Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Plakat e Nartës

by

Shkruan: Gëzim Llojdia/

1.

Kur plakat e Nartës, të mbledhura tek sheshi i kishës në qendër të Nartës  denoncuan një ngjarje të padëgjuar ndonjëherë këtyre  anëve  dhe e pa ndodhur më parë  gjithkush pyeti :Deri këtu të arrihet ,sa të ç’nderohen plakat e këtij fshati?A kryhet një mëkat i tillë  me plakat e varfra që shtyjnë ditët  e Perëndisë nëpër sofatet e avllive? Si rrallë shqiptarët  sot po ndeshen dhe po dëgjojnë histori rrëqethëse që nuk kanë ndodhur as në kohërat  më të errtë të historisë së fshatit. Ndonëse i tillë,këto raste ndodhën  ,nga thellësia e kraharorit morën  mallkimin. Nga iridat e syve:solli lotin. Nga buzët dëshpërimi. Nga zemra: rruzuj mallkimi. Mirëpo cilado qoftë e vërteta,shkaqet e saj për ju o mëkatar të kësaj kohe dhe të gjithë kohëve,për ju projektues të zinj. Për ju ndërtues e zbatues sterrë e katran ikni larg. Fshihuni në labirinte të errtë. Në mos, rrugëve mbeçi sy-qorr e rroba-çjerë, o qyqar! U shtrembërofshi këmbë e kurriz,djall e bijë djallësh. Bukë,o Zot i madh ,mos u dhënçin në pleqëri të thellë. Strehë,mos gjeçi në ditë të zezë.

2. Ato vërtetë janë plaka dhe pleqëria është një fenomen që do tu ndodhi të gjithëve.

Pleqëria shkruan Ëikipedia(- natyrore është pjesa e fundit e zhvillimit të qenieve të gjalla. Tek njerëzit vije me lërjen anash e veprimeve përgjegjëse për zhvillimin e prodhuesve të hormoneve përgjegjëse për ndryshime. Eshtnatë bohen të thyeshme, ynyra përfuni lëkurës zhduket, lëkura rrudhet, pjesët e mranshme të trupit nuk mujin me punu si përpara. Forca e trupit edhe e menes zvogëlohet (shenjat e pleqnisë). Edhe ndryshimet shpirtnore mund të paraqiten . Studimi i pleqnisë në shkencë thirret Gjerontologji dhe për kërkimet në fushën e pleqnisë thirret Gjeriatrie (Gjenet e atërorit). Mësimet nga këto shërbejnë për mbajtjen e shnetit dhe paranalimin e domit të pleqnisë dhe smundjeve. Shikuar nga këndvështrimi biologjikë Pleqëria është proces i vazhdueshëm që përcjellë organizmin e gjallë gjatë zhvillimit të tij në jetë.

Me këtë përkufizim tregohet se çfarë mëkati bën në Nartë mëkatarët.

3.

Vjet në një vëllimin tim poetik përmblodha poezinë plakat e mëhallës tonë. I kam paraqitur pak a shumë kështu:Plakat e mëhallës tonë,/gjithë ditën nanurisin ëndrra shoje veshur tek sofaja e vjetër./ -Ftonjtë janë zverdhur në  papadhi ,rrëzuar fletët./Vasha  e tretë e Safos,ka rrëzuar yjet. Ka mërguar hëna./Ikur dhe Kaçja te lumi i Memes,e ndolli e ëma./Rranë shegët në Qarrishtë,natën e erës së madhe./Gjumëmadh bekçiu shtirë mbi prralle./U çanë shegët,/ në vjeshtën e tretë nxorën diamantet./Plakat e mëhallës tonë ,gjithë ditën botën,  sjellin vërdallë./-E dëgjuat si po qante dega e shelgut  te vivari  i prerë,/do të na mbetën pllajat shterp,dhe vashëzat në derë./Grunjërat do të kalben,brumërat nuk do të vijnë/duhet nxehur mirë prushi,për bukën e mirë./Plakat e mëhallës tonë,/dje  u kujtuan për ardhjen e drerëve  nga lisat e mbretit,/rrëzimin e brirëve dhe rënien  e ilqeve nga tërmeti, /në çaire ishte parë  jargë kërmilli,në ditë prilli,do të bëjnë  verore.

4.

Fshati Nartë gjendet rreth 5 km nga qyteti i Vlorës. Narta në ndarjen administrative përfshihet në komunën Qendër Vlorë. Laguna e Nartes eshte vendosur në zonën Vlorë-Myzeqe, në pjesën jugore të deltës se Lumit te Vjoses. Ajo përfshin zonën nga Grykederdhja e Vjosës deri ne Kepin Triport. Laguna e Nartës ka një sipërfaqe ujore rreth 42 km2, prej te cilës 14 km2 përdoren për prodhimin e kripës ne minierën e kripës se Skrofotines. Thellësia e lagunës shkon nga 0.70 m ne 1.50 m. Ky kompleks, qe është me i madh se vete Laguna e Nartës, përfshin tipe te ndryshme mjedisesh natyrore si dunat ranore te zhvilluara ne afërsi te grykëderdhjes se Lumit Vjosa, pylli Mesdhetar i pishave (Pishe Poro Vlore), shtretër te vjetër lumenjsh, ligatina te vogla bregdetare, kripore, toke kripore e pakultivuar dhe toke bujqësore ne lindje te zonës.

