s p – Page 2240 – Dielli

ME NJË QË E DUA…

May 31, 2022 by s p

Visar Zhiti/

Është varg i Walt Whitnan, poetit amerikan me ndikim të madh në poezinë botërore… kujtoj që gjenerata ime u rrit me poezinë e tij, me librin që na mahniste, “Fije Bari”, me përkthimin dinjitoz nga origjinali të Skënder Luarasit, botuar në vitin 1959 nën ndikimin e Bashkimit Sovjetik, por kur Shqipëria i prishi marrëdhëniet me atë vend, libri u ndalua. Por e gjenim gabimisht librarive të qyteteve tona të vogla, në raftet e librit bujqësor, nga që kishte atë titulli ashtu, “Fije bari”. Por ai ishte “shpirti i demokracisë” që na mungonte, i begatë si “vetë natyra”… Sjell një poezi të tij sot në ditën e tij të lindjes, të thjeshtë, por kuptimplotë si “fije bari” dhe, në nderim të miqve që s’janë më midis nesh, një shkrim të gazetarit dhe mikut Dalip Greca, pjesët ku tregon për vizitën tonë në shtëpinë e poetit të përjetshëm.V.Me Visar Zhitin, një vizitë në shtëpinë e Walt Whitman- nga Dalip Greca/Dielli-Arkiv-Krahas programit që kishin ndërtuar ftuesit e Visar Zhitit, (Albanian Freedoom House) dhe mikpritësit e tij në New York, Zef Balaj… dhe Esat Çoku, bashkëvuajtës në burgun e Spaçit… Visari kishte kumtuar një dëshirë që nga Tirana: Dua të shkoj të vizitoj Shtëpinë muze të Whitmanit.Dine Dine së bashku me të birin Ervisin, i kishin marrë masat. Pas vizitës në Vatër, të shtunën me 16 shkurt, me dy makina, u nisëm drejt Shtëpisë muze, që ndodhej në 330 Mickle Bulevard (e njohur edhe si Martin Luter King Jr. Bulevard, Camden NJ. Plot 170 kilometra rrugë. Visari udhëtoi me Dinen dhe të birin e Dines, Ervisin, ndërsa ne, me Esat Çoku, udhëtuam në makinën e Zef Balës. Një aksident trafiku në mesrrugë e zgjati kohën e udhëtimin. Ervisi e shmangu autostradën duke përfituar nga njohuritë për zonën, udhëtoi nëpër rrugë lokale, ndërsa Zefi udhëtoi në autostradë. Gjithsesi Visari kishte përfituar në ato pak minuta të vonesës tonë duke soditur shtëpinë dhe duke mbledhur “Fije bari”, titulli i librit të famshëm të Walt Whitman, odiseja e të cilit zgjati më shumë se tri dekada, që nga botimi i parë e deri tek i fundit, që u botua 33 vjet pas të parit, më 1891. Përmes njoftimi të publikuar dy muaj para vdekjes, në janar 1892 në Herald New York, poeti i madh Walt Whitman njoftoi se ky botim, siç quhet ndryshe dhe edicioni në shtratin e vdekjes, i shfuqizon të mëparshmit. Kishte nisë botimi në vitin e largët 1859, një libër i vogël me vetëm 12 poezi, dhe rrugës orteku, ishte rrokullisur e rritur me shpirtin e poetit dhe botim pas botimi, 1855, 56, 60, 67, 71-72, 1881, 88-89, deri tek 1891-92, libri peshonte në vlerë dhe në volum, kishte plot 400 poezi botimi i edicionit në shtratin e vdekjes.Whitman është poeti që la gjurmë jo vetëm në fushën e poezisë, ai quhet dhe “bardi” i Demokracisë. Ishte poet, eseist dhe gazetar, provoi të punonte mësues, punë zyre, ndërsa fillimet i pat edhe si ndihmës në shtypje gazetash. Pat lindur në 31 maj 1819 në West Hills, Huntington, Long Island, New York.Krijimtaria e Whitman i thyen kufijtë e formës poetike tradicionale. Ai përdori imazhe të pazakonta dhe simbolet në poezinë e tij. Whitman shkroi hapur për vdekjen dhe seksualitetit, duke përfshirë dhe prostitucionin. Ai është etiketuar shpesh si babai i vargut të lirë, edhe pse ai nuk e shpiku atë.…Whitman kishte abuzuar me alkoolin që në rini. Madje në gjendje gjysëm të dehur, ai pat shkruar dhe një roman, të cilin e pat përfunduar për pak ditë, por më vonë nuk ndjehej mirë, që ishte autor i tij.…Ndërsa çoja ndër mend se ç’kisha lexuar rreth Whitmanit, në shtëpi ruaj përkthimin e Skënder Luarasit, botim i vitit 1959, zëri i Visari sikur më shkund:- A e di se e kemi pasur edhe në burg “Fije Bari” të Whitmanit?Po që, në biblioteka e librari e vendosnin tek stenda e librit bujqësor, e dini? Mos u çudit. Po, po, i shpëtoi diktaturës nga injoranca Whitmani. E kishin klasifikuar në stendat e librit bujqësor. Ishte lejuar botimi me “urdhër” nga Moska, në të gjitha vendet ish-komuniste, përfshi dhe Shqipërinë, kohë kur qe liruar për pak kohë çensura, por kur u shtërngua sërish dhe autorë të tjerë që ishin botuar në të njëjtën kohë u ndaluan po me urdhër, në Shqipëri Whitmani pati fat, se e klasifikuan libër bujqësor!Disa fotografi në hyrje të shtëpisë muze të Whitmanit, fiksojnë vizitën e Visarit dhe ne shoqëruesëve të tij.Duke u ndarë me shokun e prangave, Dine Dinen, duk buzqeshur, ndërsa në dorë shëtrngon barin e mbledhur rrotull shtëpisë muze, Visari i thotë:- Ia vlente të udhëtonim 170 kilometra për të ardhur deri këtu, qoftë edhe për këto fije bari, për këtë shtëpi ku pushoi së rrahuri zemra e poetit të madh.- Natyrisht që ia vlente…

