s p – Page 2049 – Dielli

“Piktura eshte poezi e heshtur”

September 24, 2022 by s p

Dr.Sadik Elshani/

Me rastin e ndarjes nga jeta të piktorit të madh Sali Shijaku.

Ne fund te vitit 1978, me rastin e 100 Vjetorit te Themelimit te Lidhjes Shqiptare te Prizrenit, ne ish Jugosllavi u hap nje ekspozite e madhe me veprat e piktoreve dhe skulptoreve te Shqiperise. Kjo ekspozite fillimisht u hap ne Shkup ne fund te nentorit, per te vazhduar pastaj ne Prishtine e Beograd. Une atehere isha student ne Universitetin e Zagrebit dhe hapja e ekspozites ne Shkup perkonte me festen e 29 Nentorit qe ishte feste kombetare ne Jugosllavi. Ne qe studionim jashte Kosoves zakonisht festat i shfrytezonim per te vizituar familjet tona, por ne kete rast kisha edhe nje arsye edhe me te forte: pervec familjes, doja ta vizitoja edhe ekspoziten e artisteve figurative shqiptare. Ne Suhareke/Therande familja jone e kishte nje dyqan te pemeve dhe perimeve dhe vellau im i madh, Shefketi, mallin e merrte kryesisht nga Shkupi. Atehere, nje dite u nisem heret per ne Shkup, vellau me la te kalaja e Shkupit ku ndodhej galeria e arteve dhe vazhdoi per t’i kryer punet e veta. Ishte heret ne mengjes, galeria sapo ishte hapur, une isha vizitori i pare dhe per nje kohe i vetem. Shikoja pikturat dhe skulpturat e artisteve shqiptare: Abdurrahim Buza, Nexhmedin Zajmi, Ksenofon Dilo, Sali Shijaku, Kristaq Rama, Zef Shoshi, Pandi Mele e shume e shume te tjere. Une deri diku e njihja krijimtarine e artisteve figurative shqiptare, sepse ne vitin 1972 e kisha vizituar ekspoziten e pare te artisteve te Shqiperise te hapur ne Prishtine.

Pasi isha vetem ne galeri, ishte nje qetesi e thelle, vetem nganjehere degjoheshin levizjet e punonjesve te galerise. Por nuk vonoi shume dhe degjova pak zhurme te dera e hyrjes se galerise, ishte nje grup prej 4 – 5 vetesh. Menjehere e kuptova se ishin artistet shqiptare, sepse te parin qe hyri, e njoha menjehere. Ishte piktori Sali Shijaku. Per mua ishte nje befasi e kendshme, sepse as qe e kisha paramenduar se aty do t’i takoja piktoret dhe skulptoret shqiptare. Ata kishin ardhur per ta shoqeruar ekspoziten. Shkova ne drejtim te tyre tere i entuziazmuar, i ngazellyer, u tregova se kush isha dhe iu drejtova te parit duke i thene se, ai ishte Sali Shijaku. Ata te gjithe u habiten: “E njohu Saliun!” Edhe ata, pervec Sali Shijakut qe e njoha, u paraqiten se kush ishin: Muntaz Dhrami, Kristaq Rama, Dhimitraq Trebicka dhe Niko Thana. Per ta shuar habine e tyre, atehere i tregova Sali Shijakut dhe te tjereve se se e kisha njohur ate. Tani po i tregoj edhe lexuesit te ketij shkrimi.

Gjate viteve te mia te gjimnazit ne Suhareke/Therande (1971 – 1975), aty diku nga vitet 1973/74, shkolla jone nen kujdesin e drejtorit te shkolles dhe profesorit tim atdhetar te gjuhes shqipe, Ramadan Shala, e kishte bere parapagimin per disa gazeta e revista nga Shqiperia: “Drita”, “Mesuesi”, “Nentori”, “Teknika”. Gazetat “Drita” dhe “Mesuesi” ne fund te vitit i dergonin ne Prizren te liberlidhesi dhe numrat e nje viti i lidhnin bukur ne nje liber te vetem. Profesori im kishte besim te une dhe m’i lejonte qe gjate pushimeve dimerore t’i merrja dhe t’i lexoja me kujdes ne shtepi. Neve ne Kosove na interesonte shume te dinim per Shqiperine, sepse atehere nuk kishim shume burime te informacioneve, pervec Radio Tiranes dhe Radio Kukesit, qe i degjoja rregullisht (Radio Tiranen, edhe kur isha ne studime ne Zagreb). Me vone, aty nga viti 1979 filloi ta kapte edhe Televizionin Shqiptar. Ne nje nga numrat e gazetes “Drita” e kisha lexuar nje shkrim per piktorin Sali Shijaku qe atehere kishte patur nje qendrim pune ne Divjake. Shkrimi, qe ishte nje reportazh per punen dhe angazhimet e tij ne Divjake, shoqerohej edhe me nje fotografi te piktorit dhe une e kisha mbajtur mire ne mend. Kur ia permenda kete Sali Shijakut, ai me tha se me shume ishte marre me gjueti sesa me pikture gjate atij qendrimi ne Divjake.

