Ekrem bardha – Dielli

EKREM BARDHA I SHKRUAN PRESIDENTIT HASHIM THACI

June 29, 2020 by dgreca

– Kam qenë gjithnjë i bindur dhe vazhdoj të jem se ajo ishte një luftë sa e domosdoshme, aq edhe e drejtë; mbarëpopullore dhe kombëtare, për aspirata të mëdha dhe rrugë drejt bashkimit të kombit; kam qenë dhe vazhdoj të jem i bindur se UÇK-ja, në qëllimet e saj, luftimet, përcaktimet kombëtare, aksionet dhe në të gjithë veprimtarinë e saj nuk ka bërë shkelje të ligjeve ndërkombëtare…

…Ndryshe nga ushtria serbe, policia dhe shërbimi sekret serb, të cilët masakruan rreth 15 mijë shqiptarë të Kosovës, fëmijë, gra, burra, pleq, dëbuan rreth 1 milion shqiptarë nga trojet e tyre etnike, vranë, grabitën, dogjën, dhunuan, krejt ndryshe veproi UÇK-ja, ku ju ishit drejtori politik i saj, të cilët, edhe pas kaq viteve hulumtime, sajesa e mashtrime, shteti serb nuk arriti të mbledhë të dhëna as për 100 vetë, dhe jam i bindur, prova të sajuara dhe të fabrikuara.

I nderuari zoti President Thaçi…

E di dhe jam i bindur se momenti i tanishëm në jetën Tuaj politike dhe qytetare mund të jetë i vështirë, po aq sa jam i bindur se ai nuk do të ndryshojë disa të vërteta historike, të cilat, pavarësisht nga dëshirat jashtë Kosovës, janë përcaktuar qartë dhe kanë zënë vend në memorien e kombit.

Duke qenë njëri ndër përkrahësit më të vendosur të Pavarësisë së Kosovës, që në krye të herës, kur pak vetë guxonin ta ëndërronin këtë, kam mbështetur fuqimisht, pa asnjë ekuivok, deri në instancat më të larta të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, në takime të veçanta me presidentë dhe ish presidentë, senatorë dhe kongresmenë, Luftën e drejtë , liridashëse dhe sakrifikuese të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, e cila ishte dalëzotëse e popullit.

Kam qenë gjithnjë i bindur dhe vazhdoj të jem se ajo ishte një luftë sa e domosdoshme, aq edhe e drejtë; mbarëpopullore dhe kombëtare, për aspirata të mëdha dhe rrugë drejt bashkimit të kombit; kam qenë dhe vazhdoj të jem i bindur se UÇK-ja, në qëllimet e saj, luftimet, përcaktimet kombëtare, aksionet dhe në të gjithë veprimtarinë e saj nuk ka bërë shkelje të ligjeve ndërkombëtare. Ndryshe nga ushtria serbe, policia dhe shërbimi sekret serb, të cilët masakruan rreth 15 mijë shqiptarë të Kosovës, fëmijë, gra, burra, pleq, dëbuan rreth 1 milion shqiptarë nga trojet e tyre etnike, vranë, grabitën, dogjën, dhunuan, krejt ndryshe veproi UÇK-ja, ku ju ishit drejtori politik i saj, të cilët, edhe pas kaq viteve hulumtime, sajesa e mashtrime, shteti serb nuk arriti të mbledhë të dhëna as për 100 vetë, dhe jam i bindur, prova të sajuara dhe të fabrikuara.

Unë, si qytetar amerikano- shqiptar, që kam pasur nderin të ju takoj, të bisedoj me ju, të ndjek politikën tuaj në dobi të kombit, të dekorohem nga Ju për aktivitetin tim, qëndroj pranë figurës suaj, jo vetëm si mbështetje, por edhe si dëshmi e qëndrimit të lartë politik, diplomatik dhe ushtarak që solli politika e lartë e Shteteve të Bashkuara.

Që pas mbarimit të luftës në Kosovë, ku , për herë të parë, një strukturë e armatosur luftarake shqiptare, si ishte UÇK-ja, u bë pjesë e koalicionit të madh ndërkombëtar kundër fashizmit serbomadh dhe politikës gjenocidiale të Millosheviqit, shumë akuza janë bërë mbi figura të larta të drejtimit të UK-së, por gjithëherë është dëshmuar pafajsia e komandantëve të luftës dhe lufta e drejtë e UÇK-së.

Tani, i nderuar zoti President , po luhet një akt tjetër i akuzimit të luftës çlirimtare, por do të jetë edhe një provë e re e drejtësisë së luftës, e qëndrimit tuaj parimor, si drejtues lufte dhe burrë shteti.

Më lejoni Zoti President të ju afroj gjithë mbështetjen time, si qytetar dhe njeri i angazhuar për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës, duke besuar në luftën e drejtë, të pastër e burrërore të UPK-së, ku ju ishit drejtues i saj!

Me respekt

Ekrem Bardha

Tiranë

27 Qershor 2020

Presidenti Thaçi: Mirënjohja jonë do të jetë e përjetshme për SHBA dhe diasporën shqiptare në Amerikë

May 13, 2020 by dgreca

Shënim i redaksisë: Zoti Ekrem Bardha është njëri ndër shqiptarët më të spikatur të diasporës shqiptare në SHBA, e jo vetëm, i cili jetën e tij, ia ka kushtuar çështjes shqiptare në përgjithësi dhe në veçanti ëndrrës për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës.

Nga libri i tij me kujtime, mbresa, takime, biseda dhe intervista, i cili është në procesin e redaktimit përfundimtar, “Pavarësia e Kosovës, Amerika dhe Diaspora”, zoti Bardha na besoi intervistën me zotin Hashim Thaçi, presidenti i Republikës së Kosovës.

Duke e falenderuar zotin Bardha për bashkëpunimin e herëpashershëm me gazetën Dita, gjejmë rastin dhe i urojmë Ditëlindjen e tij, e cila është pikërisht sot. Edhe Njëqind!

Bisedë me Presidentin e Kosovës, zotin Hashim Thaçi

Emrin e Zotit Thaçi e kam dëgjuar thuajse në të njëjtën kohë me fillimin e luftës në Kosovë dhe të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Ishte shumë intriguese, e shpesh herë e domosdoshme, të dinim se cilët janë njerëzit që po i prinin luftës në Kosovë, kush ishin ata, çfarë qëndrimesh kishin, cili ishte vizioni i tyre për Kosovën dhe pasluftën, për vetë zhvillimet e mëtejshme.

UÇK-ja po dilte nga ilegaliteti, pra nga e fshehta e saj dhe, disa emra po bëheshin të njohur. A ishin këta ekstremistë apo terroristë, si përpiqej t’i etiketonte një zyrtar i lartë i Departamentit të Shtetit, karriera e të cilit përfundoi pas këtyre konkludimeve historikisht e praktikisht të gabuara, apo, si na e donte zemra, ishin idealistë dhe atdhetarë?

Në një takim në Departamentin e Shtetit, në fillimin e marsit 1998, ku ishim ftuar sëbashku me disa shqiptarë të njohur, figura eminente të mendimit politik të atjeshëm, zoti Gilbard, zyrtar i lartë i këtij Departamenti, sapo u ulëm, na tha se në Kosovë është shfaqur UÇK-ja , e cila është ekstremiste dhe terroriste. I rashë me grusht tavolinës dhe i fola me zë të lartë, “Turp të kesh. Ajo është Ushtri Çlirimtare, ndaj bëj kujdes”. Pas meje foli Harry Bajraktari dhe të gjithë u zemëruam aq shumë e bëmë aq fjalë me zë të lartë, sa menduam se pas kësaj do të na ndalonin. Në fakt, ndodhi ndryshe. Atë e larguan nga detyra.

Sa më shumë zgjerohej lufta në Kosovë, aq më i pranishëm bëhej emëri i Thaçit, por vetëm në rrethe të ngushta. Në Rambuje ai u vendos në qendrën e vemendjes. Tani për të flisnin të gjithë. Diplomacia botërore ishte ndalur tek emri i tij. Ai po bëhej epiqendra e gjithë asaj që zhvillohej në Kështjellën e Rambujesë dhe jashtë saj.

Isha atyre ditëve në Rambuje, për të ndjekur nga afër zhvillimet. Në një darkë të përbashkët, ku kisha ftuar edhe Ismail Kadarenë dhe diplomatin e njohur amerikan, Kris Hill, ndërsa flisnim për Rambujenë, u fol edhe për Hashim Thaçin dhe këmbënguljen e tij për të marrë sa më shumë nga Konferenca, zemërimet e diplomatëve, por edhe adhurimin; Kadareja tregoi për bisedën e gjatë që kishte bërë me disa nga drejtuesit e UÇK-së dhe letrën që u kishte dërguar. Hashim Thaçi po hynte kështu natyrshëm në politikën shqiptare dhe përtej saj.

Disa kohë më pas, në një takim me zonjën Ollbrajt, ajo do të thonte se Hashim Thaçi ishte një negociator i vështirë, ndoshta më i vështiri që kishte takuar.