SPEKTRI I TRAGJEDISË UKRAINASE, REFLEKSION PËR CMIMIN E SË ARDHMES

May 30, 2022 by s p

KASTRIOT ALIAJ/

Lufta në Ukrainë na tregoj se paqja është e brishtë, e kërcënuar nga regjimet autoritariste që se kanë njohur kurrë demokracinë. Rendi i ri ndërkombëtar, që mbajti pjesën më të madhe të botës në ankthin e qetësisë, mori goditjen si pasojë e invazionit Rus ndaj Ukrainës. Kjo koë zgjatje prej tre muajsh, që ka krijuar një situatë të përshkallëzuar në aspektin human, ekonomik e politik, është dëshmi e përplasjes së autoritarizmit dhe demokracisë liberale, që kërkon një modelim të ri sigurie, të bazuar në norma efikase e rregulla funksionale. Pas luftës së ftohtë u mendua se në Evropë, nuk do të kishte më invazione, genocide e krime lufte. Por ja që luftrat e përgjakëshme në ish.Jugosllavi, rrëzuan cdo mundësiu të devizës”kurrë më”. Në Evropë ishte prishur qetësia. por mbi të gjitha po “vritej”liria dhe integriteti i shteteve brënda federatës. Ata që i përjetuan këto ngjarje, u bënë dëshmitar të përplasjeve të vlerave për paqe e fqinjësi të mirë, ndërsa nga ana tjetër nacionalizmi agresiv sërb, po masakronte Kosovën, për ta mbajtuar akoma nën zgjedhën shekullore të genocidit. Por ishte epopeja e UCK që për herë të parë në histotri, flaku zgjedhën e shtypjes barbare, duke i sjellë asaj lirinë dhe pavarësinë e munguar. Askush nuk e kishte menduar se në këtë Evropë, të dominuar nga demokracia liberale, në kufijtë e saj do të sulmohej Ukraina nga regjimi autoritarist rus. Eksodi biblik i ukrainasve na kujton ne shqiptarëve, emigrimin drejtë përëndimit për një jetë më të mirë, ndërsa ata po largohen me dhimbje, për të shpëtuar kokën nga barbaritë e ushtarëve rus. Zmbrapsja e ushtarëve rus në disa drejtime, nga rezistenca mbresëlënëse e popullit të Ukrainës, është një sfidë për diplomacinë ndërkombëtare, që nuk mundi të bëjë asgjë për zgjidhjen e konfliktit, sepse rrolin e debatit diplomatik, po e luajnë mjetet dhe cilësia e armatimit, të dërguara nga disa vënde perëndimore. Për Rusinë si shkaktare e kësaj aventure pushtimi, mbeten dy mundësi të pranueshme, të cilat lidhen me nënëshkrimin e një traktati,të miratuar nga të dyja palët dhe nënëshruar ndërkombëtarisht. Ndërsa mundësia tjetër është që forcat ruse, të gjunjëzuara përpara rezistencës ukrahinase,duhet t’i jepnin fund kësaj aventure duke pranuar humbjen. Historia na mëson se lufta është akti i fundit pas dështimeve diplomatike, sepse ajo sjell vetëm pasoja dramatike. Zgjidhja e pranueshme do të ishte dhënia fund e kësaj masakre, për të mos rritur më koston e përballimit të saj. Pas mbarimit të dy luftrave botërore, shkaktarët u janë përgjigjur reparacioneve për dëmet e shkaktuara në vëndet pushtuese. E njejta gjë duhet të ndodhë edhe me Rusinë, e cila duhet medoemos të marrë përgjegjësinë për krimet njerëzore në Ukrainë. Kjo luftë që nuk dihet se sa mund të vazhdojë, nuk mund të përfundojë pa një paqe formale, ashtu sic ndodhi me Korenë dhe Gjirin Persik. Asnjë organizëm ndërkombëtar nuk ka patur sukses,për të frenuar këtë çmënduri të oligarkisë putiniste. C’farë zgjidhi takimi i kreut të OKB Guterres me Putinin? Asgjë,një