Fshati Nartë është një fshat me tradita. Nxjerrja  e verës dhe kultivimi i rrushit,ullinjve dhe peshkimi në lagunë,kanë qene tradita e fshatit. Emigrimi pas viteve ’90 përfshiu mbi 90% të popullsisë të cilët emigruan në Greqi. Shumë banesa mbeten fillikat . Banorët  që popullonin këto banesa për shumë vite ishin të moshuarat. Plakat e Nartës ruajnë sot me rreptësi tradita e kohës. Mirëpo fenomeni i fundit i revoltoi kaq shumë saqë ato kërkuan ndihme publike për  këtë fenomen të padëgjuar ndër kohëra  të afërta dhe të largme të fshatit pra të të dhunuarit seksualisht të moshuarve  ta pleqëronin fshatçe .Dhe mirë bënë .Durimi i tyre kishte kapërcyer çdo kufij. Fshehja e këtij fenomeni nuk mund të mbetej përgjithmonë, vetëm brenda të të dhunuarve. Prandaj u mblodhën tek sheshi i kishës për të ngritur zërin ,zërin e tyre që më parë se ato duhej ta ngrinin shoqatat që besoj se nuk e dinë ku bie ky fshatë rreth 5 km në veri të Vlorës.

5.

Shoqëria shqiptare në vitet e tranzicionit po kalon mjaftë trauma shoqërore. Rastet e përdhunimeve të njohura edhe në kohët e regjimit socialist por  dhe me rënien  e sistemit ato u shtuan duke treguar fytyrën e një shoqërie në bjerrje të vlerave morale shoqërore. Mekanizmat për të luftuar këto sëmundje si policia e shtetit,drejtësia të pafuqishme ua kaluan këtë fenomen  OJF të cilat i përqendruan fushatat e tyre me aksiomën etyre shumë në mod: “luftë me cocteil” me  pjesmarrës nxënësit e shkollave. Fenomenin  e përdhunimit  dhe sidomos pedofilia janë raportuar  madje çdo ditë nëpër kronikat e zeza dhe në mediumet shqiptare. Mirëpo të gjitha këto denoncime kanë kaluar thjeshtë si ngjarje pa u marrë askush me vet thelbin,fenomenit e tij dhe më tej me rastet parandalimit dhe sidomos me masat ekstreme, që  ligji duhet të japi. Mbrojtja nga maniakët seksualë  dhe pedofilëve sidomos tek adoleshentet  është kaluar më tepër vetëm me kujdesin e familjeve shqiptare dhe me masat ekstreme  që konsistojnë sot si:duke rrethuar shkolla me hekur,vendosja  e rojeve ,zgjedhja për studime e  gjimnazeve private ku garantohet siguria studime jashtë vendit. Ndonëse raste e përdhunimeve shfaqen periodikisht  në një farë mase kjo ka zbehur luftën që duhet zhvilluar karshi një fenomeni të tillë. Përdhunimet shfaqen në të gjitha sistemet mirëpo fakti është se  ato ose nuk raportohen ose kur raportohen nuk merren masa për dënimin e dhunës seksuale dhe shifrat, thotë një raport mbahen të fshehta.

6.

Përdhunimi është një formë e seksualizuar e ushtrimit të pushtetit dhe kontrollit dhe jo kënaqja e instiktit seksual shkruan një raport  Dorette Ëesemann.Ai është i rrënjosur në shoqëritë patriarkale. Kështu, skena përdhunimesh gjenden qysh në mitet e krijimit dhe legjendat. Përdhunimi shërben për t’i përulur apo për t’i trembur gratë. Në shumicën e rasteve, autorët nuk vuajnë nga çrregullime psikike abnormale. Qëllimi është depersonalizimi i viktimës, duke e reduktuar atë vetëm në seksin e saj. Për këtë arsye, përdhunimet janë psikikisht shumë më të rënda se sjelljet e tjera agresive. Pasoja fizike: shpesh plagosje të thella, sëmundje seksualisht të transmetueshme, pasoja psikike: traumatizimi me simptoma psikike që zgjasin (gjendje frike, shtypja, çrregullime me të ngrënët dhe gjumin, vështirësi me përqendrimin, apati dhe çrregullime seksuale, vetëvlerësim i ulët, rreziku i vetëvrasjes, abuzimi me drogat dhe alkoolin); pasojat sociale vihen re deri në brezin e tretë ose të katërt.

Shumë e rëndë për viktimën është jeta me përdhunimin. Në shumicën e shoqërive, gratë nuk mund të presin as ndihmën e familjes, miqve apo të njohurve, sepse shpesh te viktima kërkohet bashkëfajësia, ndërsa autori lehtësohet. Këto mendime nuk janë të përhapura jo vetëm në shoqëri, por edhe te personeli i policisë dhe gjyqeve. Nëse përdhunimet denoncohen, iu kushtohet pak vëmendje. Nëse jepet dënimi, autorët marrin dënime të lehta. Madje vetë procesi gjyqësor është shpesh një tjetër traumatizim për viktimën. Nëse gruaja jeton në një shoqëri, në të cilën virgjëria e vajzës së pamartuar është shumë e rëndësishme, viktima mund edhe të keqtrajtohet apo të vritet (shih kapitullin “Vrasjet për nder“).

7.

Ngjarja që ndodhi në Nartë kur plakat denoncuan masivisht një fenomen është i pari i këtij lloji kur shteti duhet të ulet këmbëkryq në Nartë për të gjetur autorin ose autorët që abuzojnë në mënyrë flagrante me të moshuarat e mbetura të vetmuara në fshatë, ndërsa fëmijët e tyre  kanë emigruar në Greqi. Këtë fenomen ,që ngjau në fshatin Nartë rreth 5 km nga qyteti i Vlorës më parë se ta denonconte pleqësia e fshatit e cila u mblodh fshatçe duhet ta kishin bërë ato dhjetëra “ lubi “OJF-je ,që marrin miliona nga fondacione të huaja për të luftuar fenomen e dhunës seksuale. Edhe një herë del në pah një fenomen gati tërësisht shqiptar. OJF janë thjeshtë “ gropa të zeza parash” puna e tyre për sensibilizimin e rasteve të dhunës seksuale  është e barabartë me hiçmosgjë.

Banorët e Nartës u mblodhën fshatçe në një kuvend disi ndryshe .Kuvendi i Nartës fshatçe solli këtë tollovi të pa ndodhur më parë dhe të padëgjuar në Shqipëri. Plakat e Nartës  në të paktën në shtatë raste kështu ishte fjala e kryeplakut nartiot ,janë dhunuar seksualisht nga ndonjë maniak seksual nga ndonjë pedofil apo mostër.  Në rastet kur shteti ndodhet në agon,i kuvendet fshatçe janë më tepër rezultat. A do të pres shteti të deri sa të japi rezultat kuvendi fshatçe apo do të veprojnë mekanizmat e tij madje me dorë të hekurt?