Meqenese dolem te “njohur” me Sali Shijakun, atehere ai me shoqeroi neper tere ekspoziten. Se bashku me veprat e piktoreve dhe skulptoreve tjere, ishin ekspozuar edhe pikturat e tij: “Mic Sokoli” (duke e vene gjoksin ne topin e ushtrise turke), “Vojo Kushi” ( mbi tank), “Zeri i mases”, “Fshati kufitar”, etj. Kuptohet, ato kryesisht ishin vepra te realizmit socialist, me ndonje perjashtim te rralle. Sali Shijaku me pyeti se cila pikture e tij me pelqente. I thashe se nuk mund t’i dalloja, por do ta vecoja “Mic Sokolin”, jo vetem per figuren dhe aktin e tij heroik, por edhe per ngjyrat, dramaticitetin, kompozicionin qe pasqyronte kjo pikture. Pastaj ai me tha se shoket ia pelqenin shume pikturen “Fshati kufitar”, qe ishte nje peizazh i nje fshati kufitar, sic e thote edhe vete titulli. Per pikturen “Zeri i mases”, ai me spjegoi: Nje dite, tha, ne studion time erdhen nje grup punetoresh dhe me propozuan qe te beja me shume tema nga jeta e klases punetore (kuptohet, sipas rrethanave dhe praktikave te atehershme). Atehere une u thashe, vazhdoi piktori, do t’ju pikturoj juve qe me keni ardhur ne studion time te punes. Meqenese ata ishin artiste, atehere bisedat tona pervec bisadave te rastit, kryesisht kishin te benin me artin, shqiptar e boteror. U tregova se ne veren e atij viti (1978) kisha qene ne nje kurs veror te gjuhes frenge ne qytetin Menton, ne Bregdetin Azur dhe se ne qytetin Cagnes sur Mer e kisha vizituar shtepine e piktorit te njohur impresionist, August Renoir (1841 – 1919). Ata u habiten per kete, por edhe me shume u habiten sesi kisha mundur te shkoja ne France( atehere sistemet ne Jugosllavi e Shqiperi ishin krejtesisht te ndryshme). Pastaj i pyeta se a kishin degjuar per piktorin me fame boterore, Ibrahim Kodra ( 1918 – 2006 ). Po, thane si neper dhembe, por kuptohet se ata i perkisnin stileve te ndryshme artistike dhe ai jetonte ne Itali, prandaj kjo teme nuk u zgjate me shume. Ne ne Kosove dinim mjaft per piktorin Ibrahim Kodra. Me ate naivitetin tim te atehershem i pyeta se pse nuk merreshin edhe me tema, teknika, stile te tjera, por kryesisht me ato historike, te luftes dhe te punes – te realizmit socialist. Sali Shijaku me mjeshteri, me shume kujdes (delikatese) m’u pergjigj se, prinderit i kishin shkolluar ata dhe ata donin qe prinderit t’i kuptonit pikturat e tyre. Edhe kete bisede nuk e zgjatem me teper. Ne atehere ne Kosove nuk i dinim shume gjera per jeten ne Shqiperi. Me vone per te vizituar ekspoziten erdhen edhe studentet e gjuhes shqipe prane Universitetit te Shkupit, te shoqeruar nga profesori Zeqirja Neziri, te cilin me vone e kam takuar ne Zagreb ku ai i ndiqte studimet pasuniversitare. Bisedat tani u zgjeruan, edhe te tjeret perfshiheshin ne biseda dhe mua dikur me erdhi koha per t’u kthyer ne Suhareke/Therande. Ekspozita shoqerohej edhe me nje katalog dhe ne fund te gjitheve u kerkova nenshkrimet nen pikturat e tyre perkatese ne ate katalog, te cilin ende e ruaj. Kur eshte fjala per tematiken e pikturave dhe skulpturave te kesaj ekspozite, me kujtohet titulli i shkrimit te nje kritiku arti qe ishte botuar ne nje gazete te Beogradit: “Kazma dhe pushka”. Por nder te tjera ai e vleresonte talentin, perpjekjet dhe punen artistike te piktoreve dhe skulptoreve shqiptare.

Ai takim per mua ishte nje perjetim i kendshem, sepse ne qe mbetem jashte kufijve shteteror te Shqiperise, gjithmone ishim kurreshtare te takonim njerez nga Shqiperia. Meqenese keto takime ishin teper te rralla, ne me shume mall e dashuri i takonim bashkekombasit tane. Nuk dua te zgjatem ne kete teme, por atehere udhetimi per ne Shqiperi ishte teper i veshtire, vetem grupe te caktuara mund te shkonin, ndersa nga Shqiperia vinin kryesisht grupet artistike dhe shoferet qe transportonin mallra te ndryshem. Prandaj ne mundoheshim qe ne keto raste te takoheshim me ta gjithesesi.

I kam shkruar here pas here Sali Shijakut, por ende nuk kam patur mundesi qe ta takoja perseri. Ne vitin 1988 kam ardhur ne Amerike dhe disa here qe kam qene ne Kosove, rrethanat familjare nuk me lejonin qe te shkoja edhe ne Shqiperi. Por ja, ne fillim te shtatorit te vitit te kaluar e shfrytezova rastin per te vizituar Tiranen per nje dite dhe vizita e pare ishte ne shtepine-galeri te piktorit Sali Shijaku. Ajo eshte nje shtepi e vjeter katerqindvjecare, e madhe me nje arkitekture terheqese, karakteristike tiranase dhe eshte shpallur monument i kultures, i mbrojtur nga shteti. Menjehere sapo hyn ne oborrin e shtepise, e sheh se eshte shtepi artisti: guret jane rregulluar bukur dhe formojne nje mozaik te bukur, qypat, vazot e luleve, oxhaku dhe cdo gje tjeter jane prekur nga dora e kujdesshme e artistit, jane te rregulluara bukur me nje shije te holle artistike. Edhe turbina e drunjte e mullirit te vjeter te le pershtypjen e nje vepre arti. Oborrin e zbukurojne dhe i japin gjalleri lulet, portokallet, limonet, ullinjte e palmat. Fatkeqsisht ate dite nuk mund ta takonim Sali Shijakun, sepse ai kishte disa jave qe po qendronte ne Itali. Dy djemeve e tij, Nusetit dhe Orgesit, edhe ata piktore, u tregova se kush isha dhe si e kisha njohur babain e tyre. Mua, vellaun tim, Halitin dhe shokun tone, Shyqri Kuci, ata na priten shume mire, me shume miqesi, respekt e perzemersi. U futem brenda ne shtepine-galeri, ajo edhe brenda kishte nje arkitekture terheqese e mjaft funkcionale: nje dhome e madhe e ndejes me oxhak dhe disa dhoma percjellese ne katin e pare, shkallet ne te dy anet qe te conin ne katin e dyte ku jane koridori dhe dhomat e gjumit. Muret ishin te tere te mbushur me piktura origjinale dhe riprodhime te pikturave me te njohura, origjinalet e te cilave ndodhen ne Galerine Kombetare te Arteve ne Tirane. Nuk mungonin edhe objektet tjera artistike e zbukuruese, si, vazo, qypa, poce, figura tekafsheve e shpezeve te punuara me materiale te ndryshme, qeramike, allci, etj. Ne ate kompleks funkcionon edhe nje restorant – vertet nje mjedis i bukur shlodhes, artistik e turistik i rrethuar me plot art. Kjo eshte shtepia e vetme e ketij lloji ne Tirane dhe ndoshta ne tere Shqiperine. Aty, natyra, historia, tradita, arti tradicional e modern, gershetohen, bashkejetojne ne harmoni te plote me njeri – tjetrin.

