• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Gjatë vizitës sime 10 ditëshe në Dardani

June 6, 2022 by s p

Musa Dakaj

Gjatë vizites sime 10 ditëshe në Dardani, pata rastin te befasohem për së miri disa here, në ketë rast po veqoj nji rast te till! Isha duke shkuar nga Peja, për te vizituar disa miqë në fshatin Llazic, sapo e kalova uren e Drinit, pastaj Dollcin dhe Dersnikun, anash rruges, afer shpelles se Azem Galices, e shof një tavolin te vendosur anash, një djalosh karizmatik, ishte duke shitur qerrshia dhe dredhëza, ndalova veturen, pasi u pershendetem i thashë: mi jep dy shporta me dredhëza dhe dy me qerrshia, pasi i futi në nji kese te plastikes me tha, 8 euro agji, i nxora nga gjepi te paguaj, nukë kisha të thyera asgjë ma te imta se 20 euro! Djaloshi me thotë, me fal, porë nukë kam të imta për kusur, mbeta për një moment, ti le, ose ti japi 20 euro! Merri i thashë, jo agji, mu pergjegj, heren tjeter mi paguan! Jo djalosh, une jetoj jashtë, ndoshta nukë shihemi për nji kohë të gjatë i thashë, hiq nukë ka gajle me tha, dhe me pyeti ku jetoni, në USA ishte pergjegjja ime, aiiiiii bëri, juve ju kemi borgj ma shumë se 8 euro o vella, merri dhe shko, rrugen e mbarë ta keni, ja hodha në tavolin eurot, i mori dhe me një zë të vendosur me tha: mos bre burr mos me korit se ekam për nder ti japi keto qerrshia e dredhza, është puna ma e vogel që mund ta bej për ju!! Për fat të mirë u ndalua një vetur poashtu për te bler, e pyeta a keni dy dhjetshe, po mu pergjegj, i ndamë ato njëzet euro, u pershendetem me djaloshin nga Llausha që jetonte në Klinë, me rrjedhen disa pika loti, u largova I befasuar me zemergjersinë e tijë, sa popull i mirë që jemi!!!

Dardania është plotë me Shpres sikurse edhe trojet tjera Shqiptare!

Filed Under: Rajon Tagged With: musa dakaj

VATRA TELEGRAM URIMI PRESIDENTIT TË SHQIPËRISË Z.BAJRAM BEGAJ

June 5, 2022 by s p

I nderuar President i sapozgjedhur i Republikës së Shqipërisë z.Bajram Begaj

Federata Panshqiptare e Amerikës “VATRA” ju uron me rastin e zgjedhjes suaj në detyrën e lartë të Presidentit të Republikës së Shqipërisë dhe ju dëshiron suksese në përmbushjen e detyrës kushtetuese.

Federata Vatra shpreh bindjen se Ju si President do të ushtroni ndikim të fuqishëm në kryerjen e reformave në Shqipëri, balancën e pushteteve, forcimin e institucioneve kushtetuese dhe rrugëtimin europian të Shqipërisë.

Z. President, shërbimi me ndershmëri dhe përkushtimin ndaj Atdheut, Detyrës dhe Kombit, në mbrojtje të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, Sovranitetit Kombëtar e të drejtave të shqiptarëve brenda e jashtë Atdheut, do të jenë parime të shenjta në të mirën e zhvillimit të vendit dhe unitetit kombëtar.

Z. President Vatra do jetë kurdoherë një mbështetje e fortë e axhendës suaj Presidenciale për forcimin e marrëdhënieve me SHBA dhe thellimin e bashkëpunimit me diasporën shqiptare.

Zoti ju bekoftë në misionin tuaj.

Me respekt dhe nderim

Kryetari i VATRËS

Elmi Berisha

Filed Under: Opinion Tagged With: bajram begaj, Elmi Berisha

 FAITH IN GOD and LOVE of the COUNTRY

June 4, 2022 by s p

A harrowing testimony of the Communist terror in Albania (1944-1991). The crucifying of the patriotic family of Ilia Dilo Sheperi and the resisting solid basis of Albanian patriotism.

(Translator’s note: In an exclusive interview for the Albanian-American newspaper DIELLI organ of the Panalbanian Federation of America VATRA (September 2021, Nr. 09) Eduard Margarit DILO describes in Albanian the tragic persecution of his entire family under the Communist regime in Albania, now in English for the benefit of those not familiar with the Albanian language. The details are shocking and their nature anti-human, bordering on barbarity with deadly results. (Prof. Sami Repishti PhD)

By:  Sokol Paja

    The history of the persistent persecution of the DILO family

    The patriotic political position of my deceased grandparents, Ilia Dilo Sheperi and my grandmother Sava Rruci,  of the Aristidh Rruci family, is now a well-known page of Albanian history. Although during the WWII years my family was one of the main supporters of the leaders of the freedom fighters, most of them former students of my grandfather, Ilia DILO Sheperi, and in spite of the fact that our house was among the first to be burned down by the Fascist occupiers, my family could not escape the rage and the cruel persecution of the gangs of Communist criminals who took over the government at the end of 1944.

     With all due respect to truth and to documentation we can conclude that the punitive expeditions used by the Communist criminals to eliminate “the undesirables” for nearly 50 years could not exclude the family of Ilia Dilo Shdeperi from their genocidal punishment. Why?  Because the DILO Sheperi family was a patriotic family that could not operate with the Serbo-Slavic dominated clique installed in power.

  Here are some facts

  When Enver Hoxha (leader of the Communist movement in Albania) was trying to form the General Staff of the National-Liberation Army (Communist) he wanted to arrange a meeting with Jani DILO (former officer of the King’s Army) in Tirana. After the General Staff was formed, he told Mr. Dilo: “We need a capable commander who is also fluent in several foreign languages to talk to foreign visitors, and I have thought of you as being the man.” “I would happily fight jointly with you,” Jani DILO responded, “but we cannot abandon the region of Kosova, presently under the Serbian yoke.”

