s p – Page 1576 – Dielli

“E vërteta” e Ekrem Bardhës si kontribut e dëshmi autentike në historinë e marrëdhënieve shqiptaro-amerikane

July 7, 2023 by s p

Sokol Paja/

“E vërteta: pavarësia e Kosovës, Amerika dhe diaspora” e veprimtarit të shquar të kombit shqiptar Ekrem Bardha, është një kryevepër e rrëfimit, një dëshmi e gjallë, një e vërtetë e madhe, një angazhim i pa mposhtur, një monument historik në marrëdhëniet 1 shekullore shqiptaro-amerikane dhe përpjekjeve të mërgatës shqiptare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës për çështjen kombëtare e sidomos për pavarësinë e Kosovës.

“E vërteta: pavarësia e Kosovës, Amerika dhe diaspora”, është një vepër e shkëlqyer e kryeveprave të historike të protagonistëve patriotë shqiptarë në Amerikë që vijnë të rrëfyera në një libër plot arritje, sfida, suksese, histori e mbi të gjitha përpjekje të pandalshme për komb e atdhe.

Ekrem Bardha, një ndër shqiptarët më aktivë, protagonistë e më të fuqishëm në gjashtë dekadat e fundit në Shtetet e Bashkuara të Amerikës në librin e tij shfaqet si promovues dhe mbështetës i palodhur i të drejtave të shqiptarëve në Shqipëri, në Kosovë dhe anë e mbanë trojeve shqiptare.

Libri i aktivistit Ekrem Bardha është një vepër shumë e rëndësishme që do u shërbejë ekspertëve e studiuesve të marrëdhënieve ndërkombëtare, shkencave politike dhe historike pasi është një kontribut dokumentar i dorës së parë me: faksimile, ftesa, deklarata, dokumenta, fotografi, memorandume, komunikime personale, letër shkëmbime, intervista, takime, lobime, dëshmi etj. ” E vërteta” e Ekrem Bardhës është mbi të gjitha edhe një mirënjohje e thellë për ndihmën e pakursyer të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, popullit e kombit mik amerikan përgjatë historisë sonë kombëtare ku falë mbështetjes amerikane kombi ynë mbijetoi, fitoi e sot radhitet mes kombeve të lirë, të zhvilluar e të qytetëruar në familjen e madhe perëndimore.

Ekrem Bardha në librin e tij detajon përpjekjet kolosale për liri e pavarësi të Kosovës ku së bashku me zyrtarë të lartë amerikanë si senatorë, kongresistë e presidentë të Amerikës e bënë Pavarësisë e Kosovës realitet i cili edhe sot më shumë se kurrë ka nevojë për përkujdesjen e vëmëndjen e Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

Libri përmban detaje historike rreth familjes Bardha, mbështetjes që Kongresisti William Broomfield i ka dhënë shqiptarëve si rasti “Ivezaj” e rezolutën për Kosovën, puna e jashtëzakonshme me Presidentë amerikanë, Kongresistë, Senatorë e diplomatë, personalitete publike e politike, shpalosin më së miri detajet nga aktivizmi prej gjashtë dekadash për çështjen kombëtare të Ekrem Bardhës. Nderimi e vlerësimi prej presidentëve amerikanë si Ford, Nixon, Regan, Clinton, Bush tregojnë potencialin dhe vlerat e Ekrem Bardhës i cili për të drejtat e shqiptarëve në Jugosllavi vuri në lëvizje politikën e institucionet më të larta të shtetit amerikan.

Në librin e z.Bardha i kushtohet rëndësi edhe ndryshimit të sistemit monist në Shqipëri, rivendosjen e marrëdhënieve diplomatike shqiptaro-amerikane, ndihmat humanitare të dërguara prej diasporës në Kosovë e Shqipëri, krizën e ambasadave etj.

Një moment i veçantë në libër është krijimi i Këshillit Shqiptaro-Amerikan (NAAC) si organizimi më i lartë shoqëror, politik me figura të shquara të mërgatës shqiptare në Amerikë dhe kontributin e tyre diplomatik e lobues në dobi dhe mbrojtje të interesave të Kosovës e kombit tonë.

Në libër përmendet një episod i përplasjes së z.Bardha në Departamentin e Shtetit me Ambasadorin Gerbald në mbrojtje të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe ekspozimi i krimeve, masakrave e gjenocidit serb në Kosovë.

“Pushtetet dhe qeveritë lëvizin, Atdheu është i përjetshëm” porosi që tingëllon si psalm ungjillor që na e lë amanet Ekrem Bardha për dashuri të pa kushtëzuar për atdheun. “E vërteta: pavarësia e Kosovës, Amerika dhe diaspora” e Ekrem Bardhës është një ndër botimet më serioze në fushën e diplomacisë aktive shqiptaro-amerikane, një trashëgimi e vyer publicistiko-historike dhe kontribut i artë në historinë moderne të kombit shqiptar e mërgatës shqiptare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Familja artiste me famë ndërkombëtare “Malolli”, koncerte në Amerikë dhe në Europë, misionarë të kulturës shqiptare në botë

July 7, 2023 by s p

Fatmira Kamberi Malolli: Muzika bashkon popujt, thjeshtësia dhe shpirti i bukur janë vlerat e një artisti të vërtetë.

Intervistoi: Eneida Jaçaj/

Muzika është akti më i lartë hyjnor, arti dhe ushqimi i shpirtit, pasi ka fuqinë magjike ta çlirojë njeriun nga “demonët” dhe përmes tingujve të përcjellë dashuri, harmoni, paqe, gëzim, te secili nga ne. Muzika ka fuqinë të mbajë peshë shpirtin dhe e bën të flasë gjuhën e Perëndisë, pasi dhuron emocione pozitive, mirësi, begati, dhe bota bëhet akoma më e bukur, me plot ngjyra jete, larg dhunës, barbarizmave dhe çdo lloj negativiteti të mundshëm. Muzika ka lindur bashkë me njerëzimin, si një atribut i lartë kulturor, që kalon çdo formë dhe hapësirë, për të bashkuar kombet, popujt, racat e njerëzimit në Tokë, pa qenë e nevojshme të flitet një gjuhë e përbashkët.

Arti kapërcen çdo fushë të mendimit e krijimit, ripërtërin shpirtin dhe mendjen; sa më shumë njihet arti prej njerëzve, aq më shumë emancipohet shoqëria! Një thënie mjaft e bukur thotë: “Qëllimi i artit është të pastrojë pluhurin e jetës së përditshme nga shpirtrat tanë”. Kur dëgjon muzikë, njeriu harron streset, mundimet, ndasitë, mëritë, dhe njëhsohet si një trup i vetëm me tingujt e saj, duke përjetuar parajsën e qetësisë dhe lumturisë.

Kjo parajsë gjendet më së miri te familja artiste me famë ndërkombëtare “Malolli”, pionierët e vërtetë të artit dhe muzikës, të cilët unë do t’i cilësoja ndryshe si “Perandoria e Artit të Vërtetë Profesional”. Familja “Malolli” interpretojnë kryevepra të muzikës klasike, perla të trashëgimisë kulturore botërore, por edhe muzikë moderne, duke dhënë koncerte në Amerikë dhe në Europë, që nga Frederik Chopin, Franz Doppler, Johan Straus, Johannes Brahms, Luigi Boçherini, Francesko Tosti, Ludvig Van Beethoven, etj. Për t’u njohur më shumë me artistët e familjes së nderuar “Malolli”, ata janë: Maestro Prof. Raimond Malolli, flautist virtuoz, lindur në Korçë, me famë ndërkombëtare, artist që i kalon të gjitha dimensionet, me punën e tij kërkuese dhe shumë të talentuar. Ai është student i profesorit të njohur, Gjovalin Shestani, i diplomuar në Konservatorin “Çajkovski” të Moskës. Maestro Prof. Raimond Malolli është vlerësuar me Medaljen “Naim Frashëri”, nga Presidiumi i Kuvendit Popullor, një çmim i cili rrallë mund të jepej në atë kohë.