Sali Shijaku lindi me 12 mars 1933 ne Tirane. Ne vitin 1952 kreu Liceun Artistik “Jordan Misja” me pedagoget Abdurrahim Buza (1905 – 1986) dhe Nexhmedin Zajmi (1916 – 1991). Pastaj vazhdoi studimet e larta ne Institutin e Larte te Arteve “I. E. Rjepin ne Leningrad (sot Saint Petersburg) gjate viteve 1956 – 1961. Diplomen e mbrojti ne Shqiperi ne vitin 1962 ne Institutin e Larte te Arteve me tablone titulluar “Heronjte e Vigut”. Ka punuar si pedagog ne Institutin e Larte te Arteve, piktor dhe skulptor (1962 – 1988). Ne vitin 1979 e mori titullin “Piktor i Popullit”, ndersa ne vitin 2004 u nderua me titullin “Nderi i Qarkut te Tiranes”. Krijimtaria e tij eshte e gjere ne gjini, stil e teknike. Tematika e pikturave te tij eshte e gjere ku mbizoterojne motivet me tema historike, te luftes dhe te jetes se perditshme, peizazhet dhe portretet. Ai radhitet nder peizazhistet me te mire shqiptare. Nje teme e parapelqyer e piktorit eshte lufta e gjelave. Dritat dhe ngjyrat jane karakteristike dalluese e pikturave te tij. Si tradicionalja, ashtu edhe modernja zene nje vend te rendesishem ne krijimtarine e tij artistike, ne artin e tij te fuqishem e me plot ndjenja. Per pikturen Sali Shijaku shprehet: “Piktura eshte poezi e heshtur”. Ne GKA ruhen 92 vepra te artistit ne pikture e skulpture. Veprat e Sali Shijakut ndodhen ne shume vende te botes dhe jane pjese e galerive, koleksioneve te koleksionisteve te shumte brenda dhe jashte Shqiperise.

Nese ndodheni ne Tirane, shkoni e vizitone shtepine – galeri – muze te piktorit Sali Shijaku ne rrugen “Siri Kodra” dhe do te kaloni ca caste te kendshme ne shoqerine e artit dhe te mikpritesve shume te perzemert. Thuani se ju ka derguar Sadiku dhe i beni shume te fala piktorit te nderuar, Sali Shijaku!

Philadelphia, dhjetor, 2015.

Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.

NË PRAG TË 50-VJETORIT TË THEMELIMIT TË FAMULLISË, “ZOJA PAJTORE E SHQIPTARËVE” NË MIÇIGAN TË SHTETEVE TË BASHKUARA — KUJTOJMË DOM PREK NDREVASHAJ

September 23, 2022 by s p

Nga Frank Shkreli

Në një njoftim paraprak për komunitetin shqiptaro-amerikan në Detroit dhe për publikun e gjërë, famullitari i Kishës Zoja Pajtore e Shqiptarëve në Southfield afër Detroitit, në shtetin Miçigan, i përndershmi Dom Ndue Gjergji ka njoftuar para disa javësh se kjo famulli do të organizojë festimin e 50-Vjetorit të themelimi të kishës së tyre. Dom Ndue Gjergji e cilësoi kremtimin e Jubileut të 50-vjetorit të themelimit te saj,(me 8 dhe 9 tetor, 2022) si një gurthemel i punës, përpjekjeve dhe historisë së saj gjatë 50- dekadave të kaluara. Këto 50 vite kanë qenë vite sfidash të mëdha për famullinë tonë, është shprehur ai. Kemi pasur probleme, humbje njerëzore, aktivitete të shumta dhe arritje të mëdha, por falë ndihmës së Zotit tonë Jezu Krishtit, dhe ndihmës dhe kontributeve tuaja, famullia jonë ka ecur vetëm përpara dhe historia e saj në këtë 50-vjetor ka qenë e suksesshme”, ka thenë i përndershmi Dom Ndue Gjergji për famullinë e tij dhe për mbështetsit e bashkpuntorët e Kishës, Zoja Pajtore e Shqiptarëve, që ai drejton.

Duke iu referuar themeluesit të kësaj kishe 50-vite më parë, të ndjerit Dom Preke Ndrevashaj, Dom Ndue Gjergji në njoftimin e tij shprehet se, “E kemi kujtuar në çdo festë dhe në lutjet tona, edhe sot shpreh mirënjohje dhe respekt të veçantë për themeluesin e kësaj famullie, të përndershmin Dom Prenk Ndrevashaj, emri i të cilit asht i gdhendun, përjetësisht, me shkronja të arta në historinë e kësaj Kishe, si dhe në zemrat e të gjithë atyre që patën fatin ta njohin Dom Prenkën. I kujtoj me respekt të gjithë atë brez kontribuesish që janë nda nga kjo jetë, si dhe jam mirënjohës për të gjithë ju anëtarë të mrekullueshëm të kësaj Famullie, që në ditë të mira dhe të vështira që kemi kaluar, më keni qendruar pranë, e që keni qenë energjia, shtysa, motivimi i punës time në këto 25 vite në drejtimin e kësaj Kishe”, ka shkruar Dom Gjergji në njoftimin paraprak të programit për kujtimin e 50-vjetorit të themelimit të Kishës Zoja Pajtore e Shqiptarëve, përsa vijon e ku thuhet se:

“Festa jonë do të mbahet në ambientet e Qendrës Kulturore “Nënë Tereza” të Kishës tonë me datat 8 dhe 9 Tetor 2022.

