, një figurë e njohur, me kontribute të dalluara për LV, por e diskutueshme si Qazim Koculi, nuk ka mbetur i shpërfillur nga historia. Konkretisht është përmendur në HSH, 1965, i është hequr emri në botimet e mëvoshme, ndërsa i ripërmendet emri i pacunguar në HPSH/ 3, 2007. Pse ka ndodhur ky fenomen? Telegrafisht mund të bëjmë këtë interpretim. Q. Koculi ka vlera të padiskutueshme për LV, 1920. Ai, duke qenë edhe ushtarak me akademi, oficer marine, me gradën kapiten, jo vetëm që radhitej në krye të Parisë së krahinës së Vlorës, qe drejtues ushtarak i LV, (pas A. Lepenicës në Kotë), që hodhi në det Italinë kolonizatore, me bekimin e zotit, në të drejtën shqiptare, sipas urtësisë kombëtare të KMK dhe në ballë të gjithë Shqiptarëve të organizuar e të armatosur për liri. Gjatë LDB (LANÇ) Koculi bashëpunoi me pushtuesit, me “Italinë e dytë”, siç thotë populli.  Por “vëllezërit pipinor” nuk mund t’ia harronin Njëzetën “mikut”, që u doli në shteg, kur u erdhi zogu në dorë, pavarësisht nga fasada e përzemërt miqësore e matansëve adriatikas.

Edhe në komunitetin e Vlorës, për Qazim Koculin ka dy mendime kontradiktore me njëra – tjetrën. Njëra palë thotë se ka bashkëpunuar me pushtuesin; nga pala tjetër, nga të pasmit e tij thuhet se ka qenë atdhetar. Mbi këto gjykime, duke interpretuar mendësisë e banorëve të Vlorës si krahinë, si rreth, ne me përgjegjësi vërtetësore, evidentojmë se, ai qe anëtar i KMK dhe në ballë të LV, më 1920, por më 1943, i vuri shqelmin lavdisë që bëri ndaj Italisë së Parë, me turpin që nxiu faqen me Italinë e Dytë. Banorët – për Njëzetën e quajnë patriot, për Dyzetetreshin tradhëtar (jezit). Gjithsesi, ai është një figurë komplekse, me dritëhije, me të mira e të liga, që ndoshta ka rëndësi të njihet nga historia, sepse folkori shumë pak vend i ka kushtuar dhe ndoshta vetëm në Kocul, në vendlindjen e tij dhe jo gjetkë. Ndoshta ka patur, por ato këngë pa përhapje, kanë rrjedhur gjatë rrugës, janë tharë e nuk kanë qarkulluar edhe për shkak, se në regjimin e Hoxhës ka patur direktiva për figura të tilla dhe krijuesit e rinj të folklorit të pasluftës e kanë parë të arsyshme të mos e përfillin, ose janë tutur të këndojnë për luftën e tij të parë, apo, si duket ngaqë nuk i kanë pëlqyer fundin e palavdishëm e kanë anashkaluar apo përbuzur. Kemi parasysh një pasazh të Sali Muratit, (të cilin të gjithë luftëtarët e flisnin Kapedan; e konfirmon dhe i madhi P. Marko te “Ultimatumi”), debatin me Q. Kokoshin, anëtar i KMK të LV(“Unë të bëra Kokosh, unë t’i çkul pëndët!”), të dy personalitete të LV. Kemi shkelje të dinjititetit njerëzor tek ky rast nga komandanti i çetës së Rrëzës ndaj anëtarit të KMK? Mendojmë se jo, po ta gjykojmë në kohën e ndodhur dhe në situatën reale, sepse ata ishin të njohur me njëri – tjerin, ishin edhe miq, por qëndrimi ndaj çështjes kombëtare ishte pasaporta e Nderit. Ndaj thotë populli, që e mira do një jetë të tërë të mbahet e të ruhet si vlerë; e keqja për një minutë bëhet dhe shëmbet monumenti i mëparshëm i lavdisë, bëhet hi e përfundon në koshin e Historisë. Ndoshta ka vend të shprehemi, se po nuk u repektuan kriteret shkencore të historizmit nuk prodhohet histori, por hiçtori; ashtu sikurse po nuk u respektuan veçoritë specifike të folklorit, nuk rrjedh folklor i kulluar nga burimi, por “turbofolk”, ku turbullohet burimi folklorik, me një, dy, tre a katër zëra të bërë tok në mënyrë artificiale, të shtërnguar, duke shtërzuar, pa një bërthamë harmonike, ku elementët të rezonojnë me njëri – tjetrin kumbueshëm. Ndërkohë, nga shkruesit e historisë deri më sot (2013), nuk ka një monografi të plotë kushtuar figurës së Q. Koculit, kur ka vërshime të papara për figura më periferike sesa ky shqiptar i shkolluar, me kontribute dhe me karakter kompleks.