Ky djalë i ri, më i riu në Delegacionin shqiptar të Kosovës në Rambuje, po bëhej i njohur dhe enigma rreth tij po zhdukej.

Hashim Thaçi është pa dyshim njëri ndër politikanët më karizmatikë shqiptarë. Ka një jetë të habitshme pas vetes, por edhe shumë domethënëse. Një jetë të çuditshme, që nga prorektor i Universitetit të Prishtinës, pjesë e lëvizjes klandestine, organizator i Luftës së Kosovës dhe drejtor politik i UÇK-së, kryeministër i Qeverisë së Përkohshme, lideri i opozitës e, më pas, në të gjitha postet drejtuese të shtetit. Sido që të trajtosh figurën e tij, nuk mund ta ndash nga disa prej akteve më themelore të epokës së tashme: nga lufta për liri, në të cilën ai ka rolin e veçantë drejtues, në realizimin e lirisë, në ndërtimin e institucioneve të Kosovës, dhe, në shpalljen e Pavarësisë. Një jetë plot ngjarje dhe, deri diku mund të duket e pabesueshme. Por, kështu ka ndodhur.

Hashim Thaçi është shtetari me lidhjet më të forta, të qëndrueshme, dinjitoze, dhe pavarësisht se kush ka qeverisur në Uashington, më i besuari në dekadat e fundit. Në një mënyre a një tjetër ai mbetet adresa e parë e politikës amerikane në Kosovë.

E kam takuar më pas në vende të ndryshme dhe pak gjë ka ndryshuar nga ai që ishte në Rambuje. Kemi biseduar në Tiranë apo në Prishtinë, kam pasur nderin të dekorohem disa herë nga ai dhe, tani, një pjesë nga biseda jonë po e përcjell edhe për lexuesit e këtij libri.

Ishte një bisedë e gjatë, për shumë gjëra që qëndronin varur mbi fatin e Kosovës, por, mbi të gjitha për një temë të përbashkët: të ardhmen e Kosovës.

–Zoti President, prej shumë kohësh Kosova ka qenë një ndër vendet më të “përkëdhelura” të Shteteve të Bashkuara, nëse mund ta quajmë kështu. Për herë të parë administrata e lartë e SHBA vendosi të ndërmarrë një akt të panjohur më parë dhe që vështirë se mund të përsëritet: vuri në lëvizje gjithë strukturën politike e ushtarake të NATO-s për të ndëshkuar krimin serb në Kosovë, dhe për të ndryshuar rrjedhën historike të popullit shqiptar në Kosovë.

-Brezat e sotëm dhe të nesërm do i jenë përjetë mirënjohës Shteteve të Bashkuara. Ky është një postulat politik që rrjedh nga zhvillimet historike që kanë ndodhur në më shumë se një shekull. Por që kulmuan në ditët e luftës së Kosovës.

Për të qenë më të drejtpërdrejtë: Kosova kishte Ushtrinë e saj Çlirimtare, që ishte vazhdim i traditës së popullit shqiptar për qendresë, dhe kjo është fillesa e asaj që do të vinte. Por ishte e pamjaftueshme. Ndaj që në fillim ne u përpoqëm të krijojmë rreth vetes mbështetjen e fuqishme, të vazhdueshme të shteteve perëndimore dhe sidomos të SHBA. Shteti i Serbisë kishte makineri të duqishme ushtarake, kishte në krye një diktator që e kishte shfaqur veten në luftrat e mëparshme në këto treva ballkanike, Bosnja dhe Kroacia, sidomos Bosnja, kishin treguar se makineria vrastare serbe ishte e gatshme të derdhte lumenj gjaku edhe në Kosovë.

Kontaktet që u vendosën me diplomatë të rëndësishëm të Sheteve të Bashkuara që në fillimet e Lëvizjes Çlirimtare ishin vendimtare. Ata vendosën vijën e kuqe për pushtetin agresiv serb, por njohën të drejtë luftën dhe qendresën tonë.

–Z.President, a keni qenë në dijeni ju, si gjatë luftës, por edhe më pas, për rolin e diasporës shqiptare në Amerikë për mbështetjen e rezistencës në Kosovë? Për takimet e zhvilluara me struktuat më të larta të Shtetit amerikan, presidentë, senatorë dhe kongresmenë, mbështetjen financiare e politike?

-I nderuar zoti Ekrem, më lejoni të bëj një krahasim, ndoshta jo edhe aq të saktë: Shtetet e Bashkuara kanë ardhur në Kosovë përmes tri formave; përmes zyrtarëve të saj të lartë, që sillnin politikën, vizionin dhe mendimin progresiv e demokratik; përmes batalionit “Atlantiku”, që ishte ndër aktet më sinjifikative të të qenurit pjesë e diasporës dhe jo vetëm e saj në luftën për liri; por, para saj, përmes diasporës shqiptare të atjeshme. Ndoshta, në fillim, nuk kemi qenë në dijeni për të gjitha hollësirat, por, ne e kemi ndjerë këtë rol. Si, në cilën mënyrë?

Në vërenim që diplomacia amerikane dinte përherë e më shumë për ne, por edhe qëndrimet e saj po bëheshin më racionale. Ajo kishte më shumë informacion dhe mbështetej tek figura të shquara të diasporës shqiptare në Amerikë, të cilët, pa droje mund të them se ishin përfaqësuesit e parë politikë të UÇK-së dhe diplomatët e parë dinjitozë të shtetit të Kosovës. Përmes jush janë hapur ato dyer që vështirë të hapeshin aq shpejt dhe aq sigurtë. Diaspora shqiptare në Amerikë ishte e konsoliduar, ajo mund të ishte nga treva të ndryshme shqiptare, por bashkohej në çështjen e Kosovës. Mund të kishin bindje e qëndrime të ndryshme politike, por për Kosovën ishin bashkë. Pa këtë kontribut të pazakontë dhe intensiv të diasporës suaj diplomacia amerikane do të kishte pasur shumë hezitime.

–Z.President, e megjithatë, duke respektuar mendimin tuaj, në Kosovë, por edhe në Shqipëri, pak dihet për këtë kontribut. Mendoni se është bërë sa duhet?

-I nderuar zoti Ekrem, mirënjohja për diasporën shqiptare në perëndim, sidomos në SHBA, është një ndjenjë e brendshme, e skalitur, që ka zënë vend dhe është bërë e natyrshme. Nuk ka shqiptar që nuk e di këtë. Nganjëherë ndodh që për njerëzit më të afërt, pra për vëllezërit tanë, të heshtim më shumë. Kushdo në Kosovë e di dhe është krejt e qartë se, pa angazhimin e diasporës shqiptare në SHBA, pra të figurave të shquara të saj, shumë rrugë do të kishin qenë vështirë të hapura.

Jeni në të drejtën tuaj që Kosova duhet të kishte bërë më shumë, që njohja e këtij aktiviteti të kishte qenë më e gjërë, por ende Kosova është një shtet i ri, me probleme të mëdha, kryesisht për shkak të qëndrimit agresiv e jo produktiv të politikës serbe ndaj Kosovës.

-Zoti President, prej më shumë se dy dekadash ndërlidhja mes SHBA dhe Kosovës ka qenë primare, si të thuash gur themeli i ecurisë së mëtejshme në rrugën e demokratizimit, ndërtimit institucional dhe shtetëror të vendit tuaj. Mendoni se kjo do të jetë vija e kuqe e politikës së Kosovës që nuk mund të preket?

-Patjetër. Kjo është jo vetëm domosdoshmëri historike, por edhe përgjegjësi reale. Askush nuk goxon të mendojë ndryshe.

Ajo që dua të theksoj qysh në fillim është se, çdo herë që kemi qenë së bashku me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Bashkimin Evropian dhe NATO-n, si Kosovë kemi dalë mirë dhe kemi dalë fitues, qoftë në Rambuje, ku për herë të parë, publikisht Perëndimi ka shpallur devizën e tij pro çështjes së Kosovës, qoftë në procesin e bërjes së pavarësisë, e në të njëjtën kohë të themelimit të ushtrisë. Prandaj çdo këshillë dhe mesazh i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, do të respektohet me përpikërinë më të lartë prej institucioneve të vendit. Por duhet kuptuar edhe diçka, ne jemi ballafaquar si shtet i Kosovës me veprime agresive nga ana e Serbisë, veprime këto që e kanë lënduar shtetin e Kosovës, funksionimin e shtetit, edhe në rrafshin e brendshëm edhe në rrafshin ndërkombëtar. Prandaj, masa e ndërmarrë nga institucionet e Kosovës lidhur me tarifën ndaj produkteve serbe, ka qenë veprim i duhur në kohën e përshtatshme, por në të njëjtën kohë, tani, duhet të mendojmë të shikojmë nga e ardhmja dhe, e ardhmja është respektimi i një opinioni dominues prej skenës politike për jo heqjen e tarifës, por pezullimin e tarifës, ashtu siç është edhe këshilla prej Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Bashkimit Evropian, NATO-s, spektrit politik kosovar, nga shoqëria civile, në mënyrë që të hapet rruga për vazhdimin e dialogut mes shtetit të Kosovës dhe Serbisë dhe në të njëjtën kohë të ruajmë dhe kultivojmë partneritetin me Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimin Evropian. Tek e fundit, më të çmueshme janë raportet tona të shkëlqyera dhe ruajtja e këtyre raporteve me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, sesa ndonjë veprim që e ngulfat Kosovën, e izolon Kosovën apo që në të njëjtën kohë dërgon mesazh se Kosova po luan rolin e destruktivit në procesin e dialogut, prandaj një percepsion i tillë nuk duhet të lejojmë që të krijohet në Uashington, në Bruksel dhe as kudo, dhe, të jeni të bindur se nuk do të krijohet. Cilido njeri i politikës që mendon se mund të ndërtojë karrierën e tij kundër kësaj politike, ai duhet të mendojë për pensionimin e tij.