 

 

DEMOKRACI…!

by

… E dija që nuk do të vije aq shpejt, por është fatkeqësi po nuk erdhe tani…/

Shkruan: Zyba Hysen Hysa/

Çdo gjë lind kur vjen çasti, po kështu dhe demokracia, nëse do përpiqemi ta sjellim para kohe janë dy rreziqe; ose do të jetë shumë e brishtë dhe nuk do të rezistojë e është e destinuar të vdesë, ose me përkushtim të jashtëzakonshmen, do të mbijetojë, por nuk do të ketë fuqinë e duhur për të ecur e sigurt drejt konsolidimit të saj. Këtu e kam fjalën për ardhjen e demokracisë në një shoqëri që ecën normalisht në rrugën e zhvillimit ta saj, ndërsa për kushtet e zhvillimit të popullit tonë, të kombit tonë, ka një specifikë teje të veçantë, sepse si në asnjë vend tjetër të botës, nën vellon e saj janë future diktatura të egra si pjellë e rrezikshme e politikave antikombëtare të armiqve tanë shekullorë.

Historia jonë e këtyre 100 viteve shtet tregon se ka nxjerrë burra të mençur dhe patriot me vizione të qarta dhe strategji vizionare demokratike. Nuk do të thotë që të vije shekulli 21 dhe të vijë demokracia se duhet të vijë, por pikëpamjet demokratike kanë ekzistuar historikisht, se po të mos kenë ekzistuar, ato nuk do ishin bërë realitet në botë, kushtet në të cilën ndodhet një komb, apo një tjetër janë aq të ndryshme, saqë nganjëherë mendon se kurrë nuk do të arrihet demokracia, në një kohë që shtete tjera kanë me vite e vite që e gëzojnë, por kjo përplasje e vazhdueshme midis demokracisë dhe diktaturës vetvetiu ka sjellë kalbëzimin e njërës (diktaturës) dhe latimin e shkëlqimin e tjetrës (demokracisë). Shqipëria është shteti mëmë i kombit tonë dhe si i tillë, duhet të jetë shembull i një demokracie të vërtetë që edhe shqiptarët e jashtë kufirit të krenohen me të dhe të përpiqen që në sjelljet e tyre dhe në përpjekjet e tyre të ecin sipas këtij modeli për të bashkuar shpirtin tonë liridashës dhe kaq demokratik që e kemi dhuratë nga natyra, por që fatkeqësisht është keqpërdorur nga politika jonë e vjetër dhe “e re” shqiptare, që në vend të kryejë misionin e saj historik për t’u bërë shembull dhe dritë për gjithë shqiptarët, u kthye në një qendër internimi qarkuar me klon gjatë monizmit dhe në një vend pa vend për shqiptarët, të cilët ndjeheshin si qiraxhinj në shtëpinë e tyre, gjë që i bëri shumë dëm ëndrrës shekullore për bashkim, se shqiptari nga fati I një qeni të lidhur me zinxhirë në kohën e diktaturës, ku ushqehej me thërrmijat e të zot, pas viteve ’90 u kthye si një qen rrugaç, ku kushdo e qëllonte me shqelm, ku dhe vetë shteti e përndiqte dhe duke u endur nëpër botë po qen pa zot u shqelmua nga kushdo dhe u përbuz nga të gjithë e u frytëzua nga të gjithë pa fije mëshire, duke u detyruar të humbasë atë krenarinë e tij të ligjshme që na kishin dhuruar shekujt. Shkurt: Shtet që nuk di sa shtetas ka, shtet që nuk siguroj jetën e shtetasve të tij, shtet që nuk di sa shtetas ka, shtet që vjel taksa dhe këto i përdor për forcimin e pozitave të tij, jo për popullin, shtet që nuk mbështet intelektualët, krijuesit, shkencëtarët, patriotët… shtet që nuk të ngjall krenari kombëtare, ku nuk është shtet, por një grup banditësh që zoti e di se si do të përfundojë odiseja e këtij populli.

Të bësh të paditurin për të udhëhequr në mënyrë demokratike, është krim, se ne kemi demokratët tanë, Ismail Qemalin, ku dhe kundërshtarët politikë i përfshiu në qeveri për të mirën e kombit duke dhënë secili kontributin e tij, më pas kemi Fan Nolin e më pas kemi ata që vranë demokracinë përmes dhunës dhe mbollën dhunë, një dhunë që e pse vishet me vel demokracie, ajo vetëm çel filiza të rinj, që po nuk u pre vaditja me diktaturë do të krijojnë një pyll xhungle që nuk do mundemi të dalim më prej saj.

Kushtet historike në të cilën po kalon vendi ynë jemi në prag të krijimit të këtij pylli me filiza diktatorialë dhe mos o zot të vazhdojë kjo lloj politike, vendi ynë do të kthehet në një xhungël që zor se do jetë e zonja demokracia ta kapërcejë atë. Unë i besoj fatit dhe faktit, se kur humbasim shpresat, na realizohen dëshirat si me magji, kjo vërtet nuk është magji, por është rritja e forcave demokratike përballë forcave diktatoriale dhe është shansi që lehtësisht t’i vadisim filizat e diktaturës së re me mjaltin e demokracisë dhe të rriten lastarë të shëndetshëm për të përhapur sa më shumë oksigjen për vendin, për popullin, për kombin…

