Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

#SiSot, më 26 shkurt të vitit 1936, u lind në Prishtinë Adem Demaçi, kryesimbol i luftës për liri dhe pavarësi në mesin e bashkëkombasve të Kosovës

by

Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave/

Aktiviteti i tij patriotik në emër të rezistencës kombëtare është i pashoq. Demaçi ka denoncuar faqe botës pa ngurruar padrejtësitë e ushtruara nga regjimi serb në kurriz të popullsisë së shqiptarëve të Kosovës. Në vitin 1958, me këtë shkulm liridashës, do të botonte në dy numra të revistës letrare “Jeta e re”, romanin e tij të titulluar “Gjarprinjtë e gjakut”.

Popullariteti në rritje i Demaçit pas këtij publikimi, do të vinte në lëvizje agjenturën jugosllave, në instancat e së cilës përgatiteshin dy skenarët përjashtues: përfshirja e shkrimtarit në strukturën e regjimit ose ndëshkimi i tij. Në nëntor të vitit 1958, Demaçi ra në prangat e Policisë së komanduar nga qeveria autoritare e ish-Jugosllavisë, e udhëhequr prej Josip Broz Titos.

Vuajti për tre vjet një dënim nën akuzën e krimit politik dhe propagandës armiqësore. Për motive të përafërta, do të burgosej përsëri në vitet 1964-1974 dhe 1975-1990.

Në vitin 1991, u nderua nga Parlamenti Evropian me Çmimin “Saharov”. Në punimet e Rambujesë, gjatë vjetëve ‘98-‘99, kreu detyrën e zëdhënësit politik të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Në harkun kohor 2005-2007, qendroi në krye të Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës. Në vitin 2010, në shenjë vlerësimi për veprimtarinë e ngjeshur me karakter kombëtar, u dekorua me urdhrin “Hero i Kosovës”. Demaçi ndërroi jetë më 26 korrik të vitit 2018, në moshën 82-vjeçare.

#AdemDemaçi

#ArkivatFrymëzojnë

#ArkivatKujtojnë

Lavdi martirëve të 26 shkurtit 1951

by

Bujar Leskaj/

73 vite më parë, në 19 shkurt 1951 në ambasadën sovjetike u hodh një sasi dinamiti, e cila shërbeu si pretekst nga Enver Hoxha dhe PKSH për të dënuar, vrarë e pushkatuar shumë intelektualë të spikatur shqiptarë.

Ajo çka pasoi, e njohur si masakra e mesnatës së 26 shkurtit 1951 në Tiranë, është ngjarja më tipike e krimeve përçudnuese të komunizmit në Shqipëri, diktatorit Enver Hoxha dhe Sigurimit të Shtetit.

22 intelektualë të shquar shqiptarë, krejtësisht të pafajshëm, u arrestuan nga Sigurimi famëkeq i Shtetit drejtuar nga krimineli Mehmet Shehu dhe u pushkatuan pa gjyq, pa prova, pa asnjë fakt kundër tyre; u dënuan e u ekzekutuan jo nga një gjyq i rregullt, por nga vendime të marra në Komitetin Qendror të PKSH dhe Byrosë Politike.

Dhe atë shkurt të zi u zgjodhën nga Sigurimi i Shtetit dhe Byroja Politike intelektualët më në zë nga gjithë hapësira shqiptare dhe u ekzekutuan për të ngjallur frikë e terror në popull, sidomos tek intelektualët properëndimorë, por edhe për t’i bërë fli në themelet e kthesës makabre politike, personalitete me peshë si:

Sabiha Kasimati nga Libohova, shkencëtarja e parë shqiptare;

Tefik Shehu nga Gjakova, tregtar i diplomuar për ekonomi dhe drejtësi në Itali;

Niko Lezo nga Delvina, i diplomuar për kimi në Universitetin e Tuluzës, themelues i laboratorit të parë kimik, deputet i Parlamentit shqiptar (1923), antifashist i internuar në Ventotene nga italianët;

Jonuz Kaceli, tregtar i njohur, nga familja e shquar tiranase Kaceli;

Manush Peshkëpia nga Gjirokastra, intelektual shumëdimensional, poet e publicist;

Anton Delhysa nga Prizreni, ndërtues i ambasadës amerikane dhe i shkollës teknike të Fullcit;

Haki Kodra nga Dibra e Madhe, i diplomuar për ekonomi në Universitetin e Zagrebit;

Gafur dhe Myftar Jegeni, oficerë të ushtrisë kombëtare nga Dibra e Madhe, të diplomuar në akademitë ushtarake të Italisë, luftëtarë antifashistë;