   This was the latest encounter with Jani DILO’s old high school classmate in Gjirokaster and Korçe, who was the lucky one to win the battle. “The ‘Mukja Agreement’ was violated even before the ink was dry, and it was denounced as ‘treason’ after the brutal intervention of the Yugoslav agents.

   Thus, civil war began in Albania!

    The price of this war was very heavy, not only for those who lost, but also for those who won. And, the victors were the enemies of the Albanian Nation.      

    The origins of the Communist vendetta

      November 1944. The Government of Enver Hxha entered Tirana, capital of Albania. Qirako and Margarit DILO were called and told that their employments were terminated.  They were working in different places, both in Tirana. Qiriako was chair of the Division of ‘Hipotheka’ registration of immobile properties at the Ministry of Finance; Margarit as chairman at the Office of Contruction in the Ministry of Public Work. Both technical civil service jobs with no relations to politics.

    Educated with the principles of occidental philosophy, they resigned and left the offices where they were working. Forced to make a living for their families, they began to work in small commercial activities with success, and were happy to provide the means for 12 members of their families living with them in Tirana.

    In March 1946, Qiriako and Margarit were called at the office for urbanization and were told to leave without delay and resettled in Sheperi with the entire family. The order was irrevocable. In the case of disobedience, they would be arrested. At the same time Koço DILO was serving in the Army, communication services in Tirana were     transferred to the border guard units of Peshkopi. All members of their families went straight to the village of Sheper and found refuge in the only cabin that was saved from burning during the war.

   To survive, they began to work as farmers. During the month of June 1946, Mihal and Margarit were appointed veterans in the District’s Office of Husbandry; Margarit, as an engineer in the Construction Enterprise of the District. With these appointments, the situation of their families was substantially improved. Encouraged, they began to reconstruct the burned sections of their buildings and members of the family in Sheper began living in satisfactory conditions for those times.

   Communists sentence to death Jani DILO.

   In 1947, the Communist Government made the list of the “enemies of the people” sentenced to death in absentia, and the name of Jani DILO was there (introduced as one of the leaders of Balli Kombetar, the Nationalist Organization). Officials of the State and of the Security Police exercised great pressure to convince our family to invite the emigrating Jani DILO to return to Albania. We answered that they had no contact with Jani DILO and that they were not aware of his whereabouts.

    In October 1947, Margarit was arrested. After 40 days and nights of terrible torture, he was brought to the Court, a closed-in office, with closed doors in a room inside the Medieval Fortress of Gjirokaster. A military Kangaroo Court sentenced him to two years in jail for having sabotaged the elections of 1945, and damaged the “friendly” relations with Yugoslavia, as well an agent of the Anglo-American agencies etc.  

     He spent his two years in jail in the fortress of Gjirokaater as well as in the heavy work of irrigation in Maliq, Vloçisht of Korçe and Muzeqeja. His body weight was reduced from 85 kg the day of his arrest to 42 kg the day of release. I remember as a child the burn marks from a hot iron that torture had left on him, mainly on the arms and legs. In 1948 Qiriako was arrested and tortured for three days at the Police Station of Topove (Zagori).

   The accusation for keeping unauthorized weapons, as well as the accusation for having hidden the gold of Aristidh Ruçi, failed because of the impossibility of finding a witness for the weapons. In the meantime, the Communist Security organs had hidden one piece in the cottage next to the house used for sheltering the milking cows of the Qiriako family, and that the gold was found to be in the house of political commissaire of the Office of Internal Security. Qiriako was released! In 1950, Margarit married my mother Viktori Xhamballo, sister to two fallen heroes Pano Xhamballos, imporftant figure of the National-Liberation Army (killed in Mirdite on September 1, 1944 under suspicious circumstances) and of Spiro Xhamballo, executed by the Nazis in the internment camp of Prishtina. When the news of the engagement became public, my mother was ordered to go to the Town Hall, where Mihal Bisha, former secretary of the Party Committee at that time, and the Public Prosecutor, Subi Bakiri, pressured her to reject the engagement. My mother refused. Then, the officials threatened that she would be punished together with all the members of the DILO family. “Mother Party” kept the promise by persecuting not only my mother but us too, her children.

     Koço DILO is sentenced

     In 1970, arrested in Fier Koço DILO, the younger son of Ilia DILO was accused of trying to escape from the country. He was tortured for 105 days secretly, and sentenced to 10 years in jail. He was sent to Spaçi forced labor camp in Mirdita. I want to stress that in every arrest or imprisonment done to our family, the Communist Government sequestered everything including the personal customs of everyday, all food found in the house, and daily family objects, as well as the dowery of unwed young ladies.

  Eduard DILO: His young years!

   One expression: a terrible experience that I wish no child in the world should go through!

   In the year I was born, the collectivization of the village began. My father resolved to be a member of the agricultural collective because he was sick. Unable to do fieldwork, he did not oppose the forceful seizure of the land and of the few animals our family possessed. Immediately after that punitive measure the dictatorship took steps against my parents and his small children. The contingent of corn that the State gave to each member of the family was suspended; after that with the opening of bakeries, our purchase of the daily bread was forbidden. We were not allowed to own a milking cow or a goat.

    Some leaders of the agricultural collective were selected by the Government and proved to be extremists, the same as those later on in our country. After graduating from high school, we “children of the enemies of the people” (this is the qualification used by the government and the Secret Police based on the instructions of our “mother party,” Margarit DILO) had been seeking shelter by some family friends in various towns. After an examination of my dossier, I found and have preserved the story of our persecution by the Secret Police of members of the DILO family. It’s here that I discovered the explanation of the several school expulsions during my high school years; thanks to the assistance of our many family friends I succeeded in graduating from high school. I started it in Fier, then in Tirana, Gjirokaster, and finished again in Fier. I would like to stress the affection of my schoolmates who surrounded me, the warmth and the care of the teachers who never treated me differently from others. This honest contingent of our society encouraged me to reveal the talent displayed by our DILO generation.