–Megjithatë në Kosovë ka edhe mendime të tjera, ka qëndrime për mbajtjen e kësaj tarife apo heqjen graduale të saj. A mos mund të lexohen këto si kundërshti ndaj këshillave të administratës amerikane dhe si një fillesë për të qenë tashmë pjesë e një politike ndryshe?

-Në Kosovë nuk mund të ketë politikë ndryshe. Ka shfaqje formale ndryshe, por thelbi mbetet i njëjtë. Sidomos nga forcat politike progresive, të cilat u kanë prirë proceseve të deritanishme dhe këtë e kanë bërë me sukses.

Unë pres maturi, veprime të interesit gjithëpërfshirës, të interesit lokal, por edhe të interesit të investimeve strategjike të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Bashkimit Evropian, NATO-s. Nuk mund te kemi sukses të vetmuar në asnjë proces. Është një Amerikë, nuk janë disa. Ne bashkë kemi fituar lirinë dhe pavarësinë dhe SHBA-të ishin të vetmet që na mbështetën për themelimin e ushtrisë, prandaj është e njëjta Amerikë dhe duhet të kemi parasysh se veprime të mëtutjeshme do të jenë të koordinuara mes institucioneve të vendit, megjithëse pushtetet janë të ndara, por duhet të shikojmë më tepër në interesin strategjik sesa në interesin politik ditor.

–Mendoni se do të ketë zhbllokim të negociatave, vazhdim të dialogut dhe ecuri në këtë proces? Mos të harrojmë, jemi më shumë se 20 vite pas luftës dhe shumë gjëra mund të ishin bërë më shpejt.

–Jam optimist në vendime të drejta, në vendime strategjike, jam optimist se Kosova nuk do ta marrë barrën e bllokadës së procesit të negociatave. Ne kemi insistuar që të vazhdojë dialogu, pavarësisht taksës, por tani është një situatë e re politike; opozita e djeshme është tani në qeverisje, dhe mendoj sinqerisht se ka ardhur koha që të marrë përgjegjësitë që i takojnë edhe në këtë rrafsh.Ne nuk guxojmë të mbajmë peng zhvillimet në Kosovë dhe të ardhmen e saj nga ngurrimet apo papërgjegjësitë politike. Por besoj se kjo është një çështje në kalim dhe do të zgjidhet.

– Jo shumë kohë më parë, gjatë një vizite në ShBA, ju keni pasur një takim që në Këshillin e Marrëdhënieve me jashtë, organizata më prestigjioze në Shtetet e Bashkuara, e cila grupon ekspertët më të mirë të politikës së jashtme amerikane, dhe u shprehët për një korrigjim të lehtë të kufijve. Çfarë nënkuptoni me këtë?

–Unë e kam theksuar edhe më herët, e ritheksoj edhe sot se, unë punoj që në kuadër të përmbylljes së dialogut Kosovë-Serbi të kemi një marrëveshje gjithëpërfshirëse, që nënkupton zgjidhjen përfundimtare të çështjes së të zhdukurve, të refugjatëve, të edukimit, të shëndetësisë, të trashëgimisë kulturore serbe, artefaktet arkeologjike, që i hap mundësi zhvillimit ekonomik dhe që në fund benefiti për Kosovën të jetë njohja nga Serbia si shtet i pavarur dhe sovran, anëtarësimi i Kosovës në Organizatën e Kombeve të Bashkuara, njohja edhe prej pesë vendeve të Bashkimit Evropian dhe të hapet mundësia për anëtarësim në NATO dhe Bashkim Evropian. Dhe natyrisht se, në fund nuk ka njohje mes dy vendeve pa definimin e qartë të kufijve ndërshtetërorë Kosovë-Serbi. Unë e kam theksuar edhe më herët e ritheksoj edhe sot se punoj dhe mendoj se, do ishte shumë e logjikshme përfshirja e Preshevës, Medvegjës e Bujanocit në territorin e Republikës së Kosovës duke mos i cenuar në asnjë rrethanë resurset e shtetit të Kosovës, as Gazivodën, as veriun e Mitrovicës, as Trepçën dhe as hapësirat e tjera.

–Në qoftë se kjo marrëveshje do të nënkuptojë njohje nga Serbia, anëtarësim në OKB, por do të kërkojë si shkëmbim që të negociohen kufiri verior i Kosovës për rajonet me shumicë serbe, a është kjo pjesë e negociatave?

–Unë nuk mund të përgjigjem në diçka që nuk është kërkuar dhe nuk mund të përgjigjem në diçka që mund të shtrojë si çështje Serbia, por mund të konfirmoj se askush nuk ka hedhur në tavolinë hartat. Por ajo që mund të them përsëri është se marrëveshja do të arrihet ndërmjet dy vendeve sovrane me njohje reciproke.

–Mirëpo ka mjaft zëra të ndryshëm, ekspertë, ish zyrtarë, analistë në Shqipëri, në Kosovë, në pjesën perëndimore, të cilët flasin për mundësinë e ndryshimit të kufirit, jo thjesht definim, që është bërë ndërmjet Kosovës e Malit të Zi apo në mes të Kosovës e Maqedonisë. Ju jeni shprehur për korrigjim të lehtë që përpara ka qenë tabu dhe nuk hapej, tashmë ju e keni hapur.

–Unë, në cilindo pozicion politik a qeverisës që kam qenë nuk kam folur kurrë për ndryshimin e kufijve. As për ndarjen e Kosovës. Kjo ka qenë vija ime e kuqe. Korrigjim të kufirit Kosova ka bërë edhe me shtetin e Maqedonisë, unë e kam nënshkruar. Korrigjim të kufirit ka bërë edhe me Malin e Zi, unë e kam nënshkruar. Ka pasur trazira, ka pasur probleme, gaz lotsjellës, ka pasur demonstrime, dërgime të mesazheve jo të mira për shtetin e Kosovës në botë, por në fund të gjithë janë bindur se marrëveshja ka qenë e drejtë dhe e saktë. Në të njëjtën kohë, ne, që kemi një kufi, një territor me Serbinë rreth 410 kilometra, duhet përfundimisht ta definojmë para përmbylljes së marrëveshjes apo si kusht për përmbyllje të marrëveshjes për njohjen reciproke. Nuk ka njohje reciproke pa definimin e vijave kufitare. Tash unë opinionet e ndryshme i respektoj por mund të them se me saktësi dhe qartësi mund të flasin vetëm ata që janë në proces, ndërsa të tjerët janë opinione të lira.

-Zoti President, në jetën tuaj politike ju jeni pritur dhe jeni takuar me figurat më eminente të politikës amerikane, me presidentë, senatorë, sekretarë shteti, kongresmenë. Nga të gjitha takimet, cili prej tyre ka qenë më i vështirë dhe që ka lënë mbresat më të ndjeshme tek ju?

-Me figura të shquara të diplomacisë amerikane kam pasur nderin të takohem edhe gjatë luftës. Disa nga këto takime janë të njohura. Takimet më të vështira kanë qenë me Zonjën Ollbrajt, Sekretare e Shtetit, e cila ishte thellësisht e angazhuar në procesin e Konferencës për Kosovën në Rambuje. Kanë qenë të vështira për nga momenti që mbaheshin, pasi aty do të vendosej shumëçka për të ardhmen e Kosovës; të vështira pasi presioni ishte i fuqishëm që shtohej edhe nga respekti ndaj Zonjës Ollbrajt; të vështira pasi, duhet thënë, kisha ngelur i vetëm në ato çaste, ku edhe njerëz që sot shkruajnë për mos definimin e kufijve më bënin presion për një autonomi të Kosovës nën Serbi. Ka qenë dilema më e madhe e jetës sime, shtuar nga vështirësia e takimeve të njëpasnjëshme, ku më jepej siguria maksimale për mbështetjen e Shteteve të Bashkuara, por ne kërkonim atë që sot kemi arritur.

-Nëse do të përsëriteshin ngjarjet, do të mbanit përsëri të njëjtin qëndrim.

-Patjetër. Edhe kur jemi takuar më vonë me Zonjën Ollbrajt dhe i kemi risjellë në bisedat tona takimet dhe bisedimet e vështira, e kemi ditur se qëndrimi nuk do të ndryshonte.