Zyhdi Herri nga Tirana, gazetar;

Qemal Kasoruho nëpunës;

Ali Qorraliu pronar i madh, intelektual me studime të larta juridike në Selanik;

Petro Konomi nga Përmeti, i laureuar në Robetr Kolezh të Stambollit dhe në Akademinë Ushtarake në Itali;

Reiz Selfo nga Gjirokastra, tregtar;

Gjon Temali intelektual nga Shkodra, studiuar në Austri;

Pjetër Guraziu nga Shkodra, i doktoruar për shkencat ekonomike në Itali;

Pandeli Nova intelektual, shtresë e pasur;

Thoma Katundi nga Korça, veprimtar i shoqërisë panshqiptare “Vatra” në SHBA;

Mehmet Ali Shkupi shqiptar nga Shkupi, nëpunës;

Fadil Dizdari librar;

Hekuran Troka nga Kuçova, tregtar;

Lluka Rashkoviç biznesmen nga Mali i Zi.

Kjo batërdi kriminale ishte e studiuar me detaje; ishte përzgjedhje selektive e figurave prej gjithë shtresave shoqërore e krahinore; ishte goditje fatale e gruas shqiptare si simbol intelektual e i kurajos civile; ishte barbaria e luftës së klasave si luftë civile.

22 viktimat e pafajshme të shkurtit 1951, nga 220 të arrestuarit u ekzekutuan pa gjyq, (gjyqi iu bë pasi ishin pushkatuar e varrosur në varr të përbashkët)!

Ky akt ishte instalimi i diktaturës, sepse u shpërfillën totalisht ligjet, institucionet, si gjykatat e prokuroritë, (jo pse ato do të mbanin drejtësi); ishte goditja edhe urrejtja ndaj inteligjences shqiptare.

Ky krim i rëndë i atij sistemi, nuk duhet harruar kurrë, sepse po u harrua, tragjedi të tilla mund të përsëriten në të ardhmen.

Sot, 22 Martirët e Demokracisë, prehen në Varrezat e Dëshmorëve të Kombit.

Në vitin 1991 viktimat u shpallën të pafajshëm dhe në vitin 2008 u nderuan me titullin “Nderi i Kombit”.

Plani ushtarak i koduar “Patkoi”, instrumenti kryesor i doktrinës serbe për doktrinën e Serbisë së Madhe

by

Prof. Sylë Ukshini/

Plani ushtarak i koduar “Patkoi”, instrumenti kryesor i doktrinës serbe për doktrinën e Serbisë së Madhe. Intervistë me gazetaren e TV Dukagjini, Agnesa Hasanaj, për planin serb të koduar “Patkoi”, përmes të cilit regjimi i Milosheviqit provoi të realizonte projektin serbomadh të dëbimit të shqiptarëve jashtë Kosovës dhe serbizmit të saj. Ky plan, i hartuar në vjeshtën e vitit 1998 nga kreu ushtarak dhe politik i Beogradit, u bë i njohur në prill të vitit 1999. Në javën e Pashkëve, situata në Kosovë u ashpersua nè mènyrë dramatike. Vala e refugjatëve në Shqipëri, e nè veçanti ajo në Maqedoni, mori përmasa katastrofale, ngase ishte e qartë se forcat serbe tè sigurisè kishin filluar dëbimin sistematik te shiptarëve.

Në materialin në vazhdim do të sjellim një debat shumë interesant me ministrin e atëhershëm gjerman të Mbrojtjes, Rudol Scharping, në të cilin përfshihen edhe Ruprecht Eser, Thomas Deichman (“Novo”) dhe Dieter S. Lutz (Instituti i Kërkimeve për Paqe në Hamburg). Në këtë debat Scharping argumenton nevojën e intervenimit të NATO-s në luftën e Kosovës dhe si jep informacione për planet serbe për spastrimin etnike dhe këmbëngulë për ekzistimin e një plani të koduar serb “Patkoi”, i cili, siç shihet, filloi të jetësohen në shkallë të gjerë, sidomos në fillim të vitit muajit janar 1999, me masakrën e Reçakut dhe më pas me ritme edhe më dramatike pas dështimit të Konferencës së Rambujesë.