Yet, all doors of higher education were closed to us. My mother, with the high school diplomas of her highly achieved children, kept knocking on every possible door. She contacted friends of her brother holding high positions in the Government, but was unable to find an opening at the university for any of her children. For the sake of truth: I want to declare that from a meeting with a friend of her brother Pano, now a high official of the Party, she received an answer from the functionary’s wife, contained in a letter sent by the Party organization of the village in Zagori. There, the Dilo family was ordered to send all their children to the village, otherwise they would be sent to the mountainous village of Spaç, the same place where their uncle was suffering his punishment.

   Fortunately, this piece of mail was erroneously delivered to the office of my cousin, a high official of the Party in Zagoria. Presently, this document is in our own possession together with many other “accusative” reports sent to places where some relatives were working and filling important party positions in Zagoria.

   All over Albania there were honest people who cried the fate of their Fatherland, and independently of their participation in ruling the country, their consciences did not approve of the injustices committed to the population.

   With the fall of Communism in Albania (1991) we were informed of the accusations that brought our suffering; we succeeded in finding and collecting “the characterizations,” a term used by the Party to identify “the enemies.”

   Primitive vendetta: the disgraceful exhumation   of the remnants of Ilia DILO Sheperi

   1960! As a result of the exacerbation of “the class struggle” in Albania, a movement among the political emigrees was formed to overthrow the criminal bands ruling over the Albanian people. The reasons for the failure are now public knowledge. After the defeat, some emigrants began to cause problems for the Albanian embassies. The smart rulers of that country began to plan new persecutions for the family DILO. Why?

    Because in their mentalities, these mediocrities   began to think that in the case of a liberation day, our DILO family will revenge against them.  The organs of the State Security pursuing the instructions of the highly placed functionaries accused our uncle Jani DILO of being one of the top organizers. They contacted members of our family and tried to convince them to persuade our uncle to return to Albania. For this, they arrested our uncle Koço DILO as a hostage accused of attempting to escape. The investigation officers began to prepare the public opinion that he would be executed. Our uncle Jani, a prominent figure in the State where he lived, sent a letter to Enver Hoxha, Mehmet Shehu, and a copy to his family where he clarified his political position and requested to cease the persecution of his family.

   Pressure from the Political Police on our family and total Isolation

    At this point my father passed away at the age of 62. The Party and the Secret Police prevented members of the family from accompanying the dead to the cemetery or to receive condolences from friends and neighbors alike. They also forbade the opening of the grave. Our family dug the grave, and the coffin was carried by them. Although a minor, I helped in digging and carrying the coffin on my shoulders. The insatiable cannibalism of those monstrosities (since I cannot call them “humans”) that were leaders of the Party and the State ruling over our country reached the point of exhumation of the remains of our grandfather, Ilia DILO Sheperi. Outraged, my uncle Qiriako DILO informed Enver Hoxha about this vandalism, reminding him that sacrilege against a deceased person is forbidden in every corner of the world. The “letter” reached the leader. He then sent the “letter” to the Central Committee of the Party for verification. For ten consecutive years, sons and daughters of Ilia DILO  Sheperi dug the graves of their dead members and carried the  coffins on their shoulders.

One detail for the young generation of Albanians: the daughter of Ilia DILO Sheperi, Viktori DILO, celebrated as “Teacher with Merits” had a long line of followers accompanying her coffin on its way to the village, with wreaths and flowers in abundance. In Sheperi, when we passed in front of the House of Culture with the coffin on our shoulders, the loudspeakers began transmitting the song “This is the sword that hangs over the heads of all enemies in the world.”

The formation of “the new man” with cannibalistic tendencies.

In the village of Nivan (Zagoria) Enrik Qiriako DILO was arrested by four criminal policemen- the Security Officer, the Policemen of the zone and two informers. All this in the presence of the victim’s mother, the old lady Ifi Hartito DILO, his sister and his brother. After having laid him down on the floor, the four began beating him up. While tied up tightly, he was mounted on the truck to be sent to the Section for the Internal Affairs (Secret Police). The policemen tore down his shirt and used it to tie the bloody hand wounds so that he could not dirty the truck. After two months spent in the dark cells constantly tortured (including the electroshocks) in the building of the Police Headquarters in Gjirokater, they threw him in the psychiatric hospital located in Elbasan.

The first days of democratic regime -the assassination and destruction of mother Kaliopi Dilo ‘s corpse at the entrance of the house

In 1991, our uncle Oresti DILO, M.D., was made part of a group of Albanian-American businessmen invited by the Albanian Government to report on Albania.  He promised to the Albanian Government that he would invest good amounts of capital for his native Country. Upon return to the United States, he managed to send a group of specialists to Albania to coordinate the activities in investments. At that time, a secret hand in our Sheperi,  known as “the black hand,” distributed propaganda leaflets stressing that if the communist government is overthrown, a wave of vendetta will succeed. In those lists of people was also the name of our old mother Kalopi DILO, who lived alone in the house of DILO.

One dark night, at the end of January 1991, a group of criminals executed the old lady at the entrance of her house. This execution, reminds us of the early days of barbarity performed with canes, gorging eyes, and cutting the throat with a sharp knife. In order to lose the traces, they threw acid on her head. Officials of the Police and the investigating officer, who was in charge of this experience to cover this never-before-seen crime, wanted to cover the crime by suggesting that her head was damaged by the biting of the house’s dogs. However, after the insistence of the villagers the Police were forced to arrest the accomplices. At the Court session held in Gjrokaster there was a tendency to be lenient with Communist criminals. Yet, under the pressure exercised by the audience the Court gave sentences from 2 to 14 years in jail for the members of the terrorist group.

The local press treated this crime as “Adolescence and Gold Fever”

It’s really sad! How can they be treated as adolescents as 40 and 25 years-olds? How could a treasury of gold in houses searched, perquisition, finally sequestered by Government police several times?