Kompozitorja, njëkohësisht pianiste e njohur, Mira-Fatmira Kamberi Malolli, lindur në Tiranë, një artiste me përmasa të mëdha, e cila flet ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, ka një repertor të pasur ku përfshin pjesë nga muzika paraklasike, klasike, barok, romantike, moderne dhe bashkëkohore. Mira-Fatmira Kamberi Malolli është vlerësuar me shumë çmime për piano dhe kompozime të shumta në festivale kombëtare dhe ndërkombëtare. Çifti Malolli i përkasin gjeneratës së artistëve të vërtetë, muzikantë profesionistë, të cilët gëzojnë vlerësim dhe popullaritet të jashtëzakonshëm, jo vetëm në publikun shqiptar, por edhe atë të huaj, për shkak të punës së tyre serioze, që i ka ndihmuar të zhvillohen në fushën e tyre të muzikës. Përpos punës së përkushtuar dhe talentit, ata janë artistë me shpirt të bukur dhe human. Thjeshtësia është madhështia e një artisti profesionist, i cili qëndron me këmbë në tokë, dhe është mjaft kërkues ndaj vetvetes për të dhuruar emocione pa fund ndaj publikut. Çifti Malolli i përkasin elitës së qytetëruar, janë intelektualë të mirëfilltë, patriotë dhe mjaft modestë, edhe pse kanë shumë për t’u “mburrur”. Ajo që është akoma për t’u vlerësuar në performancën e tyre si artistë origjinalë, është se kanë arritur të ruajnë në çdo formë dhe përmbajtje kulturën shqiptare, duke e njëhsuar me kulturat e tjera. Artistja Fatmira ka interpretuar në piano pjesë muzikore me nota të folklorit shqiptar, duke bërë që kultura jonë shqiptare të njihet edhe në botë.

Ata kanë dy fëmijë të mrekullueshëm, një djalë dhe një vajzë, të cilët kanë ecur në gjurmët e prindërve të tyre, duke e dashuruar muzikën që në moshë të njomë. Marsel Malolli ka kryer studimet në Departamentin e Artit, për Communication Studies, në California State University, Northridge, në Los Angeles, California, është violonçelist, kryesisht i muzikës klasike, ka përformuar me shumë artistë të zhanreve të ndryshme muzikore, orkestra dhome dhe simfonike. Gjithashtu performon si solist në koncerte me prindërit e tij. Belina Malolli Larsen është pianiste, flautiste dhe në balet klasik-modern. Ajo ka kryer studimet në Departamentin e Artit, për Communication Studies, në California State University, Northridge, në Los Angeles, California.

-Një familje artistësh shqiptarë të talentuar dhe shumë profesionalë, që interpretojnë në një vend kaq të madh, me kultura të ndryshme, siç është Amerika! Është vërtet krenari për çdo shqiptar që dëgjon raste të tilla, në diasporë. Në këtë bisedë së bashku, po ju drejtohem juve znj.Mira, edhe pse ju, familjarisht, shfaqeni së bashku nëpër koncerte, duke sjellë kryesisht vepra klasike botërore dhe jo vetëm. Si keni arritur të qëndroni kaq fuqishëm mbi skenën ndërkombëtare, ku ia keni dalë të elektrizoni me muzikën tuaj, jo vetëm publikun shqiptar, por edhe atë amerikan?

Thjesht me punë dhe dedikim serioz në rritjen e vazhdueshme të nivelit profesional, sepse nuk është e lehtë të përballesh me publikun, dhe sidomos me publikun internacional të Amerikës, të çdo grupmoshe, ku secili prej tyre mund të jetë dikushi, në art apo në nivelin kulturor.

-Sa e vështirë ka qenë për ju të integroheni në një vend, me kultura të ndryshme, dhe cilat janë lehtësitë apo mangësitë për të interpretuar në Amerikë dhe Shqipëri?

Sinqerisht, integrimi në një vend me kultura të ndryshme, nuk është fushë me lule për askënd, sidomos për emigrantin. Por falë profesionit tonë, ne si familje artistësh, duket u integruam më lehtë, sepse muzika flet gjuhën e shpirtit, pa pasur nevojë për përkthyes dhe ndërmjetësues, pasi depërton direkt te tjetri, nëse është në nivel të mirë, si dhe falë komunikimit tonë, dashamirësisë sonë për të kontribuar me koncerte në institucione, shkolla dhe universitete, evenimente të rëndësishme; shumë nga këto edhe Gala apo koncerte humanitare, hapën shpejt dyert për ne këtu në Amerikë. Por vlen të theksoj se familja jonë udhëhiqet nga kryefamiljari model i saj, muzikanti i nivelit ndërkombëtar, flautistit virtuoz, Raimond Malolli, që me interpretimin e tij solistik magjeps publikun dhe vlerësohet nga kritikët për muzikalitetin, tingullin e ëmbël, brilant si dhe teknikën e lartë profesionale. Edhe pse ka dekada tashmë në karrierë skenike internacionale, dhe është në lartësinë e flautistëve të nivelit botëror, përsëri ai është mjaft kërkues dhe rigoroz sidomos ndaj vetes, me një modesti të rrallë që vetëm artistët e vërtetë e kanë.

Sa për lehtësitë apo mangësitë për të interpretuar në Shqipëri, kujtoj këtu se ne të dy, e, sidomos Raimondi, la gjurmë të thella në karrierën e tij solistike në ato dy dekada që debutoi intensivisht aty, një nga më të kërkuarit, më të preferuarit flautist që kompozitorët e shquar shqiptarë të asaj kohe kompozuan e i besuan atij veprat e tyre premierë. Ai është pasardhës i denjë i pedagogut të tij të mrekullueshëm, solistit të nderuar, Gjovalin Shestani. Raimondi është vlerësuar me shumë çmime, si dhe me Medaljen e lartë “Naim Frashëri”, që jo kushdo vlerësoheshe lehtë dikur atje. Gjithashtu, në fushën e pedagogjisë, ai ishte pedagogu i parë definitiv i Flautit dhe Muzikës së Dhomës në Institutin e Lartë të Arteve, sot Universiteti i Arteve, që e bëri me devotshmëri për një kohë të gjatë derisa u largua nga atdheu. Ai është pedagogu, instrumentisti i parë që dha provimet postuniversitare (program i sapo hapur në Shqipëri).

-Familja artiste “Malolli” interpreton në shtete të Amerikës dhe në Europë, kryesisht kryevepra klasike të kompozitorëve më të shquar, perla të cilat janë pjesë e trashëgimisë botërore. Cilat janë ato kryevepra që ju do të veçonit, të cilat janë pjesë e pandashme e repertorit tuaj, dhe që pëlqehen më së shumti nga publiku?

Pyetje e bukur dhe e vështirë, por do e jap shkurt përgjigjen. Po, vërtetë repertori i koncerteve tona është i pasur me kryeveprat e kompozitorëve botërorë, por të veçuar ndër to, është si të pyesësh prindin: Kë fëmijë do më shumë? Dhe prindi përgjigjet: Të gjithë i dua njësoj!

-Për çdo artist është një nder i madh dhe vlerë e veçantë, të njëhsojë kulturën shqiptare me kultura të tjera të ndryshme, në një vend kaq gjithëperfshirës, siç është Amerika, duke ruajtur identitetin kombëtar në formë dhe përmbajtje, por duke promovuar muzikën dhe folkorin shqiptar në skena botërore. Ju keni interpretuar në piano pjesë muzikore të

kompozuara prej jush, me nota të folklorit shqiptar. Sa janë pëlqyer dhe duartrokitur perlat e muzikës popullore shqiptare nga publiku i huaj?

Mendoj se identiteti personal, është refleksion i identitetit kombëtar, te çdo individ. Pastaj, unë, si kompozitore e studiuar nga mjeshtrat e shkollës shqiptare dhe e ushqyer shpirtërisht nga muzika e pasur e kombit tim, e ndiej për nder dhe obligim moral, ta prezantoj zanafillën e origjinës sime, me krenarinë më maksimale duke e rradhitur atë në ajkën e kulturave të botës, me meritën e duhur që merr, kur dëgjohet me kërshëri dhe duartrokitet me ovacione nga artistë profesionistë dhe artëdashësit e huaj dhe të shumtë. Si në solo flaut, piano, cello, dhe aranxhimet e mija origjinale për kuartet dhe triot tona familjare, nga muzika e njohur dhe e bukur shqiptare, janë ato që bëjnë të na thonë shpesh të huajt: “Me ju, tani ne po njohim vendin tuaj, kulturën, temperamentin e kombit shqiptar”.

-Ju, keni interpretuar së bashku në shumë evenimente, si solistë dhe në grup. Çfarë emocionesh ndjeni kur interpretoni përkrah njëri-tjetrit, dhe sa ju ka ndihmuar të përballoni magjinë e skenës?