Festa konsiston në tri aktivitete madhore:

1-Simpoziumi shkencor mbi jetën e Famullisë së Kishës Zoja Pajtore, ditën e Shtunë, datë 8 Tetor,

2-Mesha Shenjte kushtuar këtij përvjetori, datë 9 Tetor,

3-Darka Festive Gala e këtij Jubileu, ditën e Diele, datë 9 Tetor.

Do të ketë edhe detaje të tjera për të ciat do të njoftoheni në ditët në vazhdim.

Do të jenë të ftuar personalitete të larta të Kishës, përfaqësues të shteteve tona shqiptare, përfaqësues të shtetit amerikan, si dhe figura të shquara të Diasporës shqiptare.

Ftoj Këshillin e Kishës dhe anëtarët e Famullisë që të punojmë të gjithë së bashku dhe të përgatitemi në mënyrë që ky Jubile, të jetë një festë e madhe, e gëzueshme dhe e paharruar për Famullinë tonë dhe komunitetin. Le të jetë ky përvjetor edhe një frymëzim për brezat më të ri për një jetë të gjatë, të suksesshme dhe nën dritën e Zotit të Famullisë tonë.

I juaji, Dom Ndue Gjergji”, përfundon njoftimi për publikun dhe median, në lidhje festimet e 50-vjetorit të kësaj kishe.

Një dokuemntar kushtuar themeluesit të Kishës Zoja Pajtore e Shqiptarëve, Dom Prekë Ndrevashaj dhe pasuesve të tij të denjë në Miçigan , USA Dokumentar, Dom Prek Ndrevashaj, Kisha Zoja Pajtore, Zef Pergea, Marash Mirashi – YouTube

Emri dhe vepra e Dom Prekë Ndrevashaj janë të njohura dhe të vlerësuara nga të gjithë ata shqiptarë që e kanë njohur, por sidomos në radhët e mijëra shqiptaro-amerikanëve, në jetën e të cilëve Dom Preka ka luajtur një rol kyç – përfshir autorin e këtyre rreshtave përkujtimor — për fatin e tyre dhe të familjeve të tyre. Në një kohë kur shumë prej nesh kishim nbetur rrugëve të Italisë dhe nuk dinim kah t’ia mbanin. Ai u nëp mbrojtsi ynë në dhe të huaj. Ai u bë shpëtimtari ynë. Pa kujdesin e Dom Prekës, shumë prej nesh do të kishim mbaruar rrugëve të Evropës, pa asnjë përspektivë as udhëzim, të arratisur nga trojet tona shekullore prej murtajës së komunizmit. Pasi na ndihmoi të vinim në Amerikën e bekuar, ai këtu u bë për shumë prej nesh edhe frymëzimi për të përparuar, për të shkuar përpara, duke mos harruar kurrë se kush jemi, nga vimë dhe kah duhej të shkonim.

Andaj ky përkujtim – në këtë 50-vjetor të themelimit të Kishës Zoja Pajtore e Shqiptarëve – për të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen e këtij komuniteti në Miçigan. E tashmja dhe e ardhmja janë në dorë të pasardhsit të Dom Prekës, Dom Ndue Gjergjit dhe famullisë së tij. E kaluara është e të ndjerit Dom Prekës. Prandaj, Dom Ndou me bashkpuntorët e tij po organizon këtë ceremoni, me plot kuptim fetar dhe kombëtar, por edhe për tu përulur me nderim e respekt para kujtimit dhe kontributit Dom Prekë Ndrevashaj, themeluesit të kësaj famullie.

Dom Prek Ndrevashaj, i cili u përket atyre burrave të Kombit, të cilët me besimin dhe me patriotizmin e tyre, dijtën të frymëzojnë breza të tërë shqiptarësh, drejtë së ardhmes. Të asaj të ardhme që është sot është Kisha Zoja Pajtore e Shqiptarëve me Dom Ndue Gjergjin në krye. Kjo kishë kur udhëhiqej dikur nga Dom Prenk Ndrevashj e tashti nga Dom Ndou, i ka dhenë dhe i jep edhe sot këtij komuniteti, Kombit dhe Kishës katolike shqiptare, në përgjithësi, nam e za, si një prej qendrave më të njohura fetare e kombëtare, ndër shqiptarët.

Përvjetorët shënohen dhe shërbejnë si një kujtesë! Në 50-vjetorin e Kishës Zoja Pajtore e Shqiptarëve kujtojmë themeluesin e saj, Dom Prekë Ndrevashaj — jo vetëm si besimtar e kishtar, por edhe si atdhetar. Për tu përulur me respekt dhe nderim të madh para kujtimit të tij, që së bashku të shprehim me të gjithë ata që e kanë njohur Dom Prekë Ndrevashajn – njërin prej klerikëve më të shquar të Kishës Katolike shqiptare, jo vetëm në në diasporë, por edhe anë e mbanë trojeve tona.

Dom Prenk Ndrevashajn, një prej burrave më të njohur që i përket brezit të shqiptarëve, të cilët me besimin dhe me patriotizmin e tyre dijtën të frymëzojnë shqiptarët drejtë së ardhmes më të mirë. Një të ardhme më të mirë, më demokratike dhe më të lirë për shqiptarët, anë e mbanë trojeve të tyre në Ballkanin Perëndimor, pore dhe në diasporë, përfshir sot Kishën Zoja Pajtore të Shqiptarëve me Dom Ndue Gjergjin në krye, në 50-vjetorin e themeliemit të saj. Kjo kishë kur udhëhiqej nga Dom Prenk Ndrevashaj e tashti nga Dom Ndou i ka dhenë dhe i jep edhe sot këtij komuniteti, Kombit dhe Kishës Katolike Shqiptare, në përgjithësi, shpresë e frymëzim për të ardhmen. I ofron shqiptarëve, jo vetëm besim në Zotin, por edhe gjuhë e kulturë, atdhetarizëm, nder e tradita. Kjo në traditën më të mirë të klerikëve shqiptarë, mbrenda dhe jashtë Atdheut, klerikë si Dom Prekë Ndrevashaj, Imam Vehbi Ismaili, Peshkop Fan Noli e Artur Liolini, Mons. Zef Oroshi e Baba Rexhepi, ndër shumë e shumë të tjerë përfaqsues të tre feve kryesore të shqiptarëve.