In the house of Mother Kaliopi only 2.000 old leks (ca. $ 20) were found. One year later after the intervention of a government official in charge of “restoring justice,” the criminals were let go.  Pursuing the instructions of the new law to move freely, most of what was left of the DILO family emigrated to different countries. Thirsty for education after so many years of denial of their schooling, in spite of the difficulties presented by the life of emigration, they did their best. They did the impossible to educate their children and to see them filling the university halls with success. Today, in the two continents of Europe and America, 11 (eleven) sons and daughters of this victimized family give their intellectual contribution. As for us, victims whose right to education was denied and left without higher education, contributing in the fields of their choice, talented people, are today proud that emigrating succeeded in achieving their goals through their young generations.

Message as an Offer for Reconciliation

I take advantage of the situation to relay my message to my Albanian people and the following generations. I look back and recall the advice of our deceased parents, uncles, aunts: times change sons and daughters, but you shall never lose sight: of our country to progress we need education, education, education and tolerance. Do not do to others what they did to you, because violence brings violence, and violence is the product of barbarity.

*****

(This essay was initially published in the newspaper DIELLI, dated September, 2021, vol. 112, No. 09.   Issue N0. 2166-9139).

Filed Under: Politike Tagged With: Eduard dilo, Sami repishti, Sokol Paja

KONICA, SHPIRTI I DEMOKRACISË DHE “VATRA”

June 4, 2022 by s p

Anton Cefa/

Ndërgjegjja koniciane – baltë shqiptare e shpirtësuar në Evropë – aq e pasur në përmbajtjen e saj, duket se një ndër dimensionet kryesore pati demokracinë: demokracinë në ideal, demokracinë në formim, demokracinë në veprim. Prandaj, atdhedashës në zemër, liberal në shpirt dhe demokrat në bindje, siç qe, Konica e quajti veten të përgjegjshëm për të mëkuar e mbrujtur parimësinë dhe edukatën demokratike në shpirtin vatran dhe në atë shqiptar, në përgjithësi.

            Përgjegjshmërinë për ta njëmendësuar shpirtin demokratik në ndërgjegjet shqiptare, ai e realizoi në dy rrugë: në punën e drejtpërdrejt në gjirin e “Vatrës”, dhe duke ndikuar në gjendjen në Shqipëri. Konstatimi i parë që bëjmë në këtë rrafsh është ky: “Vatra” u konceptua dhe funksionoi si organizatë thellësisht demokratike; ajo u formësua si shkollë e mësimit dhe e stërvitjes demokratike. Qe shpirti demokratik i udhëheqësve të saj, sidomos i Nolit dhe i Konicës, që frymëzoi jetën, tharmoi bëmat, jetësoi sukseset dhe skaliti historinë e saj aq të frytshme e pozitive për historinë tonë kombëtare.

            Dy janë kushtet e karakterit demokratik të një organizme shoqërore: ligjëshmëria e miratuar demokratikisht dhe rigoroziteti i plotë i zbatimit të saj. Rregullorja dhe zbatimi i saj me përpikmëri kategorike në kohët e arta të jetës së “Vatrës” dhe, në njëfarë mase, edhe më vonë, përbëjnë dëshminë më të qartë e më të plotë të strukturës ndërtimore dhe të veprimtarisë demokratike të kësaj organizate. Në nyjën 73 të Kanunores dhe Rregullores së saj, thuhet: “Çdo njeri që pranon të jetë anëtar i Vatrës zotohet t’i bindet Kanunores dhe Rregullores pa nonjë bisedim”.

Për konkretizim të jetës demokratike të “Vatrës” mund të sjellim këtu ndonjë shembull nga organizimi i kuvendeve. Kuvendi ishte organi më i lartë vendim-marrës i Federatës. Në kuvend zgjidhesh komisioni qëndror që drejtonte veprimtarinë e “Vatrës” në hapësirën kohore mes dy kuvendeve. Kuvendet bëheshin çdo vit, zakonisht në muajin e korrikut, dhe zgjasnin disa ditë. Në kuvend mblidheshin delegatët e zgjedhur nga degët, simbas udhëzimeve strikte të kanunores. Mbledhja hapej nga kryetari i “Vatrës” dhe më pas zgjidhej drejtuesi i kuvendit (chairman-i), sekretari, kontrollorët dhe reporteri. Drejtuesi i kuvendit ishte i plotfuqishëm. Me interes për karakterin e funksionimit demokratik të kuvendit është fakti që në të merrte pjesë komisioni qëndror i “Vatrës”, por pa të drejtë vote, e cila i takonte vetëm delegatëve. Komisioni “munt të marrë pjesë në bisedimet vetëm për të dhënë shpjegime”, thuhet në nyjën 36, f. 8. Drejtues i kuvendit të vitit 1916 u zgjodh Kosta Isak dhe sekretar Ndreko Stavrua. Siç na e tregon Gurrazezi në “Historinë e Federatës”: “Në sesionin e katërt u ashpërsuan bisedimet dhe delegatët kërkuan daljen e zyrtarëve të Vatrës (d.m.th., të komisionit qëndror; sqarimi im, A.Ç.) dhe të Kristo Dakos jashtë nga kuvendi, q’ashtu të bisedojin në qetësi.” Kështu u nxorën jashtë kryetari dhe themeluesi i “Vatrës”, Fan Noli, bashkë me anëtarët e tjerë të komisionit qëndror dhe Kristo Dako, delegat i degës nr. 10, Southbridge, Mass. Në këtë kohë Noli dhe Dako kishin mosmarrëveshje me njëri-tjetrin për probleme të ndryshme, sidomos të orienntimit dhe veprimtarisë politike të “Vatrës” dhe Dako kishte ambicie për t’i zënë vendin Nolit. Ata u thirrën të bënin pjesë në mbledhje vetëm mbasi u krijua atmosfera e nevojshme për vazhdimin normal të punimeve. Në fund, kuvendi zgjodhi si kryetar Vatre Kolë Tromarën. Duke folë me admirim për funksionimin demokratik të kuvendeve, Gurrazezi ka shkruar në “Dielli” në v. 1974: “Ahere kish vërtet rregulla parlamentare në Vatrë”.

