Nga Rafael Floqi/

Lufta e Ukrainës po tregon se ndërsa partneriteti strategjik ‘pa kufij’ Pekin-Moskë ka kufij, ai mbetet kërcënues për SHBA . Sipas Strategjisë së Sigurisë Kombëtare të SHBA-së për vitin 2022 të publikuar së fundmi, Kina dhe Rusia “janë gjithnjë e më shumë në linjë me njëra-tjetrën, por sfidat që ato paraqesin janë, në mënyra të rëndësishme, të dallueshme”. Këto sfida ndihen në mbarë botën, jo më pak në Evropë dhe në Shtetet e Bashkuara. Megjithatë, shumë rrallë është eksploruar kur dhe si Pekini dhe Moska koordinojnë ose bashkëpunojnë dhe çfarë do të thotë kjo për Shtetet e Bashkuara dhe aleatët dhe partnerët e saj. Në të vërtetë, shumë vëmendje nga zyrtarët dhe komentatorët është përqendruar në pohimin e thjeshtë se Kina dhe Rusia paraqesin sfida të ndryshme për Shtetet e Bashkuara dhe aleatët dhe partnerët e tjerë në Evropë. Pikëpamja konsensuale e SHBA-së ka qenë se Kina përbën rivalin serioz, ndërsa Rusia paraqet një kërcënim të rëndësishëm shqetësues pasi përjeton rënie politike dhe ekonomike, duke prodhuar një predispozitë në vitet e fundit për të përdorur forcën ushtarake rreth periferisë së saj.  Një tjetër pikëpamje e përhapur gjerësisht është se Moska është një kundërshtar më i menjëhershëm, ndërsa Pekini është më shumë një kërcënim që shfaqet jashtë horizontit. Siç e tha me keqardhje një zyrtar amerikan në vitin 2019: “Rusia [është] një uragan. Vjen fort dhe shpejt. Kina … është si ndryshimi i klimës: i gjatë, i ngadalshëm, i përhapur.” Nuk është për t’u habitur që frika e menjëhershme e partnerëve dhe aleatëve të SHBA-së në Evropë gjatë dekadës së fundit ose më shumë janë fokusuar në aktet e shumta të agresionit dhe frikësimit të Rusisë, duke u rritur me pushtimin e Ukrainës nga Putini në shkurt të vitit 2022. Ajo që është befasuese, megjithatë, është rritja e alarmit në të gjithë Evropën vitet e fundit për një kërcënim në dukje më të largët gjeografikisht: Kinën.

Është e vërtetë që Kina dhe Rusia kanë hyrë në një traktat pak para luftës në Ukrainë. Por është gjithashtu rasti që kinezët u tërhoqën nga aleanca sapo shpërtheu lufta. Në fakt, Kina ishte një nga vendet e pakta që abstenoi nga një votim i OKB-së për të dënuar Rusinë menjëherë pas fillimit të luftës. Aleanca u portretizua nga të dyja palët si një angazhim afatgjatë, jo një pakt kolektiv i mbrojtjes. Pekini e pa luftën si diçka për t’u shmangur. Me probleme serioze ekonomike, një shkallë të trazirave të brendshme në vend, dhe marinën e SHBA-së që fshihet në dhe pranë Detit të Kinës Jugore, pjesëmarrja e Kinës në një luftë – apo edhe thjesht mbështetja e Rusisë në OKB – e bëri aleancën pak më shumë se një blof diplomatik.  

Ka disa arsye pse Kina nuk ka gjasa të ofrojë ndihmë të konsiderueshme për Rusinë. Ndoshta më e rëndësishmja është se ekonomia e Kinës vazhdon të luftojë në vështirësi. Ajo mbështetet shumë në eksportet dhe investimet e huaja. Vetëm kërcënimi i sanksioneve amerikane ka të ngjarë të pengojë kinezët, por përfshirja në Ukrainë ndoshta do të shkaktonte sanksione edhe nga Evropa. Evropa ka investuar shumë në frenimin e Rusisë në Ukrainë dhe në ruajtjen e marrëdhënieve me Shtetet e Bashkuara. Evropa nuk ka asgjë për të fituar nga një fitore ruse dhe potencialisht shumë për të humbur. Kinezët nuk mund të paguanin çmimin e sanksioneve amerikane dhe evropiane.

