Aforizma për t’ju udhëhequr

July 8, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Aforizmat janë ndër format më të vjetra dhe më të shkurtra të artit letrar. Ato priren të jenë deklarata koncize ose fraza që ofrojnë njohuri pjesërisht të lehta për t’u mbajtur mend dhe që mund të zbatohen në një sërë situatash. Këto thënie të shkurtra qëndrojnë me ne, sepse ato shpesh përdorin metafora ose imazhe për të shprehur mendimin e tyre. Mendoni: “zogu i hershëm merr krimbin” ose “një qindarkë e kursyer është një qindarkë e fituar”. Thirrja e tyre qëndron në aftësinë për të pasqyruar të kuptuarit tonë për botën, sepse përmbajnë të vërteta universale që rezonojnë ndër breza.

Shumë shkrimtarë të njohur kanë përdorur mjeshtërinë e tyre të fjalëve për të kthyer urtësinë në maksima të paharrueshme dhe të mprehta. Nga urtësia e lashtë e deri tek ato të mprehta, këtu disa aforizma për t’ju udhëhequr:

Nuk është gjatësia e jetës, por thellësia.

Ralph Waldo Emerson

Jo çdo gjë që përballet mund të ndryshohet, por asgjë nuk mund të ndryshohet derisa të përballet.

James Baldwin

Nga jeta nuk duhet të kesh frikë; ajo është vetëm për t’u kuptuar.

Marie Curie

Që të jetosh në paqe dhe qetësi, mos flit gjithçka që di dhe mos gjyko gjithçka që sheh.

Benjamin Franklin

Më thuaj kush të admiron, dhe unë do të them se kush je.

Antoine de Saint-Exupéry

Ne jemi gjithmonë në të njëjtën moshë brenda vetes.

Gertrude Stein

Akti i vdekjes është një nga aktet e jetës.

Markus Aurelius

Historia, ashtu si bukuria, varet kryesisht nga shikuesi.

Desmond Tutu

Askush nuk mund t’ju bëjë të ndiheni inferior pa pëlqimin tuaj.

Eleanor Roosevelt

Të duash veten është fillimi i një romance të përjetshme.

Oscar Wilde

Ka një çarje në çdo gjë. Kështu hyn drita.

Leonard Cohen

Shkurtësia është shpirti i zgjuarsisë.

William Shakespeare

Udhëtimi është fatal për paragjykimet.

Mark Twain

May be an image of 1 person, television, newsroom and text

See Insights and Ads

Create Ad

Comment

ÇMENDURIA E NJË LIGJI ANTIKUSHTETUES

July 8, 2023 by s p

Dr. Erion Dasho/

“(Mjeku i ri) … pranon kalimin zyrtarisht të diplomës përkatëse të arsimit të lartë nga institucioni publik i arsimit të lartë, ku ka përfunduar studimet, në institucionin shëndetësor ku punësohet, deri në shlyerjen e detyrimeve për punësim sipas afatit 5 (pesë)-vjeçar, me të drejtën që pas përmbushjes së detyrimit të punësimit të tërheqë diplomën universitare.”

Uroj që ky paragraf i projektligjit të skllavërisë së mjekëve të rinj (i cituar dje nga media afër Boratit) të mos jetë i vërtetë.

Nëse është, disa nga pasojat e mundshme janë si vijon:

1. Ligjërohet pengmarrja dhe skllavëria e mjekëve të rinj. Diploma e tyre mbahet peng nga institucioni shëndetësor ku do të punësohet.

2. Duke qënë se institucioni shëndetësor ku do të punësohet mjeku i ri, do të jetë “aty ku ka nevojë atdheu”, kuptohet se ai/ajo mund të dërgohet në një fshat të thellë sipas modelit të baballarëve të këtyre që na qeverisin sot. Do të rinisin miqtë (lexo “paratë”) që djali apo vajza e X-it të mbahet në kryeqytet, kurse djali apo vajza e Y-it të internohet në fshatin N. Kuptohet se patronazhistët dhe aktivistët do të mbahen me hatër nga nëna parti.

3. A do të lejohen mjekët e rinj të specializohen gjatë 5-vjeçarit të internimit? Nëse po, a do të rihapen zyrat famëkeqe të kuadrit që mbanin peng dokumentet ku mjekët dhe mjeket, apo prindërit e tyre të nisin sërish nga miqësitë (lexo edhe njëherë “paret”) për të mundësuar çlirimin e parakohshëm të skllevërve modernë të rilindjes?!