(E themi këtu, ndër thonjëza që në jetën e “Vatrës” herë pas here i kushtohej rëndësi edhe anës ceremoniale të veprimtarive. Mbas përfundimit të Kuvendit të v. 1917, i cili zgjati 12 ditë dhe u zhvillua në 19 sesione; “Komisioni i vjetër – siç na e tregon Gurrazezi, – i dorëzoi zyrat e Vatrës Komisionit të ri . . . Kur u bë cermonia e dorëzimit të zyrave kryetari i vjetër i dorëzoi Flamurin e Vatrës kryetarit të ri, dhe mbajti një Fjalë të shkurtër. Kryetari i ri u përgjigj kështu: ‘Z. Kryetar: Flamurin që më jipni sot në dorë përpara këtyre zotërinjve dhe shokëve të nderuar është i vetëmi që valon kryelartër dhe i patundur nga fortunat armike dhe nga rebeshi i Luftës Evropiane, i vetëmi dhe m’i shtrenjti Flamur i lirë mi të vetëmen fortesë kombëtare të çelniktë t’ Amerikës. Flamurët dhe fortesat e tjera kombëtare brenda dhe jashtë Shqipërisë kanë rënë dhe i kemi qarë njërën pas tjatrës pa ngushëllim. Po ky s’ka rënë dhe as që do të unjet kurrë sa kohë që rron një Shqipëtar në këtë Republikë të madhe, edhe Ky Flamur do t’i përmbledhë, do t’i organizojë dhe do t’i udhëheqë forcat kombëtare të arratisura në luftën e shenjtë për të çliruar dhen’ e stërgjyshërve. Lufta e këti Flamuri, e kësaj fortese dhe e ushtarëve trima të saj do të mos pushojnë gjer sa të ngulet shigurisht dhe të rrënjoset i paçkulur në Shqipëri Flamuri i Skendërbeut . . . ”. Shënojmë këtu që kryetari i vjetër qe Kolë Tromara, kryetari i ri që u zgjodh në këtë kuvend qe Fan Noli.).

*   *   *

            Nënshtrimi ndaj ligjit të vendosur demokratikisht përjashton qëndrimet revolucionare. Në rregullore i është mëshuar një çështjeje të tillë. Aty thuhet, në nyjën 7: “Një njeri që beson në përmbysien e Guvernës Amerikane me mjete revolucionare, ose kriminale, ose të pakanunëshme në çdo mënyrë që qoftë, nuk pranohet si anëtar i Vatrës; dhe në qoftë se ka qenë pranuar nga lajthimi ose nga mosdija e një zyrtari, emëri i tij do të shuhet nga lista e anëtarëve.” Dhe në nyjën 8: “Një njeri që ka marrëdhënie me revolucionarë, që i përkrah këta me para ose me artikuj ose me konferenca ose me çdo mënyrë tjatër, nuk pranohet si anëtar i Vatrës edhe sikur vetë të jetë njeri i ndershëm e i urtë dhe faji i tij të jetë vetëm një faj moskuptimi. Në qoftë se një njeri i këtillë u-pranua më parë si anëtar i Vatrës, do të shuhet nga lista e anëtarëve.” Po kështu, në lidhje me gazetën “Dielli”, në nyjën 45 thuhet: “Fryma e gazetës do të jetë përparimtare, po antirevolucionare.”

            Konsekuenca në parimet demokratike të organizimit shtetëror dhe shoqëror e ka karakterizuar jetën dhe veprimtarin e Konicës. Nëse Namik Resuli e pati quajtur atë “i pari toskë që trashëgoi mendësinë e një populli evropian”- siç e kemi përmendur më parë, Qerim Panariti, botuesi i veprës postume të Konicës: “Albania: The Rock Garden of Southeastern Europe and other Essays”, në Fjalën hyrëse: “Faik Konitza: One Man Crusader”, ka shkruar: “Konica qëndroi në Shqipëri gjatë gjashtë muajve të mbretërimit të Wilhelm Wiedi-it, … por refuzoi çdo pozitë qeveritare; megjithëse ai ishte udhëheqësi i parë i Shqipërisë dhe eksponenti më agresiv për një Shqipëri demokratike.” Më poshtë, Panariti na tregon se si Konica “duke diskutuar ndër kafene – në këto mjedise të përhershme politike ballkanase – u fliste shqiptarëve mbi të ardhmen e Shqipërisë, sipas metodës së bisedimit sokratik. . . . Kështu në një rast, ai shpenzoi dy orë duke shpjeguar formën angleze të qeverisjes parlamentare.” Megjithëse larg Shqipërisë, Konica dha një ndihmë vërtet të vlertë në vrullin më të fuqishëm të lëvizjes demokratike të vendit tonë, në vitet 1921-1924, duke mbështëtur me penë luftën e opozitës demokratike, të drejtuar nga Noli, Gurakuqi e Vinjau, kundër qarqeve çifligare-konservatore të kryesuar nga Zogu.

Gjatë këtyre viteve, “Dielli” qe ndaluar të hynte në Shqipëri, pikërisht për shkrimet e Konicës. Përmendim këtu diçiturën e një kartuni të Konicës, botuar në “Dielli”, më 2 qershor 1923, lidhur me zgjedhjet parlamentare – (thirrje që tingëllon aq aktuale edhe sot e kësaj dite, kur Shqipëria është bërë lojë e deputetëve ish-komunistë): “Popull! E ke në dorë shpëtimin t’ënt. Në të pëlqen të vuash nga uria, nga sëmundjet dhe të gjitha të ligat, dërgo në Parlament hajdutët dhe larot. Në dëshëron bukë, shëndet dhe prehje, dërgo në parlament njerës të mirë dhe të pastër”.