Pozitive është se kur luajmë familjarisht, në duo, trio, kuartet, ne, dhe pa u parë me njëri-tjetrin, ndiejmë frymëmarrjen e secilit, ndiejmë rrahjen e pulseve tona të njëhsuara në një të vetme dhe të përrbashkët. Është kjo një arsyje që ne përballojmë me sukses magjinë e skenës, por do shtoj se, të luash familjarisht është dhe e vështirë, pasi secili ka kapriçot e veta, si dhe të bashkëpunosh me mjeshtër si Raimondi, nuk është e lehtë, pasi, rigoroziteti dhe kërkesat e larta të interpretimit, janë motoja e tij.

-Fëmijët, djali dhe vajza juaj, Marsel Malolli, violoncelist, Belina Malolli – Larsen, pianiste, flautiste, dhe balerinë klasike-moerne, kanë ecur mbi hapat e prindërve të tyre. Dashuria e tyre për muzikën është e induktuar nga të dy prindërit, apo ka qenë totalisht zgjedhja e tyre?

Të lindesh dhe të rritesh nga dy prindër muzikantë, kur për ta muzika është ushqimi i shpirtit dhe ushqimi i tavolinës, dy fëmijët tanë nuk mund të mos indikoheshin nga ky ambient kulturor artistik. Realisht, ata e kanë brenda tyre në DNA artin, pasi i janë futur me dëshirë dhe përkushtim artit qysh në moshë të njomë e deri më sot, ndonëse të dy kanë kryer studimet universitare në USA, edhe në degë të tjera.

-Si artistë profesionalë, me aktivitete të jashtëzakonshme, keni dhënë edhe koncerte bamirësie. Kjo tregon se artistët kanë vërtet një shpirt të bukur dhe të ndjeshëm. A mund të na veçoni disa koncerte bamirësie?

Artisti e mban këtë titull me nder, nëse është njeri me këmbë në tokë, human me të tjerët, me gjithë shoqërinë njerëzore që e rrethon. Që të hamë, ne jemi të varur nga ata që prodhojnë bukën, ushqimin, por edhe ata vetë kanë nevojë të ushqehen shpirtërisht me muzikën e të tjerëve, pra, askush nuk është indipendent, të gjithë jemi të varur nga njëri-tjetri, në këtë botë të përbashkët që jetojmë.”Bëj gjëra të vogla, me dashuri të madhe”, thotë Nënë Tereza jonë, ndaj kjo është dhe botëkuptimi ynë familjar, ndihmo sa mundesh, me atë që mundesh, sipas mundësisë që ke. Kemi mjaft koncerte të tilla bamirësie që s’mund t’i kujtoj të gjitha, por ato që kanë ngelur në memorie si të veçantë, janë: Koncerti në ndihmë të një shkolle të re baleti në Temecula (afër San Diego); Kalifornia, për vënien në skenë të “Nutcracker” – Tchaikovsky; koncert me rastin e përvjetorit të parë të tragjedisë së 11 Shtatorit, 2001, New York; koncert në suport të organizatës “Mjaft” në Detroit, Michigan; koncert në suport të fondacionit të kancerit të gjirit “Susan G. Komen”; kemi suportuar për vite njerëzit në nevojë dhe të pastrehë krahas artistëve të tjerë të Holliwood, bashke me Sir. Anthony Hopkins; koncert në prag të shpalljes së Pavarësisë së Kosovës, të veshur në kuqezi, si flamuri ynë kombëtar, ku i ndjeri Z. Pjeter Prifti, vëllai i madh i Naum Priftit, ishte pjesëmarrës edhe aty, si në shumë koncertet tonat dhe që shkruajti një artikull mbreslënës në shqip dhe anglisht për gazetën Illyria në New York, dhe disa artikuj të tjerë për gazeta amerikane; koncert për 10 vjetorin e South East European Film Festival në Hollywood, CA; koncert për 100 vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë në Los Angeles, CA etj. Për çdo koncert të tillë, jemi vlerësuar me çmime të ndryshme dhe artikuj gazetash.

-A mendoni se i keni plotësuar pritshmëritë e publikut, apo shpirti krijues i artistit nuk ndalet kurrë?

Askush nuk duhet të pretendojë se ka arritur qiellin dhe majën e malit. Ushtrimi i këtij profesioni, marrja me muzikë, na ka ndihmuar e na ka dhënë forcë për të përballuar vështirësitë e ndryshme të dallgëve të oqeanit të jetës. Artisti jeton me artin e tij, deri në frymën e fundit të jetës, ashtu i thjeshtë dhe i dobishëm për publikun që i shumëpret të ndiejë, të marrë pozitivitetin dhe optimizmin që dhuron tingulli i muzikës së bukur.

-Cilat do të jenë projektet tuaja të ardhshme?

Janë disa projekte serioze, si masterimi i CD së fundit; koncert Masterclass në universitet; vazhdimi i Turneut të koncerteve tona për vitin 2023. Rëndësi ka të jemi mirë me shëndet, dhe t’ia lëmë kohës të flasë fjalën e fundit.

PSE është e MADHE FESTA e SHIPSHANIT

July 6, 2023 by s p

(“Ara e Osës”, 15 korrik 2023, ora 10.00)/

Nga Ramiz LUSHAJ/

“Festa e Shipshanit” mbiemrin “e Madhe” e mori qyshce në start, në herën e parë, në atë 8 gusht 2021 në Padesh, ku e thoshja asokohe, në një shkrim përkushtimor, se lindi e tillë, “e Madhe”, për “nga vet origjina, misioni, mënyra e veprimtarimi i saj”.

Ishte “e Madhe”, sepse madhështinë ia jepte vet mrekullia natyrore alpine e Padeshit e Ujezës me rrethina, një ndër qindrat treva ma të bukura të Shqipërisë, Ballkanit, Europës e Botës.

Ishte “e Madhe”, sepse madhështinë ia jepte vet historia e Padeshit me Koshare, vet Beteja shqiptare legjendare e Koshares, ma madhështore edhe se “Beteja e Termopileve” e 300 spartanëve të para erës sonë. Se Beteja monumentale e Koshares e theu kufinin Kosovë-Shqipëri në atë 9 prill 1990 të erës sonë. Se Beteja epokale e Koshares ka 114 “Heronj të Kombit” të shpallur me dekret presidencial të Kosovës, ka ma shumë heronj shqiptarë në një betejë që nga njeriu i Neandertalit deri tek “Koha e Rugovës”. Se pa Padesh nuk ka Koshare, se pa Koshare nuk ka Padesh, se pa Padesh e Koshare nuk do të kishte Luftë e Paqe, Liri e Pavarësi të Kosovës.

“Festa e Shipshanit” është “e Madhe”, edhe kur organizohet dy herët në Padesh (2021 e 2022) edhe sivjet tek “Ara e Osës” (15 korrik 2023), sepse madhështinë ia jep vet historia epokale e krahinës-fisit-bajrakut të Shipshanit. Sepse Shipshani (edhe me Berishën e atyhit), e shtrirë përgjatë kufinit etno-historik, politik e administrativ, se për në Malësi të Gjakovës, edhe për vet pozicionin gjeofizik, ishte e para si një forcë goditëse e si një qendër mbështetje në luftërat e mëdha, të shumta e të përhershme për Kosovën dardane, prej nga koha genetike e të parit të fisit tonë, të ardhur nga Kalaja historike e Shipshanikut (Tuz/Malësi), nga Kall Kamberi me tre të bijtë Gega, Buça e Papa, e, dekterit, tek Lufta e fundit e Kosovës, prej nga Padeshi deri në Kasaj (1999).
“Festa e Shipshanit”, sivjet, me 15 të korrikut 2023, do të organizohet tek “Ara e Osës”, rrugëngjitjes për në “Bjeshkët e Bekuara”, përskej lumit të Sylbicës, përndryshe, kur hyn në territorin shipshjan, ma saktësisht (duhet) cilësohet “Lumi i Shipshanit”, që historia e zhvillimit e formësimit të tij daton nja 300 milionë vite ma herët, para Evës e Adamit, para zjarrit e hirit, para mishit e bukës. E kur luftëtarët shipshjanë, gashjanë, berishianë, bytyças, pas tubimit tek Kalaja e Komit e pushimit luftarak tek “Ara e Osës”, shkonin përgjatë e përpjetë “Lumit të Shipshanit” për të luftuar për Plavë e Guci, sikurse në Luftën ma të madhe në Historinë Kombëtare Shqiptare, në Luftën e Jashtëakonshme të Nokshiqit (1879-1880), kur Shqiptarët për herë të parë e të vetme u ngritën me fjalë e penë luftarake, me pushkë beteje tejet epokale kundër një Kongresi Botëror si Kongresi i Berlinit (1878), kundër 7 fuqive më të mëdha të botës e kohës së atëhershme, kundër dy krajlive të Ballkanit. Në këtë luftë të papërseritshme e të paarritshme, në Luftën e Nokshiqit, malësorët alpinë të Shipshanit ishin në frontin ma të vështirë të betejës, bash tek Ura e Limit, ku siç e thotë kanga “po bajnë luftë sa tanë dunjaja” e siç e thotë Historia “ishin kontributorë përcaktues në fitoren e Luftës së Nokshiqit”.

