Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909
VATRA & DIELLI: GEZUAR FITER BAJRAMIN!
FEDERATA PAN SHQIPTARE E AMERIKES”VATRA” DHE GAZETA E SAJ “DIELLI ” UROJNE BASHKATDHETARET E BESIMIT MYSLIMAN: GEZUAR FITER BAJRAMIN-FESTEN E PAQES,DASHURISE, ADHURIMIT NDAJ ZOTIT TONE TE MADHERUESHEM!
LE TE UDHEHIQEMI EDHE NE KETE FESTE NGA NDJENJA E DASHURISE PER NJERI-TJETRIN, DUKE PATUR SI MOTO FJALET PREJ ARI TE AT’ GJERGJ FISHTES: VERTETE KEMI BAJRAM E PASHKE, SHQIPTARINE E KEMI BASHKE…!
-Gëzuar Festa e Bajramit!/
Nga Frank SHKRELI/
Dua të rrëfej ç’prej fillimit se, ndonëse kisha dëgjuar për Hafiz Ali Krajën – si një personalitet i madh i Fesë Islame në Shqipëri dhe njëri prej të dalluarve të Kombit shqiptar – nuk dija shumë për jetën dhe veprimtarinë e tij. Si përfundim fillova të lexoj ndonjë gjë më shumë nga jeta e tij dhe sa më shumë lexoja aq më i interesuar bëhesha për të kaluarën e tij. Duke lexuar për Hafiz Ali Krajën – një bashkvendas i imi nga Kraja, afër vendlindjes time – mësova se si shumë bashkohas të tij ai jetoi dhe veproi në tallazet më të vështira historisë kombëtare të shekullit të kaluar. Sa më shumë të lexojë njeriu për Hafiz Ali Krajën — hoxhë, publicist dhe atdhetar i mirënjohur, opozitar me Zogun, italianët, dhe i persekutuar deri në ditët e fundit nga diktatura komuniste — aq më i bindur bëhesh se ai i përkiste një brezi atdhetarësh më të spikatur, por që, fatkeqësisht, nuk janë më. I përkiste atij brezi që mbi të gjitha – megjithëse jetuan në kohëra shumë më të vështira se sot, qoftë rrethana politike ashtu edhe ekonomike — ishin mbrojtës të patundur të idealeve dhe të interesave kombëtare të shqiptarëve, pa dallim feje a krahine –personalitet i cili gjatë gjithë jetës promovoi ideale dhe vlerat e përbashkëta të të gjithë shqiptarëve. Për fat të keq, si shumë të tjerë patriotë si ai të asaj kohe, edhe Hafiz Ali Kraja ishte i ndjekur e i përbuzur nga disa regjime, qoftë nga Zogu, qoftë nga fashizmi, qoftë nga komunizmi. Duke lexuar për jetën e Hafiz Ali Krajës, nuk mund të mos bëjmë pyetjen se si do ishte sot Shqipëria dhe shqiptarët nëse në shekullin e kaluar do të kishin fituar pikëpamjet e atdhetare dhe pro-perëndimore të patriotëve si Hafiz Ali Kraja? Është vështirë të merret me mend se si një brez patriotësh – ajka e Kombit mund të themi e shekullit të kaluar — pjesë e të cilës ishte pa dyshim edhe Hafiz Ali Kraja — e humbi luftën me një ideologji sllavo-aziatike që shkatërroi çdo vlerë të shenjtë fetare e kombëtare ndër shqiptarët, që mbroheshin nga Haziz Ali Kraja dhe bashkombasit e tij, në kohën që jetoi dhe veproi ai.
Më kujtohet me një rast, kur isha refugjat në Romë, më 1970, duke biseduar me Profesor Ernest Koliqin mbi humbjen e nacionalizimit shqiptar dhe për fitoren e komunistëve në Shqipëri si dhe për fatin e kqe me të cilin u përballuan intelektualët e përndjekur siç ishte ai vet dhe Hafiz Ali Kraja, ndër të tjerë (i cili mund të shihet në foton më poshtë para Bashkisë së Shkodrës në prill të vititi 1939). Profesori Koliqi u shpreh me njëfarë optimizmi: Edhe Gjergj Kastrioti – Skënderbe humbi mbasi habiti botën me luftën dhe fitoret e tija kundër osmanëve, tha ai. Me gjithë këtë, vepra e heroit kombëtar, -shtoi Profesor Koliqi, nuk u shua. Përkundrazi, theksoi ai, ajo sot e asaj dite vazhdon të lëshojë rreze drite gjithnjë e më tepër. Kështuqë, -nenvijoi Koliqi, -humbjet tona do të jenë të përkohshme, pasi mendimet dhe ideologjia e patriotëve të vërtetë do të kthehen përsëri në dobi të Atdheut, të cilit ata ia kushtuan jetën dhe veprat e tyre.