4. Nëse mjekët e rinj nuk do të lejohen të specializohen gjatë 5-vjeçarit të skllavërisë, cili do të mbajë përgjegjësi për rrënimin përfundimtar të sistemit shëndetësor dhe asaj që ka mbetur nga cilësia e shërbimit?! Po marr vetëm një shembull. Kirurgjitë në përgjithësi dhe sidomos kirurgjitë që kërkojnë motorikë fine si kardiokirurgjia, neurokirurgjia, etj., kërkojnë shprehi që fitohen më lehtë në moshë të re. Nëse një mjek nis të specializohet me vonesë, ai/ajo mund të mos i fitojë dot kurrë shprehitë që i nevojiten për të ushtruar profesionin.

5. Ç’do të ndodhë nëse një mjeku të ri në skllavëri i ofrohet mundësia për specializim jashtë vendit?! A do të lirohet ai/ajo para kohe, apo do të dënohet me vazhdim të skllavërisë? Apo do të ndahen mjekët në të nënës dhe të njerkës?! A do të jenë patronazhistët, aktivistët dhe fëmijët e baballarëve me pare më të barabartë se të tjerët?!

Këto janë vetëm disa pyetje që vijnë nga një paragraf i vetëm i këtij ligji çmendurak. Uroj që deputetet të gjejnë integritet për ta rrëzuar këtë ligj antikushtetues dhe skllavërues që aq shumë shkel të drejtat dhe liritë themelore të mjekëve të rinj.

Koha për reflektim!

May be an image of 1 person and newsroom

See Insights and Ads

Create Ad

Comment

ARISTIDH KOLA – I VETËM TRIM NË LUFTË PËR LIRINË E KOSOVËS

July 8, 2023 by s p

Me rastin e 8 korrikut, 79 vjetorit të lindjes

Kur vendos të bësh diçka të rëndësishme në jetën tënde patjetër duhet të kesh parasysh gjënë më të keqe dhe të vesh “kokën në torbë“…Aristidh Kola, 9 shkurt 2000.

Është e njohur nga çdo mërgimtar shqiptar i kohës kur Kosova luftonte, beteja heroike e Aristidh Kolës në rrjetet televizive greke, një betejë titani, i vetëm trim në luftë për mbrojtjen e çështjes së madhe të një populli që lëngonte nën pushtetin gjakatar të Millosheviçit, ishte më e ndjekura, më frymëzuesja. Aristidh Kola e kishte denoncuar publikisht regjimin gjakatar serb në librin “Greqia në kurthin e Millosheviçit”, libër i përkthyer edhe në gjuhën shqipe…

Aristidh Kola ishte i pari, në ballë të mbrojtjes së çështjes kosovare e të popullit të Kosovës në ditët më të vështira të tij. Cilët ishin motivet e kësaj mbrojtjeje ?
“Unë më duket se isha i vetmi që kisha theksuar dhe paralajmëruar se propaganda filoserbe dhe antishqiptare, e cila asokohe sapo kishte filluar, ishin dy anë të së njëjtës monedhe…
Atëherë ishte shumë e vështirë të shkruaje e denoncoje për këto sepse e gjithë bota politike dhe Kisha qenë viktima të një mashtrimi dhe të një aventure me rrezik të madh…
Është një joshje e madhe të shkruaj një pjesë të dytë me brendi ngjarjet e fundit në Kosovë . Por, si ka thënë Gëte , “Ndërsa arti është i pafund, jeta është e shkurtër.”

Aristidh Kola (kështu më tha atë ditë, “shkruaje Kola dhe jo Kolja”), sot, më 8 korrik 2023 do të ishte plot 79 vjeç.
Nuk është, nuk e lanë të ishte sot midis nesh.
Me përkushtimin e tij…
Me trimërinë e tij…
Me fjalën e tij…
Është thënë dhe thuhet se Aristidh Kolën e eleminuan, e helmuan…
Është thënë por nuk është vërtetuar.
E vërteta e eliminimet fizik të Aristidh Kolës nuk do të zbardhet kurrë…
Mbase intervista që kam bërë me Të thotë atë që parandjente Ai…