dështim i plotë i kësaj organizate,me përjashtim të disa hapave në planin himanitar. Në këtë takim të dështuar Putini mohoj cënimin e integritetit të Ukrainës, si dhe përfshirjen e forcave ushtarake ruse në krime lufte. Duke qënë se shtetet antare të OKB, janë të ndarë sipas interesave e regjimeve në fuqi, kjo organizatë nuk është në gjëndje të mbajë qëndrim, jo vetëm nda invazorit, por edhe ndaj mbështetësve që i japin oksigjen Rusisë, për të vazhduar barbaritë mbi popullin e pafajshëm. Po në të njëjtën pozitë është edhe BE, e përcarë dhe pa unitet qëndrimi në vendimarrje, gjë që flet se këto organizata nuk bindin për mbrotjen e paqes dhe sigurisë në botë e rajon. Këtë e vërtetoj rikonfigurimi gjeopolitik i votimit në OKB, për dënimin e agresionit rus në Ukrainë dhe pezullimin e saj, nga Këshilli i të Drejtave të Njeriut, ku disa shtete me peshë në arenën ndërkombëtare abstenuan, duke mos qënë premtuese për sfidat e perëndimit. Lufta e ftohtë dha dy mësime historike, që lidhen me evitimin e konfliktit mes dy fuqive kryesore, sic janë SHBA dhe Rusia. Tjetra është se amerika për të shmangur kërcënimin e interesave jetike sovjetike, ajo pranoj shtypjen e revolucionit në Hungarti më 1956. si dhe atë në Cekosllovaki më 1968. Kjo politikë pati si qëllim mos kundërshtimin e këtyre veprimeve, sepse sipas tyre duke shtuar presionet, do vinte rënia e komunizmit në Evropë, sic ndodhi pas disa dekadave më vonë,me rënie e murit të Berlinit. Kjo politikë u ndoq edhe tani me invazionin ndaj Ukrainës, ku u bë e qartë që në fillim, se aleatët që dënuan pushtimin, nuk do të ndërhynin ushtarakisht, por as dhe do të krijonin zonë të lirë fluturimi mbi Ukrainë. Ky qëndrim frenonte përshkallzimin e luftimit, duke mos e acaruar edhe shumë situatën e krijuar. Në vënd të ndërhyrjes ushtarake, aleatët zgjodhen strategjinë indirekte, duke e ndihmuar Ukrainën me armatimet e nevojëshme,trajnime inteligjence, ndërkohë shtuan masat e sanksioneve ekonomike dhe izolimin politik të Rusisë. Duke u hedhur nëpër faqet e historisë, kemi vënë re se fuqitë e medha si Anglia,Franca,Gjermania dhe Japonia, u janë përshtatur ndryshimeve, duke pranuar realitetin pas cdo lufte botërore. Ato pas Luftës së Dytë Botërore, u bënë fuqi të mëdha ekonomike, ndërsa Rusia nuk ka besuar tek mbrekullitë ekonomike, por vetëm tek armatosja për të përcaktuar fatin e sigurisë në Evropë dhe në botë. Rusia në këtë luftë po konsumon tragjedinë e saj në Ukrainë, të cilën e ka shkaktuar vetë, duke e parë viktimën e saj herë si vasale e herë si armike. Rusia kundërshtoj dhe kërcënoj edhe aleatët e rinj të NATOS, Finlandën dhe Suedinë të cilat ndërmorën një hap të guximshëm për t’i paraprirë rrezikut rus.Por ky pejsazh që flet me gjuhën e armëve nga Rusia, i bën apel BP,që meqënëse për herë të parë jemi bërë më tre kryeministra shqiptarë, duhet medoemos të lënë mënjane mosmarrveshjet, dhe të përfshihen në projekte bashkëpunimi. Ky projekt partneriteti duhet të ketë si përparësi,jo vetëm afrimitetin politik, ekonomik kulturor, por mbi të gjitha garantimin për cmimin e së ardhmes,për paqe,liri e prosperitet demokratik në rajon.