Kam drojë se, megjithë optimizmin e Profesor Koliqit, sot 30-vjet pas shembjes së komunizmit, unë nuk shoh ndonjë vlerësim të dobishëm — nga dy shtete shqiptare, Shqipëri e Kosovë të shekullit 21 — ndaj mendimeve, ideve dhe ideologjisë kombëtare të patriotëve si Hafiz Ali Kraja dhe Ernest Koliqi e të tjerë. Jam i bindur se, fatkeqësisht, kjo mungesë e mendimit të vërtetë patriotik dhe demokratik, në radhët e klasës aktuale politike të shqiptarëve gjatë 30-viteve të kaluara – sidomos në radhët e brezit që është edukuar në sistemin komunist –ka sjellur situatën e tmershme aktuale politiko- kombëtare, në pikën që gjënden sot shqiptarët. E kam thenë edhe herë të tjera, por po e përsëris se pa një bazë udhëheqjeje shpirtërore, morale dhe ideore të këtyre shembujve patriotësh të vërtetë shqiptarë, si Hafiz Ali Kraja, At Gjergj Fishta, Ernest Koliqi e shumë të tjerë si ata — por të harruar e të përjashtuar nga historia – do të jetë vështirë të ndërtohet një Shqipëri dhe një Kosovë tjetër dhe ndryshe nga ç’kemi sot – një Shqipëri dhe Kosovë të dijes dhe të përparimit, me qëllim për të zenë vendin e vet aty ku u takon, në rendin e kombeve të përparuara.
Për ata që dëshirojnë të dinë më shumë për Hafiz Ali Krajën, për jetën, veprat dhe atdhetarizmin e tij dhe për kontributin fetar me rastin e Festës së Bajramit, ju sugjeroj që të lexoni një shkrim të hollësishëm dhe shumë interesant, kushtuar njërit prej personaliteteve më të shquara të fesë islame në Shqipëri dhe më gjë, Hoxhës Hafiz Ali Kraja, (1900-1973). Artikulli është shkruar nga studiuesja Ardita Repishti e Autoritetit për Informim mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit (AIDSSH)1944÷1991. https://www.facebook.com/AutoritetiDosjeve/posts/3139021976150404?__tn__=K
—————————————————————————————————————–
Këtu më poshtë, po sjellë shkrimin e plotë, nëqoftse dikush dëshiron ta botojë të plotë, ose pjsë pjesë si serial për arsye të kufizimeve hapësinore në gazeta ose portale.
“Jam kryenaltë që jam mundue me krye misionin fetar e kombëtar për sa kam mujtë. Lus Zotin të më falë për mungesat që mund të kem ba në kryemjen e këtij misioni”. (Hafiz Ali Kraja)
Hafiz Ali Kraja
Hoxhë, publicist dhe atdhetar i mirënjohur, opozitar me Zogun, italianët, dhe i persekutuar deri në ditët e fundit nga diktatura komuniste.
Lindi në vitin 1900 në një familje intelektuale e tregtare-manifakturiste të Krajës, e shpërngulur në Shkodër pas vendimeve të Kongresit të Berlinit (1878), duke lënë jashtë kufirit shtetëror shqiptar krahina të tëra dhe qytete shqiptare. Ali Tari, shkurtim tregues si i biri i Tarit (Myftar Krajës), kreu shkëlqyeshëm studimet fillore në Shkodër, çka i hapi udhën studimeve të mëtejshme në Kajro, në një prej qendrave me të njohura universitare të kohës, në Universitetin e El-Ez–Herit. Hafiz Aliu e kreu atje të gjithë ciklin e formimit të tij teologjik e filozofik dhe pas përfundimit të fakultetit të shkencave islame, u kthye në qytetin e lindjes, ku vendosi të shërbente me devotshmëri, edhe pse iu propozuan shumë poste në Tiranë, mes të cilëve kryeredaktor i revistës prestigjioze “Zani i Naltë”.
Në 1924, Myftinia e Shkodrës e caktoi teologun e ri si hoxhë e imam të Xhamisë së Plumbit, më vonë në Xhaminë e Parrucës, Fushë-Çelës e ndër xhami të tjera. Në lagjen ku u rrit e zhvilloi aktivitetin Hafizi, u rritën edhe klerikë të tjerë të nderuar myslimanë, të përkushtuar për “atdhe” e “fe”, si priftërinjtë françeskanë të Shkodrës me të cilët bashkëpunuan ngushtësisht e, pa hezituar u vunë në krye të bashkëqytetarëve, përballë turqve e sllavëve, njerëz të ditur e atdhetarë, si Haxhi Idriz Boksi, Sheh Alia e Hafiz Musa Dërguti, Sali Myftiu (plaku dhe i riu), Hafiz Ibrahim Repishti, etj.