–Me siguri keni pasur çaste të lumtura nga këto takime e bisedime, pra momente kur e keni ndjerë më shumë se kurdoherë mbështetjen e administratës amerikane?

-Janë shumë të tilla. Dy a tri ditë para fillimit të bombardimeve të NATO-s, nga administrata amerikane na u bë i njohur çasti i fillimit. Ishte vendosja përfundimtare e Kosovës në krahun e shteteve demokratike të cilat, nën prirjen e SHBA, po shfaqnin hapur përkrahjen dhe angazhimin e tyre, tashmë përmes forcës.

–Pas 20 viteve në Kosovën e lirë mendoni se këtë vit do të ketë një marrëveshje për njohjen reciproke mes Kosovës dhe Serbisë? A jeni optimist që marrëveshja do të arrihet këtë vit.

-Jam optimist, por mbi të gjitha jam realist. Bashkëpunimi ynë me administratën e Presidentit Trump, ashtu si edhe me administratat e mëparshme, që është i shkëlqyer, më bën optimist, por edhe të gjykoj në mënyrë realiste.

–A jeni sot më optimist se sa ishit para disa muajsh, apo jeni më pak sot?

–Definitivisht sot jam më optimist se sa kam qenë më herët, shpresoj që nesër të jem edhe më optimist se sot.

*Intervista u dërgua nga zyra e z. Ekrem Bardha.Redaksia e Diellit ia uron me këtë rast Ditën e Lindjes; Shumë Urime për Ditën e Lindjes z. Ekrem Bardha! Happy Birthday !

Ne shqiptarët do jemi Ekrem Bardha vetëm kur do punojmë fort si ai

March 2, 2020 by dgreca

Ndriçim Kullaj/

Faik Konica, në librin e tij “Shqipëria-kopshti shkëmbor i Europës Juglindore”, e shikonte kështu shkakun se përse shqiptarët nuk janë të aftë ta begatojnë ekonomikisht vendin e tyre:Ndërsa popujt e tjerë i kanë përqendruar energjitë e tyre për të nxjerrë para, për të grumbulluar sende të bukura, ose për të kaluar kohën këndshëm me rrugë të ndryshme, këta njerëz të thjeshtë e të ashpër kanë pasur vetëm një qëllim në jetë dhe e kanë arritur disa herë me çmimin e vdekjes së njerëzve të familjes së tyre: të jenë individualisht të lirë kundër ardhësve. Ky është një program i marrë, që injoron gjërat më të holla të jetës dhe vetëkënaqësinë që rrjedh nga bindja ndaj rregullave të arsyeshme.

Në qoftë se ka qenë kështu kur shqiptarët ishin të pushtuar, cili është shkaku që shqiptarët nuk i përqendruan energjitë për të begatuar vendin e tyre, kur u krijua shteti shqiptar? Shkaku duhet kërkuar te ajo veti e keqe e karakterit të shqiptarit që përmend Mid’ hat Frashëri, kotësia, të cilën ai e quan si burimin e të gjitha të këqijave për shqiptarët. Nëse ka ndonjë mit që ka qenë produkt i kotësisë së shqiptarëve dhe që i ka dëmtuar më shumë ata, ky është miti se meqenëse toka shqiptare ka pasuri të shumta nëntokësore, dhe shqiptarët flenë mbi flori, atëherë ata do të jetojnë në pasuri me të ardhurat e fituara nga nxjerrja e këtyre pasurive nëntokësore. Pasuritë nëntokësore do t’ i nxirrnin sigurisht të huajt të cilët do t’ i ndanin fitimet me shqiptarët. Disa shqiptarë sigurisht që duhet të punonin me të huajt për nxjerrjen e këtyre pasurive, por me paga shumë të mira. Kjo mendësi i la shqiptarët në gjendje vegjetimi, duke mos punuar mbi tokë, ku, gjithashtu, kishin pasuri të mëdha, toka bujqësore, bregdet, pyje, lumenj. Fan Noli e quante për detyrë që t’ ua hiqte bashkatdhetarëve të tij këto ide të gabuara. Prandaj, ai, në një fjalim të mbajtur në parlament, në 1923, iu tërhiqte vëmendjen shqiptarëve që të mos vegjetonin me shpresën e të ardhurave nga pasuritë nëntokësore, por t’ i viheshin punës për të shfrytëzuar pasuritë mbitokësore:

Shqipëria ka pasurinë që duket, e cila është përmbi tokë dhe pasurinë që s´duket, nën tokë. Uroj me gjithë zemër që pasuria nën tokë të jetë më e madhe se sa e kujtojmë, po është marrëzi të kryqëzojmë duart e të presim të gjitha të mirat nga kjo pasuri problematike e të lemë të pazhvilluar pasurinë parimtare, e cila sikundër na sigurojnë të gjithë ekspertët e huaj, është e mjaftë për të ushqyer dhjetë herë më tepër ndenjës(banor) se sa ka Shqipëria sot

Këto fjalë që Noli u drejtonte shqiptarëve dhe reagimi i shqiptarëve ndaj tij, ngjajnë shumë me bisedën e Edith Durhamit me malësorët dy dekada para këtij fjalimi të Nolit, ku Durhami u quajt gënjeshtare nga malësorët kur iu tha se prosperimi ekonomik i një vendi arrihej duke paguar taksa njerëzit me paratë që i kishin fituar duke punuar shumë. Në qoftë se Fan Noli mendonte se mjaftonte që dikush t’iu thoshte me zë të lartë shqiptarëve, që të hiqnin dorë nga ëndrrat me sy hapur se do të jetonin në begati, pa punuar, me të ardhurat e marra nga shfrytëzimi i pasurive nëntokësore prej të huajve dhe t’i viheshin punës së rëndë për të begatuar vendin, pasi shqiptarët do të zgjoheshin nga ky ëndërrim me sy hapur, ai e kishte shumë gabim, siç e tregoi koha. Sepse shqiptarëve nuk iu pëlqente që të dëgjonin fjalë të tilla që prishnin iluzionet e tyre. Nuk donin ta pranonin se begatimi ekonomik vinte me punë të vështirë. Shumica e shqiptarëve të asaj kohe, ashtu si shqiptarët e sotëm, me punë kuptonin, ose që të gjenin një vend pune shtetëror, ose që të hapnin një dyqan ku të rrinin në karrige duke e kaluar pjesën më të madhe të kohës duke bërë muhabet me të njohurit që hynin e dilnin në dyqan për të vrarë kohën. Mid’hat Frashëri, shkruan për këtë prirje të shqiptarëve në 1923:

Me mijëra njerëz në vendin tonë thonë se janë tregtarë, tyxharë. Po në të vërtetë janë njerëz pa punë. Hyni në dyqan të tyre, ç’ të shihni? “Tregtari” ynë është shtruar këmbëkryq, me cigar në dorë dhe finxhan’ e kafesë përpara; dimërit ka një mangallë dhe rreth shpuzës bën muhabet me miq. Brënda vlefta e plaçkës “sermajaja” s’kapërcen dy mexhitka: dy okë kripë, njëqint dërhem piper, tri tërkuzë, dy mendile të kuqe, katër qelqe llambe. Dhe me këto plaçkurina fiton dhjetë franga në muaj- në mos dhe në mot-po gënjen veten, të shoqen dhe fëmijët: jam tregtar

Nëse Mid’hat Frashëri do të shihte qytetet e sotme shqiptare, të mbushur pëllëmbë e dyqane, të cilët kanë një xhiro të vogël ditore, do të thoshte se gjendja nuk ka ndryshuar. Çifti britanik Jan e Cora Gordon, që e vizitoi Shqipërinë nga Tirana, në Jug e në Veri, në 1925, do të vinte re të njëjtën gjë në qytetin e Elbasanit:

Elbasani është pa ekzagjerim një farë dyqani. Me dhjetë mijë banorë që ka qyteti, atje ka pothuajse një mijë dyqane, kështu pra duke zbritur nëpunësit e qeverisë, gratë dhe fëmijët e shumtë në numër, duket sikur çdo person në Elbasan mban një dyqan ose diçka të ngjashme. Mbajtja e dyqaneve nuk ishte barrë ose mundim, në përgjithësi. Përmasa mesatare e një dyqani është afërsisht 3 m i gjatë dhe 2 m i gjerë (afro 6 m²), por me një qira vjetore prej gjashtë stërlina dhe dhjetë shilinga, në kushtet e një konkurrencë të madhe, është problem të arrish që dyqani të mbajë të zotin.

Elbasani ka ndryshuar që nga ajo kohë vetëm në atë që dyqanet janë rritur në raport me rritjen e popullsisë. Dhe të huajt që vizitojnë Elbasanin sot kanë të njëjtën përshtypje si çifti anglez Gordon. Jo më i paktë se numri i dyqaneve, është numri i kafeneve, në të gjitha qytetet e Shqipërisë, duke përfshirë edhe Elbasanin. Shumicën e dyqaneve dhe të kafeneve i kanë dhënë pronarët me qira dhe vetë jetojnë duke e kaluar kohën nëpër kafenetë e tjera. Edhe ata që kanë tokë bujqësore, mendimin e parë e kanë të gjejnë ndonjë mundësi për ta dhënë me qira, jo ta punojnë vetë. Ky është koncepti i vjetër turk i “iradit” për të cilin Mid’hat Frashëri fliste gjithmonë.