NË SHËNGJIN PËRPUTHEN TË BUKURAT

May 30, 2022 by s p

-reportazh-

FranoKulli

C:\Users\User\Desktop\Foto F (Paolo)\Frano_color_2 (2).jpg

“Deti është i bukur jo vetëm në Sarandë…Shëngjin , 25.05.’22”. Kjo ishte diçitura e një fotoje, që kolegu im, gazetar i hershëm e miku i gjithëhershëm, Shkëlqim Hajno nga Saranda kishte postuar pardje në profilin e tij dhe, ndoshta edhe për shkak të tollovisë që përsillet këto ditë përreth Butrintit, më joshën në shkrimin e do radhëve për Shëngjinin. Nga Saranda, Shëngjini është nyja e parafundit në vijën bregdetare të Shqipërisë, po më e rëndësishmja në veri-perëndim të saj. Si nyje portuale është shumë e lashtë, Përmendet si i krijuar 2400 vjet para lindjes së Krishtit; thirrej Nimfeu, ose ndryshe vendqëndrimi i nimfave (zanave). Kurse Jul Qezari, në veprën “Lufta Civile”, në vitin 48 para Krishtit e përmend këtë liman me emrin Nymfeum dhe përshkruhet nga ai si vendstrehim i mirë për ushtarët e tij, ku ata mund të ishin të mbrojtur prej ernave. Më vonë në mesjetë do të thirrej San Giovani di Medua. Emrin thonë se e pati marrë nga një kishë me të njëjtin emër, e cila ndodhej në malin sipër. Mirëpo Kisha nuk rr’noi gjatë e po kështu emri i gjatë, i shqipëruar u shkurtua në Shëngjini. Dhe kështu njihet atëherë e deri sot. Përposë një kohe krejt të shkurtë, do pak viteve, kur Limani (Porti) i tij, që në vetvete ishte vetë Shëngjini u pagëzua me një emër të ri; me emrin e përveçëm të Presidentit të 27-të të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Woodrow Wilson, (28.12.1856 – 3.02.1924), Nobel për Paqen. Pagëzimin e pati bërë prifti orthodoks Fan Noli, asokohe kryeministër i Shqipërisë, me një vendim të Këshillit të Ministrave që mban datën 9 gusht 1924. Një fakt e histori krejt pak e njohur edhe pse për ngjarjen pati shkruar edhe revista e njohur TIMES në SH.B.A . Ajo shkruante se… “Nga Kryeministri i Shqipërisë Fan Noli…në nder të ish-presidentit Woodrow Wilson, portit të Shëngjinit, një nga katër portet e Shqipërisë, iu vu emri në Ëilson. Kryeministri u shpreh se shqiptarët mendojnë se Presidenti i SHBA-së i pengoi Fuqitë që të ndërhynin në kufijtë e vendit në Konferencën e paqes të vitit 1919”…

Shëngjini sot, pa mëdyshjen më të vogël është atraksioni më i kërkuar turistik e me dendurinë më të madhe të vizitorëve, soditësve e pushuesve gjithashtu, në krejt vijën tonë bregdetare. Në mbrëmjen e djeshme ishte edhe hapja festive e sezionit, një mbrëmje me të vërtetë e bukur e mjaft e paraqitëshme. Konceptuar edhe si një panair me prodhime të zejtarisë e agrobiznesit të zonës dhe përsëdyti një darkë gala ku mostruan shefat e guzhinës të lokaleve të njohura ; “Mrizi i Zanave “, “Rapsodia”, “Hoteli i gjuetisë”…e 3 a 4 të tjera, kampion të këtushëm , por të njohur shumë në Shqipëri e më përtej. Nën një “regji” perfekte e plot shije të Pjerin Ndreut, kryetarit të bashkisë, po falë aseteve të çmueshme të këtyre djemve emermirë, zëri dhe fama e punës së të cilëve kumbon fort, jo vetëm në Shqipëri e ndër shqiptarë, por edhe më përtej në Europë. Po dhe me pjesmarrje përfaqësuese të rangut më të lartë nga Shqipëria e trevat shqipfolëse përreth…