Zotërues i 6 gjuhëve të Lindjes dhe Perëndimit, hulumtues i dijeve njerëzore, Hafiz Ali Kraja iu përkushtua aktivitetit studimor, fetar dhe politik.
Në vitin 1931, Hafizi u martua me Zenepen, me të cilën patën tre fëmijë, Asimin, Mehdinë dhe Felekun.
Në mes të viteve ‘30 u cilësua si antizogist, bashkёpunëtor i organizatёs “Bashkimi Kombёtar” dhe emigrantёve opozitarë. Familja e tij mbikëqyrej në Shkodër, ndërsa vetë Hafizi jetoi në Ulqin për 3 vjet me radhë, deri në dhënien e amnistisë.
Me ardhjen e pushtuesve italianë u zgjodh në përfaqësinë e Shkodrës për në Asamblenë Kombëtare për të nderuar Viktor Emanuelin, detyrë që e refuzoi duke u larguar nё shenjё proteste. Pasoi internimi në Porto Palermo, me të atin dhe vëllezërit. Pas kapitullimit italian u kthye në Shkodër dhe vijoi aktivitetin e ngjeshur, në bashkëpunim me Atë Anton Harapin, Dom Mikel Koliqin e Padër Pjetër Mëshkallën.
“Meqë je antifashist, bëhu me ne”, i propozuan komunistët, sipas dëshmisë së mbesës së tij, Satber Tula. Hafizi nuk pranoi, duke pohuar se “na ndan një hendek i madh”. Nё shtator tё vitit 1943, Hafizi iu drejtua besimtarëve myslimanë e katolikë të mbledhur nё xhaminё e Fushё Çelёs, me hytben “Ç’ёshtё komunizmi dhe pasojat e tij pёr popullin shqiptar” dhe përshkallëzoi predikimet në popull mbi atë që do të sillte komunizmi. Kjo bëri që të vijonte përndjekja me komunikatat poshtë derës: “Në emër të popullit, je i dënuar me vdekje!”.
Përgjatë këtyre viteve, klerikët myslimanë dhe katolikë bashkëpunuan para oborreve të kishave e xhamive, me tolerancë, atdhetarizëm e respekt për njëri-tjetrin, duke iu druajtur mohimit të fesë e besimit nga bolshevikët që mund të merrnin pushtetin. Deri në fund të luftës, Hafizi vazhdoi të predikonte, duke shpresuar në një besëlidhje antikomuniste.
#Fjalimi_historik
Më 31 dhjetor 1940, Hafiz Ali Kraja mbajti fjalën e rastit në varrimin e mikut të tij Atë Gjergj Fishta, e cila ende sot cilësohet historike:
“Poet kombëtar, o Patër Gjergj! Një orator, tue dashtë me folë mbi veprat Tueja, rrin shtang e hutohet, sepse ata janë shumë, janë aq të mëdhaja e të madhnueshme, sa asht vështirë me caktue se mbi cilën aso veprash duhet me folë. Vepra Yte o Poet, ka për të formue nji faqe të shkëlqyeshme në historinë politike të kombit shqiptar, pse, në aktivitetin që ke zhvillue ndër konferencat politike ndërkombëtare, nuk kje tjetër veçse me i sigurue kombit tonë të drejtat, qi ai i ka jetike e si ma i vjetri komb në Ballkan. Shkrimtarët e ardhshëm të historisë shqiptare jetën tande politike do ta gjykojnë në bazë të “Lahutës së Malcis” – kryevepra jote monumentale. Të jesh i bindun o Poet i Madh, se shqiptari me “Lahutën e Malcis” ka për të qenë gjithmonë kryenaltë, siç janë helenët me Iliadën e persianët me Shahnamenë, mbasi, ti, me atë vepër të naltë i ke njoftue botës së qytetnueme psiqikën e karakteristikat ma të ndjeshme të popullit shqiptar. Sot djelmnia intelektuale me “Lahutën…” Tande në dorë të nep besën shqiptare tue t`u betue se idealin Tand të naltë që shprehe për kombësinë shqiptare, do ta ruejnë e do ta mbajnë si gja të shenjtë morale. Gjithashtu edhe populli mbarë, i fushave dhe i maleve, anë e kand në Shqipni sot nep besën, se “Lahuta…” e jote në shpirtin e tyne do të sundojë sa të jenë stinë e mote. Trima e gra, djelm e vajza, me fjalën shqiptare të napin besën, se vllaznimi kombëtar, që ti çfaqe në “Lahutë…”, do ta mbajnë me forcë të madhe… Me Ty, patër Gjergj, kombi shqiptar mburret, naltësohet dhe madhnohet para popujve të tjerë, prandaj sot krejt populli shqiptar të përulet; djelmnia intelektuale vajton humbjen Tande e me lot në faqe të përcjellim me mallnjim e dhimbje në jetën e pasosun”.