Historikisht shqiptari është mjaftuar me pak të ardhura financiare, kur ka qenë fjala që ato t’ i fitojë me punë të rëndë nga prona e tij. Sigurisht që shqiptarit i ka pëlqyer të ketë shumë të ardhura financiare, të ketë luks, por me kusht që këto t’ i fitonte lehtë, me anë të plaçkitjes në luftë, ose me anë të hajdutërisë dhe të cubërisë. Edhe sot shumica e shqiptarëve e pëlqejnë pasurimin dhe jetesën luksoze, por jo të siguruar me punë të rëndë, por me veprimtari kriminale, si trafiqet e drogës e të qenieve njerëzore, apo korrupsioni në postet publike. Shqiptari të cilit i duhet të jetojë me punën e vet, mjaftohet në shumicën e rasteve me të ardhura sa për të siguruar minimumin e jetesës.

Mid’hat Frashëri, në 1926, në studimin e tij “Për të formuar karakterin”, thotë se shqiptarët për nga karakteri nuk e pëlqejnë punën e rëndë:

Por te njeriu dhe sidomos te shqiptari, fle dhe një e metë tjatër: arbëreshit nuk i pëlqen shumë puna e dorës, lodhja e krahut. Jo vetëm që e shikon si një fatkeqësi lodhjen, por e ka për turp punimin. Sot mbase nëntëdhjetë e nëntë përqint e djemve katundarë që frekuentojnë shkollën, janë të bindur se, ay që nxë të shkruajë e të këndojë, më nuk duhet të punojë me krahë. Mësuesi duhet të ketë kujdes që të zhduknjë këtë ide të dëmshme. Duhet të bindnjë nxënësit, se puna është jo vetëm një nevojë, por edhe një detyrë, që s’ ka njeri të përjashtohet prej këtij ligji, që asnjë punë dore, as të mihurit tokën, as të ngarët qetë, as të goditurit mur, as të mbajturët gurë, nuk është turp.

Shqiptarët që shkuan në emigracion pas vitit 1990 bënë punë të rënda vetëm kur nuk kishin alternativë tjetër dhe pastaj kur i investonin paratë e grumbulluara në Shqipëri, në vend që të hapnin një biznes ku të punonin vetë, sipas profesionit që kishin mësuar në vendin ku kishin qenë emigrantë, ata blinin dyqane dhe lokale për t’ i dhënë me qera, si dyqane, kafene, restorante dhe për të nxjerrë të ardhura në formë “iradi”, siç thotë Mid’ hat Frashëri më lart. Shkurt, shqiptarët, sapo u jepet mundësia më e parë, heqin dorë nga puna e rëndë, megjithëse nga ajo mund të nxjerrin shumë më tepër të ardhura dhe kërkojnë të jetojnë duke vegjetuar me të ardhurat e qerave.

Është shumë i vogël numri i shqiptarëve të cilët kanë shkuar në emigracion dhe kanë punuar fort, për të ndërtuar biznesin e tyre, me të ardhura të mira dhe pastaj kanë ardhur në Shqipëri jo për të vegjetuar por për të krijuar një biznes që të jetë veprimtari prodhuese. I tillë është rasti i Ekrem Bardhës, i cili pasi vuri pasuri me punë të mundimshme në Amerikë, erdhi në Shqipëri dhe duke punuar fort ndërtoi një platancion të madh me vreshta së bashku me kantinën për prodhimin e verës. Në kujtimet e tij ka një fragment që ndoshta duhet të përfshihet në tekstet shkollore shqiptare për t’ u mësuar fëmijëve dhe të rinjve etikën e punës. Eqrem Bardha shkruan sesi e nisi punën me një restorant McDonalds në Amerikë për t’ i bërë pastaj 18 të tillë:

Për të vendosur rregullin m’ u desh të punoja shtatë ditë në javë nga pesëmbëdhjetë orë ditën. Prej punonjësve të tjerë të lokalit studentët nuk druheshin, ndërsa kur shihnin pronarin në sallë, tregoheshin më të përmbajtur. Më shumë me mirësjellje se sa me urdhra arrita të mënjanoja lodrat e tyre brenda lokalit, shpërdorimet si dhe prishjen e rregullave të mirësjelljes. Si rezultat klientela filloi të shtohej dhe restoranti të frekuentohej më shumë. Megjithatë e ndjeja se kjo nuk ishte e mjaftueshme. Duhej përmirësuar edhe mjedisi i brendshëm, pajisjet, vendosja e tyre. Shpenzova edhe treqind mijë dollarë të tjerë brenda vitit për ristrukturimin dhe zbukurimin e restorantit brenda dhe jashtë, derisa i dhashë formën që dëshiroja. Gjatë një viti humba nga sytë e shoqërisë, nuk dukesha as në xhami, as në kishë, as në Teqen Bektashiane, ku më parë shkoja shpesh të bisedoja me Baba Rexhebin. Jo se nuk kisha dëshirë, por se nuk më mjaftonte koha. Pas një pune 14-15 orëshe në restorant, shkoja në shtëpi që të pushoja sadopak, të mblidhja veten, se të nesërmen do të kisha përsëri një ditë të lodhshme përpara .

Këtu nuk ishte fjala për një emigrant që hapte një restorant, siç ka ndodhur shumë shpesh me shqiptarët në Amerikë, por për një nismë shumë të veçantë, të një shqiptari që me kurajë të madhe i hynte sfidës për të fituar me punë besimin e një kompanie me shtrirje globale që kishte një zinxhir ndërkombëtar restorantesh, derisa arriti të kishte një segment prej 18 restorantesh brenda këtij zinxhiri me shtrirje botërore. Dhe ky njeri i mësuar me punë të vështira, pas hapjes së Shqipërisë erdhi këtu për të investuar dhe punuar ashtu siç e kishte zakon, pavarësisht se tani ishte bërë një bos, pra me duart e tij, duke bërë mrekulli siç e tregojnë vreshtat që ngriti nga hiçi në Marikaj pranë Tiranës, dhe kantina e verërave atje. Ai është një biznesmen që ka një veprimtari prodhuese në Shqipëri, që është pikërisht lloji i biznesit për të cilin ka nevojë ekonomia shqiptare. Ai nuk ishte një biznesmen që vinte në Shqipëri nga Amerika për të fituar si të mundte, por edhe një idealist shqiptar që donte t’ u tregonte bashkatdhetarëve një model sesi një biznesmen që vjen nga jashtë vendit në atdheun e tij, siç mund të jetë rasti me shumë shqiptarë që jetojnë në emigracion, mund të krijojë një biznes prodhues, të suksesshëm dhe fitimprurës. Ne shqiptarët jemi Ekrem Bardha kur punojmë fort, për veten tonë në radhë të parë, por edhe me idealizëm, pa individualizmin destruktiv karakteristik për ne. Mund të ketë edhe raste të tjerë si Ekrem Bardha, por unë zgjodha atë për ta paraqitur si shembull edhe për faktin se kam lexuar librin e tij interesant me kujtime të cilin e kam cituar më lart. Pastaj Ekrem Bardha meriton të sillet si shembull se ai i ka edukuar dhe fëmijët e tij me dashurinë për Shqipërinë, ndonëse ata nuk kanë lindur në Shqipëri. Dhe në sajë të këtij edukimi fëmijët e tij janë shumë të lidhur me Shqipërinë, madje edhe punojnë këtu me projekte të rëndësishme si vajza e tij zonja Donika Bardha.

Ekrem Bardha me biznesin e tij, me vreshtat e tij të gjelbëruara, kuroi me sa mundi edhe një plagë të sotme shqiptare që është shkatërrimi i mjedisit, duke dashur t’ u japë një mësim shqiptarëve se mjedisi duhet mbrojtur si një pasuri kombëtare. Sepse Individualizmi destruktiv i shqiptarëve shfaqet edhe me mungesën e hezitimit që kanë për të bërë shkatërrime të mëdha të natyrës, kur është fjala për të nxjerrë të ardhura financiare të çastit. Ata nuk pyesin se kështu bëjnë një dëm të madh, jo vetëm ndaj komunitetit, por edhe ndaj vetvetes. Kështu sot barinjtë iu venë zjarrin kullotave për t’ i bërë pjellore për një apo dy vjet, pa u shqetësuar se kështu djegin edhe pyje të tërë dhe shkaktojnë rrëshqitje të dheut, duke u shkatërruar shpesh edhe vetë shtëpitë e tyre. Ata marrin zhavorr në shtretërit e lumenjve pa menduar se kështu prishin një mbrojtje natyrore të tokës dhe sjellin si pasojë vërshime të lumenjve dhe erozion të tokës ku kanë parcelat bujqësore dhe truallit ku kanë ndërtuar shtëpitë. Shqiptarët presin lëndë drusore në pyje pa pyetur për dëmin që bëjnë duke shkatërruar pyjet, e me këtë shkaktojnë rrëshqitje të dheut, duke humbur kullotat e tokat bujqësore. Por edhe kjo nuk është një gjë e re në sjelljen e shqiptarit. Në vitet ‘20, At Anton Harapi ankohej se:

Malcori e katundari nuk e ban mall landën e bimën; e pret, e than, e qet fare, të thuesh për argtim, a për nevojë qi s’ janë nevojë. Për me xjerrë nji tra në mal a në pyllë, aj çon dam njizet tjerë; do me ba nji barrë dru, e than krejt nji bri mali: bariu i ep zjarrmin bjeshkës, e sillet e shikjon me knaqe, si të kish mujtë nji luftë; për me ba nji koshiq thekën, për me xjerrë kullosën e dhetë a pesëmdhet dhenvet, aj nuk ka dert pse zharritet e dermohet nji bjeshkë a nji pyll anë m’ anë.