* * *

Atë ditë të 9 shkurtit 2000 tek nxirrte nga kompjuteri përgjigjen e pyetjeve të mia bërë dy ditë më parë, shkruar në greqisht, tek m’i përkthente ato në gjuhën e lashtë të të parëve të tij, arvanitëve, ndjeva një respekt që nuk e kisha përjetuar kurrë në jetën time. Para meje ishte shkencëtari, njeriu erudit, kërkuesi i thesareve të mëdha të gjuhës së popullit tim, një njeri trim që, siç më tha… “e dija se shkoja në gojë të ujkut”…
Sot, pas shumë vitesh, si gjithnjë në ditë të shënuara të jetës së tij, Ditë Lindjen dhe Ditë Ikjen, kur gjithnjë kam përcjellë bisedat, takimet e fotografitë me Të e për Të, i hodha një vështrim paksa më të gjerë fjalëve të Aristidh Kolës atë ditë, fjalëve që më lexonte dhe fjalët që i nënkuptonte. Aristidh Kola atë ditë ma kishte parashikuar fatin e tij…
Do të vijë koha të shkruaj historinë e arvanitasve. Dhe në qoftë se nuk do ta arrij unë, do ta bëjnë bashkëpunëtorët e mi më të rinj, në bazë të ideve dhe udhëzimeve të librit “Arvanitët dhe prejardhja e helenëve”…
Dhe në qoftë se nuk do ta arrij unë… Pse nuk do ta arrinte Aristidh Kola? …do ta bëjnë bashkëpunëtorët e mi më të rinj !!!

Për Aristidh Kolën libri i tij i parë “Arvanitet dhe prejardhja e helenëve“, libër i cili që nga viti 1983 e deri atë ditë numronte 9 botime, nuk është ndonjë histori e arvanitasve por rishikim dhe ripërcaktim i historisë helenike dhe se për Të… historia greke që nuk merr parasysh arvanitët në epokën e re dhe pellazgët në atë të lashtë, as greke e as histori nuk mund të quhet. Është thjesht një histori e sajuar.
Është e njohur nga çdo mërgimtar shqiptar i kohës kur Kosova luftonte, beteja heroike e Aristidh Kolës në rrjetet televizive greke, një betejë titani, i vetëm trim në luftë për mbrojtjen e çështjes së madhe të një populli që lëngonte nën pushtetin gjakatar të Millosheviçit, ishte më e ndjekura, më frymëzuesja. Aristidh Kola e kishte denoncuar publikisht regjimin gjakatar serb në librin “Greqia në kurthin e Millosheviçit”, libër i përkthyer edhe në gjuhën shqipe, libër i bibliotekës time në mërgim krahas librave të tjerë dhe një serie të revistës “Arvanon”.
“Unë më duket se isha i vetmi që kisha theksuar dhe paralajmëruar se propaganda filoserbe dhe antishqiptare, e cila asokohe sapo kishte filluar, ishin dy anë të së njëjtës monedhe.” – më thoshte Aristidh Kola në përgjigje të pyetjes time: Aristidh Kola ishte i pari, në ballë të mbrojtjes së çështjes kosovare e të popullit të Kosovës në ditët më të vështira të tij. Cilët ishin motivet e kësaj mbrojtjeje ?
Për të vazhduar… Atëherë ishte shumë e vështirë të shkruaje e denoncoje për këto sepse e gjithë bota politike dhe Kisha qenë viktima të një mashtrimi dhe të një aventure me rrezik të madh.
Për tu ngritur në këmbë me trimëri…Nuk ishte fjala se kisha frikë për jetën time…
Atëherë , për herë të parë, ndonëse kisha qenë antiamerikan, thashë: “Nuk ka shpresë tjetër veç Amerikës !“ Jeta luan role të çuditshme; shumë herë mbytesh nga miqtë dhe shpëtohesh nga armiqtë.
Aristidh Kola në atë intervistë, ndoshta e fundit me një gazetar, e ndjente se ishte futur në një betejë të madhe, në “Betejën e Kanaleve”, siç e quan Ai, një betejë me “kokën në torbë”…
Për sa i përket “Betejës së Kanaleve“, e dija se shkoja në gojë të ujkut. Më kishin ngritur kudo kurthe, nuk më linin të flas kur shikonin se po ndikoja në opinionin publik me mendimet e mija. Shkoja i ndërgjegjshëm për të gjitha ato vështirësi dhe bashkë me mua shkuan edhe miq e bashkëpunëtorë të tjerë… Bëmë një betejë krejt të pabarabartë, një betejë ama që e kishim detyrë ta bënim. Ekzistonin sigurisht rreziqe të mëdha, por kur vendos të bësh diçka të rëndësishme në jetën tënde patjetër duhet të kesh parasysh gjënë më të keqe dhe të vesh “kokën në torbë“.
Përgjigja që më vjen pas pyetjes… “Vepra Juaj “Greqia në kurthin e serbëve të Millosheviçit“ e botuar edhe në shqip që evokon ngjarjet në Bosnjë a do të pasohet nga një volum i dytë me temë Kosovën ?”, tek e lexoj sot pas katërmbëdhjetë vjetësh më vjen si përgjigje e asaj që thuhet për fundin e Aristidh Kolës…
Është një joshje e madhe të shkruaj një pjesë të dytë me brendi ngjarjet e fundit në Kosovë . Por, si ka thënë Gëte , “Ndërsa arti është i pafund, jeta është e shkurtër.” Nuk kam kohë. Po përpiqem të botoj veprën time “Zeusi pellazgjik dhe lajthitja indoevropiane“, ku përcjell materiale dhe të dhëna shumë të rëndësishme për periudhën parahistorike dhe kryesisht paraardhësit e kosovarëve, Dardanët. Nga ana tjetër shumë gjëra i kam shkruar në revistën “Arvanon“ me të cilën merrja pjesë në betejë bashkë me kosovarët. Dhe së fundi: problemi kosovar mori një fund fatlum.