Për vrasjen flagrante të tribunit demokrat Avni Rustemi, Konica botoi disa artikuj, në njërin prej të cilëve shkroi: “Vdekja e Avni Rustemit, deputet i vrarë në kryeqytet brenda, nënë syt’ e gjykatores ushtëriake dhe të përfaqonjësve të huaj, shtie një dritë të shëmtuar mbi ndodhjen e punëve në Shqipëri.”

Por kur lëvizja demokratike hyri në rrugë të gabuar, mbas vrasjes së Avniut, ai i kritikoi dhe i denoncoi ashpër miqtë e shokët e tij. “Vatra – shkruan Gurrazezi – i dha përkrahjen asaj guverne (është fjala për qeverinë e dalë nga Lëvizja e Qershorit, shënimi im, A. Ç.) gjer në pikën e fundit, jo se e deshi aqë shumë, po vetëm për hatërin e Fan Nolit që e kryesonte, i cili kish qenë udhëheqësi i dashur i Vatrës. Vatra e këshilloj guvernën të bënte zgjedhje të përgjithëshme q’ashtu të quhesh ‘guvernë legale’ e zgjedhur nga populli, dhe jo revolucionare që hipi në fuqi me forcë . . . Këshilla e Vatrës ra në vesh të shurdhër . . .” Dhe më poshtë: “Vërtet Vatra i dha përkrahjen asaj guverne, po dhe organi i saj nuk ia kurseu kritikat kur e desh nevoja. Për shembull, kur u-muar vesh se në Tiranë po bëheshin lëvizje partish politike të ra nga njerëzit që shkaktuan gjakderdhjen e Qershorit, Dielli botoi një artikull të gjatë dhe të fortë kundra atyre njerësve, të shkruar nga kryetari i Vatrës Faik Konitza me titullin: “Komedia e partive, dhe reziku që qëllon në derë të theaters. Heqim për ribotim nga ay artikull këto radhë: ‘Nuk është nevojë të shikojmë shemblla në histori të shkruar, arrin të hedhim një sy në historin’ e sotme, për të kuptuar se Shtetet, si njeriu, lindin, riten dhe vdesin, – ca vdesin që në foshnjëri, nga sëmundjet ose nga aksidentet. Në qoftë se anarkia, e cila mbretëron që katër vjet e tëhu në Shqipëri, vazhdon dhe ca kohë, ahere optimisma s’ka vend dhe trembem se diç do të ngjasë. Le të kemi shpresë se të vetë-qojturve ‘udhëheqës’ do t’u vijnë menttë dhe punët do të shtrohen. Po në qoftë se e papritura ngjet, në qoftë se Shqipëria – fjalë fatale – vdes, ahere munt pa çpifje të shkruajmë këto fjalë në gur të varit të saj: ‘U-ngjall nga idealistët, U-ruajt nga rastet, U-vra nga politikanët”. (Ky artikull, fragmente të të cilit janë bërë proverbiale në kujtesën shqiptare, u botua në “Dielli” më 6 dhjetor 1924).

Luftën kundër krahut konservator e reaksionar të politikës shqiptare në këtë periudhë, ai e zhvilloi edhe në atdhe, kur Vatra nën drejtimin e tij, botoi gazetën “Shqipëtari i Amerikës” (1922-1924), e cila u përpoq të edukonte shqiptarët me principet dhe respektin e dashurinë për demokracinë amerikane dhe institucionet e saj.

Por edhe në qëndrimet e tij ndaj Lëvizjes Revolucionare të Qershorit, tek Konica u vërejtën lajthitje. Kur në ditët e para të fillimit të kësaj Lëvizjeje, Noli i dërgoi “Vatrës” telegramin: “Ushtëria Kombëtare merr masa për çarmatosjen e bashibuzukëve të Tiranës.”, botuar në “Dielli, më 3 qershor 1924, Konica si kryetar i “Vatrës” dhe editor i “Diellit”, i përgjigjet: “Lutemi bëni të njohur ushtërisë kombëtare simpathitë t’ona prej zemre për veprimin patriotik të saj”. Dhe po ashtu, kur nolistët u futën në Tiranë, Konica dërgoi telegramin: “Boston, 12 Qërshor 1924 – Vatra uron ushtërinë kombëtare dhe udhëheqësit civilë e ushtarakë të revolucijes shpëtimtare për suksesin e çkëlqyer…”

Gjithsesi, aq i ashpër dhe arrogant kur shfrynte kundër politikanëve konservatorë, aq tolerant qe në mbrojtjen e parimeve demokratike. Më 11 mars 1924, me rastin e atentatit kundër Zogut, ai i dërgoi këtij të fundit këtë telegram: “Mora vesh lajmin e të shtimunit për vrasjen tuaj. Ndonëse kundërshtar politik, gëzohem për së tepërmi që shpëtuat.”

 Marrëdhëniet e Konicës me Zogun më vonë karakterizohen, gjithashtu, nga parimësia demokratike dhe interesat e atdheut. Kur erdhi për herë të dytë në Amerikë për të marrë drejtimin e “Vatrës”, në v. 1921, ai filloi një fushatë të egër kundër Zogut dhe klikës së tij, që mbas 1920-s kontrollonin plotësisht Shqipërinë. Por Konica, që u kishte sugjeruar atdhetarëve shqiptarë që ngritën flamunrin dhe shpallën pavarësinë  “të mos krijojnë një shtet oriental”, “të mos ngrenë një Turqi të vogël në Shqipëri”, “të mos ngrenë një bina të re me qereste të vjetër”, e shihte me dhimbje të thellë në shpirt se “mbeturinat e Turqisë u kthyen në Shqipëri, u shtruan këmbëkryq në kolltuqe dhe filluan të çqeverisin Shqipërinë sikurse kishin qeverisur Turqinë më parë.”