Pasi jemi në përvjetorin e kujtimit të Nanës tonë Shën Nenë Terezes – Ajo kujdesej për të gjithë të varfërit pa dallim. Ajo nuk pyeste – para se të kujdesej për dike – nëse ishte katolik, mysliman, ortodoks ose ateist, i pa fe. Është meritë e kësaj kishe – e themeluesit të saj Dom Prekë Ndrevashajt dhe e famullitarit aktual, Dom Ndue Gjergjit – që ndonëse Kisha Pajtore e Shqiptarëve — në thelb dhe në temel — është një qëndër e krishtër katolike – kjo ka qenë, është dhe jam i bindur se do të mbetet një qëndër ku përveç fjalës së Zotit predikohen me zemër e me shpirt ndjenjat e shqiptarizmës, bashkjetesën, harmoninë dhe vëllazërimin midis të gjithë shqiptarëve të Amerikës, pa dallim feje a krahine.

Më në fund, në këtë 50-vjetor të Kishës Zoja Pajtore e Shqiptarëve të themeluar nga Dom Prekë Ndrevashaj, i kam boxh, një falënderim të madh personal dhe mirënjohje të thellë mikut tim dhe mikut tonë të përbashkët, klerikut të madh të Kishës Katolike Shqiptare, Patriotit të shquar të idealeve për një Shqipëni me Zotin, të përparuar në qytetërimin perëndimor – besim ky që pasqyrohej gjithmonë në veprat dhe fjalët e tija — Dom Prekë Ndrevashaj.

I kemi shumë borxhe Dom Prekë Ndrevashaj – mirënjohje për miqësinë dhe ndihmën e dhenë në kohën më të vështirë për mua personalisht dhe për shumë shqiptarë. Dom Preka më njoftoi me Ernest Koliqin, më njoftoi prej së largu me Prof. Martin Camaj, se ai në atë kohë nuk ishte në Romë por në Munich të Gjermanisë dhe me personalitete të tjera të shquara të emigracionit anti-komunist shqiptar të asaj kohe në Romë dhe në Shtetet e Bashkuara. Mbi të gjitha, Dom Preka me njoftoi me veprat e At Gjergj Fishtës, të cilat i ruaj edhe sot si kujtimin më të mirë prej tij — dhe për të cilin deri atëherë nuk dijsha asgjë, përveç emrit të Fishtës që kisha dëgjuar në familje. Siç dihej, emri dhe veprat e Fishtës ishin të ndaluara jo vetëm në Shqipërinë komuniste të Enver Hoxhës, por edhe në ish-Jugosllavinë sllavo-komuniste të Titos. Shkurtë me i ra bisedës, Dom Preka ishte njeriu i parë – që me njerëzit që më njoftoi, me librat (e ndaluara nga komunizmi) që më dhuroi dhe me këshillat e porositë që më jepte, më hapi sytë, mendjen dhe zemrën ndaj një bote tjetër, ndajë fjalës së lirë, lirisë në përgjithsi dhe demkrkacisë perëndimore, krejt ndryshe nga bota komuniste ku kisha lindur e rritur deri në atë moshë.

Urimet e mia më të përzemërta Dom Ndue Gjergjit dhe bashkpuntorëve të tij të ngushtë për nismën për të festuar 50-vjetorin e kishës dhe për të kujtuar themeluesin e Famullisë Zoja Pajtore e Shqiptarëve, Dom Prenk Ndrevashaj. Sepse, ju, jo vetëm po kujtoni të shkuarën, por njëkohësisht, ju edhe po ndertoni te ardhmen. 50-vjetori i themelimit të Kishës Zoja Pajtore e Shqiptarëve – është një përvjetor i art – golden aninnversay – që ven në dukje trashëgiminë e lenë pas nga Dom Prekë Ndrevashaj, por që shënon edhe arrijtjet dhe sukseset e udhëheqsit aktual të kësaj kishe Dom Ndue Gjergjit dhe antarëve të famullisë, në përgjithësi. Urimet e mia më të përzemërta për këtë jubile historik. Uroj që të vazhdoni lumnisht si deri tashti në veprimtarinë tuaj fetare dhe atdhetare – si përherë, në dobi të Kishës dhe të Kombit.

Unë kam nderin dhe privilegjin të jem ftuar në këtë ceremoni me 8 dhe 9 tetor, port ani për tani po dërgoj edhe me nal të këtij shkrimi edhe njëherë, urimet e mia Dom Ndue Gjergjit dhe famullisë, që kështu po kujtoni e përjetoni trashëgiminë e mikut tonë të përbashkët – mikut të shumë shqiptarëve, pa dallim feje a krahine, Dom Prekë Ndrevashajt. Sepse kështu nderoni veten dhe trashëgiminë e Dom Prekës me të cilën pasurohet shpirti i kësaj famullie e i këtij komuniteti dhe njëkohësisht rritet bujaria dhe begatohet edhe shpirti i kombit.

Bekimet e të Madhit Zot, sot dhe përgjithmonë! Zoti e bekoftë Amerikën dhe Kombin Shqiptar, ndër shekuj!

Frank Shkreli

Autori me Dom Prekë Ndrevashaj dhe Dr. Elez Biberaj — gjithashtu mik i Dom Prekës — duke dalur nga ndërtesa e Kongresit të Shteteve të Bashkuara, 1985. I përjetëshëm qoftë kujtimi i tij!

Në zyrën e Dom Prekës në Romë, (njëkohësisht edhe strehimi im si refugjat në Romë, 1970) — Dom Gjeto Radi me lahutë, Dom Preka me fyell dhe autori me çifteli, (me Dom Gjeto Radin), viti 1970.