… “Ndërsa arti është i pafund, jeta është e shkurtër.”

Jeta e një njeriu të madh, jeta e ARISTIDH KOLËS, shkruar me germa kapitale. Një jetë e prerë kur jetët arrijnë në lulëri, në formim e në pjekje frytash…

Abdurahim Ashiku
Athinë 8 korrik 2023

TRIMËRITË E HERKULIT DHE HERKULËT INTELEKTUALË

Bisedë me Arvanitasin e Madh Aristidh Kola
Athinë, 9 shkurt 2000

Çfarë thotë Aristidh Kola për veten e tij ?

Linda në vitin 1945, më 8 korrik, në fshatin Leontari të Thivës ( Tebës ), një fshat arvanitësh që atëherë quhej Kaskaveli. Atje viteve të hershme bënin djathin e mrekullueshëm kaçkavall, ladhotiri .
Fëmijërinë e kalova në fshat, në një mjedis ku jo vetëm gjuha por edhe doket e zakonet, këngët dhe vallet, morali, sjelljet dhe karakteri i njerëzve mishëronin në mënyrë të theksuar karakterin e Arvanitit.
Në vitin 1963 fillova studimet në Universitetin e Athinës në jurisprudencë, drejtësi. Pas diplomimit, deri në vitin 1987, vazhdova të ushtroj profesionin e avokatit.

Kur filloi dhe sa janë përmasat e punës suaj në shërbim të studimit të çështjes arvanite ?

Fillimet u përkasin viteve ‘ 70-të, por nga viti 1975 mund të them se jam marrë sistematikisht me gjurmimin dhe studimin e gjuhës arvanite, të historisë dhe të folklorit arvanit. Fryt i këtij studimi të gjatë ishte libri im i parë: “Arvanitet dhe prejardhja e helenëve“ . Libri, që nga viti 1983 e deri sot, është në rend të ditës dhe numëron 9 botime. Libri nuk është ndonjë histori e arvanitasve por rishikim dhe ripërcaktim i historisë helenike në përgjithësi. Këtu qëndron origjinaliteti i tij, zhurma dhe interesi i madh ndaj tij. U përpoqa të faktoj, dhe më duket se e faktova, se historia greke që nuk merr parasysh arvanitët në epokën e re dhe pellazgët në atë të lashtë, as greke e as histori nuk mund të quhet. Është thjesht një histori e sajuar.
Do të vijë koha të shkruaj historinë e arvanitasve. Dhe në qoftë se nuk do ta arrij unë, do ta bëjnë bashkëpunëtorët e mi më të rinj, në bazë të ideve dhe udhëzimeve të librit “Arvanitët dhe prejardhja e helenëve” . Këtu qëndron edhe vlera e madhe e këtij libri; një libër i ngjalljes së vetëdijes dhe jo një rrëfim historik

Aristidh Kola ishte i pari, në ballë të mbrojtjes së çështjes kosovare e të popullit të Kosovës në ditët më të vështira të tij. Cilët ishin motivet e kësaj mbrojtjeje ?