Vite më pas, eshtrat e Fishtës u nxorën nga kisha françeskane dhe u flakën dhunshëm në lumin Drin, nga “populli” që do të hiqte dorë nga feja. Kisha u tjetërsua dhe u kthye në kinoteatër.
#Vitet_e_diktaturës
“O Zot, ruaje kombin shqiptar prej humnerës së ateizmit!”
Hafiz Aliu ndërmori predikime fetare të posaçme kundër ideologjisë marksiste-komuniste, siç ishte fjala e mbajtur para besimtarëve në xhaminë e Fushë Çelës. Në vitin 1944, duke parë rrjedhën e ngjarjeve, ai iu vu punës për krijimin e një besëlidhje të përgjithshme, një front antikomunist, i cili, midis të tjerave, do të hynte në kontakt me forcat aleate dhe do t`u kërkonte zbarkimin, menjëherë pas largimit të trupave gjermane.
Me mbarimin e luftës, komunizmi u instalua për gjysmë shekulli në Shqipëri. Sipas statistikave të Bashkësisë Islame të Shqipërisë, në vitin 1945, në gjithë territorin shqiptar kishte 1127 xhami e 17 shkolla-medrese, që u rrafshuan pothuajse të gjitha. Mbi 60 klerikë myslimanë u persekutuan, ndër ta Hafiz Ali Korça, Hafiz Ibrahim Dalliu, Hafiz Ismet Dibra, Hafiz Sabri Koçi, etj, Hafiz Ali Kraja dhe të ngjashmit e tij u hodhën në ilegalitet.
#Në_ilegalitet
Gjatë 3 viteve që jetoi i fshehur, Hafiz Ali Kraja u strehua në familjen patriotike të Esat Lezhës, bashkë me nacionalistin antikomunist, Hamdi Sinanaja. Rrinin të fshehur në bodrum. “Ata i kishin dhanë besën njeni-tjetrit me mos ra gjallë në duart e komunistave. Njëherë, – tregon Mehdiu, i biri, – dikush i rrethit familjar kishte spiunue. Erdhën kontroll dhe e bastisën shtëpinë. Ata (sigurimsat) kërkonin bodrumin, por nuk po gjenin kapanxhën… dhe nuk e gjetën. Nuk u shkoi ndërmend se kapaku gjendej bash në votrën e zjarrmit. Gjatë kohës që vazhdonte kontrolli, baba dhe Hamdiu, që i kishin dhanë besën shoku-shokut se nuk do të binin gjallë në duert e komunistave, rrinin në gjunjë përballë njeni-tjetrit me koburet e puquna në tamthat e njeni-tjetrit. Në rast se kapaku hapej, ata njikohësisht do të shkrehnin koburet në tamthat e njeni-tjetrit… Për fat, nuk e gjetën kapakun”.
#Dënimi
“Atë ditë që të fiket ideja e besimit, po atë ditë, njerëzimi është i plandosur në humnerë të shkatërrimit”.
Nga Manjola Barçi Kozi/New York
-Shiko, shiko mami, unë dukem si Shota- më kujtohet thirrja e saj fëminore.
Ngrita sytë. Ishte rreth shtatë vjeç në atë kohë. Flokët e saj te ndërthurura keqaz në dy gersheta i vareshin para kraharorit. Sytë më shndritën dhe me nje vrull të madh vrapova për ta përqafuar. Po krahasohej me Shotën... E mbante mend Shotën...Kur ishte pa filluar shkollë gjthmonë i lexoja libra për shqip për femijë, që mamaja ime i blente sa herë udhëtonte në Shqipëri.
Shpesh i thosha kur flisja me të: Ti je shqiptare bijë dhe duhet të flasesh shqip. Duhet të mësosh edhe historinë e popullit tënd.
-E di mami, më përgjigjej-kemi edhe Skënderbeun, Ismailin, Çerçizin, Azemin…
Lumturohesha kur e degjoja të fliste-kam një femije te mrekullueshem, mendoja. Eshtë e dëgjueshme, është e etur për dije, dhe mbi të gjitha është krenare për prejardhjen e saj.
Derisa mbushi 12 vjeç. Dhe atëherë e kuptova që nuk ishte aq e thjeshtë…
-Mami-më pyeti një ditë-Pse shqiptarët martohen kaq të rinj?
Nuk dija si të përgjigjesha ose më mirë nuk doja të përgjigjesha, pasi e dija se çfarë do të vinte më pas. Ajo tani nuk ishte më fëmijë e vogël.Nuk mund të mendoja unë më për të, ashtu siç kisha bërë dikur. Ajo tani mendonte vetë…
Më në fund u përgjigja! I ktheva atë përgjigje që e dija se do të pendohesha më pas…
-Ka qenë traditë—fola shpejt me shpresë se do mbaronte me kaq….por pastaj vazhdova…Kohët kanë ndryshuar…ti je e lirë të vendosësh vet kur të rritesh….