Kjo gjë nuk ndodhte vetëm në Shqipërinë e Veriut, por edhe në atë të Jugut dhe në Shqipërinë e Mesme dhe ndodh edhe sot e kësaj dite, në të gjithë Shqipërinë. E për ta vendosur në Shqipërinë e sotme këtë tablo të shkatërrimit të të natyrës që na paraqit At Anton Harapi, nuk na duhet të heqim ndonjë gjë prej përshkrimit të tij, por vetëm të shtojë gjëra të tjera, si furrat e gëlqeres dhe guroret, të ngritura në mënyrë abuzive në kundërshtim me rregullat e ruajtjes së mjedisit, e që shkaktojnë dëme të mëdha.

Një tjetër shprehje e individualizmit vetëshkatërrues të shqiptarëve dhe kotësisë që ndikonte në veprimet e tyre ekonomike, duke u sjellë dëme të mëdha, ishte depozitimi masiv i parasë që bënë shqiptarët sidomos në vitet 1995-1997 në firmat piramidale, me shpresën se do t’ i rrisnin disa herë paratë e depozituara. Pavarësisht se e kuptonin se në fund skema do të dështonte dhe shumë vetë do të dilnin të humbur, secili mendonte se ai vetë do të dilte i fituar. Kotësia nxiste dëshirën për të nxjerrë të ardhura të mëdha pa punuar. Por në fund humbën të gjithë, përveç atyre që i drejtonin këto skema dhe atyre që kishin lidhje me pushtetin.

Kur shtrohet pyetja “Kush jemi ne shqiptarët?” sa i përket ekonomisë dhe punës , përgjigjia nuk është shumë e favorshme për ne. Ne shqiptarët kemi talent për biznes, por nuk na pëlqen shumë puna e rëndë, megjithëse në emigracion kur jemi të detyruar të punojmë fort, tregojmë se dimë ta bëjmë edhe këtë shumë mirë. Ne shqiptarët sidoqoftë vuajmë pasojat e një kulture të gabuar të punës dhe akoma nuk kemi fituar kulturën e duhur të biznesit.

Ministria e Diasporës neglizhoi të konsultonte nismat ligjore me mërgatën në Amerikë

June 29, 2018 by dgreca

Ekrem Bardha u largua nga Shqipëria komuniste në rininë e tij, në qershor të vitit 1953, dhe përfundoi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Ishte pikërisht atje, në Detroit, në zonën e Miçiganit, ku ndërtoi një pasuri të tërë duke marrë të drejtën e hapjes së 18 dyqaneve fast food të McDonalds.

1 samiti-1

Por Bardha nuk e harroi kurrë vendin e tij të origjinës. Në Shtetet e Bashkuara Bardha shërbeu si avokat për Shqipërinë mes njerëzve të fuqishëm në Uashington dhe luajti një rol kyç në ndërgjegjësimin e politikanëve amerikane për situatën e vështirë të shqiptarëve etnikë në Kosovë, e cila gjendej në atë kohë nën atë federatë që quhej Jugosllavi.

Pas rënies së komunizmit ai u kthye në vitin 1990 së bashku me vajzën e tij, Donikën, për të hapur një nga restorantet e para private të cilësisë së lartë në Tiranë, dhe më pas me krijimin dhe kultivimin e një vreshti të suksesshëm.

“Ai gjithmonë përpiqet të përmirësojë imazhin e vendit… të bindë njerëzit që të kthehen pas dhe të investojnë”, – thotë Donika.

Pavarësisht përpjekjeve të tyre, familja Bardha është ende përjashtimi i rregullit.

Sot, një e treta e popullatës shqiptare të vitit 1991 jeton jashtë kufijve të vendit, duke formuar një nga diasporat më të mëdha të një vendi europian.

Por vetëm një fraksion i vogël i shqiptarëve ka vendosur që të përfshihet në marrëdhënie ekonomike me vendin e origjinës, pavarësisht se disa studime tregojnë se kjo do të kishte një ndikim të konsiderueshëm në zhvillimin ekonomik të vendit.

“Është si trupi i njeriut. Nëse ti po përdor vetëm 75 për qind të tij, atëherë nuk do të funksionosh kurrë me kapacitet të plotë, 100 për qind”, – thotë Mark Kosmo i Shoqërisë Shqiptaro-Amerikane të Masaçusetsit, e vendosur në SHBA.

Qeveria shqiptare së fundmi ka bërë përpjekjen e saj të parë të koordinuar për të shfrytëzuar kapitalin njerëzor dhe financiar të diasporës, duke përfshirë krijimin e Ministrisë së Diasporës në shtator të vitit 2017, e ngarkuar me mbikëqyrjen e këtij projekti.

Por një investigim njëmujor i Qendrës Shqiptare për Gazetari Cilësore dhe Qendrës së Nju Inglandit për Raportim Hulumtues (New England Center for Investigative Reporting), e vendosur në SHBA, ka zbuluar se ministria, gjatë procesit së përpilimit të politikave, ka neglizhuar në mënyrë rutinë konsultimin e vijueshëm dhe të frytshëm me vetë popullatën që supozohet të përfaqësojë.

Bashkëpunimi për legjislacionin e ri ishte shumë i paktë dhe shumë vonë

“Është e padrejtë të bësh politika mbi diasporën pa asnjë nga diasporat (referuar diasporave të shqiptarëve të Kosovës dhe Maqedonisë), të pranishme në tavolinë”, – thotë Liza Gashi, bashkëthemeluese e Germin-it, një organizate jofitimprurëse e diasporës në Prishtinë, Kosovë.

Gashi thotë se organizata kërkon të thjeshtojë dialogun mes komunitetit global shqiptar duke përdorur një regjistër virtual të organizatave dhe task forcave së diasporës.

“Qëllimi, – thotë Gashi, – është të krijojmë një kanal komunikimi me dy drejtime, në vend të atij me një drejtim që kemi pasur në të kaluarën”.

Pas një konference triditore në Prishtinë në fund të muajit maj, Germin publikoi një listë gjithëpërfshirëse rekomandimesh për krijimin e një këshilli konsultues.

Gashi thotë se dokumenti ishte rezultat i një prej shtatë task force-ave që kanë shkëmbyer rregullisht ide që nga shtatori i vitit 2017.

Propozimi projekton këshillin si një trup vendimmarrës, të pavarur nga qeveria, i cili është i caktuar përkohësisht nga task forca e organizatës Germin në bashkëpunim me ministritë e diasporës së Shqipërisë, Kosovës dhe Maqedonisë, por të zgjedhur përfundimisht vetëm nga diaspora globale shqiptare.

Ministri i Diasporës, Pandeli Majko, ndoqi konferencën e fundit, por Kosmo, i cili është i përfshirë te Germin, e akuzon atë se ka anashkaluar rekomandimet e tyre në favor të një qasjeje më burokratike.

Kjo vjen, pasi Majko nënshkroi një Memorandum Mirëkuptimi me organizatën më herët këtë vit, çka u pa gjerësisht si një angazhim për të bashkëpunuar me një sërë projektesh të diasporës, përfshirë këtu krijimin e këshillit konsultues.

Në vend që të adaptonte propozimin e Germin-it, në fillim të qershorit, ministri i Diasporës vendosi strukturën e tij legjislative për krijimin e këshillit konsultues, një trup institucional i përbërë nga 13 këshilltarë civilë, të zgjedhur nga vende me diasporë të madhe shqiptare. Këshilli do të identifikojë problemet e lidhura me popullatën e tyre dhe do t’i propozojë zgjidhje Ministrisë së Diasporës, kryeministrit dhe liderëve të qeverive në vendet e tyre të rezidencës.

Ligji i ri, i aprovuar nga Këshilli i Ministrave, thotë se ambasadorët e Shqipërisë do të bashkëpunojnë me liderët lokalë të diasporës për emërimin e kandidatëve më të mirë. Majko mundet gjithashtu të emërojë individë dhe së bashku me Këshillin e Ministrave – në vend të diasporës – thotë fjalën e fundit se kush do të përzgjidhet.