Duhet bërë çdo gjë me dashuri dhe me durim për të kaluar në këtë shndërrim paqësor derisa vetë diktatorët të shndërrohen pak nga pak në demokratë, jo duke i sharë e fyer, por duke udhëhequr me shembull demokratik, se edhe më i pabesi, kur e sheh që je besnik, fiton fisnikëri, se fajtorë nuk janë ata, por koha, koha e diktaturës nuk shkon pa i ngulur thonjtë mbi trupin tonë edhe pasi është rrëzuar. Rënia e diktaturës në vitin 1990 i ngjan një peme të rrëzuar nga stuhia, por që rrënjët i ka akoma në tokë, ajo frymoi gjatë tek ne edhe pas rrëzimit, se jetoi gjatë në pushtet. Ka ardhur koha e koha nuk pret… unë e ndjej se diçka e re, diçka që ka lindur nga toka e jo nga trungu i asaj peme po mbin, na mbetet ne të kujdesemi për të, se përplasja e vazhdueshme me diktaturën e ka forcuar si filiz, pak punë do, por do punë të vazhdueshme, ajo nuk kërkon më vetëmohim, nuk kërkon gjak, por vetëpohim, kërkon paqe. Mallkuar qoftë ai bir shqiptari që bëhet shkak edhe për një pikë gjak të derdhur, se gjaku i shqiptarëve del e tepron për të vaditur lirinë dhe demokracinë, sot duhet mendje dhe djersë, duhet dritë dhe paqe… ndaj dua ta mbyll me thënien e Adem Demacit “Libri për Vet Mohimin”, të cilin e përfundon me fjalët e tij himn për lirinë dhe demokracinë e vërtetë, të cilës i drejtohet “e dashur” : “Mirë bëre që s’erdhe, e dashur, se, po të vije, ka mundësi që ende do të mbeteshim , që ende do të ishim, së bashku, nën barrën e gabimeve të mia. Mirë bëre, e dashur, që nuk erdhe, se kështu, i vetmuar dhe pa lehtësime, m’u desh t’i mblidhja të gjitha forcat e mia;; kështu i vetmuar dhe pa përkrahje, m’u desh ta mblidhja tërë vendosmërinë time; kështu i vetmuar dhe pa ngushëllime m’u desh ta mblidhja krejt vullnetin tim dhe ta bëja mohimin e vetëmohimit tim. Prandaj e dashur, me mosardhjen tënde më ndihmove më shumë, se sa po të vije. Po të vije, ka rrezik që do të gjeje si Vet Mohim dhe kjo do të ishte një humbje kohe për të dy. Tani e dashur, të pres në kohën time – në kohën tonë…”

 

U kremtua 18 përvjetori Gjenocitit të Srebernicës para OKB-së

by

Nga BEQIR SINA, United Nations New York/

OKB NEW YORK  : 11 Korriku – Dita e Gjenocidit në Srebrenicë, u përkujtua dje në Nju Jork përpara ndërtesës së  OKB-së, me  fjalime rasti, dhe thirrje të fuqishme për drejtësi si dhe vendosjen në sheshin Squere Washington nga një filxhan “me kafe” për viktimat. Më pas u mbajt edhe një Panel përkujtimorë në Universitetin Kolumbia.
Në këtë përkujtimore që e drejtojë gazetari Erol Avdoviç, mori pjesë edhe Ambasadori i Misionit të Përherëshëm pranë Kombeve të Bashkuara – Bosnjë dhe Hercegovinës, diplomatia Mirsada Çolakoviç,Ish-ministri i Jashtëm dhe ambasadori  RBH Misioni në OKB, Mohammed Shaqirbegoviq, lider të organizatave të të Drejtave të Njeriut, në New York, lider fetar, familje të viktimave, gazetar e studentë, si dhe veprimtari i dalluar i komunitetit shqiptarë Harry Bajraktari, Imami shqiptar Edin Gjoni, dhe të tjerë.

Ndërkohë, media boshnjake nënvizoi se”Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Ban Ki-moon nuk mori pjesë në takim, edhe pse ai u thirr për të marrë pjesë në përkujtimin e 11 qershorit 1995 – 18 vjetorit të Masakrës së Serbenicës”.
Kurse, deshmitar okular dhe të mbjetuar treguan ngjarje të tmershme mbi Gjenocidin,, teksa një nënë muslimane boshnjake, duke qarë, tregoi tmerrin se si asaj ia vran militarët serbë vogëlushin e saj para syve.
11 qershori 1995 – Dita e Genocidit në Serbenicë,  është konisderuar si një nga ngjarjet më tragjike të fund-Shekullit të XX-të, mblodhi dhjetra njerëz të enjten në sheshin e njohur për demostrata para pallatit të Kombeve të Bashkuara (OKB) në Nju Jork, në Dag Hammarskjöld Park Plazza. Ndërkaq, për të përkujtuar 18 vjetori i gjenocitit në Srebrenicë, në këtë përkujtiomre morën pjesë edhe grupe për të drejtat e njeriut dhe komunitete të tjera nga Ballkani, Palvë e Gucia.
Përfaqësuesia e Përhershëm i Bosnjës dhe Hercegovinës në OKB-, diplomatia Mirasda Çolakoviç, përkujtoi se :”Gjenocidi në Srebrenicë në Bosnjë 18 vjet më parë ka ndodhur në territorin e së cilës OKB, patë deklaruar “zonë e sigurtë” dhe theksoi se ky është gjenocidi dytë më i madh në Europë, në sy të Europës dhe komunitetit ndërkombëtar.”
Duke theksuar rëndësinë e njohjes së ngjarjeve në Srebrenicë në 11 qershor 1995, Çolakoviç ka thënë se pajtimi nuk mund të ndodhë pa u përballur me të vërtetën.
Ndërkohë, Ambasadori Shaqirbegoviç, bëri thirrje Kombeve të Bashkuara dhe komunitetit ndërkombëtar  se :”Për të bërë paqe, e cila të mbretëroi në mesin e gjeneratave, të gjithë duhet më parë të mësojnë dhe të dinë në lidhje me gabimet e etërve dhe gjyshërve të tyre,” tha ish-  Përfaqësuesi i Përhershëm i Bosnjës dhe Hercegovinës në Kombet e Bashkuara, Muhamed Shaqirbegoviç.
Përfaqësuesi i Përhershëm i parë i Bosnje dhe Herzegovinës për OKB-në, Ambasdadori Muhamed Shaqirbegoviç. tha se Srebrenica kurrë  nuk do të harrohet!
“Ne jemi të gatshëm për të falur ata që kanë kryer këto krime. Por, për shkak se ne kemi nevojë për një pendim të vërtetë dhe të kërkojnë falje – kjo ngjarje kurr nuk do të harrohet,” tha ai. Më pasë në përkujtim janë permendur nga anëtarët e familjeve të viktimave të gjenocidit, emrat e viktimave të 11 qershorit 1995. Alice një punonjëse ndërkombëtare  për gjetjen e eshtrave të të egzekutuarve, tregoi për një nënë, e cila humbi djalin e saj 14-vjeçar në gjenocidin e Srebrenicës, dhe tha se eshtrat e tij u gjenden në vitin 2007 .