Dom Prekë ndrevashaj me mikun dhe bashkvendasin e tij dukagjinas., Prof. Dr. Martin Camaj

Nga e djathta, Imam Vehbi ismajli, Dom Jak Gardini, Dom Prekë Ndrevashaj dhe Padër Andre Nargaj

Me autor Ndrek Guri

Kisha Zoja Pajtore e Shqiptarëve në Southfield të shtetit Michigan

FEDERATA PANSHQIPTARE VATRA – NJË BUSULLË ORIENTUESE NË GJITHË TURBULLIRAT E KOHËVE

September 23, 2022 by s p

Federata Panshqiptare VATRA në Nju Jork u bë të enjten epiqendra e “JAVËS KULTURORE SHQIPTARE NË SHBA”, e cila mblodhi rreth vetes një numër të konsiderueshëm bashkatdhetarësh që kishin ardhur për të ndjekur nga afër promovimin e tri veprave të botuara nga ITSHKSH: “Shkupi, vetë historia e Kosovës” – S. Asani, M. Prishtina, A. Ramaj; “Bisedime mbi -Historin bujqësore të Shqipnis-“ Eqrem bej Vlora; “Propozime për drejtshkrimin” I-II.

Për të shprehur mirënjohjen e sinqertë ndaj drejtuesve të VATRËS, dhe sidomos ndaj kryetarit të saj z. Elmi Berisha, për organizimin e këtij aktiviteti mbresëlënës, nuk mjaftonin vetëm fjalët, andaj në mënyrë simbolike deshëm të përkujtojmë vatranët se librat ishin ato që zgjuan shqiptarët nga letargjia shumëshekullore, duke i dhuruar tri veprat e sipërpërmendura z. Berisha, si shenjë e përkushtimit tonë të përbashkët ndaj kauzave sublime që i kemi trashëgim nga rilindësit tanë.

Komuniteti shqiptaro-amerikan ishte me fat që pati një busullë orientuese në gjithë turbullirat e kohëve. Ishte Federata Panshqiptare Vatra, organizimi më jetëgjatë i shqiptarëve në të dyja anët e Atlantikut, e themeluar në vitin 1912, e cila në të kaluarën pati si mision historik mbrojtjen dhe garantimin e të drejtave të shqiptarëve në SHBA, si dhe lobimin në Kongresin e Shteteve të Bashkuara për të drejtat e shqiptarëve anembanë botës. Por edhe aktualisht Federata Panshqiptare Vatra nuk është zhveshur nga petku i misionit të shenjtë, sepse ajo vazhdon të prodhojë unitet brendakombëtar dhe interaksion komunkimi e bashkëpunimi me institucionet amerikane dhe përfaqësuesit e ndryshëlm të jetës civile në SHBA.

Jam i lumtur që bashkë me kolegët e mi nga ITSHKSH u bëmë dëshmitarë të një entusiazmi të pashoq që u krijua në mbrëmjen e së enjtes në Nju Jork, ku nuk mungoi interesimi i bashkatdhetarëve tanë për punën tonë hulumtuese-shkencore dhe për vizionin tonë mbi të ardhmen e botës shqiptare. Ky interesim burimin e kishte tek vetdija e formuar e mërgatës sonë për rolin që kishte dhe që ka aktualisht në nxitjen e proceseve ndërgjegjësuese të botës shqiptare, kudo ku ndodhet ajo, pikërisht ashtu siç vepruan një shekull më parë viganët e mendimit dhe veprimit shqiptar Fan Noli, Faik Konica, që njëherësh ishin edhe themeluesit e parë të Federatës Panshqiptare – Vatra.

Mesazhi më kuptimplotë që doli nga ky takim në Federatën Panshqiptare – Vatra ishte ideja se civilizimet kanë gjithmonë nevojë për transformime të brendshme, kurse e përbashkëta e këtyre transformimeve është absorbimi i vlerave pozitive univerzale dhe shpërndarja e përvojave më të mira në tejkalimin e keqkuptimeve e mosmarrëveshjeve të natyrave të ndryshme.
Faleminderit vatranë që na bëni krenar me të qenit shembull i atdhedashurisë edhe atëherë kur atdheu nga hallet e shumta ju harron t’iu shpreh mirënjohje institucionale për kontributet tuaja kolosale!

Nju Jork, 22 shtator 2022

Prof.dr. Skender ASANI – drejtor i ITSHKSH në Shkup

Book Talk : In Their Footsteps

September 23, 2022 by s p

Rafaela Prifti/

In their Footsteps – a memoir book of Simon Qafa narrates the struggles of his freedom loving family that ultimately brought him to the land of the free. The stories of Simon’s father, uncle, cousins are unique yet relatable to many Albanians who were targeted by the communist regime after WWII. Simon, who is a ranking member of Vatra, depicts how those who did not comply were interrogated, intimidated, imprisoned, forced into internment camps and even executed.

Asked by Dielli about the takeaway from the book, Simon Qafa says that he wants “the reader to understand what families go through and the struggles they endure” but also to appreciate “how life has a funny way of turning on you in a split second.”

The assertions are understood to be factual. The writer Louis Romano says that the research for the book involved “many hours of reading as well as personally interviewing Simon Qafa, his family members and others who knew of the Qafa family. The bravery and determination this family shared for generations made for an incredible story.” Romano, a published novelist and Bronx native, knew Simon personally. There are parallels between Simon’s ancestors and Romano’s immigrant family from Sicily, that resonate in the present times. The writer notes that the extreme poverty under which the family lived was not unusual. But “It wasn’t simply poverty that is a common bond but the desire for a better life under freedom for their families that brought various ethnic groups to this great country. Obviously, it is still going on today,” adds Romano.

Determined to have the freedom his family members believed in, Simon Qafa set out on his own path that crossed over a few countries and even landed him in prison. “What set Simon’s life apart was his journey as a young man from Albania to Kosovo to the seminary in Rome and to prison in New York State,” says Louis Romano to Dielli.