Kosmo sheh probleme me emërimet nga lart-poshtë dhe me procesin e konfirmimit, edhe pse e lavdëroi ligjin si shumë të detajuar. Ai shqetësohet se Këshilli mund të shihet si një zgjatim i qeverisë, më shumë se si një trup i pavarur që vendos interesat e diasporës në radhë të parë.

“E di që ekzistojnë shqetësime apo rezerva, për shkak se kjo është eksperienca e parë në këtë drejtim dhe këto lloj gjërash nuk janë debat i mbyllur… ky do të ishte një gabim i madh për ne”, – ka thënë Majko në një intervistë, duke u zotuar se do të punonte ngushtë me Germin-in.

Ministri Majko gjatë intervistës me Jackie DeFusco. Foto: Antonio Çakshiri

Majko thotë se ai nuk e mbështet Këshillin si një trup të pavarur tani apo në të ardhmen e afërt për shkak të niveleve të ndryshme të organizimit të diasporës nga shteti në shtet.

Gashi u takua personalisht me Majkon më 8 qershor, pasi ligji u aprovua.

Ministri Majko në seancën e Kuvendit (7 Qershor 2018) ku u miratua ligji për Zhvillimin e Diasporës. Foto: Antonio Çakshiri

Ajo thotë se Majko i premtoi në mënyrë verbale përfshirjen e disa prej rekomandimeve të Germin-it.

“Një seancë me pyetje dhe përgjigje me ministrin dhe anëtarë të diasporës po planifikohet aktualisht për në fund të muajit qershor”, – thotë Gashi.

Në eksperiencën e tij 25-vjeçare duke punuar mbi çështje të diasporës, Kosmo thotë se ka pasur një mungesë të vazhdueshme të kulturës së konsultimit.

“Është e vështirë të jesh i zhgënjyer në këtë pikë, sepse tashmë jam mësuar”, – thotë ai.

Historia e një angazhimi të rremë

Në vitin 2013, qeveria shqiptare iu qas studiuesve të Universitetit të Harvard-it për këshilla mbi përmirësimin e ekonomisë së saj. Ata rekomanduan krijimin e një Ministrie të Diasporës nga qeveria shqiptare.

Vëzhgimi i Harvard-it i vitit 2015 – i afro 900 shqiptaro-amerikanëve – zbuloi se diaspora ishte e etur për të qëndruar në kontakt me vendin e saj të origjinës.

Më shumë se gjysma e atyre që u përgjigjën ishin të përfshirë në organizata të komuniteteve shqiptare në Shtetet e Bashkuara, por ende mungonte kanali i institucionalizuar për t`i lidhur këto grupe përtej shteteve dhe kufijve kombëtarë.

Në këtë kontekst u krijua rrjeti virtual i Germin-it, gjerësisht i konsideruar si revolucionar.

Samiti i diasporës në Tiranë, në nëntor të vitit 2016, ishte përpjekja e parë, e organizuar qeveritare për të lidhur shqiptarët globalë, por samiti kishte problemet e tij.

Pasi u shty disa herë, ftesat u dërguan vetëm një muaj përpara datës mbi të cilën ishte rënë dakord. Ljubica Nedelkoska e Qendrës për Kërkimin mbi Zhvillimin Ndërkombëtar të shkollës Harvard Kennedy thotë se eventi do të kishte qenë më i suksesshëm nëse do të ishte planifikuar më herët, por sërish tërhoqi mbi 800 anëtarë të diasporës nga rreth 40 shtete.

“Mund të shihje shumë energji dhe njerëzit vërtet kishin nevojë të flisnin”, – thotë Nedelkoska, – Shqiptarët jashtë vendit nuk e kishin pasur kurrë mundësinë për të bërë bisedat që donin me qeverinë”.

Duke hedhur shikimin pas, Kosmo thotë se samiti treditor ishte gjysmë-spektakël, gjysmë-substancë:

“Spektakli nuk është i keq… por, çfarë ndodh më pas, është ajo që ka rëndësi”, – theksoi ai.

Kosmo u zhgënjye me mungesën e vijimit të diskutimit pas samitit. Ai thotë se krijimi i një Ministrie të Diasporës në nëntor të vitit 2017, një vit më vonë, ishte shenja e parë që qeveria dha për marrjen me seriozitet të çështjes së diasporës.

Por problemet vazhduan.

Kosmo i dërgoi një e-mail, afërsisht tremijë fjalë të gjatë, ministrit të sapoemëruar Majko në nëntor 2017, duke sugjeruar me ngulm krijimin e një grupi pune që do të bashkëpunonte rregullisht për krijimin e Strategjisë 6-vjeçare Kombëtare të Diasporës së Shqipërisë.

“Më e mira do të ishte që Strategjia Kombëtare e Diasporës të finalizohet me përfshirjen e kontributit të diasporës shqiptare. Nuk duhet të bëhet nga qeveria me diasporën shqiptare që e komenton, por duhet të jenë si një produkt i përbashkët”, – shkroi ai.

Ai rekomandoi gjithashtu që ministri të kërkonte financimin nëpërmjet donacioneve për të mbështetur udhëtimet e këtij grupi drejt Tiranës në fillimin e vitit 2018, për t’i dhënë nismën konsultimit të politikave.

Majko u përgjigj duke e falënderuar për vëmendjen e tij ndaj strategjisë dhe duke thënë se do ta kontaktonte nëse do të kishte pyetje të mëtejshme.

Në mungesë të ndonjë përgjigjeje të radhës nga Majko, Kosmo shkroi një letër tjetër në shkurt të vitit 2018, të firmosur bashkërisht nga mbi 200 anëtarë të diasporës shqiptare, shumë nga të cilët të përfshirë në mënyrë aktive në Germin.

Letra argumentonte se partneritetet e shkuara publike-private me diasporën kishin qenë shumë informale dhe të pamjaftueshme.

Grupi përpiloi një listë gjithëpërfshirëse pyetjesh, duke përforcuar interesin e tyre për krijimin e një grupi pune, si dhe përcaktoi shtatë fusha të ekspertizës, ku diaspora mund të ndihmonte.

Kosmo thotë se ministri nuk u përgjigj, edhe pse shumë nga këto pika ishin diskutuar informalisht, kur Majko vizitoi Bostonin, Masaçusetsin më vonë gjatë atij muaji.

Tre muaj më vonë, në maj, Këshilli i Ministrave aprovoi strategjinë 6-vjeçare dhe planin e punës së Ministrisë së Diasporës, por në mungesë të një bashkëpunimi formal me diasporën Kosmo e konsideroi si një draft të parë – në rastin më të mirë.

Kur u pyet nga reporterët e Qendrës pse nuk krijoi një grup pune të diasporës, Majko nuk dha një shpjegim specifik. Ai theksoi se plani i tij i punës lejon specifikisht diasporën të japë kontributin e saj në ndryshimet në strategji gjatë samiteve të përvitshëm, i pari nga të cilët i kushtoi qeverisë rreth 18,000,000 lekë ose 167 mijë dollarë, sipas Ministrisë së Jashtme.

Kosmo mendon se komunikimi në mënyrë ditore ose javore është një domosdoshmëri për të krijuar një plan të mirë pune.

Përpara se diaspora të angazhohet formalisht në procesin e politikave, Kosmo mendon se një samit i dytë, aktualisht i planifikuar për në nëntor të vitit 2018, është i parakohshëm.

Takimet me diasporën dhe përgjegjësitë financiare

Gjatë nëntë muajve të shkuar, Majko ka shpenzuar shumicën e kohës së tij duke u takuar ballë përballë me individët dhe organizatat e komunitetit në vendet me diasporë të madhe shqiptare.

Majko thotë se dëgjimi i ideve të tyre në këto mbledhje informale është i domosdoshëm për ndërtimin e marrëdhenieve të mira në këtë kapitull të ri.

Liderët e komunitetit shqiptaro-amerikan thonë se disa nga këto udhëtime u planifikuan në minutën e fundit, duke i detyruar ata që të mblidhen me nxitim për të pritur ministrin.

Në Clearwater, Florida, Rrjeti i Biznesit Shqiptar dhe Profesional, ABPN thotë se u lajmërua dy javë përpara vizitës së Majkos.

Udhëtimi i ministrit në Hjuston, Teksas, gjithashtu u organizua në minutën e fundit, data e saktë e të cilit u konfirmua vetëm 72 orë përpara eventit. Rreth 50 persona mundën të marrin pjesë me këtë lajmërim afatshkurtër, në një zonë me rreth 1,700 shqiptarë.

Zyra e kryeministrit, i cili aktualisht mbikëqyr buxhetin e Ministrisë së Diasporës, nuk ia doli që t’i përgjigjet kërkesës së dërguar në kuadër të ligjit për të Drejtën e informimit, për një detajim të buxhetit dhe shpenzimeve të udhëtimeve të Majkos.

Një buxhet zyrtar, për të cilin ministri Majko thotë se nuk është ende “funksional”, i gjetur online për Agjencinë e Diasporës dhe Mërgimit, liston buxhetin total të ministrisë për vitin 2018 në shumën 17,000,000 lekë ose rreth 160 mijë dollarë.