Komisioni Ndërkombëtar për Personat e Zhdukur (ICMP) e ka ndihmuar Bosnjën dhe Herzegovinën në kontabilitet për të gjetur të humburit. Nga këta pothuajse 90 përqind e atyre të raportuar të humbur nga Srebrenica 1995 , janë gjetur. 520 janë gjetur dhe janë varrosur në qendrën përkujtimore Potoçari pikërishtë dje me 11 qershor në 18 vjetorin e përkujtimores së genocidit të Serbenicës. ICMP-ja vlerëson se në mes 8,000 nga 8,100 persona që janë zhdukur që nga rënia e vitit 1995 të Srebrenicës, janë gjetur.
Në një deklartë duke folur në 18 – Vjetorin e trishtuar të Genocidit të Srebrenicës –  Sekretari Amerikane i Shtetit John Kerry, erdhi me fjalë të forta – që u përshëndetën nga të gjithë shkruan shtyi boshnajko – amerikan në New York :
Në deklaratën e tij Sekretari amerikan i Shtetit zoti Kerry tha: “Në emër të Presidentit Obama dhe popullit amerikan, unë të bashkohem me popullin e Bosnjës dhe Hercegovinës sot për të nderuar kujtimin e atyre që humbën në aktin e tmerrshëm të gjenocidit në Srebrenica në korrik të vitit 1995, i cili mori jetën e mbi 8,000 njerëzve të pafajshëm:
Siç e dimë nga historia, e vërteta dhe pajtimi janë thelbësore për të lëvizur përtej së kaluarës drejt një të nesërme më të mirë.
Ne përshëndesim ata të cilët vazhdojnë të kërkojnë drejtësi për viktimat dhe të punojë për të siguruar që të gjithë qytetarët kanë të drejtë të kthehen dhe të jetojnë në paqe në shtëpitë e tyre të paraluftës.
Ne refuzojmë përpjekjet për të rishkruar, ose manipulojnë historinë, mohojnë gjenocidin, apo mohojn Bosnjë Hercegovinën dhe karakterin multi-etnik të saj.
Ne gjithmonë duhet të sfidojnë të pa vërtetën të gënjeshtrën, ne duhet për ta luftuar atë, dhe ne duhet kundërvënë atë me të vërtetën, urtësinë, dhe dhembshuri.
Brishtësia e një shoqërie të drejtë do të thotë se ne kemi një detyrim për të qenë përjetësisht syhapur kundër forcave që rreshtohen kundër tij.
Edhe ne kërkojmë drejtësi për ata që kanë  humbur, ne duhet gjithashtu të paguajmë haraç për kujtimet e tyre duke promovuar një trashëgimi të tolerancës dhe mirëkuptimit reciprok për brezat tonë edhe për të ardhmen.
Ne ftojmë të gjithë qytetarët e Bosnjë dhe Hercegovinës për të ndërtuar ura lidhjesh të mira në mes të komuniteteve dhe për të punuar së bashku drejt integrimit të plotë në komunitetin Euro-Atlantik “.
Më 11 korrik, ne qëndrojmë pranë jush në zi, dhe ne qëndrojmë me ju çdo ditë e fokusuar në ndërtimin e një të ardhme më të fortë “, tha zoti Kerry.

Një skulpturë për krijuesin e Kanunit të Labërisë, Idriz Suli

by

Një fatkeqësi e natyrës transformohet në një vlerë të rrallë të kulturës dhe historisë. Në vend të një rrapi rreth 500-vjeçar hedh shtat një skulpturë e denjë për në Librin Gines. Idriz Suli, hartuesi i Kanunit të Labërisë, gdhendet skulpturë në trupin e rrapit të Zhulatit/

Nga Engjëll Serjani/

Një skulpturë madhështore e gdhendur në dru, që për asnjë dyshim përbën një vepër të madhe arti dhe një simbol të rrallë të historisë dhe kulturës kombëtare, është duke hedhur shtat në qendër të fshati Zhulat në Komunën Cepo të Gjirokastrës. Përmendorja e luftëtarit dhe mendimtarit zhulatas Idriz Suli, pasardhës i priftit iluminist Papa Zhuli të Zhulatit, është duke u gdhendur nga një skulptor amator vendas. Ai është duke përdorur për këtë vepër trupin e trungut të një rrapi historik që ka qëndruar aty për rreth 500-600 vjet në qendër të fshatit si simbol i qëndresës, bashkimit, bashkëjetesës dhe i vlerave të një komuniteti të lashtë, por që fatkeqësisht kishte disa vjet që ishte tharë plotësisht.

“Vdekja” e rrapeve dhe “fundi” i rrapit të Zhulatit

Në krahina të ndryshme të jugut të Shqipërisë ka qenë traditë shumëshekullore që të ruhej me fanatizëm një pemë, e cila përgjithësisht ka qenë rrap, por nuk përjashtohej edhe lisi, prralli, apo bliri, ku burrat e fshatit grumbulloheshin mbrëmjeve, debatonin, kuvendonin dhe merrnin vendime të përbashkëta. Janë të njohur, rrapi i Mashkullorës, rrapi i Libohovës, rrapi i Stegopullit, rrapi i Nivanit, rrapi i Progonatit, rrapi i Grapshit, prralli i Bodrishtës, rrapet e Kardhiqit, rrapet e Picarit, rrapi i Labovës, rrapi i Kolonjës e dhjetëra të tjerë.

