Nga Rafael Floqi/

Mbretëria e Shqipërisë (shqip: Mbretëria e Arbërisë, latinisht: Regnum Albaniae) u krijua nga Karli i Anzhuit në territoret shqiptare që ai pushtoi nga Perandoria Bizantine në 1271, me ndihmën e fisnikërisë vendase shqiptare. Mbretëria e Shqipërisë u shpall në fund të shkurtit 1272. Mbretëria shtrihej nga rajoni i Durazzo-s (Dyrrachium, Durrësi modern) në jug përgjatë bregdetit deri në Butrint. 

Kjo atëherë ishte zyrtarisht Mbretëria e parë e Shqipërisë, sipas emërtimit të miratuar tashmë në traktatin e famshëm të Viterbos të vitit 1267, kur, pasi ishte dakorduar që Karli I të ishte përgjegjës për pjesën e tretë të pushtimeve që do të bëheshin në Perandorinë Bizantine, ai vendosi se në këtë pjesë do të caktoheshin Mbretëritë e Selanikut, Serbisë dhe Shqipërisë. 

Në muajin shkurt 1272, ai pranoi kurorën e ofruar nga banorët e Shqipërisë. Papët e kursyen dhe ia  kishin frikën. Nikolla III iu afrua më shumë perandorit të Habsburgut dhe u përpoq të kundërbalanconte, nëpërmjet ndikimit të këtij personazhi, mbizotërimin gjithnjë në rritje të princit Angjevin, i cili, për të shmangur stuhinë, pranoi të hiqte dorë nga Italia e Epërme dhe të përgatiste një ekspeditë kundër Konstandinopojës.

Në vend, angjevinët vendosin një numër të madh burrash, ushtarësh dhe administratorësh, të cilët vendosen nën autoritetin e një kapiteni të përgjithshëm dhe të viçarit të jashtëzakonshëm në Rumania, funksionet e të cilit në fakt janë të ngjashme me ato të një zëvendës-mbreti. Çdo fortesë (që nga Durrësi, Vlora, ​​Sopoti, Butrinti) u caktohet një kapiten, ndonjëherë një arkëtar. Nëse rreth dyzet emra dalin shumë shpesh, fakti mbetet se ne mund të identifikojmë të paktën dyqind burra të dërguar përgjithmonë në mbretëri. Në të njëjtën kohë, angjevinët u dhanë shqiptarëve emërimin e një vikari ose kapiteni të shqiptarëve (capitaneus Albanorum) me origjinë shqiptare. Megjithatë, në aktet e kancelarisë gjejmë shumë përmendje të zotërve shqiptarë të mbajtur peng në mbretërinë e Siçilisë, me udhëzime megjithatë të sakta për trajtimin e mirë të tyre. Vëmë re qarkullimin e peticioneve për lirimin e këtyre pengjeve.

Në këtë kohë titujve të tij të shumtë, Angjevini i parë shton atë të Mbretit të Shqipërisë, edhe nëse me këtë titull ruhet vetëm një privilegj, ai i 25 shkurtit 1272, me të cilin pushteti i plotë i jepej Vikarit të Përgjithshëm Gazo Chinardo. 

Një roman kalorësiak me qendër Durrësin

Le ta ilustrojmë përmes një shembulli që është i njohur prej kohësh për qarqet e ngushta akademike dhe studiuesve por që ka nevojë të ritheksohet e të trajtohet për tu bërë pjesë e vetëdijes së opinionit publik shkruan me të drejtë Dr Dorian Koçi tek Dielli, ai citon historianin Aleks Buda kur i ben kritikë mendimit historik romantik evropian të rrënjosur thellë për shqiptarët që i konsiderojnë si popull barinjsh” thotë se dokumentat flasin për një shoqëri të diferencuar feudale me origjinë shqiptare, siç janë arhondët e Arbërit që mbajnë titujt e lartë të hierarkisë feudale bizantine si panhypersevastë, ata “nobli viri”, kontë, baronë, prelatë, burgjencë, ato bashkësi fshatare të cilat sundimtarët bizantinë, anzhuinë etj, i cilësojnë si “burra fisnikë shqiptarë” me emrat e tyre etnikë karekteristikë.