Even though he is very knowledgeable about our history, Romano says that, when writing the book In Their Footsteps, he “was particularly surprised at the brutality that faced the Albanian people over the course of the last three hundred years. Most Americans have no idea what occurred during that period in Albania.” Shedding light on the endurance of Qafa family gives credence to the freedom fighting spirit that resonates with the Albanian American community and groups of various background in and around the Unites States.

The first collaboration has been a success. “So far, the reviews are nothing less than amazing,” relays Louis Romano. For his part, Simon appreciates Romano as “a great writer. Very respectful and patient. He pays attention to little things as much as he does about bigger things.”

Vatra hosted a book launching party at the Bronx headquarters last night.

SI DESHIROJ UNE TE KUJTOHET GORBAÇEV-I

September 23, 2022 by s p

Hoëard A. Baker, III

Ish Sekretari I Shtetit -1989-1991

Ridgefield, CT. (Gazeta me influence globale, The New York Times botoi me 6 shtator 2022 nji shkrim nekrologjik për Presidentin e ish Bashkimit Sovietik, Mikhail Gorbaçev që vdiq me daten 30 gusht 2022. Figura e këtij udhëheqsi do të rikujtohet, studjohet, gjykohet, dhe vendoset në histori përjetësisht.

Nga leximet mbi këte figure historike e paqësore në krye të nji shteti agresiv siç ka qene “Bashkimi Sovietik”, dhe kontributi I tij me përfundue “Luften e Ftohët” pa gjakderdhje, tue rifillue marrëdhanjet normale me nji botë ku sundon legjitimiteti i shteteve ashtë shkrue -. Shkrimi ma konkret, i ndershëm dhe objektiv , për mendimin tim,ashtë ba nga ish Sekretari i Shtetit amerikan, i nderuemi James Å. Baker, III -që shqiptarët njohin dhe kujtojnë që nga vizita e tij në pranverën e vitit 1991 në Tiranë, si dhe fjalimin e tij që deklaronte kthimin e lirisë në nji vend ish komunist.

Kam përkthye shkrimin e Z. Baker që të ekspozoi lexuesin shqiptar me nji pikëpamje qe spjegon nji të kalueme të hidhun. Falënderoj me këte rast Z. Baker për kontributin e tij t çmueshëm dhe gazetën The New York Times për botimin e këtij shkrimi. Përkthimi ashtë edhe tributi I nji viktimë të terrorizmit stalinian në Shqipëri për këte figure të madhe që luftoi për “paqën në botë” dhe “lirinë e popujve”- Sami Repishti)

***

“ Nuk ka udhëheqës politik botënor që zen nji vend ma me randësi në historinë e viteve të fundit të shekullit njizet, se Mikhail Gorbaçev, për rolin kryesor që ai luejti në përfundimin e Luftës së Ftohët. Bota e Lirë do të jetë për jetë mirnjohse pr veprimtarinë e tij, megjithëse mjaft nga bashkatdhetarët e tij, nuk janë.

Ne vitet 1950-a, Bashkimi Sovjetik dergoi tankset me ruejte tanësin e imperatorisë sovjetike nga lëvizjet për liri në Gjermaninë Lindore, 1953, Hungari, 1956, dhe Çekosllovaki, 1968.

Por, me 6 tetor 1989, Z.Gorbaçev, hapi nji rrugë të re. Në nji fjalim të mbajtun në ndertesën e Asambles Popullore në Berlinin Lindor ai arriti në përfundimin se çdo komb në Europën Lindore duhet të gjej rrugën e vet drejt socializmit. “Vendimi si ashtë e organizueme nji shoqëni duhet vendosë nga populli vet, por ma parë asht i nevojshm varieteti. E ardhmja e Gjermanisë Lindore, -deklaroi Z. Gorbaçev me fuqi,- duhet të vendoset në Berlin, e jo në Moskë!”.

Dhe ashtu u ba! Në nandor 1989, Z. Gorbaçev nuk u frikësue nga “hard-liners” në Moskë, dhe refuzoi me përdorue forcën e me pengue ardhjen e lirisë. Megjithate, Lufta e Ftohët që kercënoi Botën me asgjasimin atomik për ma shumë se katër dekada, filloi me u dekompozue.

Z.Gorbaçev ishte nji forcë me peshë në bashkëpunimin ndërkombëtar. Na, në qeverinë e SHBA-së ne atë kohë e kuptuem se duhet të përpiqemi me bashkëpunue me Z. Gorbaçev, sepse nji marrëdhanje produktive me Bashkimin Sovjetik, dhe ma vonë me Rusinë, mund të revelohej si baza e nji rendi të ri mbas Luftës së Ftoht- njI rend në të cilin demokracitë mund të lulzojn. Fatkeqisht, sot na jemi akoma larg nga ky moment optimizmi për arsye të luftës së Vladimir Putin-it në Ukrainë.

Megjithëse u përpoq me riformue eksperimentin e falimentuem me diktaturën komuniste, ai punoi me frymë ndertuese me rivalt e së kaluemes për kombin e tij.- Shtetet e Bashkueme, Franca, dhe Britania e Madhe-me bashkue Lindjen me Gjermaninë Perendimore. Ai përfundoi marrëveshje me presidentët Reagan dhe George H .Ë.Bush me pakësue arsenalin e armëve që efektivisht përfunduen vrapimin për armët atomike të ndermarrun nga të dy superfuqitë. Ai bashkëpunoi fortësisht me Shtetet e Bashkueme në Organizatën e Kombeve të Bashkueme me detyrue Irakun të tërhiqej nga okupacioni I Kuveit-it, si dhe me Shtetet e Bashkueme me promovue paqën në mes të Israelit dhe Årabëve si bashkëkryetar i Konferencës për Paqë në Madrid. Ndamja për shumë dekada në Lindje dhe Perendim, u mbyll.