Që në vitin 1991 kisha parashikuar zhvillimin e ngjarjeve të lidhura me Kosovën, lëvizjet e Millosheviçit dhe të qarqeve nacionaliste të Beogradit. Shqetësohesha sepse në planet e tij të çmendura donte të ngatërronte edhe Greqinë me qëllim që të gjejë mbështetje për zgjidhjen e problemit shqiptar. Kërkonte nga Greqia që ta ndihmojë në çastin e përshtatshëm me një kundërgoditje në Jug të Shqipërisë. Po ashtu kërkonte edhe nga Gligorovi të përgatitej për një përballim të përbashkët të problemit sepse edhe në atë shtet, shpejt apo vonë do të ngrihej problemi i shqiptarëve.
Siç e dini, çdo veprim politik ose ushtarak, që të ketë sukses, kërkon një parashtrim teorik për të bindë aleatët dhe popullin. Millosheviçi foli si ortodoks i krishterë në Kishën greke e cila është me ndikim të madh në popull, foli si komunist në Partinë Komuniste Greke dhe si socialist popullor në PASOK. Ai me nacionalizmin dhe serbomadhizmin e tij arriti të mallëngjente nacionalistët dhe shovinistët e këtushëm. Ai mundi të rrëmbejë dhe të ngatërrojë shumicën e botës politike greke dhe si rrjedhojë edhe të popullit. U gjendën disa gazetarë grekë të cilët kuptuan, parashikuan dhe denoncuan planet aventureske gjakatare të Millosheviçit. Unë më duket se isha i vetmi që kisha theksuar dhe paralajmëruar se propaganda filoserbe dhe antishqiptare, e cila asokohe sapo kishte filluar, ishin dy anë të së njëjtës monedhe.
Atëherë ishte shumë e vështirë të shkruaje e denoncoje për këto sepse e gjithë bota politike dhe Kisha qenë viktima të një mashtrimi dhe të një aventure me rrezik të madh. Nuk ishte fjala se kisha frikë për jetën time, por se nuk do të më dëgjonte askush. Shikoja se Millosheviçi, Karaxhiçi, Shesheli, Arkani dhe bandat e tyre kriminale prisnin të lanin hesapet me Bosnjën dhe me Kroacinë dhe pastaj të lajnë duart një herë e mirë me Kosovën. Atëherë , për herë të parë, ndonëse kisha qenë antiamerikan, thashë: “Nuk ka shpresë tjetër veç Amerikës !“ Jeta luan role të çuditshme; shumë herë mbytesh nga miqtë dhe shpëtohesh nga armiqtë.
Në qoftë se nuk ndërhynte Amerika dhe Evropa do të kishim probleme shumë të mëdha, të cilat u përpoqa t’i tregoj dhe t’i theksoj në libër. U përpoqa të lajmëroj udhëheqjen politike se po luan haptazi me zjarrin duke vënë në pikëpyetje vetë ekzistencën dhe tërësinë e shtetit grek. Mjerisht ai libër u varros krejtësisht në Greqi. Nuk pati asnjë jehonë e popullaritet në vitin 1995 kur u botua.
Në vitin 1999 kur shpërtheu kriza e Kosovës ua dërgova librin disa politikanëve me horizonte të hapura dhe e rivendosa në librari, ku ndonëse u shit, nuk iu dha përsëri asnjë popullaritet. Një vello heshtjeje ! Ekzistonin njerëz këtu që kujtonin se Greqisë i leverdiste një “Serbi e Madhe“. Për fat të mirë grekët kurrë nuk do të mësojnë se çdo të thoshte për Greqinë një “Serbi e Madhe“. Këtu nuk mungon vetëm njohja e historisë. Mungon edhe fantazia…
Për sa i përket “Betejës së Kanaleve“, e dija se shkoja në gojë të ujkut. Më kishin ngritur kudo kurthe, nuk më linin të flas kur shikonin se po ndikoja në opinionin publik me mendimet e mija. Shkoja i ndërgjegjshëm për të gjitha ato vështirësi dhe bashkë me mua shkuan edhe miq e bashkëpunëtorë të tjerë si J. Miha dhe J. Korizis dhe njerëz të tjerë të ndershëm me të cilët nuk kisha kontakt dhe bashkëpunim deri atëherë si R. Sumeritis, Xhanetakos, Theodhoraqis ( jo kompozitori ), Dhimu e të tjerë. Bëmë një betejë krejt të pabarabartë, një betejë ama që e kishim detyrë ta bënim. Ekzistonin sigurisht rreziqe të mëdha, por kur vendos të bësh diçka të rëndësishme në jetën tënde patjetër duhet të kesh parasysh gjënë më të keqe dhe të vesh “kokën në torbë“.