Kur Zogu në vitin 1925 u bë president, Konica u vu në shërbim të tij. Motivacioni: Zogu na mundi ne dhe luftën tonë dhe, si rrjedhim, të vazhdojmë luftën kundër tij nuk ka kuptim dhe, ajo që është më e rëndësishme, nuk është për të mirën e vendit. Për këtë qëndrim, shumë atdhetarë demokratë, antizogistë e antimonarkistë e denoncuan. Panariti, duke iu qasur këtij problemi, ka shkruar: “Në mbrojtje të tij, njeriu mund të shtojë që ai kishte iluzionin se mund të ishte një faktor frenues i regjimit tiranik të Zogut. Fatkeqësisht, influenca e tij mbi Zogun qe relativisht asgjë. Por, kur u shpall Zogu mbret, ai edhe pse ishte në shërbin të tij dhe vazhdonte të përfaqësonte Shqipërinë në Amerikë, e shprehu haptas pakënaqësinë e tij.

Marrëdhëniet e tij me Zogun dhe vlerësimin e tij për monarkun, Konica i ka treguar në esenë: “Farewell to Zog’s Albania”, botuar nga Panariti në librin: “Albania: The Rock Garden of Southeastern Europe and Other Essays”. Me interes për problemin që po trajtojmë është biseda mes Konicës dhe Abdyrrahman Krosit, që shoqëroi motrat e Zogut gjatë vizitës në Amerikë, në v. 1938. Ndër të tjera, Konica i thotë: “I thuej mbretit që sido qofshin kritikat e mia për regjimin e tij, ato do të mbetën brenda për brenda rretheve shqiptare; jashtë tyre, unë do të mbroj regjimin me gjithë aftësitë e mia. Unë do të vazhdoj t’i shërbej mbretit me besnikëri dhe me vullnet, sepse unë e përfaqësoj atë dhe sepse ai është kryetari i shtetit shqiptar. Por personalisht, unë kam përbuzjen më të thellë për karakterin e tij.” Dhe më poshtë Konica i tregon bashkëbiseduesit arsyet e opinionit të tij ndaj Mbretit, duke e karakterizuar atë me epitetet më të ulëta; për të cilat nuk po zgjatemi; por po shtojmë këtu se për Konicën: “I gjithë mbretërimi i Zogut nuk qe asgjë tjetër përveç një karnival i gjatë me një fund tragjik”.

Dimensioni demokratik i ndërgjegjes së tij e çoi Konicën natyrshëm drejt antikomunizmit. Ai qe kundërshtar kategorik i komunistëve dhe e kuptoi që heret dëmin që do t’i sillnin ata vendit tonë, prandaj ai i denoncoi me forcë. Ai e pati të qartë gjithashtu që mbas kësaj doktrine mashtruese e antidemokratike fshiheshin ambiciet politike pansllaviste. Dhe një nga shkaqet që u prish për disa kohë me shokun e bashkëpunëtorin e tij të ngushtë, Fan S. Nolin, qenë edhe simpatitë e këtij të fundit për komunistët rusë dhe Rusinë e sovjetëve.

*   *   *

Ne e përkujtojmë sot, me rastin e 130-vjetorit të lindjes, me ndjenjë të thellë mirënjohjeje, jo vetëm për të mos e harruar, por më së tepërmi për t’u ndriçuar nga mendimi i tij, për t’u ngrohur në zjarrin e dashurisë së tij për Shqipërinë dhe shqiptarët dhe për t’u kalitur në vullnetin e bëmave të tij. Ai është e do të mbetet për një kohë të gjatë aktual me evropianizmin e tij luftarak. Ndërgjegjja shqiptare ka dhe do të ketë në të ardhmen nevojën e mësimeve të tij deri sa të shuhen nga ajo mbeturina mendësish aziatike dhe, përgjithësisht, lindore; derisa populli shqiptar të evropianizohet plotësisht dhe ta ndjejë veten të denjë e të merituar në gjirin e Evropës, prej së cilës pushtimi osman bëri çfarë i erdhi përdore për ta shkëputur, por nuk ia arriti.

“Shpirita” që ai i blatoi “Vatrës” dhe gjithë Shqipërisë do të jetë e pranishme gjithnjë në ndërgjegjen tonë; ajo do të na dritësojë kur ta lexojmë; do ta vlerësojmë kur të dritësohemi prej saj; dhe kur ta vlerësojmë do ta ndjejmë thellë, do ta vuajmë, ta duam dhe ta bëjmë tonën. Asnjë nuk do të mund të kuptojë vitytet dhe veset e shqiptarit pa e lexuar Konicën, asnjë nuk do të mund të depërtojë thellë në hiset e errëta e të ndiçuara të ndërgjegjes së shqiptarit dhe t’i kuptojë hallet e tij pa e lexuar Konicën, asnjë nuk mund të ketë vizion të qartë evropian për të ardhmen e Shqipërisë pa e lexuar dhe rilexuar Konicën.

Referencat:

Për t’iu shmangur referimeve të shumta, po jap vetëm botimet tek të cilat jam mbështetur për këtë studim:

1.“Kanunore dhe Regullore e Federatës Pan-shqiptare VATRA”. Shtypur në shtypshkronjë të VATRËS në Vjeshtë të Dytë 1926; rishtypur dhjetor 1954; shtator 1995.

2. Refat Xh. Gurrazezi: “Historia e Federatës Vatra”, botuar në “Dielli” nga dt. 29 mars 1972 deri më 28 nëntor 1975. E papërfunduar.

3. “Albania: The Rogk Garden of Southern Europe and Other essays by Faik Konitza”, Edited and Amplified by G. M. Panariti, 1957.

4.Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra: “Faik Konitza 1876 – 1976”. Botuar në New York, 1976.

5. Prof. Dr. Jup Kastrati: “Faik Konica” (Monografi); Gjonlekaj Publishing Company, New York, 1995.

6. “The Albanian Struggle in the Old World and New”, compiled and written by members of The Federal Writers’ Project of The Works Progress Administration of Massachusetts. The Writer Inc. Publishers Boston – 1939.