Disa liderë evropianë, si kryeministri belg Alexander De Croo, kanë shprehur shqetësime serioze. Sipas mendimit të De Croo, “në të kaluarën, mendoj se … [Evropa] ka qenë paksa shumë e vetëkënaqur. … Në disa fusha … [Kina është bërë] një konkurrent i ashpër. Në disa fusha, ne gjithashtu shohim se ata kanë sjellje armiqësore. … Duhet të kuptojmë se në shumë fusha ekonomike, është gjithashtu [konkurrencë] gjeostrategjike.” Ndërkohë, presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen tha: “Ne jemi dëshmitarë të një përshpejtimi mjaft të … tensioneve [me Kinën]”.

Thënë kështu, kryeqytetet evropiane përballen me dy sfida paralele të ashpra ekonomike nga Pekini dhe Moska: varësia e tepërt, ndonëse manifestohet në mënyra të ndryshme. Ndërsa, shumë shtete evropiane janë tepër të varura nga energjia ruse, pjesa më e madhe e Evropës varet shumë nga tregtia dhe investimet në Kinë. Ndërsa çështja ruse e energjisë është e profilit të lartë, çështja e tregtisë dhe investimeve në Kinë është më pak e njohur. Kina është burimi numër një i mallrave të importuara të Evropës, duke zënë 22 për qind në vitin 2021. Kina është gjithashtu tregu i tretë më i madh për eksportet evropiane. Ndërkohë, sipas një studimi të fundit nga Rhodium Group, investimet e Bashkimit Evropian në Kinë janë të përqendruara në mesin e 10 investitorëve kryesorë evropianë, të cilët përbëjnë pothuajse 80 për qind të të gjitha investimeve evropiane në vend.

Mësimet nga Ukraina

Konflikti i zgjatur në Ukrainë ofron një rast konkret të paçmuar për të eksploruar se si duket bashkëpunimi Rusi-Kinë.

Ndërsa Putin ka të ngjarë të informojë Sekretarin e Përgjithshëm të Partisë Komuniste Kineze Xi Jinping se një “operacion special ushtarak” kundër Ukrainës do të ndodhte kur i pari të vizitonte Pekinin në prag të Lojërave Olimpike Dimërore 2022 në fillim të shkurtit, ka shumë më pak gjasa që diktatori rus ndau detaje në lidhje me shtrirjen ose kohën e pushtimit me homologun e tij kinez. Për më tepër, asnjë lider nuk mund të kishte parashikuar shkallën e paaftësisë operacionale dhe paaftësisë taktike të ushtrisë ruse nga njëra anë dhe rezistencën e vendosur të Ukrainës dhe efektivitetin e fushëbetejës nga ana tjetër.

Disa kanë pohuar se boshti Moskë-Pekin përbën një aleancë ushtarake të plotë, ndërsa të tjerë kanë argumentuar se marrëdhënia është pak më shumë se një “bosht komod”. Aleatët e vërtetë mbështesin njëri-tjetrin në kohë lufte dhe, nëse Kina dhe Rusia do të ishin aleatë ushtarakë, atëherë do të pritej që Pekini të paktën të ofronte armatime dhe ndihmë të tjera. Megjithatë, më shumë se tetë muaj pas konfliktit në Ukrainë, Pekini nuk duket se po i ofron armë aleatit të tij të supozuar. Në vend të kësaj, furnizuesit kryesorë për Moskën duket se janë Pheniani (për municione) dhe Teherani (për dronët). Pra, partneriteti strategjik “pa kufi” midis Kinës dhe Rusisë ka vërtet disa kufij.

Xi është “partneri i heshtur” i Putinit

Thënë kështu, mbështetja e heshtur ekonomike e Pekinit për Moskën – përmes tregtisë dhe shfrytëzimit të saj të vazhdueshëm dhe në zgjerim hapja e zbrazëtirave në sanksionet ndërkombëtare – i mundëson Rusisë. Sipas Reuters, dërgesat kineze në Rusi u rritën me më shumë se 26 përqind krahasuar me një vit më parë dhe importet u rritën pothuajse 60 përqind gjatë së njëjtës periudhë. Ndërsa Pekini mund të mos qëndrojë krah për krah me Moskën në fushën e betejës, Xi po ndihmon në financimin e luftës së Putinit.