Po me aq randësi. demokracia dhe liria filuen të përhapen në çdo kand të Botës, ndërsa grushti i tiranisë u dobësue. Me 1987, qytetarët e 75 vendeve të botës jetojshin nën sundimin e rregjimeve autoritare. Por me mbarimin e Luftës së Ftohët edhe vetë Bashkimi Sovjetik pushoi së ekzistuemi, demokracia u përhap me shpejtësi. Në vitin 2017, vetëm 15 kombe vepronin si rregjime autoritare. Dhe megjithse “demokracia”pësoi disa disfata në zhvilimin e saj në botë në vitet e fundit, afërsisht ma shumë se gjysma e vendeve të Botës jeton në forma qeveritare demokratike.

Ka shumë faktorë që kontribuen në përfundimin e Luftës së Ftoht, e veçanërisht fryma rezistuese e popujve të robnuemë të Europës Lindore. Por Amerika, pa dyshim luejti nji rol me randësi. Çdo udhëheqës amerikan që nga Harry Truman deri te George H.W. Bush qendroi pa u lëkundë n kundërshtim të vijës ekspansioniste sovjetikel. Kur erdhi koha, Presidenti George H.Ë. Bush qendroi, në bashkëpunim me Z.Gorbaçev dhe Presidentin Yeltsin, rregulluen me aftësi përfundimin e lojës, kështu që konflikti përfundoi në mënyrë paqësore., dhe jo me krizmat e armëve bërthamore që miljonat kanë përjetue për vite të gjata.

Tek Z. Gorbaçev, dy presidentët e fundit amerikanë të Luftës së Ftohët, Z. Bush dhe Z. Reagan- gjetën nji udhëheqje sovjetike që kuptonte se vendi I tyne nuk ishte në gjendje me përballue nji konfllkt militarisht as ekonomikisht me Botën Perendimore. Të dy leaderët amerikanë kuptuen se udhëheqsi sovjetik Gorbaçev kishte të njajtën energji, dhe frymëzohej nga I njajti optimizëm si dhe ata, të dy.

Megjthëse Z. Gorbaçev nuk ishte nji figurë impozante, personaliteti I tij mbushte dhomën meë nji qendrim qellim-mirë qe entuziasmonte të pranishmit. Përmbi të gjitha, Z.Gorbaçev, Z. Reagan dhe Z. Bush formuen nji mirëkuptim për mirëbesim që ishte I paimagjinueshëm per parardhësit e tyne, si dhe ata sovjetikë. Ka qenë nji privilegj me punue afersisht dhe bashkërisht me Z. Gorbaçev gjatë atyne ditëve të ndryshimeve dramatike në marrëdhanjet Lindje- Perendim. Me ramjen e Bashkimit Sovjetik, megjithate,, Z.Gorbaçev humbi besimin e popullit të vet, dhe u detyeue me dhanë dorëheqje, 1991. Ai u detyrue të tërhiqet nga skena politike në njI situatë kur Rusia përpiqej akoma me zhvillue nji demokraci të fortë dhe nji ekonomi prodhuese. Por aI luftoi per ato!

Përsëri për ma shumë se nji dekadë mbas dorëheqjes së tij, Lufta e Ftohët përfundoi. Kompanitë perendimore filuen afarizmin e tyne në Moskë, dhe marrëdhanjet Lindje-Perendim, me gjithë vështirësitë që perballuen, kanë qenë mjaft miqsore. Ekzistonte nji bashkëpunim aktiv në shume sektore. Përsëri, pesembjetë kombe të pavaruna u formuen, dhe qytetarët e ish Bashkimit Sovjetik filiuen me gëzue liritë që ata nuk kishin njohë kurrë ma parë.

Sot, andrra e Z.Gorbaçev për nji Rsui demokratike dhe të zhvillueme mirë, në paq me fqinjt e saj, ashtë dermue me Z.Putin në fuqi, vendi ka zbritë në autoritarianizëm. Në botën e jashtëme, Z. Putin ka preferue ballafaqimin me Shtetet e Bashkueme dhe Botën Perendimore. Ai ka shkelë vazhdimisht normat ndërkombëtare të sjelljes korrekte, veçanerisht me sulmin e pa provokuem të invazionit të Ukrainës. Sot, jemi në Luftë të Ftohët prsëri me Rusin, nji situatë në të cilen Moska përsri ban përpjekje me imponue vullnetin e saj me forcën e grushtit që kercënon jo vetëm Ukrainën, por edhe paqen në të gjithë Europen.

Ka mendje që gjykojnë se Shtetet e Bashkueme dhe aleatët perendimorë duhet të pranojnë nji pjesë të prgjegjsisë për situatën e tanishme. Megjithëse korrekt në politiken e tyne, rritja e NATO-s mbas Luftës së Ftohët u arrit n nji atmosferë që alarmoi Moskën. Akoma ma shumë, ndoshta do të ishte arrrijtë në se do të ishte angazhue edhe Rusia në nji partneritet me të vertetë strategjik. Por asnji nga këto potencialitete, ose heqja e tyne, sherben nji justifikin për Z.Putin me deklarue luftën kundër nji vendi fqinj.

Deri në fund, Z. Gorbaçev qendroi i dedikuem kauzës së paqës. Megjithëse, shëndeti I tij i dobët e pengoi nga komentimet per invazionin në Ukrainë ne fillim të ketij viti, Fondacioni Gorbaçev u deklarue qartësisht me deklaratën:

’Na konfirmojm nevojen për nji pushim të luftave dhe per nji fillim imediat të negociatave për paqë. Asgja tjetër ashtë ma e çmueshme për Botën se jetët njerëzore.’ (Theksi i im.SR)

Nji deklaratë e këtillë ashtë besnike e trashëgimit të Mikhail Gorbaçev-it, njI udhëheqës i guximshëm që u ba nji frymëzues dhe avokat për ma shumë liri për popjt e Bashkimit Sovjetik. Dëshira e këtyne popujve për liri nuk do të shuhet kurrë. Dhe as edhe kujtesa e trashgimisë së tij, përpjekjet me arrijtë ate liri për të gjithe ata,”

Pushoftë në Paqë!

—————————————————————————

( James A. Baker, the U.S.Secretary of State from 1989 to 1991. “How I Want the World to Remember Gorbachev” Th N.Y.Times 6 Sept. 2022 Opinion Page.