Prej ku “Rana e Hedhun”, me kokrriza të mëdha, që vezullojnë si perla, i vishet rrëzës së malit të Shëngjinit dhe ka krijuar aty peisazhin e magjishëm e krejt të përvetçëm në sojin e vet, të pagjindshëm askund edhe përgjatë vijës dalmatine, shquar për peisazhet e magjishme e deri në Kune, emri i lagunës së dikurëshme, prej së cilës vetëm emri është i hershëm…, krejt vija bregdetare, dikund nja 6 kilometra e gjatë rrok plazhin e Shëngjinit. Një plazh që përbashkon tre të tillë; i “Ranës së hedhun”, plazhi i vjetër i Shëngjinit dhe më i riu, ai i Kunes, i cili vijon e zgjatet e rritet. Shetitorja e vjetër, në qendrën e Shëngjinit të dikurshëm, e gjatë rreth një kilometër, ka mbaruar së ndërtuari nja shtatë a tetë vera më parë. Aty, dendësia e popullsisë “tranzit”, siç janë zakonisht popullimet e verës në bregdet, është më e larta përgjatë vijës së kaltër dhe nuk bie gjatë gjithë verës.

Një kumt , përhapë në formën e një anektode, do kohë më parë thotë se në një njoftim imobiliar, shkruar në një letër format, është i vendour në një kënd njoftimesh në qytetin e Prizrenit. “Shitet banesë…dy orë larg detit”, shkruhet në njoftim. Duket si e stisur për humor, por jo; asgjë s’është për t’u shpotitë. Prizrenasit, po edhe gjakovarët a prishtinalitë janë blerës të dorës së parë edhe qiramarrës gjithashtu, të banesave në Shëngjin. Përreth 60 % popullohet prej qytetarëve nga Kosova, thonë statistikat e verës së shkuar. Por edhe tani e dy a më shumë muaj më parë , qyshsekur ka filluat të ngrohet koha, fundjavat janë gjithashtu plot me të ardhur nga Kosova.Ai makthi i trishtë i ndarjes shekullore, tashmë nuk ekziston dhe kjo ,më e dallueshme se shumkund është këtu në Shëngjin.

Një “shesh” i vogël diku në mes, i përftuar prej një udhakryqi, që degëzon shetitoren e bregut me rrugën kryesore që i bie përmes qytetit, tashmë, për shkakun e së resë e ka humbë funksionin e shetitores që kishte dikur, Aty është vendosë shtatorja e At Zef Pllumbit. Françeskanit, që fati me rrnue gjatë, një jetë të mnershme duke kaluar nëpër kalvarin e mundimeve përplot me sakrilegje, si thuajse të gjithë bashkëvëllezërit e tij vërsnikë, i dha privilegjin me u shënjue në kapërcyell të moshës së vet si rrëfimtari memorialist par exellencë në letrat shqipe të shekullit të shkuar e deri sot.

Pader Zefi ka lindë aty sipër, në Malin e Rrencit, që zbret teposhtë, thik. Aq afër detit “sa me hedh gurin prej malit bie në det”. Aty kishin zatetë të parët e tij një shekull e gjysë më parë prej Shkrelit të Malësisë së Madhe, prej Boge ku deri vonë kishin stanet e tyre e për shumë vite kishin bërë jetën e përpjesësëshme ,ashtu si krejt malësorët e zbritur në fushë nga Velipoja e deri në Gurzë e më përtej, përgjatë gjysmës së dytë të shekullit të tetëmbëdhjetë. Dimrat këtu poshtë e verat atje lart në bjeshkë, në malësi.E megjithatë fëmijëria e më pas krejt jeta e tij pati tjetër rrjedhë. Merret qysh 5 vjeç si bir në shpirt prej priftit gjerman-martir i fesë e i besimit, don AlfonsTracki. Merr mësimet e para në edukatë e sjellje, më tepër prej shembëlltyrës së tij, mandej kur mbush 7 vjeç hyn në Kolegjin françeskan të Shkodres. Nxënës aty merr dijet e kulturën që jepej prej mësuesve–personalitetet më spikatura të kulturës sonë kombëtare, Fishta, Harapi, kompozitori At Martin Gjoka, historiani At Marin Sirdani e të tjerë, dije e kulturë e njëjtë me atë që merrej në licetë europiane të kohës. Po në shtëpinë e prindërve tash kthehej rrallë e më rrallë, i përshtatur me rregullat e Urdhnit françeskan të cilit i u kushtua…Mandejnë burg, mandej frat nëDukagjin, mandejnë burg prap po kësaj here gjatë…