-Tradita, tradita…kështu mendova edhe unë…Edhe ajo u përgjigj shpejt. Nuk më pëlqen aspak kjo traditë…
Pastaj, ajo u bë adoleshente…
-Dua të dal me miqtë e mi- erdhi atëherë ultimatumi. Kam nevojë të rri jashtë deri në mesnatë! Pse nuk mund të fle në shtëpinë e shoqes sime? Nuk ka rëndësi që ju nuk i njihni prindërit e saj, sepse in njoh unë! Pse duhet të mendoni si shqiptarët e vjetër? O Zot, sa të prapambetur jeni. Oh, sa e urrej këtë traditë dhe ju urrej juve kur flisni kështu! Nëse kjo do të thotë traditë, unë nuk dua të jem shqiptare!!! Në fakt, unë nuk jam shqiptare prandaj mos më trajtoni si të tillë!
Më pas ndaloi së veshuri shallin e saj të preferuar me flamurin shqiptar. E hoqi edhe varesen me shqiponjë.
Pastaj një ditë vura re se nuk po pinte më as nga filxhanët e kuq që mamaja ime i zëvendësonte sa herë që
shkonim në Shqipëri.
Sigurisht kuptoja më shumë se sa të debatoja me një fëmijë, por në ato momente, nga inati, zemra më rrihte me furi sa doja të shpërtheja: “Nëse unë nuk do të kisha vendosur të vija këtu, ti do të kishe lindur në Shqipëri, dhe prapë do të ishe në Shqiperi, që kështu je shqiptare.” Zieja nga inati dhe e quaja shpesh mosmirënjohëse. Sa herë që ndodhte kjo, mamaja ime më shikonte në sy dhe më thoshte: “Mos u shqetëso bijë se do vijë një ditë dhe ajo do kthejë.” Shpesh mendoj se si mamaja ime anjërë nuk më tha: “ Eshtë koha për të paguar” gjë që unë e prisja që ajo ta thoshte në ç’do kohë.
-Ajo duhet të jetë krenare për atë që është –thoja pa mundur ta fshihja inatin…
Shkoi deri aty sa nuk pranoi të flasë më shqip. Unë i flisja shqip dhe ajo më përgjigjej në Anglisht. Nuk arrija ta
kuptoja nëse këto ishin teka të adoleshencës apo nëse ajo ishte në kërkim të vetes.
Veproi në këtë mënyrë edhe për disa vite të tjera. U mësova me ç’ka ishte…Derisa e njëjtë ajo nuk ishte më…
Kishin kaluar vetëm disa ditë pas ditëlindjes së saj të 20-të. Më dërgoi një tekst duke më pyetur nëse e kishte nënshtetësinë shqiptare.
-Për fatin tënd të mirë, jo! – u përgjigja duke menduar se kjo pyetje prapë kishte të bënte me të gjitha debatet
që kishin pasur në të kaluarën.
-Pse jo?—Mesazhi u kthue bashkë me një emoji—surprizë.
-Mendova se nuk e doja – u përgjigja thatë.
Ishte atëherë kur ajo më telefonoi.
-A është tepër vonë të aplikosh për të? Pyetjen e formuloi në shqip.
-Jo nuk është vonë—u pergjigja me vetullat e ngritura lart.
-A mund të aplikojmë herën tjetër që do të shkojmë në Shqipëri?
-Po! Fola shpejt dhe e mbylla telefonin.
Heshta për një moment të shkurtër duke u perpjekur të mbaj lotët brenda.
I tregova mamasë time. Ajo vetëm më pa me një buzeqeshje. Mendova që do të thoshte: ” A s’të kisha thënë që një ditë edhe ajo do të kthejë?” Por jo! Ajo vetëm buzëqeshi dhe vazhdoi punën e saj në heshtje. Buzëqeshja e saj më erdhi si një flad pranvere pas një dimri të gjatë dhe të ftohtë. Ajo buzëqeshje sikur më thoshte: “Kot shqetësohesh. Ajo ishte në kërkim të identitetit të saj dhe më në fund duket se e gjeti…”
Dr. Fejzulla Nebiu, Mjek Psikiatër në Shtëpinë e Shëndetit në Preshevë, rrëfen për gazetën Dielli New York, problemet e shëndetit mendor tek njerëzit post Covid-19, intervistë dhenë gazetarit Sokol Paja./
PROBLEMET E SHËNDETIT MENDOR NË SHOQËRINË POST-COVID-19
Pas pandemisë dhe situatave të pazakonta shoqëritë dhe individët me shumë gjasa do të përballen me probleme në shëndetin mendor. Shtimi i stresit dhe ankthit janë çrregullimet mendore nga të cilat mund të preken më së shumti individët në mbarë globin. Kjo diçka e panjohur (Covid 19) të bën të ndihesh i stresuar, të jesh në siklet, të ndihesh më shumë frikë, pasiguri për vete, paqëndrushmëri në shoqëri e familje, me ndryshime në rutinën e përditshme. Këto dhe shumë gjëra të tjera mund të sjellin luhatje të mendimeve negative, deri edhe në ekstreme. Shumëçka varet nga personaliteti dhe emocionet që përjetohen në ato situata. Pra covid kalon, por përjetimet dhe mendimet mbeten në jetën e secilit prej nesh.