“Festa e Shipshanit” është “e Madhe”, sepse e ban të tillë vet vendorganizimi i saj tek “Ara e Osës”, një nga vendet ma të bukura të Alpeve Shqiptare, përmes lartësive alpine, përskej lumit shipshjan, në mes gjelbrimit e lulimit gjithëfarësh, një nga vendet që e lidh Vrrinin me Bjeshkët, një nga vendpushimet ma të veçanta për luftëtarët në histori, për bjeshktarët ritual të bjeshknimit alpin, për turistët shqiptarë e të huaj.

Sivjet, edhe në “Festa e Madhe e Shipshanit” do të kemi ma shumë bjeshktarë se vijnë Lumës së Shipshanit prej gjithë atyne bjeshkëve, do të kemi ma shumë mërgimtarë që vijnë nga Amerika, Mbretëria e Bashkuar, Portugalia, Gjermania, Zvicra…nga shumë shtete të botës, do të vijnë edhe turistë shqiptarë e të huaj që e kanë planifikue në intinerarin e tyre të jenë atë ditë tek “Ara e Osës” dhe në Bjeshkët e Alpeve Shqiptare të Shqipërisë e Kosovës dhe në Malin e Zi. Se deri tek “Ara e Osës” i sjell rruga e makinës, e hapët edhe me u shndrrue dy makina gjithandej, e bukur në mrekullitë natyrore në ngjitje-zbritje. Se tek “Ara e Osës” është një vendparkim i madh natyror për makinat e shumta me marka e targa nga ma të ndryshmet. Se rruga e makinës që të çon deritek “Ara e Osës” është pjesë urbane auto-rrugë e “Unazës së Alpeve”. Edhe këta bjeshktarë, mërgimtarë e turistë shqiptarë e të huaj, do të jenë pjesë e madhështisë së “Festës së Shipshanit”, e mbiemnit të saj “e Madhe”.

Edhe sivjet, edhe tek “Ara e Osës”, në këtë mrekulli natyrore alpine, me patjetër: “Festa e Madhe e Shipshanit”, do të ketë madhështinë e pranisë dhe atmosferës historike e aktuale të Betejës në Padesh-Koshare, sepse aty/këtu, do të vijnë, sikurse edhe vjet, me dhjetra ushtarakë me grada e plagë lufte, me histori lufte e paqeje. Ata do të sjellin në “Festën e Madhe të Shipshanit” mirënjohje shpirtërore për Shipshanin për kontributet e saj legjendë e legjendare edhe në Luftën e fundit të Kosovës, do të sjellin mesazhet e tyre për mos me pasë “klone”-“piramida”-“dogana”…në mes shqiptarëve në të dy anët e Qafës së Morinës e Qafës së Prushit…se me thanë të vërtetën historike: Shkijet e Ballkanit dhe Ndërkombëtarët e Traktateve gjithnjë “na i kanë pré kufijtë në qafa malesh” dhe kjo thikë e tyne ende po na rrinë mbi krye e pas qafe edhe në Kosovë, edhe në Malësi të Gjakovës, nga Vuçiçët e “çiçët” e ish Jugosllavisë së Krajlive, Titos e Millosheviçit.

“Festa e Shipshanit” tek “Ara e Osës” është “e Madhe”, sepse është dhe “Festë e Bashkimit Kombëtar Shqiptar. Në lartësi alpine bjeshktare të Tropojës është një shkamb kufitar, ku vijë-ndahet kufini Shqipëri-Kosovë-Mali i Zi, (keq)ndahet në mes tre shteteve të sotme ballkanike. Madhështia e “Festës së Shipshanit” qëndron edhe tek fakti aktual trevjetor i kësaj Feste (2021-2022-2023) si “Festë e Bashkimit Kombëtar Shqiptar”, sepse, aty/këtu, do të vijnë me dhjetra e dhjetra malësorë alpinë e personalitete shtetërore, akademike, kulturore, ushtarake nga Rrafshi i Dukagjinit të Kosovës (nga Gjakova, Deçani, Juniku, Peja) dhe nga komunat e Plavës e Gucisë në Malin e Zi, si dhe nga komuna të tjera të Kosovës, si Prizreni, Istogu (Burimi), Klina, Prishtina, etj. dhe nga Rozhaja, Tuzi (Malësi) etj. në Malin e Zi. Do të vijnë malësorët bregdrinas nga Hasi e Kukësi, nga Fushë Arrëzi e Puka, nga Shkodra, Vau i Dejës, nga Shkodra e Lezha, ku do të kalojnë dhe Korridori Adriatik-Alpe (Rruga e Hekurudha Bregdrinase).

“Festa e Shipshanit” është “e Madhe”, sepse e organizon dashuria, krenarie e malli për vendlindjen e Shipshanit, se e organizon misioni historik e qytetar dhe shpirti bajemirë vullnetarë i djemëve e çikave, i burrave e grave të Shipshanit; sepse e organizon Shoqata e mirënjohur dyvjeçare “Shipshani i Malësisë së Gjakovës” e cila ka garancitë ndihmëtare të çmuar të Bashkisë së Tropojës dhe disa donacione në vijimësi e pritje nga shipshjanët në Shqipëri, Kosovë e Mërgata Shqiptare; sepse të gjithë pjesmarrësit, qindra pjesmarrësit, janë bashkëorganizatorë të kësaj Feste që ka hyrë e mbetet në gjerdanin e bukurive e madhështive të Festave tona Kombëtare Shqiptare.

Mirë se vini në Festën e Madhe të Shipshanit!
Mirë se të gjejmë Festa e Madhe e Shipshanit!

E enjte, 6 korrik 2023

Republika e Kosovës nuk është pronë private e askujt!

July 6, 2023 by s p

Skënder Karaçica/

Pse nuk bëhet publike “ftohja politike” në mes Kosovës dhe Shqipërisë…?! Pse opozita parlamentare në Prishtinë, kujtoj se nuk është në dijeni se çfarë po ndodhë në relacionet shtetërore në mes të dyja qeverive Rama-Kurti…? Në politikë në artin e të mundshmes, Kuri në Prishtinë dhe Rama në Tiranë, duhen të mbajnë qendrim më të matur dhe pa huqet e të dyja palëve me sindromin allaballkançe.

Kosova dhe Shqipëria dy shtete sovrane, nuk duhet të emitojnë, larg qoftë modelin e dy koreve me rrafshet e tyre me dorën e ftohtë akull të politikës! Sa larg Prishtina nga Tirana! Sa larg Kurti me Ramën, pa marrë parasysh dallimet e kabinetit qeveritar Kurti 2, do të duhej të takohet me kryeministrin shqiptar Edi Rama në Prishtinë!

Albin Kurti (partia politike VV) i pati fituar zgjedhjet parlamentare dhe erdhi në pushtet. Kjo krejt në rregull me vlerat e demokracisë dhe të votës së lirë të sovranit, por askush dhe as Albin Kurti nuk e ka të drejtën të pushtojë e të largojë shtetin e Kosovës përmes “fletës poseduese” dhe të sillet si në pronën e tij private në relacionet ndërkombëtare BE-SHBA.

Relacionet Prishtinë-Tiranë të qendrojnë në rrafshet kombëtare dhe të jenë më afër njëra-tjetrës, kjo e drejtë e natyrshme në frymën vëllazërore për zhvillimin e kaheve të forta ekonomike për të ardhmën e kombit shqiptar jo të varfër edhe në ketë fillim të shekullit të ri!

Albin Kurti dhe Edi Rama, bashkë për çështjen kombëtare dhe nisja në udhën e integrimeve në Evropën e bashkuar, ku hisja e kombit shqiptar po na pret në sirtarët e Brukselit.