E kështu, detit i ndejti larg. Ai detit dhe deti atij.Po aty në atë patalog (vend i sheshtë) të shetitores shtatorja e tij është “gur i vumë në vend të vet”…Kurse vetë shetitorja mban emrin e Ëilsonit dhe jo më larg se 5-6 m a e shumta 10 prej shtatores së lartë të pader Zefit është edhe një bust i tij.

Për krejt verat e shkuara ajo ka gjallëruar përherë e më shumë , mbrëmje për mbrëmje ajo ka qenë ding (e mbushur). Këto ditë është punuar edhe rana përgjatë bregut e kanë zënë vend çadrat e shezlongët . Nuk janë më dhe kioskat e tezgat, që estetikisht të rrëmujëshme patën shërbyer ritualin e ecjeve të mbrëmjes. Aty, pati ndërtuar mardhënien me lexuesin e vet edhe prozatori prodhimtar vendas Ndue Gaspri…Ai, tani nuk është më, po bashkë me veprën e begatë është për t’u shënuar në mbamendje përvoja e tij e takimit të përmbrëmshëm aty në cep të shetitores edhe prej kolegëve krijues…

Nga vera e shkuar,…”Wilson”-it, i janë shtuar edhe 1,2 km dhe gjithë gjithë lungomarja Shëngjin-Kune zgjatohet 2 km e më. Është 5 metra e gjerë ndërsa përtej bordurës ka edhe 2 metra të tjera gjelbërim duke iu përshtatur në këtë mënyrë brezit të pishave që përshkon thuajse të gjithë bregdetin e Kunes. E ndriçuar për bukuri i vesh mbrëmjet e pushuesve plot romantikë e sharm. Investimi është realizuar prej biznesit të atyshëm. Bashkia ka ofruar projektin.

Të bën me u ngjall shpresa se kaosin e dendurinë e ngrehinave, të ndërtuara ndër vite pa studime e plane të mirëfillta afatgjata e perpsektive urbane, sëmundja që na e ka bërë të neveritëshme Shqipërinë tonë përtej dhuntive që Zoti e natyra i ka falë, mund të bëhen edhe gjëra të dobishme. E të bukura, pse jo mor Zot ! Në sintoni me bukuritë dhunti…

Kurse rruga për në Vain, në lagunën tjetër të bukur shumë të bregdetit të Lezhës ka përfunduar qysh verën e shkuar. Shkon deri në fund te “Trëndafili mistik” i Diellës e pak më përtej. E ngushtë, njëkalimshe për makina të vogla, të cilat mund të kryqëzohen në vajtje-ardhjen e tyre vetëm përmes xhepave të improvizuar. E konstruktuar edhe si një pedonale, po ka edhe një korsi biçikletash, nëpër të cilën mund të kundrohet e shijohet me të gjitha shqisat e gjymtyrët pylli i mrekullueshëm që shtrihet deri në rërën kokrrizëartë në derdhjen e Drinit… Më bukur se gjithherë sivjet.

THE CHICAGO TRIBUNE (1919) / KONFERENCA E PAQES NË PARIS – RRËFIMI I PARASHQEVI QIRIAZIT MBI MIZORITË E GREKËVE NË KORÇË DHE ZONËN PËRRETH

May 30, 2022 by s p

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 30 Maj 2022

“The Chicago Tribune” ka botuar, të premten e 19 shtatorit 1919, në faqen n°3, rrëfimin e Parashqevi Qiriazit (delegates së Partisë Nacionale të Shqipërisë në Konferencën e Paqes në Paris) mbi mizoritë e grekëve në Korçë dhe zonën përreth, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Shqiptarët duan lirinë, jetojnë me frikën e grekëve, thotë një delegate amerikane (delegatja e shqiptarëve të Amerikës)

Nga Betty Van Benthuysen

(Shërbimi i Lajmeve të Jashtme të Chicago Tribune.)

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Një tjetër histori zemërthyese e vuajtjes dhe degradimit të grave dhe fëmijëve, në vendet e shkatërruara nga lufta, rrëfyer sot nga zonja Parashqevi D. Qiriazi, delegate që përfaqëson Partinë Nacionale të Shqipërisë, e cila ishte gjashtë muaj në Korçë (Shqipëri) dhe u largua prej aty në fillim të shtatorit.