Ndër figurat e rëndësisë parësore në LV, vetëm për Osman Haxhiun është bërë një monografi e veçantë, nga studiuesi B. Gaçe dhe për Ahmet Lepenicën, nga E. Memishaj dhe ende për asnjë tjetër nga anëtarët e KMK, apo 12 komisionë, siç i quan populli me gjuhën e tij. Janë trajtuar ata në artikuj të ndryshëm veç e veç, por ato shkrime, pavarësisht nga dëshira e mirë dhe atdhetarizmi i artikullshkruesve, nuk mund të klasifikohen për t’u përfillur në kriteret studimore – shkencore. Po ashtu viganët e LV janë përfshirë në libra, nga të cilët mund të qëmtojmë për botime serioze, por që ata trajtohen bashkë në një tekst, janë personazhe kolektivë, që gjithsesi nuk mund të jepen plotësisht. Mungojnë librat monografikë individualë për drejtuesit e asaj epopeje të lavdishme shqiptare, që bëri jehonë në botën e kohës.

Për popullin, i cili flet me këngë, të mburr apo të shan, apo dhe s’ të përmend fare, se s’i intereson, se s’ka ndërmend të të rregjistrojë në kujtesën sociale, as të të qarkullojë me krahët magjikë të këngës së komunitetit të tij, Q. Koculi (i paraqitur me dy pamje), vërtet në Luftën e Vlorës, më Njëzetën është Hero, është në gjirin dehës e të merituar të Lavdisë, por në LDB (LANÇ), për segmentin kohor trevjeçar 1939 – 1943, cilësohet tradhëtar i vendit, se u bë me armikun. Këtë dëshmon në Shqipëri logjika e Lirisë, se liria e atdheut nuk mund të jetë trampoline e lavdisë vetiake, e mosngacmimit të interesave personale dhe kështu baloset kushdoqoftë, si Ballabani. Ky është folkori. Një fytyrë ka ai, s’pranon dy fytyra…S’ke ç’i bën, se dhe të duash, s’e ndryshon dot, pasi ai ka përhapjen gojore dhe lidhjen e së bukurës me të dobishmen “ligjësi”. E ka në natyrën e tij dhe kontrastin e prerë (o i mirë deri në fund, o i lig që në fillim – pikë dalluese kjo, ku trajtimi folklorik bëhet jo siç është fakti historik.

1.2. Arsyet e vërteta që emrat e KMK t’i merrte harrimi memorial dhe zvetënimi historik. Me fillimin e erën së re demokratike, për Shqipërinë po shkonte, të paktën, haka morale tek i zoti që i takon. Por prapë zhurmënajë, mjegullnajë, rrëmujhane në vlerësime, në fjalime, në botime, në klasifikime. Tirrej e tirrej filli e s’po i vihej pika mbi ì personave historikë të lënë në errësirë e më keq akoma, të quajur armiq të popullit. Parë me syrin e kohës që lamë pas, jo vetëm anëtarët e KMK, por edhe luftëtarë të tjerë të shquar në LV, në personalitetin e tyre kanë patur dritë, por kanë patur dhe hije. Dje iu hoq drita, ju retushuan vlerat, u la vetëm profili i errët i tyre, i theksuar, i avancuar. Sot ju hoq hija, errësimi dhe ju la vetëm ndriçimi i qenësishëm, deri në dritë pa limit. Shumë i çuditshëm na duket ky qëndrim, kjo metamorfozë që dëmton e nuk bën mirë. Na duket se, për këto gjëra kemi të bëjmë me probleme karakteri, se të kalosh nga ekstremi në ekstrem, sipas erës që fryn, nuk ëshët cilësi pozitive. As rrumbullakosja, suvatimi e patimimi i dritave apo hijeve në personalitetin e figurave të LV nuk është i dobishëm për kërrkënd. LV, me historinë e saj të shkruar na dha heroin historik. LV, me ciklin e këngëve të EHLV, me folkorin e saj të kënduar, na dha heroin kulturor.