KONTAKTET POLITIKE E USHTARAKE, ARBËRORE-HUNGAREZE GJATË MOTIT TË MADH

July 6, 2023 by s p

Dr. Dorian Koçi/

Kontaktet arbërore-hungareze duhet të kenë qenë të hershme, që në momentet kur kurora hungareze zotëronte territore të gjera të Kroacisë dhe të Bosnjës së sotme. Dokumentacioni në dispozicion nuk na ndihmon shumë në këtë drejtim, por duke ditur se prania e arbërve qoftë si qytetarë, apo si tregtarë dhe udhëheqës ushtarakë të Republikës së Raguzës ka qenë relativisht e madhe, mund të sugjerojmë se ka pasur një kontakt të ngushtë mes tyre.Gjithësesi këto kontakte do të marrin një rëndësi edhe më të madhe politike dhe ushtarake sidomos në shekullin XV, kur territoret e Arbërit dhe të Hungarisë ishin nën kërcënimin e drejtpërdrejtë të osmanëve. Më 1439 veprimtaritë e trupave osmanne erdhën duke u intensifikuar në Serbi, pranë kufirit jugor të Hungarisë. Në pranverë të po atij viti sulltan Murati II sulmoi dhe pushtoi rajonin në lindje të lumit Morava. Në të njëjtën kohë disa prej vasalëve të osmaneve po shkretonin pjesët perëndimore të mbretërisë së Serbisë. Sulltani rrethoi kryeqytetin e Serbisë, Smederevon. Despoti serb Gjergj Bankoviç ia besoi mbrojtjen e kështjellës së birit, Gregorit, dhe ungjit të tij, Thoma Kantakuzenit, ndërsa për vete u strehua në Hungari tok me djalin e vogël dhe gjithë çmund të mbartë me këtë rast. Në shpurën e tij bënin pjesë edhe shumë fisnikë hungarez. Kjo e fundit, gjatë mbledhjes së Dietës të mbajtur në Bude më 29 maj 1439, vendosi që të organizojë një fushatë kundër osmanëve për të zhdukur rrezikun që i kanosej Beogradit, çfarë e bënte jo dhe aq për tu ardhur në ndihmë serbëve. Në të vërtetë Dieta vendosi që mbreti të shkonte në luftë vetëm me ushtrinë vetjake dhe me forcat e fisnikërisë së madhe e të prelatëve, pa pasur të drejtë të thërriste nën armë të gjithë fisnikët, me përjashtim të rasteve tejmase të ngutshme, as të kërkonte taksa të përgjithshme për të pajtuar mercenar. Është pikërisht ky momenti kur fillojnë dhe kontaktet e para arbëre-hungareze për të organizuar një rezistencë të përbashkët. Në thelb, ky bashkëpunim do të mbështetej mbi sferën e përbashkët kulturore, pasi të dyja territoret përkisnin në nocionin gjeografik e kulturor të Europës. Familjet fisnike arbëre ishin përfshirë në atë, çka po përbënte idetë e para të Rilindjes Europiane, një lloj ringjallje të së kaluarës së lavdishme së kulturës së antikitetit dhe lidhjes së origjinës së tyre me heronj të asaj periudhe. Familjet fisnike arbëre fillojnë të mbajnë anale dhe kur botohen veprat e tyre më vonë, si ato të Engjëllorëve, p.sh – një familje fisnike shqiptare nga Drishti, origjina e tyre do të jetë e lidhur gjithmonë me trashëgiminë greko-latine dhe legjenda të frymëzuara nga ngjarjet e mëparshme në rajon. Ky tipar është shumë i rëndësishëm pasi përcakton përkatësinë e identitetit që këto familje fisnike ndiejnë, por edhe sepse ato përfshihen në afërsinë midis tyre dhe familjeve të tjera europiane duke përforcuar kështu idenë europiane të rajonit që zë fill nga miti i lashtë i Europës, por që ushqehet rrugës edhe me mite të rinj.

Kontaktet e para diplomatike shqiptaro-hungareze mendohet se janë vendosor për herë të parë pikërisht në fillimet e epokës së Skënderbejane. Protagonistët kryesorë të tyre kanë qenë Heroi ynë Kombëtar Gjergj Katrioti Skënderbeu (1405-1468) dhe mbreti polak Vlladisllavi III (1424-1444) dhe regjenti hungarez, governatori i Transilvanisë Janosh Huniadi, sundues të shtetit polako-hungarez. Kryeqyteti i këtij shteti ishte me rotacion, njëherë Krakovi i Polonisë dhe herën tjetër Buda i Hungarisë. Fillimet e fitoreve të Janosh Huniadit në digën danubiane përforcuan autoritetin e mbretit polak Vladislav në Hungari dhe ngjallën shpresat tek popullsitë e Ballkanit që ishin nën zgjedhën osmane. Popullsitë e krishtera të Ballkanit, e sidomos ato të vendeve kufitare me rajonet që kishin pushtuar osmanët, vuanin nën arbiritretin dhe dhunën ndaj tokave të pushtuara që ende nuk kishin pranuar Islamin apo nuk kishin realizuar një armëpushim me Sulltanin. Në ligjin klasik islamik, ndarjet kryesore tëterritoreve që sundonte Sulltani ishin si më poshtë: Dar al-islam (territori i Islamit / nënshtrimi vullnetar i Zotit), duke treguar rajone ku mbizotëronte ligji islamik, dar al-sulh (lit. territori i traktatit) që tregon – Tokat joislamike të cilat kanë përfunduar një armëpushim me një qeveri myslimane, dhe dar al-harb (territor i luftës), që tregon vendet fqinje jo-islamike sunduesit e të cilave thirren të pranojnë Islamin. Inkursionet e osmanëve, gjithnjë më të shpeshta në atë kohë, shkatërronin fshatra e qytete dhe me mijëra njerëz ishin shndërruar në skllevër. Tregtarët u shmangeshin zonave që qenë vazhdimisht të kërcënuara. Jeta ekonomike ishte e trazuar, skamja sa vinte e rritej. Mund të shtohej edhe fakti që njerëzit asokohe nuk arrinin ta kuptonin, çfarë do të bëhej e qartë vetëm falë perspektivës historike, se sundimi osman ushtronte ndikim negativ mbi jetën e popujve të pushtuar ngaqë osmanët kishin një regjim feudal-ushtarak i cili nuk merrej aspak me organizimin e prodhimit, nuk merrte masa për ta nxitur, po vetëm synonte të shfrytëzonte popullsinë e nënshtruar. Ushtria osmane dhe punonjësit civile qenë të pandershëm dhe të korruptuar, abuzonin shumë me njerëzit duke e përkeqësuar kësisoj gjëndjen ekonomike dhe duke e çuar mbrapa kulturën në vend. Marrëdhëniet arbëre-hungareze u zhvilluan në harkun e viteve 1440-1460 kur Hungaria nën udhëheqjen e Janosh Huniadit ndërmorri ofensivën e madhe në brigjet e Danubit, Serbi e Varnapër të dëbuar osmanët nga Ballkani. Në vjeshtën e vitit 1443 po përgatitej beteja e madhe e Nishit, midis forcave të Unionit Polako-Hungarez dhe atyre të Perandorisë Osmane. Në këtë betejë Skënderbeu braktisi forcat osmane dhe u kthye në Krujë më 28 Nëntor 1443. Marrja e kështjellës së Krujës shënon fillimine kryengritjes arbëre kundër osmanëve duke ndërtuar tashmë krahas digës antiosmane të Danubit dhe atë të Adriatikut. Edhe pse në pamjen e parë mund të duket si një aksion i koordinuar dokumentacioni historik nuk dëshmon një kontakt të drejtë për së drejt midis Huniadit dhe Skënderbeut. Në veprën e Marin Barletit, “Historia e Skënderbeut” (1508-1510) përmendet se Skënderbeu duhet të kishte qenë i informuar rreth ofensivës dhe planeve të Huniaditdhe Gjergj Brankoviçit dhe në fakt ai duhet të ketë bërë marrëveshje me ta, por ky konstatim është më tepër një hipotezë e Barletit sesa mbështetet në një dokumentacion historik. Barleti mund të ketë pasur informacion të besueshëm por gjithësesi narrativa e tij historike nuk mund të merret si një provë në vetvete e një marrëveshje mes Huniadit dhe arbërve. Në pranverën e vitit 1444 rezistenca arbëre u institucionalizua me themelimin e Lidhjes së Lezhës (2 mars 1444) dhe në pritje të invazioneve osmane ishte e natyrshme që Skënderbeu të shikonte për një aleancë të qëndrueshme te Huniadi dhe kurora hungareze. Skënderbeu, pavarësisht dëshirës së mirë, të shprehur në letrën e tij, nuk mundi dot t’i bashkohet koalicionit europian, të udhëhequr nga mbreti Vladislav III në Varnë të Bullgarisë. Barleti njofton se despoti i Serbisë, Gjurad Brankoviç e pengoi kalimin e arbnorëve drejt Varnës. Në mungesë të dokumenteve, historia e ka lënë me kaq këtë çështje.