Vepra Juaj “Greqia në kurthin e serbëve të Millosheviçit“ e botuar edhe në shqip që evokon ngjarjet në Bosnjë a do të pasohet nga një volum i dytë me temë Kosovën ?

Librin “Greqia në kurthin e serbëve të Millosheviçit“ e ka përkthyer Mite Guga. Libri ka një parathënie të bukur të mikut tim të dashur Moikom Zeqo me të cilin jam njohur para disa viteve në Athinë kur erdhi në shtëpinë time bashkë me të madhin Dritëro Agolli.
Është një joshje e madhe të shkruaj një pjesë të dytë me brendi ngjarjet e fundit në Kosovë . Por, si ka thënë Gëte , “Ndërsa arti është i pafund, jeta është e shkurtër.” Nuk kam kohë. Po përpiqem të botoj veprën time “Zeusi pellazgjik dhe lajthitja indoevropiane“, ku përcjell materiale dhe të dhëna shumë të rëndësishme për periudhën parahistorike dhe kryesisht paraardhësit e kosovarëve, Dardanët. Nga ana tjetër shumë gjëra i kam shkruar në revistën “Arvanon“ me të cilën merrja pjesë në betejë bashkë me kosovarët. Dhe së fundi: problemi kosovar mori një fund fatlum.

Me çfarë planesh për çështjen shqiptare hyn Aristidh Kola në shekullin e ri ?

Planet duhet t’i bëjnë vetë shqiptarët. Unë dhe sa të tjerë ju duam dhe ju ndjejmë vëllezër në të gjithë botën. Bëjmë vetëm plane për ndihmë. Por që të të ndihmojnë duhet që ti vetë me punët dhe veprat e tua të tregosh se sa vlen, se lufton në një rrugë të mirë për një qëllim të shenjtë. Barra bie mbi shpatullat e udhëheqjes politike dhe shpirtërore – kulturore të shqiptarëve. Nuk dua të hyj në fushën e politikës për shumë arsye. Dua ama të shpresoj tek udhëheqja intelektuale.. Vëzhgoj ndërhyrjet dhe luftën e të madhit Ismail Kadare në fushën botërore. Është ambasador i madh i Shqipërisë në botën e jashtme. Pres akoma një lëvizje të madhe dhe mbështetjen e fuqishme të vlerave të mëdha intelektuale brenda Shqipërisë. Atje do të bëhet lufta më e madhe dhe më e vështirë, luftë kjo e domosdoshme për të ardhmen e Shqipërisë dhe të shqiptarëve. Problemin ekonomik e zgjidh lehtë shqiptari kudo që gjendet. Problemin e kombit, historisë dhe kulturës si do t’i zgjidhë në kushte kaq të vështira, me influenca e ndikime nga kaq rryma që vërshojnë çdo ditë në vend ose që pranojnë emigrantët në vendet e huaja ? Trimëritë e Herkulit kanë nevojë për trimëritë e Herkulëve të rinj intelektualë.
Kjo është rruga e ndritshme e lavdisë për njerëzit e artit e të shkronjave….

Bisedoi Abdurahim Ashiku

Pse Shqipëria ka kaq shumë male?

July 7, 2023 by s p

Naum Prifti

Legjendë Shqiptare

Kur krijoi botën Zoti papritur gjeti se i kishin tepëruar një mori malesh. Meqë nuk i pëlqente t’i mbante me vete dhe të ecte ngarkuar ngado që shkonte, mendoi se mund t’i linte për një kohë në Shqipëri. Iu tha banorëve dhe ata pranuan.