SI TA ADMINISTROJMË LIRINË
Periudha drejt kthimit në normalitet (nga brenda shtëpisë në liri) ka të mirat, por edhe pasojat e veta. Aktualisht është e nevojshme të vazhdojmë të mbajmë distancën, por të komunikojmë më shumë mes veti, ende nuk ka përfundur gjithçka. Duhet të flitet dhe të pranohen hapur vështirësit, t‘i qëndrojmë afër nevojtarit dhe ta duam më shumë njeri tjetrin-solidaritet dhe humanizëm. Ishim në situatat kur të gjithë kemi qenë pothuajse të izoluar. Fëmijët nuk shkonin në çerdhe, nxënësit nuk vijonin mësimet nëpër shkolla, dikush humbi biznesin apo vendin e punës, pleqët mbeten tërësisht të izoluar dhe pa kontakte, dikush humbi më të dashurit. U prish rutina dhe planet e jetës. Tash pas kësaj faze mbeten postraumat e tek një numër do të paraqiten edhe probleme me shëndetin fizik e mendor.
SI TË SHMANGIM STRESIN, ANKTHIN, PANIKUN
Personat e prekur nga Covid e që e kanë kaluar ndihen të stigmatizuar pa fajin e tyre, por duhet të ballafaqohen me realitetin e krijuar dhe t‘u jepet mundësia të flasin për përjetimet. Nëse është e nevojshme duhet ofruar mbështetje, rehabilitim, pse jo dhe trajtim. Jo të gjithë reagojnë njësoj në situata të tilla. Dalja, komunikimi, marrja me hobi, muzikë, lexim, sporte të ndryshme ua lehtëson dhe mundëson më lehtë të menaxhojnë stresin, ankthin, panikun e frikën. Ka dhe efektet pozitive kjo situatë: përafrimi dhe ndeja me familjarët, kthimi në zanatet dhe traditat e vjetra, gatim i ushqimit në shtëpi, njohja më mirë me jetën e tjera.
SFIDAT E SHËNDETËSISË NË PRESHEVË
Duke marr parasysh pozitën gjeografike që ka Presheva dhe Lugina në tërësi, numrin e popullatës dhe ndarjet kufitare me trungun shqiptarë me Kosovën dhe Maqedonin e veriut, vërtet jemi të kufizuar dhe të izoluar në çdo aspekt të jetës normale. Masat lehtësuese për covid të lenë përshtypjen sikur shumëçka ka përfunduar, për çka edhe këto masa respektohen shumë pak. Por ngarkesat me stresin, ankthin dhe pasojat tjera lidhur me shëndetin mendor tek sa kanë nisur. Lugina e Preshevës ka shumë vështirësi sa i përket sistemit shëndetësor. Ka vetëm shtëpinë e shëndetit, nuk ka spital, ballafaqohet me mungesa të mëdha të kuadrove e apataturave, barnave dhe materialeve tjera medicinale, por edhe me mungesë të sigurimeve shëndetësore kjo më shumë si pasojë e papunësisë së madhe. Reformat shëndetësore, sikur edhe gjithçka tjetër kanë ngecur.
MESAZH PËR LEXUESIT E DIELLIT
Diaspora shqiptare kudo që është ka treguar dhe dëshmuar atdhedashurinë në çfarëdo forme që është kërkuar. Kontribut të veçantë kanë treguar shqiptarët në Amerikë. Kjo tregon se mendjet e tyre jetojnë me ne, së bashku në trojet stërgjyshërore. Shëndet dhe mirëqenie për diasporën shqiptare dhe lexuesit e ”Diellit“.
CORONAVIRUSI- PRESIDENTI URDHËRON GUVERNATORËT PËR HAPJEN E OBJEKTEVE FETARE, NEW YORKU NISI LËSHIMET/
PËRGATITI: DALIP GRECA/
Edhe pse beteja me COVID-19 në SHBA nuk ka shenja zbutjeje, padurimi për rihapje është i prekshëm dhe i ngutshëm. Presidenti Trump ka kohë që u kërkon guvernatorëve t’i hapin shtetet e tyre sa më shpejt; New York-u, duket se ende nuk ka ngutje per hapje te plote, edhe pse kanë filluar lëshimet e para. Ajo që ra në sy këtë fundjavë ishte thirrja e presidentit Trump drejtuar guvernatorëve për të hapur objektet fetare. Ai i dha shumë hapsirë hapjes së tyre, duke e vënë theksin tek fryma e besimit dhe Lutjeve. Madje presidenti nuk e fshehu ngutjen tek tha:”të hapen menjëherë”- gjatë konferencës së tij për shtyp të premten në Shtëpinë e Bardhë.