Dy fushatat e mëdha të ushtrisë së krishterë të përbashkët, të përbërë nga elementë të ndryshëm prej kombësive europiane, nën udhëheqjen e mbretit të Polonisë dhe Hungarisë, Vladislavit III, të quajtur të Varnës (i biri i Vladislavit II Jagellonit) dhe të vojvodës së famshëm transilvan, Janosh Huniadit, i nxitëndëshirat e popujve ballkanas për t’u çliruar, duke sprapsur me luftë të armatosur rrezikun osman. Më 16 tetor 1444 ushtria hungareze mbërriti në Nikopolis dhe pasi ndenji aty tri ditë, vazhdoi rrugën e vjetër romake drejt bregut të Detit të Zi, duke pushtuar, grabitur e shkretuar shumë qytete e kështjella. Përballë Varnës kjo ushtri arriti më 9 nëntor dhe, po atë natë, ushtarët nga larg panë zjarret e ushtrisë së Sulltanit. Ishin vetëm 16.000 ushtarë të përbërë nga trupat e mbretit Vladislav, ato të siguruara nga kardinali Cesarini, trupa translivane dhe rumune, kroate dhe vllahe. Kjo ushtri modeste duhej të mbante shpresën te përforcimet që duhej të vinin nga zbarkimi i galerave burgunde e atyre papnore. Sipas planit të Cesarinit, trupat e zbarkuara nga flota do t’u dilnin nga pas otomanëve, duke i vënë mes dy zjarresh. Mirëpo flota nuk kishte mundur të mbërrinte në kohë dhe Murati II, i cili qe rikthyer në fron me urgjencë, kishte mundur që t’i kalonte trupat e tij në kontinentin europian me ndihmën perfide të galerave gjenoveze. Fatkeqësisht, kryqëzata europiane dështoi dhe mbreti Vladislav III u vra më 10 nëntor 1444. Burimet historike otomane nuk e fshehin mendimin se fati i luftës ishte me ushtrinë e krishtere që në fillim të betejës. Epërsia e saj ia prishi mendjen dhe vetë Sulltanit, që po matej të kriste e të ikte. Kthesa e betejës në kronikat otomane parashtrojnë ndërhyrjen e perëndisë në fatin e betejës. Mbreti Vladislav III, i fryrë nga mburrja, vendosi t’i shkatërronte ai vetë kundërshtarët dhe u vërsul kundër trupave të Muratit. I gozhduar midis një jeniçeri dhe një azapi, që i vranë kalin, ai tanimë ishte pa kalë. JeniçeriKoca Hidir ia preu kokën dhe ia dërgoi Sulltan Muratit. Marcin Bielski, humanisti polak, në veprën e vet, “Mbi Skënderbeun e Maqedonisë, princin shqiptar” shkruan se Skënderbeu me njerëzit e tij nuk mundi të ishte në kohë në këtë betejë sepse për të vajtur në Varnë duhet të kalonte përmes Serbisë dhe Bosnjes dhe Despoti i Serbisë në tokat e tij i krijoi vështirësi e vonesa të panumërta. Kur dëgjoi se hungarezët u mundën dhe mbreti mbeti i vrarë, u zhyt në dëshpërim e vajtoi. Tri ditë nuk hëngri e nuk piu dhe me asnjë njeri nuk bisedoi ngaqë ndiente keqardhje. Ky relacion i Bielskit konfirmon edhe një herë tjetër letrat e shkëmbyera midis mbretit Vladislav III dhe Skënderbeut, si edhe dëshirën e të dyve për të ndërtuarnjë aleancë të ngushtë antiosmane. Por detaji më interesant në këtë libër është pasazhi, ku shkruhet se ndoshta një pjesë e shpëtuar e ushtrisë së Unionit Polako-Hungarez gjetën strehë edhe në Shqipëri. Luftëtarët e ushtrisë hungareze, shkruan Bielski u shpërndanë. Disa shkuan dhe në Shqipëri. Këtu Skënderbeu i strehoi, i ushqeu, u kuroi plagët, u garantoi siguri, u dha dhurata, pavarësisht cilës kombësie i përkisnin. Deri më tani nuk ka të dhëna dokumentare të tjera që ta vërtetojnë këtë fakt, por nuk përjashtohet mundësia që një kontigjent i shpëtuar i ushtrisë hungarezo- polake të ketë arritur në portet e Arbërisë me anijet veneciane. Në këtë rast, prania e këtij kontigjenti të ushtrisë polake do të përbënte edhe vendosjen e kontakteve të para të drejtpërdrejta midis ushrisë së Skënderbeut dhe ushtrisë hungarezo-polake. Mirëpo pavarësisht këtyre burimeve të tërthorta historike nuk ka gjurmë në dokumentacion që të shkëmbimit të ambasadorëve apo dërgatave diplomatike në këtë periudhë dy vjeçare 1444-1446 midis Skënderbeut dhe Huniadit. Vetëm në vitin 1447, në prag të fushatës së Huniadit në Fushë-Kosovë ka dy burime historike që dëshmojnë për planet e bashkëpunimit midis dy heronjve të krishtërimit. Burimi i parë historik është historiani bizantin Chalkokondyles i cili shkruajti në 1460 se Huniadi dërgoi lajmëtarë tek Skënderbeu dhe Araniti, sepse qëllimi i tij ishte të bashkonte forcat me ta ndërsa ishin duke depërtuar thellë në Europë. Për këtë arsye ata (Skënderbeu dhe Araniti) ishin informuar më parë.