Një rrap i tillë simbol shumëshekullor ka lëshuar hije deri 4-5 vjet më parë edhe në qendër të fshatit Zhulat, por jo për shkak të moshës, jo për shkak të mungesës së përkujdesjes, por për shkak të një epidemie që thau nga rrënjët më shumë se 1 000 ekzemplarë shumëshekullorë të kësaj bime, sëmundje që ende nuk i është gjendur, as emri dhe as ilaçi për ta parandaluar. Rrapi historik dhe madhështor i Zhulatit u tha nga rrënja në kurorë deri sipër në degët e tij. “Është një sëmundje e pashpjegueshme që ka shkaktuar një katastrofë të vërtetë ekologjike te rrapet në të gjithë jugun e vendit. Dëme të pallogaritshme janë shënuar në Parkun Kombëtar Natyror të Ujit të Ftohtë, në Grykë të Këlcyrës dhe Mezhgoranit, në kompleksin e rrapeve shekullore të Picarit, në rrapet e Libohovës e gjetkë. Këtë fat të keq pësoi edhe rrapi i Zhulatit, një monument i rrallë i natyrës dhe i historisë. Fundin e tij banorët e fshatit e përjetuan si një tragjedi të vërtetë, pasi me këtë rrap ishte e lidhur historia e brezave të tërë, prandaj transformimi i tij në një përmendore të një prej figurave më të spikatura të historisë kombëtare siç është ajo e Idriz Sulit u pranua dhe u inkurajua nga të gjithë”, thotë për gazetën “Shqip” kryetari i komunës Dragush Logli.

Rrapi me status të veçantë i Zhulatit

“E kemi përjetuar keq tharjen e rrapit të fshatit tonë”, thotë 64-vjeçari Afrim Pula nga Zhulati që e takojmë në sheshin e fshatit shumë pranë përmendores në ndërtim. “Rrap i madh, fat i madh”, themi ne këtej. Hija e këtij rrapi madhështor, denbabaden në shekuj ishte “parlamenti”, shkolla, kuvendi, vendi i kushtrimit, pika nga ku niseshin luftëtarët dhe delegatët, vendi ku merreshin dhe shpalleshin vendime historike, mandej pse të mos e themi, këtu vendoseshin edhe fletërrufetë në kohën e kooperativave.

Një tjetër zhulatas i moshuar sjell një tjetër histori interesante për rrapin e Zhulatit. Plaku Feti Haxhiu, me një zë të ngjashëm me një pëshpërime të thellë, na rrëfen se deri në vitin 1945, kjo pemë simbol, fundin e së cilës ai e cilëson “gjëmë”, kishte një status të veçantë dhe rregulla të forta që nuk lejohej të goditej me sëpatë, qoftë edhe një degë e vetme. “Sipas gojëdhënave të të parëve tanë, thonë se një bashkëfshatari ynë, mos ma kërkoni emrin se nuk dua ta zë në gojë, guxoi dhe e qëlloi vetëm një herë më sëpatë rrapin e fshatit. E dini se çfarë e gjeti? U mblodh fshati dhe e dënoi duke e detyruar të ujitë me gjyma për një behar të tërë rrënjët e rrapit, u detyrua të therë dhe pjekë për fshatarët 12 dele dhe të sjellë 2 bucela me raki. Kurrë më pas nuk guxoi njeri ta prekë deri sa i erdhi kjo gjëmë, kjo sëmundje e mallkuar dhe e thau nga rrënjët.

Fatkeqësia e natyrës transformohet në përmendore për autorin e Kanunit të Labërisë

Të gjithë zhulatasit, ata që vazhdojnë të jetojnë në fshat dhe ata që janë larguar në zona të tjera dhe në emigracion, e përjetuan me dhimbje humbjen e pemës së tyre të dashur. Debate pafund për shpëtimin nga tharja të rrapit, ide dhe mendime nga me të ndryshmet për fatin e pemës pas tharjes së pashmangshme, por gjithsesi ideja e Nazmi Sejfos, një nga bashkëfshatarët me banim në Tiranë dhe duart e arta të skulptorit amator Murat Kërra, emigrant në Greqi, fituan mbi të gjitha idetë e tjera, u pranuan njëzëri nga i gjithë komuniteti dhe u vendos që nga trungu madhështor i pemës së lashtë të ringjallej në përmendore një nga personalitetet e fshatit me emër dhe famë në të gjithë Labërinë, nga Vlora në Himarë, nga Çamëria në Kurvelesh nga Lëkursi në Frashër. U vendos që me sponsorizim personal të ideatorit të transformimit të trungut në një vepër arti, ish-oficerit zhulatas Nazmi Selfo, të gdhendej në trungun e thatë shtatorja e atdhetarit Idriz Suli, njeriu që në histori njihet si autori i Kanunit të Labërisë. Bazuar në ligjet e Kanunit të vjetër të priftit të njohur me emrin Papa Zhuli, në parashtrimet e reja të bëra në Kuvendin e burrave të Zhulatit dhe krahinave përreth, Idriz Suli bëri ndërhyrje dhe shtesa të ndryshme e të nevojshme për kohën dhe nga Kanuni i vjetër, formësoi Kanunin e ri duke pranuar norma të reja, të cilat u njohën me emrin “Shartet e Idriz Sullit”. Historianët thonë se duke u mbështetur në strukturat etike të shoqërisë, si besa, nderi, miku, gjaku, buka, hakmarrja, divorci, trashëgimia, ndarja e pasurisë në kushtet e një shoqërie pa autoritet shtetëror, “Shartet e Idriz Sullit” dhe strukturat etike të Kanunit të Labërisë shërbyen më së miri për të rregulluar me drejtësi marrëdhëniet mes njerëzve, fshatrave dhe krahinave. Në gojëdhënat dhe historitë e vjetra për fshatin Zhulat, thuhet se dikur ai përmendet me emrin Julius, diku Zhul, diku ndryshe. Sundimtarët bizantinë e më vonë venedikasit, treguan interes dhe ky interesim jo aq shumë për vetë Zhulatin, por më shumë për pronat e banorëve të Zhulatit përgjatë bregdetit jonian, fushat e luginës së Rrëzomës, e në gjithë pellgun e begatë të Delvinës.