Shqiptarët e patën mjaft vështirë në fillim se malet të marrin frymën kur u ngjitesh e të këputin gjunjët kur u zbret; pale pastaj dëmet që vinin nga vithisjet dhe orteqet, shkëputjet e shkëmbinjve, dëmet nga teptisjet e përrenjve, rreziqet nga honet e greminat, humnerat e lerat. Por ata u lezetuan me bukuritë e bjeshkëve, freskun e mrizeve, burimet e ftohta, bulmetin e staneve, shushurimën e ujvarave, flladin e shpateve. Aq shumë i deshën sa nisën të betoheshin për malet ashtu si për diellin e për zjarrin. Madje pjesëve të tij u dhanë emrat e gjymtyrëve të trupit: këmba e malit, qafa e malit, kurrizi, gryka, shpati dhe kryet – një terminologji e tërë që nuk e ka gjuhë tjetër në botë.

Pas mijëra vjetësh, disa popuj iu ankuan Zotit se atyre u kishin rënë në pjesë vetëm fusha, këneta e moçale dhe asnjë mal për be, ndaj nuk u dukej e drejtë ndarja e parë. Atëhere Zoti u kujtua për ata malet e shumtë që kishte lënë në Arbëri dhe dërgoi lajm se do të vinte t’i hiqte disa sojesh nga ajo tokë.

Shqiptarët morën lajmin dhe u shqetësuan së tepërmi. U ngritën në këmbë e dhanë kushtrimin duke vënë njërën dorë në gojë si bori e tjetrën në vesh, duke dhënë jehonë e cila ushtonte nëpër lugje, bjeshkë e skërka më fort se murlani në dimër.

– Hej hej hej! A ndive more! Zoti kërkon të na marrë malet…

– Çka po thue, t’u thaftë goja! Po kush ia jep bukurinë, madhështinë dhe hijeshinë vendit tonë veç njatyre maleve? Paj si mundet me jetue njeriu pa pasun male rreth e qark?

– Thuhet se i paska lanë veç për pak kohë.

– Jo, besa, se këtu i kena jetë e mot, veç druj se nuk po kujtohet.

– Po ti a nuk e din se ai është Zot dhe ai urdhëron.

– Paj kushdo qoftë, gjë e falun s’ka si merret prapë. Njaj Zot e din se malet janë fronat ku rrijnë hyjnitë tona, dhe selia e shtojzovalleve, orëve e zanave. Po të hjekim malet edhe ato kanë me shku ku munden.

– Qe besa, pa male edhe krahinat, fiset e bajraqet bahen lesh e li se ato janë kufijtë e kahershëm, – vikati gjithë pezm një mustakoç.

Dikush mes tyre dha piskamën:

– Ku ku për ne…Po shkun malet, çka do të bahet me Kanunin, i kujt do të jetë ai? Ba me i la duert prej tij, jetën tonë e ha dreqi… Mo Zot ma keq!

– A nuk kishte kenë ma mirë për ne me i pasun fusha? – pyeti një tjetër për të dëgjuar edhe mendime të tjera.

-Mos ta ndij kush atë fjalë, he burrë, se na shkrepat e maleve i kemi shenja për orët e mëngjesit dhe për ditët e kremte, me ato janë të lidhuna festat e vitit dhe pa to s’po dijmë kur po vjen agu a kur po bie muzgu…

Kulmin e zemërimit e shprehu një plak i imët kur lëshoi piskamën:

– Jo, he burrë, për së gjalli s’i lëshojmë malet se mbetemi pa një fije çaj mali.. Çka do të pijmë në dimër, si do t’i shërojmë pleqtë dhe carrokët nga kolla dhe rrufa? Jo, këtë s’e lejon as nomi i perëndisë, as i njerëzisë.

Nga sokëllimat dhe protestat e shqiptarëve ushëtonin lugje e hone, shkrepa e gërxhe, shpate e curre dhe Zoti i Madh tek dëgjoi gjithë atë zallamahi, e kuptoi se shqiptarët dhe malet qenë bërë një dhe atë botë i uroi:

– I gëzofshi përjetë e mot dhe u pafshi hajrin!

The Legend of Albania’s Many Mountains

Naum Prifti/

While God was finishing up with the Earth’s creation, he soon noticed a stack of mountains sitting by his side and since he didn’t like the idea of carrying them around everywhere, he decided to store them for some time in Albania. He asked the inhabitants and they obliged.