Ky debat, “Ditët e Maincit në kritikën televizive”, që ishte organizuar nga kanalet televizive ZDF, 3SAT dhe PHOENIX menjëherë pas luftës në Kosovë, nxjerr në pah domosdoshmërinë e intervenimit ushtarak të NATO-s në Kosovë, kur ishte bërë e qartë edhe nga vetë goja e Milosheviqit se “mund të shkel mbi kufoma (të shqiptarëve)!”. Ishte momenti kur shqiptarëve të Kosovës po i kanosej ekzistenca civile, kur vrasja dhe dëbimi kolektiv i shqiptarëve dhe trenat e stërmbushur me civilë shqiptar, i kujtonin botës demokratike skenat e filmit “Lista e Shindlerit”, të përndjekjes së hebrenjve nga regjimi i Hitlerit.

Kronikë nga “Kafja e Burrave”

by

Nga Orest Çipa/

Foto: Dritan Haxhia

Në Bronx, tek “Kafja e Burrave” ka tym, shumë tym…

Këtu, tymi mjegullon shtëllunga-shtëllunga pothuajse mbi ç’do tavolinë, njësoj si dikur oxhakët e konakëve tanë.

Rreth e përqark të gjithë pijnë duhan!

Vendi ka burra, shumë burra, plot e përplot me shqiptar!

Asnjë i huaj, veç “Burra”!

Ata, të cilët këmbët e tyre i kanë sjellë për herë të parë në këtë kafene, qysh nga momenti i hyrjes e deri në çastin e fundit të ikjes i shfaqen copëza kujtimesh nga e kaluara e atdheut tonë.

Ashtu si nëpër tym!

Kohë të ndryshme, por shumë të ngjashme.

Një herë e një mot, njerëzia ta “bënin gjyqin” me sy kur hyje tek pragu i kuvendores, sot të gjithë i kanë syt nga telefonat. Zakon ky i adoptuar nga ne me një indinjatë dhe shpejtësi llaftarisëse këto 20-vitet e “civilizimit” global.

Nuk shihet më njëri-tjetri në sy!

Këtë të shtunë, si për ironi të fatit, tek tryeza e “Kafes së Burrave”, ligjet e vendit tonë, duken se janë shumë herë më të mira se këto të New York-ut. Këtu, amerikanët të marrëkan jetën me lezet duke pirë kafe me duhan brenda lokaleve, ndërsa në atdhe, kafja pihet pa duhan, ndoshta kjo është edhe arsyeja që të gjithë hallakaten duke bredhur nga dera më derë e kafeneve, pra, mospasja e tymit…

Si për çudi, zjarrit ne shqiptarët si jemi ndarë kurr e as zjarri nuk na është ndar neve, ndaj edhe këtyre anëve të largëta, ky skëter në ajër është i natyrshëm dhe i domosdoshëm midis shqiposh.

Ka gjasa se unë po gabohem, por në këtë pijetore kështu duket kur je emigrant i ri apo kur je emigrant i vjetër…

E thënë ndryshe, ne, gjaku ynë fisnik, kudo që shkojmë mbetemi shqiptar, të rinj apo të vjetër, nuk ndryshojmë!

Kujt më shumë se racës tonë i duhet tymi?!

Në krye të vendit sheh flamurin kuq e zi, pak më tutje, në të majtë të tij është flamuri i Kosovës, për këdo është lehtëshisht e kuptueshme se fara jonë në SHBA është identifikuat më fuqishën se kurr, më bindshëm se në tokën e stërgjyshërve.

Këtu shqiptari jeton pa njeri mbi krye! Vishet e kapardiset pa hire të politikës edhe pse ajo është prezente në ç’do muhabet.

Këtu ne jetojmë edhe pa parti…

Në këtë pijetore, llafi shkon vaj, gota trokëllin nga tavolina në tavolinë për shëndet të filanit dhe për inat të fistekut. Shqiptarët brenda këtyre mureve “hanë bukë”, këtu blejnë punë, shesin punë, martohen, ndahen, zihen dhe pajtohen. Në këto dyer qahen e zgjidhen hallet e shumë famljeve shqiptare të ardhura nga Kosova, Maqedonia e Veriut, Mali i Zi dhe Shqipëria! Mirëpo, duhet thënë se njerzit janë ftohur, sot halli jot është mbi supet e tua. Qëmoti halli jot ishte hall edhe i mikut!

Prap se prap, për shumë arsye“Kafja e Burrave” ka diçka mistike, ka diçka të pa kuptueshme që hera-herës shfaqet si institucioni më i lartë i Kombit në mërgatë!

Kjo kafene është ndoshta e vetmja e llojit të saj në Amerikë që ri 24-orë me dyert hapur dhe në ç’do vaktë është plot!