Historiani turk Evia Çelebi shkruan në kronikat e tij mesjetare, se Zhulati ndodhet në një zonë të thellë malore, ka 200 shtëpi të vendosura pranë një fortifikimi natyror tepër mbrojtës. Shpatet e maleve dhe kodrave përreth janë të mbuluara me vreshta. “Banorët e tij merren me shkëmbime të produkteve të zejtarisë me qytete të tjera brenda dhe jashtë krahinës… Sipas Çelebiut, kështjella e Zhulatit është themeluar nga mbreti i Spanjës, kur këta banorë ishin aleatë të tij. Më vonë, me dredhi e shtiu në dorë Duka i Venedikut e më pas, në periudhën e sundimit të Bajazitit të shenjtë, kështjellën e zaptoi Qedik Ahmet Pasha… Ajo ngrihet drejt qiellit në mënyrë madhështore. Kështjellë e pashembullt në bukuri, të cilës mund t‘i përngjasë ajo e Kordusit ose ajo e Benefshës në Peloponez”. Skulptorin e gdhendjes së përmendores së rrallë në trungun e rrapit e gjejmë pa vështirësi duke punuar në skelerinë e ngritur përreth trungut. Tridhjetekatërvjeçari Murat Kërra është djali i Shyqiriut, një artizan i njohur në Zhulat dhe në të gjithë krahinën, është njeriu që ka marrë përsipër realizimin e kësaj ndërmarrje të madhe e të vështirë. Ai ka përfunduar një shkollë trevjeçare arti për skulpturë dhe përpunim artistik të drurit në Athinë, ku ka emigruar rreth 12 vjet më parë. Ai e ka përdorur mjeshtërinë e babait të tij dhe pasionin e tij për të jetuar në emigracion duke nxjerrë nga duart e tij skulptura mermeri të përmasave të mëdha, vepra të vërteta arti në Greqi dhe tani së fundi ka hapur një punishte-dyqan ku prodhon dhe shet suvenirë e antikuarë. “Kjo përmendore nuk ngjan kurrsesi me ato që kam bërë deri tani, pasi si për nga përmasat historike ashtu edhe nga volumi, këtu bëhet fjalë për një vepër të vërtetë arti.”

Vështirësia dhe përgjegjësia

Përmendorja ka përmasat 4,5 metra e lartë dhe rreth 2 metra e gjerë. Murati thotë se e ka nisur punën me përpunimin e trungut në mars të këtij viti. “Përpunimi i trungut të kësaj peme të lashtë ishte mjaft i vështirë, pasi bëhej fjalë për një kurorë që kapte një sipërfaqe rreth 200-300 metra katrorë, me degëzime të dala nga trungu që ishin si të thuash pemë më vete. Vende-vende ishte i kalbur dhe neve na duhej që të përdornim për shtatoren tonë pjesët e padëmtuara. Për të gjitha këto punime paraprake kisha edhe ndihmën e bashkëfshatarëve. Por kur filloi përpunimi artistik puna u vështirësua edhe më tepër”, tregon artisti pa e ndërprerë punën e tij artistike. Shtatorja e Idriz Sulit tashmë ka marrë formën e saj të plotë. Bëhet fjalë për figurën e një burri të vendosur me vështrim nga Maja e Pusit dhe me shpinë nga pylli i Piksit. Ndonëse në një pozicion të ulur sipër një “guri”, në shtatin e tij dallohen qartë veshjet tradicionale labe, fustanella, qylafi i bardhë, jeleku i qëndisur me motive tradicionale, brezi me kobure, kalcat dhe opingat e zbukuruara të labit. Bashkëfshatarë e autorit të gdhendjes së shtatores gjigante thonë se ai punon pothuajse falas, kundrejt një sponsorizimi prej 500 mijë lekësh të iniciatorit Nazmi Sejfo, shpërblim që përfshin një pagë modeste për kohën prej 5-6 muajsh që i duhen për ta përfunduar plotësisht. “Pjesa kompozicionale artistike në volum është drejt përfundimit, do të kemi disa javë të tjera punë me detajet e fytyrës, gjymtyrëve e veshjeve dhe pastaj do t’i përkushtohem punës për ta bërë veprën rezistente ndaj kohës. Për këtë kemi filluar të bashkëpunojmë me ekspertë të përpunimit të drurit, kimistë, teknologë dhe shumë shpejt do të përcaktojmë ndërhyrjet për ta bërë këtë vepër arti që të rezistojë dhe të reflektojë në breza një pjesë të historisë së fshatit tonë”, përfundon Murati.(Kortezi “Shqip”)