Zonja Qiriazi është një amerikane nga Worcester, Massachusetts. Ja historia e saj për mizoritë që po kryhen në Shqipëri.

“Korça, më 27 gusht, ishte në duart e autoriteteve franceze siç ka qenë që nga viti 1916, por frika në zemrat e të gjithë Shqipërisë është se qeveria franceze synon të tërheqë mbrojtjen e saj përpara se të zgjidhet çështja shqiptare.”

Shumë largohen nga vendi

“Ka qenë rreth datës 20 gusht kur komandanti francez njoftoi popullin se Korça dhe vendi përreth do t’u dorëzoheshin grekëve. Populli e dëgjoi këtë me alarmin më të madh dhe u përhap paniku. Sapo dëgjuan këtë lajm, burrat morën armët dhe gratë u përgatitën të largoheshin.

Njerëzit me mjete të mjaftueshme për t’u larguar u larguan menjëherë. Ndër të paktët që mbërritën së fundmi në Paris ishin z. dhe zonja Olimpic Tuctulli, zoti dhe zonja Athina Turtilli dhe djali i tyre Aleko.

Mijëra shqiptarë u larguan me fëmijët e tyre, duke lënë tokat të pa korra, stoqe të pakujdesura, gjithçka pas, në përpjekje për të shpëtuar jetën e tyre. Shumë prej tyre ikën në Itali, disa në Rumani, SHBA dhe Egjipt.”

Zonja Qiriazi tregoi për përvojën e saj në vitin 1914, kur pa njerëz të grabitur, të vrarë dhe të turpëruar.

Me frikë ndaj grekëve

“Frika në zemrat e të gjithë shqiptarëve se grekët do të vijnë përsëri është e pafjalë për t’u shprehur.” – tha ajo. “Ata kujtojnë pushtimin e fundit kur gratë dhe fëmijët u dogjën, fshatrat u shkatërruan dhe zona të tëra u shkrumbuan. Ditën që u largova, gjithçka digjej.

Kur shqiptarët në Amerikë dëgjuan se kishte probleme në atdhe, u dyndën për të ndihmuar.

Në një fshat të vogël me emrin Kodra, komandanti grek ftoi të gjithë njerëzit të vinin në kishë pasi kishte një mesazh të rëndësishëm për ta. Kur u mblodhën rreth 300 veta, ai vuri automatikët kundër tyre nga të dy hyrjet e kishës dhe asnjë shpirt nuk mbeti gjallë. Duke mos u kënaqur me vrasjen e tyre, ata me dashje u rrotulluan mes kufomave dhe ua prenë kokën, duke i varur ato (kokat) rreth mureve të kishës.”

Njerëzit duan Pavarësinë

“Gjenerali Deveer i Aleatëve erdhi atje dhe pa pamjen e tmerrshme. A është çudi që njerëzit të ikin? Të lësh grekët të hyjnë në Shqipëri, është njësoj si të çosh qengja te një kasap.

Komisioni francez ka qenë aq i sjellshëm me popullin sa ne duam që ai të qëndrojë : Delegatët e Konferencës së Paqes i kanë bërë thirrje të vazhdueshme Konferencës për t’i lutur trupat franceze të qëndrojnë derisa shqiptarët të çlirohen nga kërcënimi i grekëve.”

Kur u pyet se çfarë dëshironin shqiptarët nga Konferenca e Paqes, zonjusha Qiriaz tha :

“Pavarësi të plotë të vendit.

Integritetin territorial, i cili u dëmtua nga traktati i 1878 dhe Konferenca e Londrës e 1913.

Shpresojmë që Franca, e cila luftoi me aq fisnikëri për të drejtat e popullit dhe që është aq thellësisht e bindur se Korça dhe zona përreth është thjesht shqiptare, nuk do të pranojë kurrë t’ua dorëzojë këtë vend atyre që e rrënuan një herë më parë.”

Kërkojmë ndihmën amerikane

“Shpresojmë gjithashtu që delegacioni amerikan, i cili përfaqëson 100.000.000 njerëz që kanë sakrifikuar bijtë dhe arin e tyre për çlirimin e të shtypurve dhe për realizimin e parimeve të Presidentit Wilson, nuk do të dështojë të bëjë atë që është e drejtë.”