Territoret shqiptare me Durrësin si një kryeqendër e botës mesdhetare, kaq i famshëm deri në mesjetën e vonshme ku bie në duart e osmanëve është vendi ku zhvillohen ngjarjet e një romani kalorsiak të shekullit të XII, të shkruar në frëngjisht e të quajtur “Romani i Florimontit”. Është paksa enigmatik fakti se përse Turoldus ( autori i romanit) që nga Franca e largët zgjodhi Durrësin si objekt kryesor të rrëfimit të tij, por besoj se më i rëndësishëm është fakti që e planetizon rëndësinë e qytetit pasi e vë në kryeqëndër të veprimit të heroit kryesor, Florimontit.1 Në roman Florimonti lëviz në të gjitha kryeqendrat e qytërimit mesdhetar dhe Durrësi shfaqet gjithandej si qyteti i tij, i cili mesa duket është pjesë e rëndësishme e materies dhe shpirtit të qytetërimit evropian. Ka dy vepra kushtuar Florimontit si stërnip i Aleksandrit të madh.

Ndërsa Florimont i Aimon de Varenne, i kompozuar në 1188, mund të tregojë ndikim të vërtetë bizantin – nga burimet përfundimtare orientale ose shqiptare. Ndoshta Varennes është ai afër Châlon-sur-Saone (Rom LXI, 369). Alfred Risop në Abhandl. Herrn Prof. Dr. Tobler (Halle, 1895, fq. 430-463) mbështet fuqishëm besimin se Aimon dinte burimet greke. J. Psichari (Mélanges G. Paris, f. 507) pohon të kundërtën, se ajo që Aimon dinte për greqishten vinte nëpërmjet latinishtes. Në çdo rast Aimoni e shkroi romancën në Francë në dialektin françes. Florimont përmendet si stërnip   i Aleksandrit të Madh dhe poema rrëfen aventurat e tij rinore. Ai ndihmon Philippus Macemus në një luftë kundër bullgarëve dhe përfundimisht fiton vajzën e mbretit, Romadanopojën. Gjatë aventurave të tij, Florimont vret një përbindësh dhe bie në dashuri – përkohësisht – me një zanë.

Ndërsa Turoldus, qoftë ai poet apo xhongler, është një figurë misterioze. Ai njihet si autor edhe i Këngëve të Rolandit Në tapiceri Bayeux ka një paraqitje të një xhuxhi që quhet kështu, dhe të theksohet se individë të tjerë rrallë përmenden në tapiceri. Tavernier, në Vorgeschichte des altfranzösischen Rolandslieds (Berlin, 1898) e identifikon Turoldus-in me Thorold të Envermcu-s, një murg i Abacisë së Becit dhe në një kohë peshkop i Bayeux. Profesor Jenkins u pajtua me këtë në botimin e tij të poemës. Në këtë rast, Chanson de Roland do të ishte vepër e një xhongleri injorant, por e një kleriku të kultivuar norman, vesi më i madh i të cilit, ndoshta, ishte bota e tij. Në këtë mënyrë nuk është e rastësishme që Durrësi dhe territoret mesdhetare shqiptare shfaqen gjithandej nëpër letërsinë, historinë e gjeografinë shpirtërore të Evropës, ndaj Shqipëria pasaportën evropiane e ka që në gjenezë të saj

Në roman tregohet se Admirali i Kartagjenës sulmoi territorin e Durrësit, shkatërroi qytetet, dogji kështjellat, Florimont nuk u përpoq ta kundërshtonte sesa mbërriti në  shkëmbin e Durrësit. Për fat të mirë Flocart nuk donte të braktiste familjen e trishtuar; shpresa i mbeti; ai besonte në përfitimet e kohës. Një ditë, pasi e çoi nxënësin e tij në breg të detit, ai i dha atij një predikim të gjatë mbi llojet e ndryshme të gjellëve; siç sapo kishte përfunduar, një anije u shfaq në det, duke lundruar drejt Durrësit. Ai mbërriti, u mësua se ishte hipur Risus, mbret i Kalabrisë dhe i tokës së Punës. I varfëri i humbur përparoi drejt të huajve dhe e kishte çuar veten para princit: Princat i thanë me të drejtë: Vështirë se i përkiste një pronari të thjeshtë të trajtonte të huajt me këtë ton.

Universitate apo universitet ?