E MAJTA DHE 300 DITET E PARA TE QEVERISJES

by

Nga Menada Zaimi/

Në krye të pak ditëve Partia Socialiste dhe Lëvizja Socialiste për Integrim do të kenë gati programin e masave për 300 ditët e para të qeverisjes, përfshirë brenda mandatit 4 vjeçar qeverisës.
Siç thotë Ilir Beqja i ngarkuar nga Partia Socialiste për të punuar mbi të çështje do të synohet rikthimi i normalitetit në disa sektorë.
“Ne kemi nevojë të domosdoshme për një normalitet demokratike kemi nevojë për një normalitet të rendit publik, në administrimin e financave publike dhe padyshim paralelisht vendi është gjithmonë nën kërcënimin e situatës jo të mirë energjetike dhe natyrisht kjo është një gjë që duhet përballuar me shpejtësi dhe efektivitet. Rreth datës 20 korrik do të kemi një produkt që do t’ia vëmë në dispozicion drejtuesve të dy partive“, thotë Beqja.
LSI ka ngarkuar me këtë detyrë Edmond Haxhinaston që thotë krahas ekonomisë si shtyllë kryesore, vëmendje do të kenë dhe sektorë të tjerë me ndikim në jetën e përditshme.
“Përveç ekonomisë programi do të përfshijë dhe reforma të tjera institucionale kryesisht ato që kanë impakt të drejtpërdrejtë te qytetarët, që i garantojnë atyre shërbime më të mira apo shërbime të munguara. E kam fjalën këtu për sigurinë e jetës së qytetarëve, e kam fjalën këtu për disa ndërhyrje të shpejta në shërbimin shëndetësor ndaj qytetarëve“, thotë Haxhinasto.
Programi i ri qeverisës, një harmonizim i programeve mes dy forcave fituese të zgjedhjeve, do të trajtojë me prioritet dhe investimet e mëdha, thotë Haxhinasto.
“Po kështu një rrugë tjetër e rëndësishme që kemi identifikuar është ajo e realizmit të investimeve të mëdha, qoftë e investimeve të huaja direkte qoftë e investimeve vendase dhe për këtë sigurisht rruga e duhur është përmirësimi i klimës së biznesit, që ka shumë vend për t’u përmirësuar”, shprehet ai.
Investimet shihen, si burim potencial për punësim. Beqja thotë se në këtë aspekt objektivat e dy partive janë të përputhshëm.
“Të dy partitë që në platformën e tyre elektorale, edhe sektorët e zhvillimit të ekonomisë që do të të ofrojnë këtë mundësi për punësim i kanë praktikisht të përputhura, manifakturë, fshat dhe shërbime. Ndërkohë jemi të vetëdijshëm që kemi një potencial të fjetur në bregdetin shqiptar dhe që duhet të kemi një qasje krejt të re në shfrytëzimin e burimeve natyrore të Shqipërisë”, theksoi Beqja.
Pjesë e një vendimmarrje të menjëhershme të qeverisë që nis punë në shtator do të jenë vendimet e marra nga qeveria në ikje pas datës 23 qershor thotë Beqja.
“Midis veprimeve më të para do të jetë dhe anulimi i disa vendimeve të marra në këto ditë të qeverisë në ikje. Vendime që bien ndesh në radhë të parë me miradministrimin e financave dhe të pasurisë publike, veprime që janë marrë në fakt duke mos zbatuar të gjitha standardet dhe rregullat ligjore në Shqipëri, vendime që lidhen me kontrata, koncesione prokurime”, shprehet Beqja.
Në sitë edhe pse jo menjëherë do të kalojnë të gjitha koncesionet e lëshuara në katër vite qeverisje pa dallim, edhe nëse ato janë marrë nga ministri të administruara nga LSI kur kjo e fundit bashkëqeverisje me të djathtët shton më tej Beqja.
“Nuk ka selektivitet se në cilën ministri janë lëshuar koncesione të caktuara apo në cilët sektorë janë dhënë këto koncesisone. Ne jemi të angazhuar që të bëjmë një analizë të detajuar të të gjithë koncesioneve të dhëna, sigurisht ka koncesione për të cilat jemi deklaruar që do t’i shërbejmë siç është ai lotarisë kombëtare, ai i markimit të naftës edhe pse dimë që këto ditë vetë Gjykata Kushtetuese do ta rrëzojë atë koncesion“.
LSI nuk duket e shqetësuar me këtë proces mjaft që siç thotë Haxhinasto të jetë i orientuar drejt atyre vendimmarrjeve ku ka dyshime për shkelje të procedurave ligjore.
“Unë nuk besoj se Partia Socialiste është duke folur për ndonjë fushatë kundër koncesionarëve apo investitorëve të huaj por ndoshta ata kanë parasysh ose janë në dijeni të ndonjë rasti specifik ku mund të ketë pasur devijim nga ligjshmëria e dhënies së koncesionit. Mendoj se është interesi i koalicionit për Shqipërinë evropiane që Shqipëria të garantojë një klimë sa më të të qëndrueshme, me një besueshmëri shumë të lartë ndaj investitorëve të huaj, me qëllim që të investojnë dhe të krijojnë vende të reja pune“, thekson ai.
Të majtët në pushtet do të trajtojnë dhe çështjen e pronës. Më shumë se afati për zgjidhje thotë Beqja rëndësi ka zgjidhja.
“Nuk ka shumë rëndësi koha në këtë moment që po flasim. Rëndësi ka një strategji e qartë dhe progres i vazhdueshëm dhe i matshëm. Çështja e pronës në gjykimin tonë është edhe juridike dhe social ekonomike. Pa zgjidhur atë çështje s’mund të ecim përpara as në rrugën e integrimit evropian dhe as të zhvillimin ekonomik të të qëndrueshëm që ë shpërndan rritjen në sa më shumë njerëzve”, thotë Beqja.
Zgjidhjen e çështjes së pronës, Haxhinasto e sheh me një ndikim të fuqishëm në ekonomi.
“Kthimi i pronës tek i zoti është dhe një veprim i duhur racional, pasi çliron miliona e miliona euro në qarkullim. Mendoj se do të jetë një çështje e rëndësishme e programit tonë që të jepen titujt e pronësisë dhe të merren masat për sqarimin e asaj xhungle juridike që ekziston për sa i takon çështjes së pronave“, thekson Haxhinasto.
Në procesin për harmonizim të programit, të ngarkuarit me punë të dy partive që do të bashkëqeverisin, u konsultuan dhe ambasadorët e vendeve anëtare të BE të akredituar në Tiranë.
Interesi i ndërkombëtarëve është i fokusuar tek zgjidhja që do t’i japë mazhoranca e re, problematikave që lidhen me korrupsionin përmirësimin e klimës së biznesit, apo garantimit të pavarësisë së sistemit të drejtësisë.