Ky bashkëpunim shikohej në fakt në kuadër të një gjeostrategjie më të madhe paneuropiane rreth rrezikut otoman sesa një bashkëpunim lokal administrativ midis Hungarisë dhe Arbërisë. Plani i Janko Hunyadit ishte ti dëbonte osmanët nga Europa në disa faza. Hapi i parë, i cili duhej të realizohej në vjeshtë të vitit 1448 me ndihmën e Skënderbeut, ishte pushtimi i Maqedonisë dhe i portit të Selanikut. Duke marshuar drejt jugut të Serbisë dhe duke bashkuar forcat me ushtrinë e arbërve, ai kishte për ti ndarë më dysh zotërimet e Perandorisë osmane në Europë. Duke pushtuar Maqedoninë, Arbëria ishte e mbrojtur nga sulmet e reja të osmanëve; Selaniku mund të shëndërrohej në një bazë për flotat e Venedikut dhe të Aragonës me synimin për të bllokuar Ngushticat dhe një pikënisje, në stere, për të ndërmarrë një sulm vendimtar në drejtim të Adrianopojës. Një urë lidhëse tepër e rëndësishme midis Arbërisë dhe Hungarisë ishte Mbretëria e Napolit, shtet që nën udheheqjen e Alfonsit të Aragonës kish zhvilluar një politikë aktive antiosmane në rajonin e Europës Lindore. Mirëpo kjo politikë dhe ekspansion i Mbretërisë së Napolit në Europën Lindore zhvillohej në rivalitet me politikën dhe ekspansionin territorial që kishtë në këto territore Republika e Venedikut. Vetë konflikti me Venedikun që pati Skënderbeu në 1448 shikohej si një reflektim i këtij rivaliteti ku Princi arbër i zhgënjyer nga ndihma e deri atëhershme venedikase filloi të ndërtonte themelet e një politike të jashtme të lidhur ngushtë me Mbretërinë e Napolit. Ishte pikërisht ky konflikt qëvonoiSkënderbeun dhe fuqitë arbëre që komandonte të bashkoheshin me fuqitë e Huniadit në Fushë Kosovë. Pavarësisht faktit që në Traktatin e Paqes së nënëshkruar midis prijësve shqiptarë dhe Venedikut në 4 tetor 1448 sh kruhej se gjithashtu , mbasi kanë pleqëruar në mes tyre zotërinjtë e sipërshënuar të Shqipërisë dhe kanë vendosur që i sipërshenuari zoti Skënderbe të shkojë ai vetë me sa më shumë ushtri që të mundet për t’u bashkuar me zotin Janus(Janosh Huniadi) i përmenduri zotërim i Venedikut duhet të urdhrojë t’i jepen e ti dorëzohen të përmendurit Skënderbe, për llogari të shpërblimit të tij, brenda 15 ditëve një mijë e katërqind dukatë që do të zbriten nga shpërblimi i tij ,ushtria arbëre nuk arriti të ishte e pranishme në betejë. Një shkak tjetër i pranuar gjerësisht nga historianët ishtedhe neutraliteti i Despotit Serb George Brankovic (1377 –1456) që pengoi akoma më seriozisht që forcat arbëre të bashkoheshin me ato hungareze në Fushë-Kosovë. Arsyet e këtij qëndrimi të Despotit Serb ndaj fushatësantiosmane hungareze shtriheshin sa diplomatike po aq dhe fetare. Ai nuk i zinte besë plotësisht Hunyadit. Druhej se pas përpjekjeve për çlirim guvernatori i Hungarisë fshihte synimin për të nënshtruar popujt e Ballkanit. Frika e tij ushqehej edhe nga ndryshimi i besimeve. Pas koncilit të Firences në 1439 kur papa ti kishte manifestuar haptazi qëllimin për të përfituar prej vuajtjeve të popujve të Lindjes për ti kthyer ata në katolicizëm, serbët – popullsi ortodokse –shpesh shihnin te ndihma e ofruar nga një vend katolik një orvatje të fshehtë për ti kthyer në katolicizëm. Madje edhe në këngët popullore serbe rreth Janko Huniadit – të cilin ata e thërrasin Jank Sibiniani –ngandonjëherë ai na paraqitet si një kryqtar fanatik që rrihte të kthente me forcë në katolicizëm popujt e çliruar prej ushtrisë së tij. Fushata e vitit 1448 e ndihmoi luftën e popullit arbër, edhe pse nuk jemi në gjëndje të pohojmë ekzistimin e një aleancë formale. Aty nga fundi i pranverës së vitit 1448 i vendosur t’i jepte fund “rebelimit” të arbërve, sulltani e sulmoi Skënderbeun me një ushtri prej afro 100.000 vetash. Ai pushtoi disa lokalitete dhe rrethoi Krujën, qendrën kryesore të qëndresës por nuk mundi ta pushtonte. Lajmet e përgatitjeve të Hunyadit, por edhe arsye të tjera të mundshme, bënë që sulltani të vendoste ta ngrinte rrethimin e Krujës dhe gjatë muajit gusht të tërhiqej nga Arbëria .

Ushtria hungareze depërtoi në thellësi të mbretërisë serbe duke mos hasur forca osmane çka e dobësoi dhe vigjilencën e tyre. Më 28 shtator nisi marshimin në drejtim të jugut, nga vendi ku lumi Morava shkon e derdhet në Danub. Më pas zbriti në luginën e lumit Lab dhe në më pak se dy ditë arriti në Fushën e Mëllenjave. Kjo ka ndodhur më 14 ose 15 tetor 1448. Një gabim që beri Janko Huniadi gjatë marshimit për më shumë se 300 kilometra në territorin e armikut – pavarësisht nga përvoja e gjatë – ishte organizimi i keq i shërbimit informativ lidhur me lëvizjet e osmanëve.Mendohej që Janko Huniadi të takohej me Skënderbeun pa mbërritur te qafat që të nxirrnin në luginën e Vardarit, drejt Maqedonisë. Ai qëndroi në mënyrë që ushtria të pushtonte për pak ditë, në veri të Fushës së Mëllenjave, pranë Prishtinës. Mirëpo osmanët që ishin lajmëruar më parë nëpërmjet shërbimit të tyre të informimit kishin marrë masat për t’u prerë rrugën forcave hungareze në Fushë-Kosovë.

I përballur me shfaqjen e papritur të osmanëve, Janko Huniadi kishte dy rrugëdalje: ose tërhiqej drejt jugut, të përshpejtonte kësisoj bashkimin e forcave me Skënderbeun, ose t’u bënte ballë në vend, në pritje të ardhjes së arbërve, të cilët nuk mund të ndodheshin larg. Guvernatori e hodhi poshtë idenë e tërheqjes në drejtim të jugut. Një gjë e tillë kishte për të qenë demoralizuese për ushtarët kur ta shihnin veten të ndjekur nga armiku në një territor të panjohur për ta dhe në drejtim që i largonte edhe më nga vendi i tyre. Në të njëjtën kohë, kishte për të qënë e vështirë të shmangej një sulm i osmanëve me ushtrinë të rreshtuar në pozicion marshimi, duke krijuar një situatë që sillte humbje të sigurt. Kundrejt lumit Sitnica, në krahun e djathtë të ushtrisë osmane, ishin vendosur trupat e Anadollit, të komanduara nga bejlerbeu i ri, Sgur-pasha me origjinë arbërore. Beteja u zhvillua e ashpër, por hungarezët humbën, osmanët vranë shumë fisnikë hungarëzë gjatëtërheqjes dhe vet Huniadi ra rob te zotërimet e George Brankovic. Humbja ushtrisë hungareze në Fushë-Kosovë në 1448 i privoi forcat e koalicioneve antiosmane evropiane nga ofensiva e sulmit dhe dëbimit të otomanëve nga Ballkani dhe tashmë Huniadi do mbronte me sukses zotërimet hungareze ashtu si dhe Skënderbeu principatën e vet.