Fyturat e ashpra dhe të vrenjtura të bashkatdhetarëve tanë kur dalin për kafe në lagjen “Morris Park“ zgrubullojnë rëndë, mirëpo tek kjo zgëqe, çlodhen e dëfrejn më shumë se askund tjetër! Në këtë lokal shqiptarët janë të lirë, janë vetvetja e tyre, rijnë si në shtëpitë e tyre. Për shtat pal qejfe!

Të vetmet femra që të zë syri dhe që marrin frymë brenda kësaj tymnaje Bronx-i, janë dy-tri kamariere. Si përherë, në çdo epokë të historisë tonë, shqiptarëve ju është bërë nga një tradhëti ose i kanë bërë vetvetes ndonjë pabesi!

Në këtë rast doja të vet-rregulloja arsyetimin tim mbi këtë çështje, pasi edhe pse kamarjeret janë nga Amerika Latine, ato e marrin porosin në shqip.

E për humor, ndonjëra prej tyre thotë se është nga Lezha! (Sikur ta njihnin aktualitetin më mirë se ne ).

Pra, shqiptari burr nuk shërben kafe ndaj burrave !

E megjithatë, ajo që të bën më shumë përshtypje në këtë ambient, është kur veshët më degjuan një të pa dëgjuar ndonjëherë. “Kamariere ma bëj një çaj tek filxhani i Enverit”- tha një xhaje me një etje sikur “largëqofti” do e shpëtonte nga i ftohtit!

Atë që diktatori se bëri dot në të gjallë këtu në Amerikë po e bën tani në të vdekur… Po u futet shqiptarëve në bark!

E kështu, pa kaluar ende dy minut u degjua “çudia” e rradhës, dikush ja plasi me të madhe. Një zë kumbues, që me siguri personi duhet të jetë me orgjinë nga Malsia e Shkodrës, tha: “A e ka kush një Benz të zi se ma ka zënë rrugën”?! Edhe këtu Benzi i shqiptarit ta zë rrugën!

Askush nuk foli, por u pa se dy djelmosha me shpejtësi u çuan dhe shkuan tek banaku për të paguar dhe po shtyheshin si “burra”, se kush do ja bënte borxh tjetrit. Siç e kemi për “huq” kudo që ndodhemi !

Siç e gjetëm kur hyjm, ashtu dhe po e lëmë “Kafen e Burrave” , ashtu si nëpër tym … Vetem se në ikje morrëm me vete aromën e pakëndshme të duhanit që më siguri do të jet një sebep i mirë për kritka nga gratë e burrave këtu perëndim !

Senad Lulanaj zgjidhet kryetar i shoqatës “Malësia e Madhe” New York

by

Patrioti shqiptar në mërgatën e Amerikës z.Senad Lulanaj zgjidhet kryetar i shoqatës “Malësia e Madhe” New York. Ai zëvendësoi veprimtarin e çështjes kombëtare z.Shaqir Gjokaj. Njoftimi për publikun dhe mediat u dha nga shoqata “Malësia e Madhe” New York: “Më 22 shkurt 2024, në mbledhjen zyrtare të Këshillit Drejtues të Shoqatës “Malësia e Madhe” New York, u mbajtën zgjedhjet e kryesisë së re. Kjo kryesi do të ushtrojë detyrën për një mandat 2 vjeçar me këta anëtarë të kabinetit:

Kryetar: z. Senad Lulanaj, Nënkryetarë: z. Driton Sinishtaj dhe z. Kiko Çelaj

Sekretar: z. Ilir Çunmulaj

Arketare: z. Gjekë Junçaj dhe z. Nikolle Bojaj

Kryesisë i urojmë veprimtari të mbarë në interes të çështjes shqiptare, ndërsa Shoqatës “Malësia e Madhe” suksese të njëpasnjëshme në promovimin e vlerave kombëtare, mbrojtjen dhe avancimin e gjuhës, kulturës e trashëgimisë tone, avancimin e dokeve e traditave, krijimin e urave të bashkëpunimit me veprimtarë dhe organizata që fokus të veçantë kanë interesin kombëtar, mbështetjen e pakushtëzuar ndaj vendlindjes, përkujtimin e ngjarjeve dhe personazheve që janë pjesë e të kaluarës tonë, organizimin e aktivitete të shumta me karakter artistik e kulturor për komunitetin malësor në New York etj” thuhet në njoftimin zyrtar të shoqatës.

Shoqata Malësia e Madhe në New York është një ndër organizatat patriotike më serioze dhe dinjitoze në diasporën shqiptare të Amerikës.