Dihet se me një diplomë të datës 21 shkurt 1272, Mbreti Karli I i Napolit deklaroi se ai pranoi zgjedhjen si Mbret të Shqipërisë, për personin e tij (dhe në trashëgimtarët e tij) kontë dhe baronë, ushtarë dhe borgjezë dhe  universitete dhe ai i mirëpret ata nën mbrojtjen e tij, duke premtuar, ndër të tjera, për të respektuar privilegjet e tyre të lashta. ( Vini re fjalën Universitete) .    Kjo më shtyhu nga mos njohja e sistemit feudal italian të kohës të barazoja fjalën  “Universitates” me konceptin e sotëm pedagogjik për institucionin arsimor, dhe thashë me vete “Eureka” . Kjo është e shkruar e zezë mbi të bardhë. Megjithatë zhgënjim. Universitates është diçka nëse në fakt përbëhet nga një ose më shumë se një njësi që trajtohet si një tërësi e pandashme nga ligji. Ajo ishte një komunë komunitet i pavaruar por në varësi të mbretit.

Koincidencë në prodhimin normativ midis kufijve të veprimit të universiteteve (komuniteteve) në varësi të mbretit dhe shkallës së autonomisë së Komunave, që ishin realitete të pavarura. koincidencë në prodhimin normativ midis kufijve të veprimit të universiteteve (komuniteteve) në varësi të mbretit dhe shkallës së autonomisë së Bashkive, që ishin realitete të pavarura. Një çelës i dobishëm për të kuptuar temën e analizës do të jetë pikërisht komplementariteti, sipas roleve të ndryshme, ndërmjet pushtetit sovran dhe atij vendor në prodhimin e legjislacionit. Studimi i fisnikërisë feudale të krijuar nga Karli I në Siçili, i destinuar për të ndikuar kryesisht në regjimin e tokës dhe transaksionet tregtare, ka bërë të mundur hartimin e një harte të tokave, çifligjeve, kështjellave dhe fshatrave. 

Mbreti Karl më 20 shkurt 1272 njofton se, pasi qyteti i Durazzo-s dhe qytetarët treguan dëshirën për t’iu nënshtruar sundimit të tij integral qe perfekt, për sa kohë që ata përmbushin vullnetin e tyre pa vonesë, ai premton t’i marrë ata nën mbrojtjen e tij të tillë , “dhe për ta të gjitha privilegjet e Perandorëve të lashtë të Romës, dhe përdorimet e tyre të mira, dhe liritë dhe ekskluzivitetet e mira që ata kanë gëzuar deri tani. deri tani nga ne dhe trashëgimtarët tanë konfirmojmë autoritetin mbretëror etj”  

Mbretëria e Shqipërisë ishte një entitet i dallueshëm nga Mbretëria e Napolit. Mbretëria kishte natyrën e një strukture politike me orientim ushtarak. Kishte strukturën dhe organet e veta të qeverisjes që ndodheshin në Durrës. Në krye të këtij organi qeveritar ishte kapiteni i përgjithshëm i cili kishte statusin e mëkëmbësit. Këta persona zakonisht kishin titullin capitaneus et vicarius generalis dhe ishin gjithashtu kreu i ushtrisë, ndërsa forcat vendase komandoheshin nga persona që mbanin titullin marescallus in partibus Albaniae. 

Kështu duket për të bindur Durrsakët ndaj mbretit. Më 18 maj 1272, Inocent of Barletta, me banim në Durrës, i cili ndoshta ishte një tregtar i pasur nga Barletta, i vendosur atje për arsye tregtare, u emërua protontino i Durazzo-s, një nga portet më të rëndësishme të Shqipërisë. Prandaj, ai ishte në krye të detyrës që i ishte besuar nga mbreti, i cili ia komunikoi emërimin  në Universitate të Durrësit  i cili i pat dhënë më parë miratimin e tij . 

Durrësi me universitet në shekullin e 13 -të

Ka një dëshmi  Universiteti i Dyrrachium (latinisht: Universitas Studiorum Dyrrhachium, shqip: Universiteti i Studimeve të Durrёsit  ishte një universitet teologjik venecian (Studium generale) në Durrës (Dyrrhachium), Venecia, më pas Republika e Venedikut.  Universiteti u themelua rreth vitit 1380, dhe më pas u transferua në Zadar në 1396, mes kërcënimeve në rritje turke në Evropën Juglindore, duke u bërë kështu Universiteti i Zarës. Por ka shumë rëndësi të mos injorojmë faktin dhe pavarësisht se Universiteti është universiteti më i vjetër me origjinë nga Venecia historike dhe është një nga universitetet më të vjetra evropiane.