Vetëm në vitin 1455 pas shpalljes si Papë të Romës të Papa Kalistit III ideja e një kryqëzate të organizuar do të zinte vend sërish në mendimin dhe aksionin politik të vendeve evropiane, ku sërish do kryqëzoheshin fatet e rezistencës arbëre dhe hungareze. Ai ishte ideatori dhe organizuesi i ndërmarrjes së një kryqëzate, e cila u quajt “Liber Brevium Callisti III”. Kardinalët dhe predikuesit iu drejtuan turmave popullore, duke u bërë thirrje “të rrokin kryqin” për të luftuar armiqtë e besimit. Kontigjenti më i madh i kryqtarëve u mblodh në Gjermani, Bohemi dhe Hungari në sajë të predikimeve të fratit Xhiovani da Kapistrano. Rezultati i parë i kësaj mbështetjeje qe pjesëmarrja e këtij kontigjenti forcash në marrjen e Kështjellës së Beogradit nga ana e forcave hungareze, me në krye Janosh Huniadin më 6 gusht 1456. Më 6 gusht 1456, në të kremten e shpërfytyrimit të Krishtit, mbërriti në Romë lajmi se turqit qenë thyer në Beograd. Me këtë rast, papa organizoi festime falënderimi për ushtarët e kryqëzatës, sepse Beogradi ishte etapa e parë. Tashmë lipsej të marshonte drejt Konstandinopojës dhe Jeruzalemit. Mirëpo, pavarësisht kësaj ndërmarrje dhe angazhimi papnor për të mbledhur njerëz për Kryqëzatën duhet pranuar se dukej se mungonte në angazhimin e vet pothuajse e gjithë fisnikëria, që asaj kohe zotëronte gati përjashtimisht ndaj shtresave të tjera, profesionin e përdorimit të armëve; për shembull në betejën e Beogradit ku kryqëtarët luftuan trimërisht dhe fituan, nuk kishte mes tyre asnjë fisnik, por vetëm artizanë dhe fshatarë. Në këtë kontekst europian të përpjekjeve të papa Kalistit III për organizimin e një kryqëzate të sukseshme, Skënderbeu dhe Arbëria kishin pasur një interes maksimal për të pasur pjesë të rëndësishme në të. Skënderbeu pati pësuar disfatën e Beratit më 26 korrik 1455 dhe pati luhatje të pushtetit të tij pas tradhtive të nipërve të vet, Gjergj Stres Balshës, që kish dorëzuar kështjellën e Modricës më 1456 dhe Hamzait më 1457. Por pas fitores mbi ushtrinë osmane të udhëhequr nga Isak Bej Evrenozi, (gjenerali osman më me përvojë përsa u përket betejave me shqiptarët dhe i këshilluar ngushtë nga Hamza Kastrioti), në Betejën e Albulenës, Skënderbeu fitoi sërish mbështetjen e vazhdueshme të Papa Kalistit III dhe mbi të gjitha, vlerësimet pozitive në të gjitha oborret e Europës përmes korrespondencës të Papës me këto oborre për t’i tërhequr në politikën e tij antiosmane. Në planin teorik të kryqëzatës, Skënderbeu zinte një rol kryesor në rreshtimin e forcave: Arbëria dhe forcat e tij gjendeshin në linjën e parë. Për Shqipërinë u caktua si nunc për kryqëzatën, ipeshkëvi i Krajës, Pal Engjëll-Dushi, i cili do të vepronte në bashkëpunim me Skënderbeun, jo vetëm në Shqipëri, por edhe në Dalmaci dhe në Serbi, besojmë, ndoshta për të mbledhur në të parën ndihma për Shqipërinë, e në të dytën, për të mbështetur pozicionin e saj të lëkundur e kësisoj, drejtpërdrejt të rrezikshëm për Shqipërinë. Gjergj Kastrioti-Skënderbeu arriti ta mposhte pushtuesin me zotësinë e tij. Kështu shembulli i tij, nga motiv ndihmash, u shndërrua në motiv inkurajimi për princat e krishterë në luftën kundër osmanëve. Ky fakt duket qartë në letrën që papa Kalisti III i dërgonte mbretit të Hungarisë, Matia Korvinit: Falë fitoreve të tjera të arritura nga biri ynë i shtrenjtë, fisniku Skënderbe i Shqipërisë kundër turqve, forcat e armikut duhet të jenë ligështuar në maksimum . Në vijim Papa Kalisti III flet me superlativa për Skënderbeun, duke e quajtur atë kavalier trim dhe atlet i Zotit: Në Shqipëri, kavalieri dhe atleti i Zotit, Skënderbe, forca dhe qëndresa jote shpirtërore, që ti vë në veprim kundër turqve dhe lëngesat e vazhdueshme që ti duhet të përballosh… I falemi Zotit për vendin tënd, që të ka vendosur për të qëndruar si një pendë dhe një mur i fuqishëm, mbi të cilin turren duke u mundur shpesh, për të dhënë lavd e nderim të jashtëzakonshëm, armiqtë me të cilët lipset të përleshesh edhe trup me trup. Ah, sikur të kishim edhe të tjerë me vlerën tënde, mes princërve kristianë, për të mos qenë kaq të ankthshëm e kaq të shqetësuar për mbrojtjen e besimit tonë! Kjo korrespodencë inkurajuese i drejtohej Matias Korvinit për ta tërhequr në kryqëzatë, pasi menjëherë pas fitores së Beogradit, nga kufomat e shumta, si edhe nga mungesa e ushqimeve shpërtheu murtaja. Midis shumë të tjerëve kishte vdekur dhe Janosh Huniadi më 11 gusht 1456 çka e kishte komplikuar shumë fatin e kryqëzatës së porsafilluar. Lajmi i vdekjes së Huniadit tronditi gjithë botën evropiane të krishterë.Madje edhe njeriu që ai e kishte mundur, Mehmeti II, u prek nga vdekja e Huniadit duke thënë se qysh nga agimi i kohërave nuk kishte pasur ndonjë burrë që ti shërbente më mirë kauzës së tij. Trupi i heroit u soll në Transilvani dhe u varros në katedralen katolike në Alba Julia, ku dhe sot mund të shihet rrasa e bukur e vendosur mbi varrin e tij pas disa vitesh. Edhe pas vdekjes ai qëndroi në Transilvani, ku edhe ishte ngritur në majat e lavdisë prej përkushtrimit të njerëzve, të cilët i ranë pas dhe e ndoqën në betejat në të cilat Huniadi u priu me trimëri dhe zotësi të pashoqe. Pas vdekjes së Huniadit, djali i tij mbreti Mathias Corvini ndoqi një politikë të përqendruar më së tepërmi në zotërimet e tij sesa në mbështetje të koalicioneve evropiane antiosmane. Kjo ishte arsyeja që papa Kalisti III në subvencionet e mbledhura në Dalmaci urdhëroi të ndaheshin në mënyrë të barabartë ndërmjet mbretit të Hungarisë, mbretit të Bosnjës, si edhe Gjergj Kastriotit të Shqipërisë. Mbreti i Hungarisë, Matthias Corvinus (1458–1490) nga botëkuptimi i përkiste Rilindjes Europiane: Ai kishte një nga bibliotekat më të pasura në Europë që ia kalonte vetëm ajo e Vatikanit. Ai kishte arriturnjë administrim të përsosur të vendit dhe ishte përkrahës e mbrojtës i arteve të bukura. Gjatë kohës së tij, aleancat dhe vizitat e ndryshme të europianëve rritën interesimin për Europën në këto territore. Për fat të keq, pas vdekjes së Huniadit, qëndresa hungareze nuk do të jetë aq e fortë, sa pati qenë nën udhëheqjen e tij dhe pesha e veprimeve luftarake kundër osmanëve do të përqëndrohet në Arbëri e More, ku jeton një numër i madh popullsie arvanitase.

Mbreti i ri i Hungarisë Matthias Corvinus do të negociojë me Skënderbeun në 1459 nëpërmjet Vendedikut por gjithmonë me dëshirën për të përforcuar pozitat hungareze në Kroaci dhe Bosnjë pas shkatërrimit të Serbisë nga otomanët dhe humbjes së kontaktit të drejtë për së drejtë me territoret e Skënderbeut. Corvinus nuk gjendej në pozita të favorshme brenda Hungarisë dhe nuk dëshironte të ndërmerrte aksione luftarake jashtë mbretërisë së tij. Shpresat për një alencë të re me Skënderbeun u ringjallën nëvjeshtën e vitit 1464 kur pas përpjekjes së dështuar të otomanëve për të pushtuar Jajcen në Bosnjë, ai ndërmorri një ofensivë të re për të zgjeruar territoret e sundimit të tij në Bosnjë. Në fakt Republika e Venecias ishtë për të dytin vit radhazi në luftë me otomanët dhe në alenca formale me Hungarinë dhe për këtë arsye ata i kërkuan Corvinusit që nën shembullin e babait të vetë të bashkonte forcat me arbërit, të hapte frontin e dytë me otomanëtdhe të lehtësonte në këtë mënyrë venedikasit që ishin të anagazhuar me luftime me otomanët në More. Matthias Corvinus duket që të ketë kontaktuar sërish Skënderbeun me një propozim për një aksion ushtarak të përbashkët: qëllimin e të cilit është e vështirë për ta dyshuar. Si duket ka qenë lajmi i vdekjes së Papa Piut II në fillim të shtatorit që e bëri atë që ta braktiste planin e ofensivës së përbashkët me venedikasit dhe arbërit dhe të kufizohej në mbrojtjen e zotërimeve të tij në Bosnjën e veriut. Mattias Corvinus vazhdoi të ishte në kontakte diplomatike me Venedikun dhe Skënderbeun por tashmë ishte një realitet i njohur se qëllimi i tij ishte të përforconte pozitat e mbretërisë hungareze në Bosnje dhe Hercegovinë. Për këtë arsye është e vështirë të besohet se ai hyri në një marrëveshje alence me Skënderbeun në vjeshtën e vitit 1466 si përmendet në një burim historik nga mediavelisti Pall. Asnjë ndihmë efektive nuk iu dha Skënderbeut dhe në gusht 1466 ishte pothuajse një fakt i njohur në Itali se Mbreti i Hungarisë nuk do të kalojë lumenjtë Drava dhe Sava në fushatë kundër otomanëve në këtë vit. Pavarësisht se Mattias Corvinus e la Skënderbeun ashtu si dhe serbët dhe boshnjakët më parë në fatin e vet qëndresa arbëre do të vazhdojë deri në fund të shekullit XV, çka do të bëjë që inkursionet osmane drejt Italisë të mos jenë të sukseshme dhe në kujtesën kolektive shqiptare, kjo luftë do të hyjë si “Moti i madh”. Në vitet e Rilindjes Kombëtare, motivet historike, politike e kulturore të kësaj kohe do të bëhen motivet kryesore të zgjimit kombëtar dhe sëbashku me to edhe të idesë europiane mes shqiptarëve. Marrëdhënieve arbëre-hungareze do trajtohen në Këngën VIII të “Istorisë së Skënderbeut” (1898) të Naim Frashërit duke ngulitur në memorien kolektive të shqiptarëve themelet e një miqësie dhe aleance të ngushtë.