Edhe pse Pekini ka kërkuar të distancohet nga Moska, mosmarrëveshja e vazhdueshme ushtarake e Rusisë në Ukrainë nuk ka bërë që Xi të ndërpresë marrëdhëniet e tij me Putinin. Nuk ka pasur asnjë ndarje të keqe të ngjashme me divorcin kino-sovjetik gjashtë dekada më parë. Përkundrazi, Pekini vazhdon të ndihmojë Moskën në mënyra të rëndësishme, por të ulëta. Ndërsa Kina ka refuzuar të mbështesë Rusinë në mënyrë aktive ose të hapur, Pekini ka refuzuar të dënojë publikisht agresionin rus. Për më tepër, më 14 nëntor në Samitin e G-20 në Indonezi, Xi thuhet se i tha Bidenit se Kina ishte “shumë e shqetësuar për situatën aktuale në Ukrainë” dhe dha lulëzime retorike duke këmbëngulur se “Kina … qëndroi në anën e paqes”. Xi gjithashtu i shpalli Bidenit se duhet të ketë “…bisedime paqeje midis Rusisë dhe Ukrainës”.

Megjithatë, Kina nuk ka bërë asnjë lëvizje domethënëse drejt ndërmjetësimit. Në vend të kësaj, Xi i tha Bidenit: “shpresojmë që Shtetet e Bashkuara, NATO dhe BE të zhvillojnë dialog gjithëpërfshirës me Rusinë”. Për më tepër, në Uzbekistan, një muaj më parë, në Samitin e Organizatës së Bashkëpunimit të Shangait 2022 më 15 shtator, Putin vlerësoi Xi për marrjen e një “pozicioni të ekuilibruar” ndaj Ukrainës. Në një kuptim real, Pekini, duke refuzuar të marrë publikisht anë dhe duke refuzuar të luajë një rol aktiv paqebërës në Kombet e Bashkuara ose në vende të tjera, është treguar se është “partneri i heshtur” i Moskës – një partner i heshtur që synon të ngadalësojë konfliktin. apo edhe ta ndalojë atë me kushte që janë të favorshme për Rusinë. Ndërsa pothuajse me siguri dëshiron një fund të konfliktit, Pekini do të preferonte shumë një rezultat që ruan sa më shumë që të jetë e mundur ndikimin gjeopolitik të Moskës dhe statusin e fuqisë së madhe.

Një arsye e dytë – një arsye që përputhet me të parën dhe është padyshim e pamundur – është përgjigja e mundshme ushtarake. Duke supozuar se Kina nuk ishte e penguar nga sanksionet ekonomike, SHBA-ja ruan opsione të rëndësishme ushtarake. Ekonomia e orientuar nga eksporti i Kinës mund të lulëzojë vetëm përmes ruajtjes së aksesit në tregtinë e hapur, veçanërisht tregtinë duke dalë nga portet e saj lindore. Nëse një shtet tjetër i bllokon këto porte dhe rrugët e tyre detare, sado të papërsosura, mund të jetë katastrofike për Pekinin. Kina mund të hakmerret, sigurisht, por duke e bërë këtë ka të ngjarë të mos paralizojë makinën e luftës së SHBA. Beteja pasuese detare, në çdo rast, do të gjymtonte tregtinë kineze edhe nëse Pekini “fitonte” – dhe nuk ka asnjë garanci se do të fitonte. Përfundimi është se Kina duhet t’i mbajë të hapura rrugët tregtare dhe do të shikonte rrugë të tjera për të shpëtuar fytyrën.

Arsyeja e tretë është çështje praktike. Distanca e madhe midis bazës industriale të Kinës dhe fushëbetejës së Ukrainës është thelbësore. Rusia ka të ngjarë të ketë nevojë për komunikimin e teknologjisë së lartë të Kinës, pajisjet e menaxhimit të fushëbetejës dhe armët relativisht të lehta. Këto lloj armësh kërkojnë teknikë të trajnuar dhe integrim në sistemet ruse. Transporti i sasive të mëdha të pajisjeve dhe personelit do të kërkonte transport ajror ose hekurudhor. Çdo sasi e pajisjeve që do të bënte një ndryshim do të kërkonte linja furnizimi që do të duhej të mbroheshin. Është një detyrë e frikshme që kërkon shumë më tepër përfshirje nga sa mendojnë shumë.

Ndoshta ka arsye të tjera që Kina nuk do të dërgojë asgjë importi në Rusi, por të gjitha ato i nënshtrohen realitetit që Kina nuk mund të përballojë pasojat ekonomike. Gjërat janë mjaft të vështira në Kinë pa hapur një front kundër SHBA-së. Për të qenë të qartë, Pekini mund të dërgojë një numër të vogël pajisjesh relativisht të parëndësishme, por kjo nuk është aspak një prelud i Luftës së Tretë Botërore.