Rreth 70 për qind e atij buxheti po shpenzohet për rrogat dhe shpërblimet e pesë punëtorëve, duke lënë më pak se 5,400,000 lekë ose rreth 50 mijë dollarë për ato që janë listuar si kostot operative dhe kostot e ndryshme.

Burime të shumta në dijeni të veprimtarisë së ministrit, duke përfshirë Kosmo-n, Nedelkoska-n dhe Richard Lukajn, një filantrop i diasporës shqiptare që jeton në Shtetet e Bashkuara, ritmin e ulët të progresit ia atribuojnë një buxheti të varfër dhe një stafi të vogël.

Lukaj thotë se këto udhëtime, dedikuar mbledhjes dhe ndarjes së informacionit, janë të përshtatshme për një ministri të paprecedent që ende po përpiqet të fokusojë përpjekjet e saj.

Liderët e komunitetit shqiptaro-amerikan në Florida dhe Teksas thonë se Majko duhet të vijojë komunikimin edhe pas vizitave, të cilat, sipas tyre, nuk ka kanë prodhuar rezultate të prekshme.

Suksesi kërkon një ndryshim kursi

Një pyetje e ngritur gjatë takimit të ministrit në Florida ishte se çfarë mund të bëjnë grupet e diasporës për të influencuar politikat në vend.

“Përshtypja që unë mora ishte se ata nuk ishin duke kërkuar realisht opinione dhe

mendime se si t`i ndryshonin gjërat, por njerëz që ishin gati të investonin”, – thotë Veton Krasniqi, zëvendëspresident i ABPN-së.

Kosmo thotë se investimet janë përgjithësisht gjëja e parë që një ministër i thekson diasporës gjatë udhëtimeve të tij. Duhet të jetë çështja e fundit, sipas tij.

Vëzhgimi i Harvard-it i vitit 2015 zbuloi se investimi është elementi më pak popullor i angazhimit në diasporën shqiptaro-amerikane.

Më shumë se 95 për qind e të pyeturve thanë se korrupsioni ishte shqetësimi i tyre kryesor rreth bërjes së biznesit në vendin e tyre të origjinës.

Nedelkoska e Harvard-it thotë se një leksion kyç nga ekzaminimet e mëparshme të diasporës në Shtetet e Bashkuara është se njerëzit janë në thelb mosbesues ndaj çdo qeverie shqiptare, jo vetëm ndaj administratës aktuale.

“Ekziston një mënyrë për ta thyer këtë qëndrim… të tregosh transparencë, – thotë ajo.

– Qeveria duhet të jetë e aftë që të komunikojë mirë. Ata duhet të jenë të qëndrueshëm dhe të mbajnë premtimet e tyre”.

Duke marrë pjesë në grupe fokusimi dhe nga vëzhgimet, Gashi ka mësuar se shqiptarët jashtë vendit duan sa më pak përfshirje që të jetë e mundur të qeverisë në projektet e diasporës. Kosmo beson se njerëzit janë më të prirur të investojnë në bizneset shqiptare nëse një kanal jofitimprurës për investimin e drejtpërdrejtë krijohet nga një organizatë joqeveritare si Germin. Kjo është arsyeja pse grupi krijoi një task force për një plan filantropik pune.

Një rezultat që shumë shpresojnë se do të vijë nga përpjekja e diasporës është kalimi i aftësive dhe ekspertizës së atyre që jetojnë jashtë tek ata në Shqipëri.

Nedelkoska thotë se “sëmundja e përhershme” e Shqipërisë është mungesa serioze e aftësive praktike, ato ajo i konsideron më të vlefshme se njohuritë në ekonomitë në zhvillim. Ajo thotë se është e rëndësishme që qeveria të fokusohet në ndërtimin e rrjeteve që do ta zhvendosnin diasporën shqiptare me aftësi drejt vendit, fizikisht ose virtualisht.

Shkëmbimet edukative ose profesionale janë mënyrat për të cilat diaspora është më e gatshme të angazhohet, sipas vëzhgimit të Harvard-it.

“Është më e rëndësishme që ata t`i ushqejnë këto lloj marrëdhëniesh, në mënyrë që doktorët shqiptarë të mësojnë nga doktorët në Masaçusets dhe sipërmarrësit të mësojnë nga sipërmarrësit në Nju-Jork”, – thotë Nedelkoska.

Majko thotë se ministria e tij është në fazat e para të planifikimit të projekteve që adresojnë nevojat dhe kapacitetet. Germin ka ngritur task force për të dyja këto fusha. Gashi thotë se ata planifikojnë të ndajnë me ministrinë rekomandimet e tyre përfundimtare gjatë fundit të muajit qershor.

Optimizëm i pazakontë

Pavarësisht ankesave të liderëve të diasporës, ndjesia popullore që rrethon këtë ministri ka një optimizëm të pazakontë.

Eva Millona, një emigrante shqiptare që sot shërben si drejtoreshë ekzekutive e Koalicionit të Emigrantëve të Masaçusetsit dhe Avokatisë së Refugjatëve, është pjesë e shumicës së shqiptaro-amerikanëve të intervistuar që beson se Majko është një zgjedhje e mirë për ta drejtuar këtë ministri.

Ajo thotë se shqiptarët në Masaçusets, – shtet i cili është shtëpia e diasporës me edukimin më të mirë në Shtetet e Bashkuara, sipas profilit statistikor të Harvard-it – mezi presin ta shikojnë ministrinë të marrë formë.

“Është një mundësi e madhe për diasporën që të ketë një zë dhe të mbështesë përmirësimin e rajonit”, – thotë ajo. – Buxheti është diçka, por vizioni dhe përkushtimi për ta bërë të funksionojë janë diçka tjetër”.

“Ëndrra ime është që diaspora të mund të shihet, – thotë Majko. – Ne po punojmë me qenie njerëzore, me njerëz dhe, nëse kemi mirëkuptimin e tyre, do të jemi të suksesshëm”.

Intervista e plotë me Ministrin e Diasporës Pandeli Majko (Në anglisht)

Gjatë intervistës me Ministrin e Diasporës Pandeli Majko në zyrën e tij brenda godinës së Kryeministrisë. Foto: ACQJ

*Fotoja kryesore në fillim të shkrimit, e publikuar nga kryeministri Edi Rama në Facebook gjatë Samitit të Diasporës në Nëntor 2016

English version

VATRA ME NOLIN DHE KONICËN SHËPTUAN SHQIPËRINË!

June 3, 2018 by dgreca

KONSULLI I NDERIT EKREM BARDHA: VATRA ME NOLIN DHE KONICËN SHËPTUAN SHQIPËRINË!/…FEDERATA VATRA HYRI DHE DO TË MBETET NË HISTORI E DEDIKUAR PËR BASHKIMIN KOMBËTAR-

KONSULLI I NDERIT EKREM BARDHA URON KRYETARIN E VATRËS/

Në pamundësi për të marrë pjesë në festimin madhështor të 106 vjetorit të themelimit të Vatrës, organizuar të premten me 1 qershor 2018 në Marina del Rey, konsulli i nderit i Shqipërisë në Michigan. Z Ekrem Bardha, i dërgoi kryetarit të Vatrës një mesazh përshëndetës dhe një chek për Vatrën. Ja teksti i përshëndetjes:

I nderuar Zoti Dritan,

Ju falenderoj për ftesën tuaj për të marrë pjesë në mbrëmjen kushtuar 106 vjetorit të themelimit të Vatrës.

Vatra ka qenë dhe do të mbetet personalisht për mua një organizatë patriotike që për më shumë se 1 Shekull iu përkushtua çështjes shqiptare. Tashmë Vatra ka hyrë në histori dhe do të mbetet në histori si vatra që iu dedikua bashkimit të shqiptarëve.

Në historinë e Shqipërisë tri herë kanë arritur shqiptarët që të bashkohen së bashku:

Në periudhën e Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, i cili i bashkoi të gjithë princat shqiptarë…

Në periudhëne Vatrës me në krye Fan Nolin dhe Konicën, të cilët e shpëtuan Shqipërinë.

Dhe kur shqiptarët u bashkuan dhe arritën të bindnin aleatin tonë të madh, Amerikën, në luftën kundër armikut çnjerëzor si ishte Serbia dhe më në fund sot kemi një Kosovë të pavarur.

Vatra është ën zemrën time dhe unë do të mbetem deri në fund të jetës një mbështetëse I bashkimit kombëtar.

Më vjen keq, por nuk mund të marr pjesë në festën tuaj për shkak të udhëtimit për në Shqipëri. Duke Ju përshëndetur po ju dërgoj urimet më të sinqerta që Vatra të vazhdojë deri në fund qëllimin e saj fisnik mbi Shqipërinë

Bashkë me letërn përshëndetse po ju dërgoj një cek simbolik për vatrën.

Me respekt

Ekrem Bardha

Michigan 29 Maj 2018

PS: Letra u lexua nga editori I Diellit në Mbrëmjen Gala kushtuar 106 vjetorit të themelimit të Vatrës organizuar me 1 Qershor.