Presidenti i kritikoi hapur guvernatorët që nuk kishin përfshirë në planet e afërta hapjen e objekteve fetare, ndërkohë që nuk kishin harruar të detajonin afate hapjeje për dyqanet e alkoholit apo klinikave për aborte.
Presidenti njoftoi se kishte udhëzuar Qendrën për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve që të nxjerrë udhëzime të menjëhershme për komunitet fetare.
Presidenti u tregua i vendosur për ta çuar deri në fund idenë e tij për hapje të menjëhershme sa që i paralajmëroi guvernatorët se: nëse ata nuk do të vepronin shpejt, ai do ta merrte vetë vendimin e hapjes.
Nga ana e tij guvernantori i New York-ut, shtetit më të prekur jo vetëm në SHBA, por i krahasuar edhe me shumë shtete të Evropës, Amerikës së Jugut etj, ka nisë të bëj lëshime të dukshme, përveç në ato të zonave që tashmë prej një jave kanë hapur bizneset. Guvernatori Cuomo ka nënshkruan një urdhër që lejon grumbullime të vogla, deri 10 persona, edhe në zonat e pahapura. Pra ai hoqi dorë nga
kufizimi absolut i grumbullimeve dhe lëvizjeve, duke lëshuar një urdhër ekzekutiv të premten, i cili në substancë lejon deri në 10 persona të jenë së bashku për sa kohë ata respektojnë udhëzimet e tjera sociale distancuese të miratuara gjatë pandemisë së koronavirusit. Urdhri i lëshuar në prag të fundjavës që përkon me ardhjen e Memorial Day, paraqet një nga hapat më të dukshëm që shteti më i infektuar ka ndërmarrë për t’u liruar nga rregullat strikte të miratuara qysh në mars. Rregullat e mëparshëm ndalonin çdo lloj grumbullimi, përveçse brenda familjes.
Urdhri i tansihëm i guvernatorit ende kërkon që njerëzit, edhe brenda shifrës së lejuar, kur të mblidhen, duhet të ndjekin protokollet e mbajtjes së distancës sociale dhe protokollet e pastrimit dhe dezinfektimeve të kërkuara nga Departamenti i Shëndetësisë; të ruajnë 6 metra distancë, të mbajnë maskë.
Edhe shteti i New Jersey-t ka miratuar rregulla të ngjashme, por ka parashikuar distancë më tolerante, duke lejuar grupe deri në 25 persona jashtë dhe deri në 10 persona në grumbullime shtëpie. Nga ana e tij urdhëri i guvernatorit në Connecticut ka lejuar që restorantet me tenda në natyrë të rihapen.
Ndërkohë guvernatori i New Yorkut, Andrew Cuomo kishte nënshkruar që në fillim të javës një urdhër të mëparshëm, që lejonte grumbullimet e jo më shumë se 10 personave vetëm për shërbime fetare dhe në përkujtimet e Memorial Day. Ky udhëzim u kritikua sepse kufizonte ceremonitë nderuse tëveteranëve dhe praktimin e fesë. Kushtetuta amerikane kërkon që e njëjta e drejtë të shtrihet edhe tek njerëzit që mblidhen për arsye të tjera.
Ekspertët shëndetësorë, zyrtarët e zgjedhur dhe policia bashkohen në të njëtin mendim: të gjithë pajtohen që njerëzit mund të qëndrojnë jashtë në mënyrë të padëmshme, me kusht që të praktikojnë distancimin social.
Nga ana e tij, kryebashkiaku Bill de Blasio prezantoi të premten treguesit e Coronavirusit në qytet, duke evidentuar një përparim të dukshëm, por sërish theksoi respektimin e rregullave.
BOTA : 5, 298, 197 TË INFEKTUAR, 339, 418 VIKTIMA, EPIQENDRA SHKON NË AMERIKËN E JUGUT
Bota raportoi se deri dje, e premet 22 Maj, ishin shënuar në shkallë botërore: 5 milion 298 mijë e 197 të infektuar me COVID-19, janë shëruar 2 milion 156 mijë e 288, kanë vdekur 339 mijë e 418. Vetëm të premten u raportuan 107 mijë e 706 të infektuar dhe 5 mijë e 245 të vdekur.
E premtja u mbyll me alarmin e Organizatës Botërore të Shëndetësisë për zhvendosjen e epiqendrës së Pandemisë në Amerikën e Jugut, veçanërisht në Brazil, dhe “marshimin” drejt vendeve afrikane, ku në 9 vende të kontinentit me ngjyrë, ka rritje 50 për qind të infeksionit, ç’ka përbën edhe pasigurinë më të madhe për shkak të kushteve dhe varfërisësë skajshme.