Albanians had a tough time getting used to them, because mountains leave you breathless when you climb up and tire your knees when you come down; let alone the damages caused by the rocks and avalanches, the hazards of icefalls and landslides, cornices and crevasses. Yet they also discovered the coolness of springs, the freshness of livestock goodies, the breezing brooks, the murmuring waterfalls, the refreshing winds of slopes and trails. So much captivated by the mountains, they soon worshiped them much like the Sun and the Fire. Albanians even called parts of the mountain by the same names as body parts: the face, the neck, the foot, the back, the throat, the shoulders, the mountain head – a whole terminology rarely encountered in other languages of the world.

Thousands of years passed and some people began complaining to God about the fact that their homeland was covered only with hills and swamps with no mountains around. They felt as if they didn’t get their fair share. That is when God remembered the mountains he had placed in Albania and sent word that he would return to take a few of them from the land.

Upon hearing this Albanians became very upset. They rallied to make their voices heard. Using their mountain call by placing one hand around the mouth so as to be amplify the volume and the other by their ear to be ready to receive the response, there came such a trembling roar across the slopes and peaks that outdid even the howling of the winter storms.

“Hey! Have you heard? God wants to take away our mountains…”

“What did you just say, may you never speak another word again? Aren’t the mountains part of Albania’s charm, beauty and grandeur? How does one live without the presence of mountains all around?”

“Word is out that he only left them here for a short while.”

“No, truth be told, they have been here as far back as we all remember, I fear that God probably doesn’t remember.”

“Don’t you get it? He is the almighty God and he can give a direct order?”

“Makes no difference, what is given once it is not to be withdrawn. Besides God knows that the mountains are the thrones and seats of our deities, nymphs and sprites. Without the mountains, they too would go somewhere else.”

Someone amongst them burst out with anger:

“Poor us… If the mountains are gone, what will become of Kanun, who will it belong to? If we lose it then our lives are at the mercy of the devil…Dear God, how terrible!”

“Wouldn’t it have been better for us if we would only have plains?” – asked someone interested in hearing another opinion.

“Bite your tongue man, our mountains are our clocks and calendars, without them we can’t tell eve from nightfall…”

Filled with rage an elderly man unleashed his anger:

“No, man, as long as live we don’t give up the mountains lest we lose the mountain tea…What do we drink in wintertime, how do we cure the elderly and the children’s coughs and runny noses? Neither God, nor man shall permit this.”

The protests and outraged cries of the Albanians were amplified by the ledges and the ridges, the crests and the slopes, the peaks and the summits. Upon hearing all the commotion Almighty God realized that the Albanians were one with their mountains and so He gave them his blessing:

“May you have them to enjoy eternally!”

Translated from Albanian by Eric Tare

Të kontrolluara

July 7, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Teoria e Darvinit është kryesisht e saktë, por nuk është 100% e saktë. Nëse mutacionet do të ishin krejtësisht të rastësishme, atëherë disa do të ofronin një avantazh dhe disa një disavantazh, por shumica e tyre do të ishin indiferentë, duke mos ofruar as një avantazh e as një disavantazh. Megjithatë, vërejmë se kjo nuk ndodh në praktikë.

Informacioni në lidhje me nevojat që ka çdo specie kalon në materialin gjenetik. Tani shkenca konfirmon dyshimin në lidhje me kujtesën gjenetike, pasi në studimet e fundit, u vërtetua se një stimul i jashtëm mund të ndikojë në ADN dhe të ndryshojë trurin dhe sjelljen e brezave të ardhshëm. Në veçanti, ky hulumtim u botua në revistën “Nature Neuroscience” dhe tregoi se minjtë të cilët ishin trajnuar për të shmangur një erë mund të “përcjellin” pakënaqësinë e tyre për të tek “nipërit e mbesat”. Ky kalim u gjurmua në gjenet përgjegjëse për atë erë, pasi gjenet specifike u bënë më aktivë kur kafshët mësuan të kishin frikë nga era. Edhe më herët ishte vënë re nga shkencëtarët, por pa u vërtetuar, se kushtet e jashtme ndikojnë në lindshmërinë e djemve dhe vajzave. U vu re se pas periudhave të stresit intensiv, si Lufta e Dytë Botërore, po lindnin më shumë djem se zakonisht. Një tjetër efekt i ngjashëm shkaktohet nga ndryshimi i temperaturës, pasi sa më e lartë të rritet temperatura, aq më e lartë lind përqindja e meshkujve. E gjithë kjo dëshmon se ndryshimet gjenetike janë pjesërisht të kontrolluara dhe jo thjesht të rastësishme, siç besonte Darvini.