Prof. Jahja Drançolli shkuarte ne gazetën Telegraf argumentone shkrimin e tij studimor “Në fillim të viteve ‘90-të, në shtypin ditor të Kosovës si dhe në revistën “Buletini” të Fakultetit Filozofik (1993), kishte parë dritën një studim imi me titullin, “Universiteti i Durrësit” (së bashku me burime e literaturë referente), që ishte rezultat i punës së gjatë hulumtuese jo vetëm në arkiva publike italiane dhe kroate, por edhe në ato kishtare të urdhrit Dominikan, urdhër ky që kishte themeluar Universitetin e Durrësit rreth vitit 1380. Rezultati është pritur jashtëzakonisht mirë në botë. 

Këtej, në Kroaci, nga mjetet e Kuvendit të Kroacisë janë ndarë rreth 10 mijë euro që studimi në fjalë, i shoqëruar me rezultate të tjera, të shohin dritën në librin monumental, “Arbërit ndërmjet Perëndimit dhe Lindjes gjatë Mesjetës” (Arbers between West and East during Middle Ages, Zagreb, 2008). Libri është distribuuar kryesisht në librari evropiane. Arsyeja e parë është se Universiteti i Zarës, kohë më parë, në ueb-faqen universitare (anglisht dhe kroatisht) ka postuar historikun e universitetit, që përputhet plotësisht me rezultatet shkencore të cilat provojnë fuqishëm ekzistimin e Universitetit të Durrësit për të parin e këtij lloji në Ballkan. 

Për të parë zhvillimin historik të Universitetit të Durrësit (rreth vitit 1380), i cili për shkaqe të sulmeve osmane ishte tërhequr në Zarë për të themeluar atje ose Universitetin e Zarës me Rektor të Parë, Gjon Durrësakun (1396), , duhet shikuar për verifikim ueb-faqen e Universitetit të Zarës, të postuar në anglisht dhe kroatisht.

Albanie Rex, mbret i Arbërisë- vetëm si titull feudal

Pas kësaj, periudhe këtë titull do ta mbanin vetëm sovranët sllavë, si Uroshi II në 1309, Stefani Urosh III në 1328, Stefani Dushani në 1333, Stefano Turtko mbret i Bosnjës në 1385, por formula e Mbretërisë Shqiptare, e cila do të ekzistojë edhe nën pasardhësit e Karlit I, Madje, madje në fakt, në vitin 1292, kur pjesa më e madhe të atij rajoni, ai e humbi dhe vetëm qyteti i Durrësit dhe disa toka të tjera mbetën me Karlin II, sovranët e Napolit. gjithmonë u jepnin atyre titullin e Mbretërisë dhe si të tillë Angjevini i dytë ia dha djalit të tij Filipit, Princit të Tarantos , që edhe nëse ai nuk e merrte titullin mbretëror, fillimisht qe titulluar përgjithësisht si Despot dhe më pas, nga viti 1306 e në vijim, “Regni Albaniae Dominus”.  

Titull i cili u mor natyrshëm identik nga Giovanni Anjou-Gravina, pastaj Anjou-Durraso, kur në 1332 ai mori sundimin nga dega Anzhu e Tarantos në këmbim të Principatës së Akajas.  Hera e fundit kur flitet ende për një Mbretëri të Shqipërisë qe në vitin 1393, kur mbreti Vladislaus i Napolit i deklaron se ato si domene, – atëherë inekzistente, -që i përkisnin, pasi kishte vdekur tashmë dukesha e fundit e Durazzo-s, Giovanna, tezja e nënës së saj Mbretëreshës Margherita dhe motrës së saj, së ardhme Joana II. 

Prandaj synimet e angjevinëve në rajon shkuan në ndryshimin e madhësisë së ndikimit të tyre, edhe për shkak të hyrjes në veprim të një agjenti tjetër: mbretërisë serbe, e cila kontestoi territorin, tashmë të shqyer në vetvete, si nga angjevinët ashtu edhe nga bizantinët, zotër të lashtë të atyre tokave. Arbëria u bë pra një fushë beteje mes këtyre tre fuqive, një teatër konfliktesh që shpeshherë ishin shkak i shpërnguljeve të fshatarëve shqiptarë në Greqinë veriore, të cilat kanë lënë gjurmë të alternuara në dokumentacionin e kohës. 

Por ky sundim fillimisht shumë i shquar, pastaj i reduktuar e pastaj vetëm si titull feudal , të cilit i atribuohej si emërtim solemn i drejtimit, përbënte juridikisht një shtet më vete, apo një dominim të madh feudal që i nënshtrohej Mbretërisë së Siçilisë?