Goditje të ndryshme

Rasti i Ukrainës thekson gjithashtu stilet e ndryshme të adoptuara dhe kërcënimet e paraqitura ndaj Evropës dhe Shteteve të Bashkuara nga Rusia dhe Kina dhe mënyrat e tyre të preferuara të bashkëpunimit. Moska priret të jetë më e neveritshme dhe e drejtpërdrejtë në bërjen e ligësisë. Siç vuri në dukje Ken McCallum, drejtori i përgjithshëm i MI5 – shërbimi kundërzbulues i Mbretërisë së Bashkuar – në nëntor 2022, “Rusia nuk mendon asgjë për të hedhur një bërryl në fytyrë dhe në mënyrë rutinore mashtron për të arritur rrugën e saj.” Sigurisht, në Ukrainë, Moska nuk ka pasur asnjë shqetësim për shkaktimin e vdekjeve dhe shkatërrimeve masive kundër objektivave civile.

Në të kundërt, Pekini është më i prirur për të marrë një përdorim më pak agresiv ose të paktën më të matur të forcës dhe qasje të ulët (me përjashtim të vendit). Natyrisht, për sa i përket Tajvanit, Kina ka qenë e drejtpërdrejtë në shprehjen e pakënaqësisë së saj dhe nuk është përbuzur nga shfaqjet në shkallë të gjerë të fuqisë ushtarake në afërsi të ishullit, veçanërisht menjëherë pas vizitës së Kryetares së Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA Nancy Pelosi në Taipei në gusht. Megjithatë, Kina deri më tani është përmbajtur nga sulmet aktuale kinetike kundër objektivave të Tajvanit, aq më pak ka nisur një pushtim të drejtpërdrejtë të ishullit. Megjithatë, Xi e ka lidhur tashmë zyrtarisht arritjen e bashkimit me Tajvanin me realizimin e ëndrrës së Kinës për përtëritje kombëtare. Për më tepër, Kina, nën drejtimin e Xi, ka iniciuar dhe mbështetur një fushatë të bashkërenduar të forcimit ushtarak dhe frikësimit politik kundër ishullit në muajt e fundit.

Për sa i përket pushtimit rus të Ukrainës, Kina ka punuar me zell në arena, si Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara dhe Asambleja e Përgjithshme, për të bllokuar rezolutat që dënojnë Rusinë. McCallum vëren se Kina paraqet “një rend sfide të ndryshme [se Rusia]”. Ndryshe nga Moska, Pekini është i prirur të punojë brenda sistemit, duke shfrytëzuar pozicionin dhe ndikimin e tij për të mbrojtur aksionet e tij dhe për të avancuar interesat e tij. Përtej kësaj, Kina është bërë një person i brendshëm i zgjuar dhe McCallum, duke përdorur një analogji sportive konkurruese, pohon se Pekini “… po përpiqet të rishkruajë librin e rregullave, [dhe madje] ta blejë ligën…”.

Problemi me Koordinimin

Si përmbledhje, bashkëpunimi midis Kinës dhe Rusisë tenton të duket më shumë si koordinim. Megjithatë, për të gjykuar nga koordinimi midis Moskës dhe Pekinit për Ukrainën, kjo mund të jetë ende efektive në arritjen e qëllimeve të kufizuara të këtyre dy partnerëve. Xi mund ta ketë vlerësuar pushtimin e Ukrainës nga Putini si një gabim serioz, duke theksuar statusin e Rusisë si një fuqi e madhe në rënie. Megjithatë, Xi ka më shumë gjasa të kërkojë mënyra për të mbështetur Putinin në vend që të largohet.

Kina nuk ka opsione të mira për partnerë strategjikë të besueshëm me të njëjtin mendim, me peshë për të balancuar kundër Shteteve të Bashkuara. Të gjithë aleatët e mirë janë marrë. Megjithatë, edhe një partneritet i kufizuar midis një uragani dhe ndryshimit të klimës mund të bëjë kërdi mbi vendet që i pengojnë. 

Literatura nga

Andrew Scobell, Ph.D.;  Niklas Swanström, Ph.D. Instsituti Amerikan i Paqes 

George Friedman është një parashikues dhe strateg gjeopolitik, kryetar i Geopolitic Futures.