Brazili vazhdon që të ketë një mesatare ditore rreth 18-20 mijë të infektuarish.Të Premten u raportuan 19 mijë e 969 të infektuar të rinj, duke e çuar numrin e përgjithshëm të infektuarëve në 330 mijë e 890, ç’ka e ngjit Brazilin në shtetin e dytë në Botë, menjëhetrë pas SHBA-së, duke zbritur poshtë vetes Rusinë e vendit të tretë me 326 mijë e 448 të infektuar, me një ritëm ditor prej 8 deri në 10 mijë të infektuar. Brazili ka raportuar deri tani 21 mijë të vdekur, me ritem ditor 966 të vdekur, ndërsa Rusia vazhdon ta ketë në kontroll jetën e pacientëve të infektuarëve, duke raportuar deri të premten 3 mijë e 249 të vdekur, me një ritëm 24 orësh prej 150 viktimash.
Spanja mbanë vendin e katërt në Botë për numrin e të infektuarëve me 281 mijë e 904, me 1 mijë e 787 të infektuar të rinj gjatë ditës së premte. Gjatë kësaj dite pati dhe një rritje të viktimave për iberikët që raportuan 688 të vdekur(nga 52 që raportuan të Enjten), duke e çuar numrin e përgjithshëm të vdekjeve në 28 mijë e 628.
Mbretëria e Bashkuar gjatë kësaj jave e uli numrin e viktimave me rreth 350 viktima në 24 orë, duke regjistruar deri tani numrin më të madh në Europë, me 36 mijë e 393 viktima, ndërkohë që shënoi të premten 3 mijë e 287 të infektuar të rinj, ndërsa numri i përgjithshëm ngjitet në 254 mijë e 195. Italia u paraqit më e stabilizuar gjatë kësaj jave; numri i viktimave për javën u vërtit për çdo 24 orë rreth 160, numri i të infektuarëve vërtitet tek shifra 650(numri i përgjithshëm i të infektuarëve 228 mijë e 658, numri i viktimave 32 mijë e 616).
Franca ka zbrit në vendin e shtatë në botë, duke shënuar 182 mijë të infektuar( të premten raportoi 393), ndërsa numri i viktimave është 28 mijë e 289(të premten u raportuan 74 viktima).
Gjermania vazhdon ta menaxhojë me dorë të hekurt pandeminë duke shënuar deri tani 8 mijë e 352 viktima( Të premetn kishte vetëm 43), ndërsa numri i përgjithshëm i të infektuarëve është 179 mijë e 713(të premten u raportuan 692 të infektuar të rinj).
SHBA, NË 24 ORËT E FUNDIT – 24, 187 TË INFEKTUAR DHE 1, 286 VIKTIMA, JANË SHËRUAR 403,111 TË INFEKTUAR, JANË TESTUAR RRETH 14 MILION
Amerika vazhdon të jetë mbajtësja e rekordeve për COVID-19. Deri tani janë shënuar 1 milion e 645 mijë e 84 të infektuar, shifër kjo që siç u shpreh presidneti Trump, nuk përbën negativitet për SHBA, përkundrazi, i jep vlera pozitive sepse ka fuqi të madhe testuse. Dhe në fakt SHBA ka testuar deri tani më shumë se 14 milion pacientë, ka shëruar 403 mijë e 111 pacientë. Numri i të infektuarëve të rinj gjatë së premtes u raportua 24 mijë e 187, numri i viktimave në 24 orët e fundit 1 mijë e 286(numri i përgjithshëm i të vdekurëve ka shkuar në 97 mijë e 640).
New Yorku u paraqit dje me më pak viktima se fqinji i vet New Jersey. U raportuan 124 të vdekur (numri i përgjithshëm 29 mijë, numri i të infektauërev 367 mijë e 936(të premten u regjistruan 1 mijë e 579), New Jersey raportoi të premten 134 viktima(në total 10 mijë e 988), 908 të infektuar të rinj(numri i përgjithshëm 154 mijë e 349), Illinois shënoi 108 viktima(numëri i përgjithshëm 4 mijë 715, numri i të infektuarëve ditor ishte 2 mijë e 758(numri i përgjithshëm 105 mijë), Massachusetts raportoi 80 të vdekur(numri i përgjithshëm 6 mijë e 228), California 69( 3 mijë e 688 viktima), Pannsylvania 141 viktimat ditore(numri i përgjithshëm 5 mijë e 61), Michigani 29 (në total 5 mijë e 61), Connecticut 55, Louisiana 39, Ohio 39, INDIANA 28, NORTH CAROLINA 30, MINNESOTA 33, RODE ISLAND 23, VIRGINAI 37 ETJ….