Nga sa kemi studiuar historinë lokale dhe atë kombëtare, rezulton se figura e Qazim Koculit, me gjithë kontrastet e dritëhijeve të jetëshkrimit historik, ravijëzohet si kontribues për paqen, pare në kontekst, me planin e aktorëve shqiparë, me faktorët rajonalë e ndërkombëtarë, në atë det me lule e furtunë të faktorit të brendshëm, paparashikueshmërisht të ndryshueshëm. Ndërsa epika historike, folklori i asaj hapësire ku ka lindur, ku ka jetuar dhe ku ka vepruar jo pak kohë personazhi historik që trajtojmë, siç është Koculi, një fshat i vjetër kufitar midis krahinës etnografike të Labërisë së Brendshme dhe asaj të Myzeqesë së Vogël, në krahinëzën e Fëngut apo Treblovës, po thuaj është bjerrafat, sepse ka humbur. Ai pak, shumë pak që ka ngelur e kemi mundur të mbledhim, nuk ka nivel aristik dhe nuk bëhet dot përfaqësues i folklorit tëasaj treve të pasur me gurrë popullore, edhe me burimin e vjetër, por të kulluar të epikës historike të Luftës së Vlorës. Vetëm kënga që s’bëhet me urdhëra. Dhe në se ngrihet me paterica, nuk ka jetëgjatësi. Folklori është qibar, fodull, sqimatar, kryelartë, shumë i kujdesshëm intuitivisht e kërkues në “Kushtetutën” e tij, që nuk afrohet me këdo, por me ata që plotësojnë kushtet e tij specifike.

*) Drejtor i Bibliotekës “Nermin Vlora Falaschi”

Universiteti “Ismail Qemali”

Vlorë, ALBANIA

*Kumtesa e mbajtur më 29 . 08. 2013 në Takimin VIII Vjetor të Institutit ALB – SHKENCA,Tiranë,  Konferenca e Shkencave të Filologjisë, të Historisë e të Kulturës

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Me fillimin e erën së re demokratike, për Shqipërinë po shkonte, të paktën, haka morale tek i zoti që i takon. Por prapë zhurmënajë, mjegullnajë, rrëmujhane në vlerësime, në fjalime, në botime, në klasifikime. Tirrej e tirrej filli e s’po i vihej pika mbi ì personave historikë të lënë në errësirë e më keq akoma, të quajur armiq të popullit. Parë me syrin e kohës që lamë pas, jo vetëm anëtarët e KMK, por edhe luftëtarë të tjerë të shquar në LV, në personalitetin e tyre kanë patur dritë, por kanë patur dhe hije. Dje iu hoq drita, ju retushuan vlerat, u la vetëm profili i errët i tyre, i theksuar, i avancuar. Sot ju hoq hija, errësimi dhe ju la vetëm ndriçimi i qenësishëm, deri në dritë pa limit. Shumë i çuditshëm na duket ky qëndrim, kjo metamorfozë që dëmton e nuk bën mirë. Na duket se, për këto gjëra kemi të bëjmë me probleme karakteri, se të kalosh nga ekstremi në ekstrem, sipas erës që fryn, nuk ëshët cilësi pozitive. As rrumbullakosja, suvatimi e patimimi i dritave apo hijeve në personalitetin e figurave të LV nuk është i dobishëm për kërrkënd. LV, me historinë e saj të shkruar na dha heroin historik. LV, me ciklin e këngëve të EHLV, me folkorin e saj të kënduar, na dha heroin kulturor.

Nga sa kemi studiuar historinë lokale dhe atë kombëtare, rezulton se figura e Qazim Koculit, me gjithë kontrastet e dritëhijeve të jetëshkrimit historik, ravijëzohet si kontribues për paqen, pare në kontekst, me planin e aktorëve shqiparë, me faktorët rajonalë e ndërkombëtarë, në atë det me lule e furtunë të faktorit të brendshëm, paparashikueshmërisht të ndryshueshëm. Ndërsa epika historike, folklori i asaj hapësire ku ka lindur, ku ka jetuar dhe ku ka vepruar jo pak kohë personazhi historik që trajtojmë, siç është Koculi, një fshat i vjetër kufitar midis krahinës etnografike të Labërisë së Brendshme dhe asaj të Myzeqesë së Vogël, në krahinëzën e Fëngut apo Treblovës, po thuaj është bjerrafat, sepse ka humbur. Ai pak, shumë pak që ka ngelur e kemi mundur të mbledhim, nuk ka nivel aristik dhe nuk bëhet dot përfaqësues i folklorit tëasaj treve të pasur me gurrë popullore, edhe me burimin e vjetër, por të kulluar të epikës historike të Luftës së Vlorës. Vetëm kënga që s’bëhet me urdhëra. Dhe në se ngrihet me paterica, nuk ka jetëgjatësi. Folklori është qibar, fodull, sqimatar, kryelartë, shumë i kujdesshëm intuitivisht e kërkues në “Kushtetutën” e tij, që nuk afrohet me këdo, por me ata që plotësojnë kushtet e tij specifike.

 

[1] “LABËRIA”, gaz. Shoqatës Atdhetare – Kulturore “Labëria”, nr. 4 (252), 20 mars 2013, f. 6.

[2] FRASHËRI, Kristo, “Identiteti kombëtar shqiptar dhe çështje të tjera”, Edisud Spa, Tiranë, 2006, f. 49.