Anëtarët shqiptarë të Konferencës së Paqes janë : Shkëlqesia e Tij Halil Pasha (Halil pashë Alizoti), kryetar i kolonisë shqiptare në Turqi; Dr. Fuad bej Zembraku dhe Dr. Benedikt Blinishti, delegatë nga Kostandinopoja; Luigj Bumçi, Luigj Gurakuqi, Mehdi bej Frasheri, Lef Nosi, Mehmet bej Konica, Dr. Mihal Turtulli dhe At Fishta; Z. Pandeli Evangjeli përfaqësues nga kolonia shqiptare në Rumani dhe Nuredin bej Vlora dhe zonja Parashqevi D. Qiriazi përfaqësues nga organizatat e Shteteve të Bashkuara.

30 Maj 1913…Njohja ndërkombëtare e Shqipërisë “Londineze”

May 30, 2022 by s p

Saimir Z. Kadiu

Traktati i Londres u nenshkrua 109 vjet me pare me 30 maj 1913 ne vijim te Konferences se Londres 1912-1913.Ky traktat lidhet me armepushimin midis paleve pas Luftes se Pare Ballkanike dhe korrektimet territoriale ne dem te Perandorise Osmane.”Personazhet” e Traktatit te Londres ishin Liga Ballkanike qe perbehej nga Serbia, Greqia, Mbreteria e Bullgarise dhe Mali i Zi, Fuqite e Medha ( Mbreteria e Bashkuar, Gjermania, Rusia, Austro-Hungaria, dhe Italia) dhe Perandoria Osmane.Austro –Hungaria dhe Italia mbeshteten fuqishem krijimin e nje shteti te pavarur shqiptar. Rusia mbeshteti pa rezerva Serbine dhe Malin e Zi. Gjermania dhe Mbreteria e Bashkuar qendruan neutrale.Roli i Kontit Leopold Berchtold (1863-1942), Minister i Jashtem i Perandorise Austro-Hungareze ne kete periudhe ishte vendimtar per njohjen e shtetit te ri shqiptar…Eshte nje turp i madh qe ne Tirane ende nuk kemi nje monument te tij. Jemi mjaftuar me nje rruge ne nje zone periferike te Tiranes qe lidh Brrylin me rrugen Ali Demi (ky emertim u vu ne kuader te 100 vjetorit te Pavarsise) dhe me nje bust ne Shkoder…Anetaret e Liges Ballkanike ishin kunder krijimit te nje shteti te pavarur shqiptar dhe kerkonin ndarjen e territoreve shqiptare midis tyre.Shqiptaret e kundershtuan vendimin e Fuqive te Medha duke e quajtur kete traktat nje padrejtesi per kombin shqiptar, pasi 40% e popullates dhe me shume se gjysma e territorit mbeti jashte kufijve te saj. Kosova, Cameria, viset ne veri perendim te Shqiperise iu dhuruan Serbise, Greqise dhe Malit te Zi.Si te mos mjaftonte kjo padrejtesi, percaktimi i kufijve sipas Protokollit te Firences (17 dhjetor 1913), u kundershtua nga popullsia minoritare greke ne Jug te Shqiperise te cilet u ngriten ne revolte dhe me mbeshtetjen e plote te kryeministrit grek Elefteros Venizellos deklaruan Republiken e Autonome te Epirit te Veriut te kryesuar nga Jorgos Zografi qe u njoh si rajon autonom nen termat e Protokollit te Korfuzit (17 maj 1914). Por keta terma nuk u zbatuan kurre si pasoje e fillimit te luftes se Pare Boterore dhe u anulluan nga Konferenca e Ambasadoreve ne vitin 1921.Komunistet shqiptare ne vitin 1945 si fitimtare te pasluftes, duke injoruar historine u lidhen ngushtesisht, ideologjikisht dhe ekonomikisht me shtetet sllave qe kishin qene historikisht kunder krijimit te nje shteti te pavarur shqiptar!!!Ne vitin 1960, “ Vellai i madh i popullit shqiptar” dhe “Qytetari i Nderit i Tiranes”, lideri sovjetik Nikita Hrushov, pasi ishte takuar me politikanin dhe ish kryeministrin grek Sofokli Venizellos, (te birin e kryeministrit grek te permendur me lart, Elefteros Venizellos) i kerkoi Enver Hoxhes qe ti jepte autonomine minoritetit grek …. Perfundimisht Traktati i Londres pavarsisht kundershtive njohu pavarsine e Shqiperise ne kufijte qe kemi sot. Prandaj sot mund te themi qe 30 maji 1913 eshte dita e Shqiperise Londineze dhe njohja zyrtare nderkombetarisht e shtetit te pavarur shqiptar.