7. Qerim Panariti: “Albumi II i Hirësisë Tij Peshkop Fan S. Noli dhe biografi kronollogjike”, Boston, Massachusetts, 1966.

8. “Faik Konitza – Selected Correspondence 1896-1942”, edited by Bejtullah Destani, published December 2000 by The Centre for Albanian Studies.

9. Agjencia e Publicitetit “Klik”: “Fletore për Konicën”.

Filed Under: LETERSI Tagged With: Anton Cefa

Çfarë thotë Herodoti për Egjiptasit?

June 4, 2022 by s p

Astrit Lulushi/

Gjatë udhëtimit në Egjipt, Herodoti shkroi shumë mbi egjiptasit dhe zakonet e tyre:

“Përpara se Psametichu të bëhej mbret i Egjiptit, Egjiptianët besonin se ishin njerëzit më të vjetër në tokë. Por kur Psammetichu u bë mbret dhe dëshironte të zbulonte se cilët njerëz ishin më të vjetërit, ai gjeti se Frigjianët ishin më të vjetër.

Kudo tjetër, priftërinjtë i mbajnë flokët e tyre të gjata; në Egjipt, ata janë të rruar. Për të gjithë burrat e tjerë, rregulli në zinë për të vdekurit është që më të afërtit t’i rruajnë kokat, por pasi varrosin te vdekurin i lënë flokët dhe mjekrën të rriten. Egjiptianët janë të vetmit njerëz që mbajnë kafshët e tyre me vete në shtëpi. Ndërsa të gjithë të tjerët jetojnë me grurë dhe elb, është turpi më i madh për një egjiptian të jetojë kështu; ata bëjnë ushqim nga një bimë që prodhon kokrra më të mëdha se gruri, që disa i quajnë spelt.

Egjiptianët shkruajnë dhe llogarisin nga e djathta në të majtë; dhe përdorin dy lloje shkrimi; njëri quhet i shenjtë, tjetri demotik.

Egjiptianët ishin njerëzit e parë që llogaritën me vite dhe e bënë vitin të përbëhet nga dymbëdhjetë ndarje. Ata e zbuluan këtë nga yjet (kështu thanë ata). Duke llogaritur tridhjetë ditë për secilin nga dymbëdhjetë muajt, ata shtojnë pesë ditë në çdo vit dhe kështu rrethi i përfunduar i muajve është bërë në përputhje me kalendarin.

Ashtu si egjiptianët kanë një klimë të veçantë për veten e tyre dhe lumi i tyre është i ndryshëm në natyrë nga të gjithë lumenjtë e tjerë, po ashtu ata kanë vendosur zakone dhe ligje në pjesën më të madhe të kundërta me ato të pjesës tjetër të njerëzimit. Gratë blejnë e shesin, burrat rrinë në shtëpi dhe thurin; dhe ndërsa në thurje të gjithë të tjerët e shtyjnë pëlhurën lart, egjiptianët e shtyjnë atë poshtë. Burrat mbajnë mbulesë mbi kokat e tyre, gratë mbi supet e tyre.

Ata janë fetarë jashtë mase, më shumë se çdo popull tjetër; pinë nga gota bronzi, të cilat i pastrojnë çdo ditë; këtë e bëjnë jo disa, por të gjithë. Ata janë veçanërisht të kujdesshëm që gjithmonë të jenë të sapolarë; dhe praktikojnë rrethprerjen për hir të pastërtisë, sepse preferojnë të jenë më të pastër se sa më të shumë. Priftërinjtë e tyre rruajnë të gjithë trupin çdo dy ditë, në mënyrë që të mos i pushtojnë morrat ose ndonjë gjë tjetër e keqe, ndërsa kujdesen për perënditë.”

Filed Under: Analiza Tagged With: Astrit Lulushi

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 2226
  • 2227
  • 2228
  • 2229
  • 2230
  • …
  • 2774
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Dashuria që e kemi dhe s’e kemi
  • “Jo ndërhyrje në punët e brendshme”, dorëheqja e Ismail Qemalit, gjest atdhetarie dhe fletë lavdie
  • Arti dhe kultura në Dardani
  • Gjon Gazulli 1400-1465, letërsia e hershme shqipe, gurthemeli mbi të cilin u ndërtua vetëdija gjuhesore dhe kulturore e shqiptarëve
  • “Albanian BookFest”, festivali i librit shqiptar në diasporë si dëshmi e kapitalit kulturor, shpirtëror dhe intelektual
  • VEPRIMTARI PËRKUJTIMORE SHKENCORE “PETER PRIFTI NË 100 – VJETORIN E LINDJES”
  • 18 dhjetori është Dita Ndërkombëtare e Emigrantëve
  • Kontributi shumëdimensional i Klerit Katolik dhe i Elitave Shqiptare në Pavarësinë e Shqipërisë 
  • Takimi i përvitshëm i Malësorëve të New Yorkut – Mbrëmje fondmbledhëse për Shoqatën “Malësia e Madhe”
  • Edi Rama, Belinda Balluku, SPAK, kur drejtësia troket, pushteti zbulohet!
  • “Strategjia Trump, ShBA më e fortë, Interesat Amerikane mbi gjithçka”
  • Pse leku shqiptar duket i fortë ndërsa ekonomia ndihet e dobët
  • IMAM ISA HOXHA (1918–2001), NJË JETË NË SHËRBIM TË FESË, DIJES, KULTURËS DHE ÇËSHTJES KOMBËTARE SHQIPTARE
  • UGSH ndan çmimet vjetore për gazetarët shqiptarë dhe për fituesit e konkursit “Vangjush Gambeta”
  • Fjala përshëndetëse e kryetarit të Federatës Vatra Dr. Elmi Berisha për Akademinë e Shkencave të Shqipërisë në Seancën Akademike kushtuar 100 vjetorit të lindjes së Peter Priftit

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT