s p – Page 2505 – Dielli

LE GAULOIS (1927) / ÇFARË MENDONTE FRANCESCO CRISPI PËR SHQIPËRINË ?

December 18, 2021 by s p

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 18 Dhjetor 2021

“Le Gaulois” ka botuar, të premten e 18 shkurtit 1927, në faqen n°4, një shkrim në lidhje me marrëdhënien speciale të Francesco Crispi-t me Shqipërinë, të cilin Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar : Është e natyrshme që gazetat përpiqen të shpjegojnë dhe justifikojnë qëndrimin e Italisë ndaj Shqipërisë. Thonë se interesi që ka qeveria e Romës për situatën dhe fatin e ardhshëm të vendit të shqiptarëve (Skipétars) nuk daton nga dita e djeshme dhe citojnë fjalët e thëna më shumë se një herë nga Crispi, fjalë që përcaktojnë sigurisht linjën që Italia duhet të ndjekë në çështjen shqiptare.Crispi u interesua për fatin e Shqipërisë edhe për një arsye tjetër, atë personale. Diktatori i parë italian i kohëve moderne, sepse edhe Crispi ishte diktator, por i një lloji të ndryshëm nga z. Musolini dhe diktatura e të cilit u shemb pas fatkeqësisë në Adoua (Abisini – Etiopie), ishte me origjinë shqiptare dhe me sa duket mburrej për këtë. Familja e tij kishte emigruar në shekullin e pesëmbëdhjetë nga Shqipëria dhe ishte vendosur në Siçili. Duke folur për Shqipërinë, Crispi një herë tha këto fjalë :“Ne kemi për detyrë të shmangim, ose të paktën të ruhemi nga çdo ndikim i huaj në këtë vend. Paprekshmëria e Shqipërisë duhet të vihet në krye të politikës sonë të jashtme. Neglizhimi i kësaj pike do të ishte ngritja e një pengese të pakapërcyeshme për të ardhmen tonë në Adriatik.”Në ditarin e tij, Shqipëria përmendet në një bisedë që ka pasur më 26 tetor me Domenico Farini-n, asokohe President i Senatit :“Në 1887, tha Crispi, ne ishim kundër që Austria të merrte Bosnjën dhe Hercegovinën. E parashtrova këtë mendim, në emër të qeverisë italiane, ndaj Derby-t dhe Bismarck-ut. Këta, në një marrëveshje që më bëri përshtypje të mrekullueshme, u përgjigjën : “Merreni Shqipërinë”. Sigurisht, unë u përgjigja : “Çfarë të bëjmë me të?” Dhe Derby shtoi : “Është gjithmonë një garanci”. Dhe Bismarck-u shprehu këtë mendim : “Nëse nuk ju pëlqen Shqipëria, merrni një tokë tjetër turke në Adriatik.”Crispi vazhdon në ditarin e tij: “Më ishte i qartë kuptimi i fjalëve të dy shtetarëve, të cilët kishin motivuar refuzimin tim për t’i dhënë Austrisë Bosnje-Hercegovinën nga pikëpamja e mbrojtjes ushtarake të Italisë. Kufijtë tanë lindorë janë të hapur ndaj pushtimit të armikut dhe nëse ne përforcojmë Austrinë me territor të ri, do të përballojmë dëmin.”***Duke komentuar këtë deklaratë dhe opinionin e shprehur nga Derby dhe Bismarck-u, gazetat italiane thonë se nëse Crispi nuk e kishte realisht në programin e tij politik aneksimin e Shqipërisë në Itali, ai nuk do të pranonte që territori të binte nën dominimin e një fuqie tjetër. Në një nga shkrimet e tij të datës 1 maj 1900, ai shprehu idenë e tij për këtë temë :“Kohët e fundit, tha ai, pohohet me shumë lehtësi se diplomacia vjeneze po mediton për pushtimin e Shqipërisë. Ky pohim është më i veçanti. Shqipëria nuk është sllave; është një komb me personalitetin e tij, me një gjuhë dhe zakone që të kujtojnë origjinën e tij pellazge. Në këto kushte, do të kuptonte se duke pranuar një zotim të gjatë dhe të lashtë, do të pranohej që Shqipëria të shpallte pavarësinë e saj, por do të ishte një gabim shumë i rëndë ta inkorporoje atë në vendet sllave të Evropës. Pranimi për aneksimin e Shqipërisë në Austri nuk do të ishte një avantazh për këtë perandori, dhe do të ishte një dëm i pallogaritshëm për Italinë, e cila do të shihte kështu fshirjen dhe përgjithmonë të çdo gjurmë të influencës së saj mbi Adriatik.”Dhe z. Crispi shton :“Një ofendim i tillë ndaj arsyeve tona, të drejtave tona, të mbështetura në një traditë të lavdishme, nuk do të ndodhë. Miqësia e ngushtë dhe e përzemërt, e kultivuar gjatë pesë shekujve, e sjell Shqipërinë shumë më afër nesh sesa me Perandorinë Austriake, ku aneksimi i saj vetëm sa do të rriste mosmarrëveshjet racore dhe konfuzionin e gjuhëve.”***Pas Crispi-t, ishin Markezi i San Giuliano-s dhe Konti Guicciardini ata që u kujdesën shumë për Shqipërinë. Këta dy ministra – të keqkuptuar nga kryetarët e këshillit të asaj kohe që nuk kuptonin asgjë nga politika e jashtme – (flet kështu l’Idea Colaniale) bënë çmos për të rinovuar marrëdhëniet e dikurshme me Shqipërinë dhe për të vazhduar programin e Crispi-t. Gazetat italiane shtojnë se këta dy ministra me Crispi-n ishin pararendësit e depërtimit italian në Shqipëri, promotorët dhe vazhduesit e politikës shqiptare që Italia inauguroi në 1890 dhe që zoti Mussolini po zbaton sot duke miratuar paralajmërimin tradicional : “Mbani sytë nga Shqipëria”.
Robert Charlet

FAN S. NOLI THEMELUESI I DIPLOMACISË SHUMPALËSHE TË SHTETIT SHQIPTAR

December 18, 2021 by s p

KASTRIOT ALIAJ

Në këtë 101 vjetor të pranimit të Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve, shqiptarët ndihen më dinjitoz se kurrë ndonjëherë, që edhe fjala e tyre do dëgjohej jo më në tryeza të vogla, por në një kuvënd botëror. Kjo Lidhje do të ngjallte shpresa të mëdha, për vetë kushtet dhe gjëndjen në të cilën ndodhej Shqipëria e traumatizuar nga barbaritë e shumta të disa perandorive, por edhe nga rreziku i fshirjes nga harta ballkanike.Pranimi në këtë kuvënd të madh,do të ngjallte shpresa të mëdha, për më shumë drejtësi,që për shqiptarët kishte mbetur vetëm një ëndërr, për më shumë garanci për popujt e vegjël, sidomos pas ngjarjeve dramatike pas Luftës së Parë Botërore. Për shqiptarët pranimi në këtë Lidhje, ishte një ngjarje madhore,për vetë faktin se kurorëzoj përpjekjet e shumta të tyre,që sfiduan synymet e Fuqive të Mëdha që kërkonin ta ndanin Shqipërinë si tortat festive. Garancia që i dhanë SHBA përfaqësuesve të diplomacisë shqiptare, në Konferencën e vetvendosjes më 1919 në Paris, nga përfaqësuësi i tyre ish-Presidenti Ëndrooë Ëillson, u bë e mundur mbijetesa e kombit tonë dhe konsolidimi i shtetit shqiptar. Lidhja e Kombeve 101 vjet më parë, do të sillte një element të ri në marrdhëniet ndërkombëtare, në diplomacinë publike si dhe atë të debatit të hapur, por më shumë se aq atë të sigurisë kolektive pas gjithë atyre ngjarjeve makabre të Luftës së Parë Botërore. Pranimi i Shqipërisë në këtë Lidhje ishte meritë e mërgatës shëiptare, e cila nuk kishte rreshtur për asnjë cast, që Shqipëria të bëhej pjesë e sofrës së madhe të kombeve.Sipas dokumenteve të MEPJ, qeveria shqiptare e atëherëshme e konsideronte antarësimin në këtë organizatë më 17 dhjetor 1920,si një garanci për një trajtim më të drejtë, të statusit të kufijve të Shqipërisë, në tryezat vendimmarrëse të Fuqive të Mëdha të kohës. Duke u bërë e njohur më parë se më 15 dhjetor 1920, do të hapej sesioni i parë i Asamblesë së Lidhjes në Gjenevë të Zvicrës, përfaqësuesit e diplomacisë shqiptare bënë përgatitjet e nevojshme, ku fjala e Nolit u vlerësua si një nga fjalimet më të mira në atë asamble. Më 12 tetor kryetari i delegacionit shqiptar në Konferencën e Paqes Pandeli Evangjeli, i dërgoj një letër sekretarit të përgjithshëm të Lidhjes së Kombeve Erik Dummond,ku në emër të popullit shqiptar, i kërkoj që Shqipëria të pranohej në atë asamble dhe të merrte pjesë në hapjen e saj më 15 Nëntor. Në atë peridhë kohore në krye të qeverisë ishte Sulejman Delvina, i cili dekretoj imzot Fan S. Nolin, si kryetar të delegacionit që do të merrte pjesë në mbledhjen e parë të Lidhjes së Kombeve. Duke qënë i njohur në rrethet e ngushta shqiptare,si intelektual dhe diplomat ai loboj fort, duke shfrytëzuar kontaktet personale, bashkë me Mid-hat Frashërin, Hil Mosin,si dhe Benedikt Blinishtin. I gjithë ky proces senzibilizues me gjuhë diplomatike, u finalizua më 17 Dhjetor 1920, ku Shqipëria u bë antare e rregullt e Lidhjes së Kombeve. Ky event historik për Shqipërinë dhe mërgatën që investoj aq shumë, për t’u bërë antarë të kësaj Lidhje,e kurorëzoj Nolin si themelues të diplomacisë shumpalëshe të shtetit shqiptar.Kështu Fan S. Noli kishte nderin të ishte fjala e Shqipërisë, në asamblenë e parë të Lidhjes së Kombeve. Si një njeri me përvojë në takimet diplomatike, ai shpresonte shumë tek ky organizëm ndërkombëtar, si një tryezë ku mund të dëgjoheshin edhe shtetet e vegjël, përballë tryezave të mbylluara më parë, ku Fuqitë e Mëdha përcaktonin fatet e shteteve sipas pazareve për interesat e tyre. Noli me diplomacinë e tij bindi qeverinë e Tiranës e sapo transferuar nga Lushnja, për të nënëshkruar pa hezitim deklaratën për mbrojtjen e minoriteteve. Ky veprim ishte një hap i guximshëm,në vitin 1920 të shek. XX-të, në një rajon si Ballkani që trashëgonte probleme të mëdha, në trajtimin e pakicave kombëtare, si pasojë e qëndrimeve përcudnuese që kishin ndodhur më parë. Ja si do të shkruante Noli në raportin e qeverisë, që do të mbante në punimet e para të Lidhjes në Gjenevë;” Më në fund, sikur edhe konferenca e ambasadorëve t’apë një mendim kundra interesit tonë, ne na rrin shtegu i hapët për me u përpjekë, por duhet me dijtë se një vendim i dhanun prej konferencës së ambasadorëve, pa dyshim që ka me influencuem në Lidhjen e Kombeve. Nga ky shkak marrveshja me Italinë cfaqet e domosdoshme. Në qoftë se Shqipnia e 1913 pështon, pa pasur nevojën e një marrveshje italiane, këjo ka me qënë një mbrekulli, në vënd qi politika e një shteti nuk themelohet kurrë mbi cudina”.Kjo periudhë e vitit 1920 nga Tetori deri me 17 Dhjetor, kur Shqipëria u pranua në Lidhjen e Kombeve, ishte një fund viti intensiv me punë diplomatike. si në Paris ashtu dhe në Gjenevë, ku spikati edhe ndihma e deputetit britanik Aubrey Herbert. Antarsimi i Shqipërisë në këtë organizatë të diplomacisë ndërkombëtare, përbënte një nga ngjarjet më të mëdha, që zëri saj të dëgjohej sa edhe i vëndeve të tjera. Përfaqësuesit e Shqipërisë ishin gjithnjë aktiv,për qëndrime korrekte, si në fushën e integritetit teritorial ashtu dhe në respektimin e të drejtavi të cdo kombi. Një vëmëndje të vecantë ata i kushtonin edhe trajtimit të pakicave minoritare, sipas rregullave dhe standarteve të miratuar nga Lidhja e Kombeve.

“KINI BESIM NE NJENI TJETRIN”

December 18, 2021 by s p

Sami Repishti, Ph.D.

Titulli i këtij shkrimi ashtë maksimi i lanun për të gjithë nga Bundskanzelari gjerman, Zonja Angela Merkel, ditënqë ajo u largue nga pozita e saj qeveritare si Kryeministër I Republikës Federale Gjermane, me 2 dhjetor 2021. (Anglisht: “Trust one another!”)

Ditën e merkurre, 8 dhetor 2021, ligjëvenësit gjermanë zgjodhën social-demokratin Olaf Scholz në postin e kancelarit, tue i dhënë fund qeverisjes 16 vjeçare konservatore nën drejtimin e Zonjës Angela Merkel. Zyrtarisht,” Z.Scholz u emnue nga presidenti, Frank-Walter Steinemeir, në Pallatin Bellevue, Berlin, dhe mori votat e parlamentit si kanzelari i ri i Gjermanisë…” raportonte The NYTimes. Z.Scholz ashtë nji personalitet politik me eksperencë në artin e qeverisjes si ish ministër i financave për katër vjet.Ai vjen me premtimin se do të modernizojë Gjermaninë dhe do të punojë për ruejtjen e ambientit.

Sot, mund të themi lirisht se dëshira e Zonjës Merkel – synimi i fundit ka qenë“me lanë Gjermaninë ma paqësore me ma shumë prosperitet”- ashtë plotësue, për hir të mendimit dhe tëpunës sajndertuese. Ma në fund, u mbyll karriera e saj qeveritare e lavdishme me deklaratën për të gjithë, esencë e filozofisë saj personale: “Kini besim në njeni tjetrin!”, parim moral themelor I përherëshëm.

Dy mijë vjet ma parë, nji“peshkatar” nga vendet shenjte tëNazarethit dhe Beth- lehemit, Israeli antik,na la maksimën, këshillen e skalitun në mermer: “Duajeni të afërmin!” (Ånglisht:” Love Thy Neighbor”), parimi ma themeltar – e ma i thjeshtë- i ndertimit të shoqënisë sonë njerëzore. Ky “peshkatar” u mvesh me cilësihyjnore brez mbas brezi deri sot në ditët tona. Maksimine dytë, “Kini besim në njeni tjetrin” na dhuron Zonja Angela Merkel, bijë e nji kleriku lutheran gjerman, e lindun në Hamburg por e rritun në ish-Gjermaninë lindore, nji personalitet qërefuzoime pranue komunizmin si doktrinë finale dhe u familjarizueme historinë e doktrinës së krishtenë,e cila nuk e lejoi tëmashtrohet nga propaganda marksiste-leniniste.

Për mue, i mbijetuemi i holokaustit komunist shqiptar, ajo simbolizon dyluftimin e mbrendshëm, dialogune heshtun në nji mendje tëshëndoshtë e tëngritun, në mes tëateizmit stalinist dhe frymës së krishtenëqëpërfundoi me sukses:Krishtenimi triumfoi në mendjen e ndritun dhe zemrën e pastër të Angela Merkel!

Sot, unë mendoj ndryshimin e madh të historisë europiane sikur udhëheqsit kriminelëkomunistë të Moskës (e satelitët minionë!) të kishin fitue nji betejë të këtilll. Angela Merkel ashtë nji shembull madhor i randësisë së individit në histori.Emni isaj mos u harroftë, por në mendimet e zemrat tona, ajou përjetësoftë. Fjala e saj artikulloi mendimin për miljonët qëndiejnë nevojen, shtyllë themeloreejetës sonë nëshoqëninë njerëzore.Sidomosshoqëninë tonë shqiptare!

Sot, në Botën e Lirë flitetpër guximin e saj me përballue Presidetin Putin të Rusisë, për afrimin e saj me presidentët G.W.Bush dhe Barak Obama dhe për qortimet që herë mbas herei bani ish presidentit D.J.Trump. Sot, ajo nderohet si ikonë e shpresës për refugjatët që mbushën Europen, dhe si objekt tallje nga “populistët” pro-fashistë në shumë vende të botës (sic!).

Nji emwn i ri në skenën politike gjermane, ajo tregoj pjekuninë e nji grueje, dhe kurajon civile me kundërshtue vendosmënisht ish kryeministrin Helmut Kohl- për shumë vite ministër i tij-, kundërshtim publik pa mbrapaskena deri në rrëzimin e kundërshtarit. Si kryetare e Partisë“Bashkimi Kristian Demokrat” ajoushtroi këte detyrë deri në vitin 2008 tue ruejtë frymën partiake të këtij “Bashkimi”. Në moshën 67 vjeçareajo u largue vullnetarishtnga pozitae udhëheqsit, dhe deklaroi se largohet nga politika:“Tashti ashtëkoha për mue me ulargue nga politika. Nuk deshiroj tw jem nji karrocw gjyswm e thyeme” deklaroi ajo., dheu largue nga detyra e kancelarit si nji nga politikanwt ma popullor tw Gjermanisw. Largimi nga politika nw momentin e duhun konsiderohet si vula e pjekunisw sw nji personaliteti politik.

Dy gazetarëtë shquem,K.Bennhold dhe M.Eddy, përfundojnë: “ Ajo mbajti premtimin e dhanun. Ashtëi pari kancelar i Gjermanisë që largohet vullnetarisht nga pozita e mbajtun, e jo e mundun nga parlamenti ose nga publiku. Karriera e saj politike qëfilloi në njiperiudhë shprese mbas ramjes së Murit të Berlinit (1989) po mbylletnë këto vite të pasigurta;ka qenë nji rrugëtim nga fundi i historisëdhe kthim në histori”.

“Nji kapitull i ri fillon zyrtarisht në Gjermani” shkruente shtypi amerikan!

Diten e largimit ajopëruroj mbasardhësin e saj: “Urime i nderuemi Z. Kancelar Olaf Scholz! Unë e kuptoj nga pervoja ime se ky ashtë nji moment i përmallshëm, zgjedhja e juej në këte pozitë zyrtare….por në se e përqafoni me gëzim ashtë ndoshta detyra ma e bukur me marrë përsipër poste që kërkojnë përgjegjsi ndaj këtij vendi”.

“Ne u lidhëmsë bashku”, u përgjegj Z. Scholz. “Në mes nesh ka ekzistue gjithmonë nji bashkëpunim me besim tëndersjellë dhe të plotë. Kjo ashtë e mirë. Unë besoj se për arsye se na jemi nji demokraci e fortë, e aftë, sot ka shumëaprovime të përbashkëta bashkëpunimi në mes të demokratëve…”raporton The NYTimes. Dhe shton se ” ish Kancelari Merkel ka tregue nji sens dedikimi dhe vulneti të mirë me ba kompromisin themeli ipushtetit të saj….Ajo ka qenë gjithmonë e gatëshme me ba kompromis”.

Prof. Naika Foroutan i Universitetit Humboldt, Berlin, shprehet se Angela Merkelndryshoi imazhin e Gjermanisë në botën që nuk priste nji gjest humanitar tëkëtill tëvinte nga Gjermania; nji vend me nji imazh të keq (nazist, SR);ajo provoi tëkundërten dhe mori refugjatët në strehim….Ky imazh do të jetë gjithëherëi shoqënuem me emnin Angela Merkel”.

“Tranzicioni nga Merkel në Scholz “shkruente gazeta Suddeutsche Zeitung “ashtë kaq i harmonishëm sa që bahet pyetja:”Cili ashtë ndryshimi në mes tyne?” Nuk duhet të harrojmë se këta dy udhëheqës vijnë nga dy parti politike të ndryshme: Bashkimi Kristian Demokrat dhe Partia Social Demokratike. Kancelari Merkel në vitet e fundit mori rivalin e saj, Scholz,me vehte në mbledhjet me udhëheqsit botënorë, dhe e paraqiti ate. Në dy muejt e fundit Olaf Scholz ka marrë pjesë nëçdombledhje me randësi të Kancelarit Merkel. Bashkëpunimi për të mirën e atdheut!Urimi I fundit? “I nderuemi Olaf, gjithë të mirat, me kambë të mbar- dhe plot suksese” A.Merkel.

Nji sjellje shembullore për të gjithë ne!

Respekt! Nji fjalë e re zen vend qendror në monologet e fushatave politike. Në dhetorin e kaluem, Z. Scholz ka pasë nji bisedë vidio-telefonike gjatë fushatës tij elektoraleme filozofin amerikan Prof.Michael J. Sandel (Harvard Univ.)me subjekt: përse partitë politike europiane të qendrës-së-majtë, ashtu sisocial-demokratët gjermanë, kanë humbë mbështetjen e klasës punëtore në favor të “populistëve” dhe premtimeve të tyne pa kuptim?” Biseda zgjati nji orë”, raporton gazetarja Katrin Bennhold nga Berlini. “Kjo temë, nëdukje e thjeshtë, u ba për Z.Scholz epiqendra e fushatëssë tij për kancelar, dhe shpresa e tij me ringjallë partinë e tij: kthimi i respektit të humbun për klasën punëtore”. Për të parën herëqë nga viti 2005, Social-demokratët u banë partia ma e fortë në klasën punëtore.Scholz vuni gishtin në plagë,shkruenJuta Allmendinger, analiste e Qendrës për Studime Shoqënore. “Shumë gjermanë e shikuen ate si mjeshtër për rindertimin e njiure në mes tëklasës punëtore dhe elitave të qeverisjes”.

Kancelari i ri, gjatë fushatës elektorale, theksoi randësinë e kultivimit të respektitpër klasët ekonomikisht të vorfna,shpesh herë të harrueme nga qeveritarët, elita që ruejnëpozitat prestigjoze në dam të shumicës. “Z. Scholz ka prek zemrat tona” ndigjohej thanja e masave të harrueme që kishin abandonue Partinë Social-demokrate dhe kishin përfundue në rezervate së majtës-ose tësëdjathtës- ekstreme. Pikësynimi i tij ka qenë krijimiinji force dinamike politike me substancë, e jo premtime: me ba Gjermaninë nji vend eksperimentimi, nji “laborator politik”, me rindertue urat e prishuna te PSD me grupet tjera politike. Vrejtuesit politikë krahasojnë këte ndërmarrje me përpjekjet e Presidentit Joe Biden në ndërtimin e atmosferës së tolerancës politike, bashkëpunimit dhekompromisit në politikë.

“Të gjithë kanë drejtue sytë kah ne” deklaronte këshilltari politik Wolfgang Schmidt. “Në se veprojmë si duhet, na kemi nji shans me fitue. Nuk mund tëgabojmë, nuk mund të shgënjejmëata që kanëbesim tek na.“ Edhe vetë kancelari Scholz shqetësohet nga presioni që ushqejnë “populistët” pro-fashistë mbi demokracinë. “Liberalizmi demokratik po sulmohet çdo ditë e ma shumë në media; duhet të zgjidhim këte problem, tashti që sloganet e ‘populistëve’ nuk kanë sukses”.

Ajo që ngjau në SHBA në vitin 2016,periudha presidenciale e ish presidentit D.J.Trump, dhe paturpësia e tij në mosdorëzimin e pushtetit me 2021 me parullën e ‘falsifikimit të votimeve amerikane’ (e ashtuquejtuna “gënjeshtra e madhe-the big lie”)e që vazhdon te jetw nji kercënim serioz për demokracinë amerikane,studjohet mekujdes nëEurope si nji përpjekje e rrezikëshme kundër demokracisë amerikane, analizohet që të mos përsëritet!Nji nga mësimet kryesore që kemi nxjerrë ashtë mosnjohja e masave të gjana punwtore dhe katundare, dhe e nevojwve të tyne, e sidomos moskokëçarja në njohjen ma mirë të problemeve të tyne qëi mundojnë…! Atëherë “premtimi” i demagogëve gjenë audiencën e vet. Ish presidenti D.j .Trump, nji aventurier politik, ashtë nji shembull i veçantëi demagogjisë pa substancë, dhe pa vizion.

Profesor Sandel, në studimine tij “Tirania e Meritës” argumenton si “meritokracia”embështetun nga arsimi i naltë ashtë njI motor për ngritje në shkallën shoqënore qeverisëse; ajo ka krijue nji përbuzëje të“udhëheqsive” dhe ngritjen e ‘populizmit’ që “premton”…. pa substancë. Në lamin politik ky orientim pruni izolimin e klasave sunduese nga masat e pakënaquna. Rezultati u pa në kutitë e votimit dhe humbja “e maxhorancës” për elitat. Z. Scholz përmbledhi:” Pandemia (Covid 19.SR) zbuloi qartë se mbi cilat shpatulla ashtëndertue shoqënia e jonë që punon randë dhe përsëri përfiton shumë pak nga njingritje ekonomike e vendit.“Na duhet t‘I themi popullitdy gjana” deklaroi ai gjatë fushatës elektorale:

E para, na kerkojmë respekt, kerkojmë paga ma të mira, dhe mirënjohje për punën që bajmë; dhe

E dyta, do të sigurojmë vende pune të mira në të ardhmen.

Sot, vende tjera europiane reklamojnë nevojën per “respekt”.

“Na shpresojmë se zgjedhjet tona elektorale në Gjermani do të dergojnë nji sinjal për ringjalljen e modelit social-demokratndërkombëtarisht….Na shikojmë sidomos vendet tjera tëEuropës, sepse kemi nevojë me riforcue Bashkimin Europian në votat e ardhme, në qoftë sedëshirojmë methanë diçka të vlefshme në botën e viteve tëardhme,” përsëriti David Kuehnert, sekretari I përgjithshëmi PSD gjermane.

Shkrimtarja Kati Marton, e veja e ish ambasadorit Richard Holbrooke, në librin e saj “The Chancellor-The remarkable odyssey of Angela Merkel” shkruen:

“Nji pjesë e madhe e sukseseve të arrijtuna erdhën megjithëse ajo ishte nji grue, por për arsye se ajo ishte nji grue!”(Theksi i im. SR ). Suksesi i nji grueje nw drejtimn e shtetit.

***

Kurdo të vijë pranvera edhe për ty, o Shqipëria e ime?

KONKURENCA E LIRË NXIT CILËSINË

December 18, 2021 by s p

(Vlerësime për punën 20-vjeçare të ShShShA përmbledhur në dy vëllime)

Thanas L. Gjika

Njëzetvjetori i krijimit e gjen Shoqatën e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë me një seri aktivitetesh të kryer për promovime e vlerësime librash, me artikuj kritikë, me konkurse letrare dhe dhënie çmimesh, takime me krijues të shquar ‘të ftuar nderi’ nga atdheu dhe bota, si dhe aktivitete të tjerë, shoqëruar me foto të shumta. Këto bëma janë përmbledhur në librin dy-vëllimsh “Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë 2001-2011 dhe 2012-2021”, 671 faqe gjithsej botuar prej Adriatic Press nën kujdesin e Presidentit të shoqatës, të palodhurit dhe bujarit Adnan Mehmeti, redaktuar prej Dr. Arjeta Ferlushkaj dhe Dr. Yllka Filipi. Kjo përmbledhje është vlerësuar prej personalitetesh të shquar shqiptarë dhe amerikanë, siç janë kandidatët për çmimin Nobel: Ismail Kadare dhe Frederick Turner; shkrimtarja dhe kritikja kanadeze Constance Rooke; dhe profesorët: Peter Prifti dhe Sami Repishti.
Duke e parë veprimtarinë 20-vjeçare të shoqatës dhe sasinë e madhe të botimeve të librave me poezi e prozë, kuptohet sesa të drejtë kishte grupi nismëtar, i përbërë prej Gjekë Marinajt, Peter dhe Naum Priftit, Ramiz Gjinit, Dalan Luzajt, Raimonda Mojsiut dhe Albana Lifchin-it kur e nisi këtë lëvizje kulturore në diasporën tonë me pak anëtarë dhe pa pasur ndonjë fond të dhuruar nga shteti mëmë, ose fondacione a donatorë të pasur amerikanë.
Këshillat e kryetarëve dhe të presidentit dhënë anëtarëve të shoqatës, për të qenë shkrimtarë që krijojnë vepra letrare sa më artistike dhe jo debatues të politizuar, e kthyen këtë shoqëri letrare në një shkollë krijimtarie larg grupazheve dhe grindjeve. Ata vunë si motiv shprehjen e urtë: “Mbi gjithëçka qendron Shqipëria. Mbi Shqipërinë veç Perëndia”. Kështu u nxit zhvillimi i konkurencës së lirë midis krijuesve, e cila ka mbështetur ecjen drejt cilësisë si të krijuesve që kishin botuar që në vitet e diktaturës dhe të atyre që nisën botimet pas ndërrimit të regjimit komunist.
Krijuesit e kësaj shoqate kanë ecur drejt pikësynimit kryesor të letërsisë si art, pikësynim që e ka vënë në dukje Prof. S. Repishti: “letërsia lufton për krijimin e së bukurës”. Kur thuhet “krijimin e së bukurës” kemi parasysh krijimin e “së përsosurës në llojin e vet”, pra të asaj së bukure që pëlqehet prej kujtdo, pavarësisht nga bindjet politike. Pëlqehen prej kujtdo jo vetëm heronjtë pozitivë si Hektori i Homerit, Wilhelm Teli i Shilerit, etj, por edhe personazhë negativë si personazhët e Shekspirit: Ledi Makbeth, që mishëron shpirtin ambicioz dhe Jagua, që mishëron intrigantin. Të dy këta personazhë janë pëlqyer dhe pëlqehen sepse janë krijesa të përsosura të karaktereve që përfaqësojnë. Duke qenë krijime të përsosur këta personazhë kanë ndikuar e ndikojnë fuqishëm në zgjimin e ndërgjegjes njerëzore, në largimin nga veset, pra krijimin e moralit të shëndoshë.
Ndër tiparet e parë dallues të shumë prej krijuesve shqiptaro-amerikanë janë venë në dukje malli, dashuria dhe dhimbja për atdheun mëmë, të cilin klasa politike e ka mbajtur deri sot në gjendje tranzicioni larg demokracisë së vërtetë. Kurse në fillim të dhjetëvjetëshit të dytë, krijues e studjues të mirëformuar forcuan kritikat dhe kërkesat për cilësi, gjë që ndihmoi për rritjen cilësore të krijimtarisë. Dr. Besim Muhadri ka vënë në dukje se tashmë kjo letërsi është “letërsi e shqetësimeve të shumta, e cila dita ditës po shkon drejt brumosjes me vlera serioze estetike.” Krahasuar me të gjithë komunitetet shqiptare që kanë ekzistuar që nga koha e Rilindjes e deri sot në mbarë botën, mund të them se komuniteti i sotëm shqiptaro-amerikan ze një vend nderi për nga numëri i anëtarëve, sasia e botimeve dhe cilësia e veprave letrare.
Letërsia, ashtu si të gjitha artet, nuk është garë sportive ku secili konkuron për të dalë i pari. Në krijimtarinë letrare dhe në artet secili sjell përmes individualitetit të vet krijues vlera me tipare dhe nuanca të ndryshme ideore dhe artistike. Veprat letrare dallohen dhe shquhen midis tyre për shpalosjen e ideve përmes thurrjes sa më intriguese të kompozicionit, për krijimin e subjekteve interesantë me tematikë të shumllojshme, për përdorimin me shkathtësi të figurave letrare, të dialogjeve, të naracionit, të psikologjizmit, të meditimeve filozofike, etj. Pikërisht në këtë punë krijuese secili anëtar i shoqatës ka dhënë e jep ndihmesën personale me veprat e veta. Kapja dhe vlerësimi i këtyre tipareve prej anëtarëve të zhurive ka shpënë gjatë konkurseve në vlerësime dhe dhënie çmimesh objektivë për vepra që krijojnë figura dhe karaktere të përsosur që trajtohen me vërtetësi. Se sa rëndësi ka krijimi dhe trajtimi i karaktereve letrare me vërtetësi, po ju sjell shembullin e romait “Dimri i Madh” i shkrimtarit të talentuar Ismail Kadare. Ky roman u prit shumë mirë nga lexuesit dhe kritika e kohës, sepse shoqëria jonë ishte e droguar prej propagandës së partisë shtet. Figura e diktatorit Hoxha paraqitej aty përmes figurash letrare të ndërtuara bukur si një marksist-leninist i shquar, si një udhëheqës vizionar, etj. Por pas ndërrimit të regjimit kur dolën në shesh shumë të vërteta historike u kuptua se diktatori Hoxha kish mbrojtur jo Marksizëm- Leninizmin, por karriken e vet, u bë e qartë se romani nuk kishte vërtetësi në krijimin e figurave dhe karaktereve. Mungesa e vërtetësisë e bëjnë sot këtë roman të lexohet me vështirësi ndonëse ka një gjuhë të pasur me figura letrare.
Disa krijues kanë arritur me mundësitë e tyre të botojnë krijime edhe në anglisht e gjuhë të tjera. Shkrimtarja Albana Mëlyshi duke e vlerësuar botimin në anglisht si një hap të rëndësishëm për t’ia bërë të njohura lexuesit botëror vlerat e krijimeve të kësaj shoqate, ka kërkuar që të shtohen përpjekjet për përkthimin e veprave më të mira në gjuhën më të përhapur të botës. Kuptohet se një hap i tillë mund të realizohet po të kërkohet me këmbëngulje prej ShShShA-ja që të angazhohen për dhënie fondesh dy Ministritë e Kulturës dhe të Sporteve, ajo e Shqipërisë dhe ajo e Kosovës.
Ndërkohë, mendoj se duhet shtuar presioni ndaj këtyre dy ministrive, si dhe qeverive përkatëse për të futur në tekstet mësimore pjesë nga krijimet më të mira të anëtarëve tanë, ose për të futur në listat e librave për lexim jashtë klase për nxënësit e studentët edhe të disa veprave të krijuesve shqiptaro-amerikanë.
Çdo popull gjatë historisë së vet krijon korpusin e veprave të zgjedhura në të gjitha fushat e krijimtarisë letrare, artistike, shkencore e filozofike si thesar përmes të cilit atë e njeh bota, sepse aty ai shpalos identitetin e vet kombëtar. Edhe populli ynë e ka krijuar gjatë historisë identitetin e vet përmes veprave të shumta heroike, veprave letrare, artistike, shkencore e filozofike. Detyra e brezave dhe e komuniteteve shqipfolëse të ditëve tona është që identitetin tonë kombëtar ta pasurojmë me vlera sa më dinjitoze, konkuruese në mozaikun e kulturës europiane e botërore. Ky identitet kombëtar mund të quhet “pasaporta e identitetit shqiptar”. Përpjekja për ta pasuruar me sa më shumë vlera këtë “pasaportë” ka qenë dhe është synimi serioz i ShShShA-së.
Eshtë në nderin tonë që disa nga krijuesit tanë më të talentuar janë njëheresh dhe ndër krijuesit më të talentuar të popullit shqiptar në plan mbarëkombëtar. Midis krijuesve të shoqatës sonë ka mjaft prej tyre që kanë marrë deri sot çmime prestigjoze kombëtare dhe ndërkombëtare nga zhuri amerikane dhe europiane për vepra me nivel të spikatur ideo-artistik. Kurse Visar Zhiti, si e kam thënë dhe më parë, meriton çmimin Nobel për romanin dyvëllimsh “Burgologji – Rrugët e Ferrit dhe Ferri i çarë”, sepse aty pasqyrohet me nivel të lartë artistik deformimi i karakterit njerëzor nën trysninë e diktaurës komuniste dhe qëndresa e të dënuarve të ndërgjegjes. Mirëpo që të mbrrijmë tek ky sukses, kjo vepër duhet përkthyer anglisht sa më parë dhe me cilësi sa më të lartë.

Shtegëtim…

December 18, 2021 by s p

Nga Fatjona R. Lubonja

Për qytetin dhe njerëzit që janë larguar për t’u kthyer vetëm si vizitorë të heshtur që herë pas here lënë gjurmë vetëm në kujtimet e tyre. Jeta është një koleksion me gjëra të vogla të përditshme.

Mendimet e saj ishin ngjitur si qukat ne lëkurë sa herë që ajo vizitonte atë qytet. Fillonte lehtësisht me të nxehtin e ditës që lodhte edhe pluhurin përreth dhe përfundonte me netët e Jazz-it. Ky qytet ishte si një rrjet i pluhurosur në trupin e saj që ndryshonte formë sa herë që ajo e vizitonte. Instiktivisht, qyteti kishte një efekt të çuditshëm tek ajo, pothuajse një koktejl bukurie dhe shëmtie, një fushëbetejë mes groteskes dhe thjeshtësisë. Nuk e vizitonte shpesh atë qytet. Çdo herë që ata përballeshin me njëri-tjetrin dukej sikur udhëtonin në drejtime të kundërta. Ajo plakej dhe qyteti rinohej. Me ledhatime narciziste qyteti vazhdimisht vetë-reklamohej sikur kishte vajzat më të bukura, kafetë më të mira, dhe thashethemet më të paimagjinueshme që i quanin pa ndrojtje, “terapike”. Çudija fillonte me dritat. Në mënyrë alergjike kishte një problem me energjinë elektrike, pasi lidhja vinte dhe ikte kur kishte qejf edhe pse për habinë e saj, lidhjet e internetit kishin pushtuar në perfeksion të gjithë qytetin. Shtëpitë në ndërtim e sipër ishin të shpërndara kudo, nga të dyja anët e rrugës. Jeshillëku mezi dukej vërdallë, si jetim, jo aq i fuqishëm sa pisllëku. Por për atë, nuk ishte dhe aq pamja që e impresiononte, sesa aroma që vinte.

Qyteti kshte një diçka të veçantë, që ngacmonte kujtesën e saj dhe ishte ndjesija e aromës së çuditshme. Ky qytet mbante erën e qumështit të djegur! Grupe vajzash shiheshin të shpërndara nëpër qytet. Ndiheshin të pakujdesshme, si personazhe thashethemesh nëntokësore. Nën bukurinë e një nate, i rastisi të rinte me një grup të tillë vajzash. Edhe pse i njihte shumë pak, ndihej në mënyrë spontane e mirëpritur. Feminiliteti ishte një komponent i detyrueshëm, ndërsa ndjeshmëria delikate ndihej herë pas here gjatë bisedës së pacensuruar. Qëndrimi rebel ishte prezent në çdo moment, kur trazonin koktejin me pije të buta, deri në madhështinë e duhanpirjes, i rrëngjethur nga kuqësija e buzëve. Seksualiteti ishe më shumë se prezent, i vetëkënaqur, xheloz dhe i pudrosur me arrogancë joshëse. Me koketëri, mendimet e saj rrugëtuan përgjatë mbrëmjes padashje, moment pas momenti, çdo lëvizje sensuale. Një ngrohtësi që vetëm ajo e ndjeu, surprizoi edhe atë kur papritmas, një kujtimi nga dashuria e saj e hershme u shfaq në imagjinatën e saj. Duhet të ketë qënë diçka e pandërgjegjshme që ngacmoi mendimet, megjithëse asaj i pëlqeu kjo ndjesi. Mendja e saj i kujtoi momente që ajo besonte se i kishte harruar plotësisht.

Koha ishte kalimtare, si ajo, u largua për të mos u kthyer më kurrë. Do ishte e pamundur për t’u ndjerë ndryshe, megjithatë ajo ende besonte si atëherë, që dashuria ia vlente më shumë edhe pse me cinizëm shqetësonte vëmendjen e kujtdo. Në mendje, ai qëndronte i ulur para saj. Ajo kujtonte të njëjtat karakteristika si të ishin lënë me bujari të paprekura ndër vite. Megjithëse mendimi ishte një grimcë e kujtesës së saj, pas një përgjumësie të gjatë, nuk ndjeu aspak nostalgji, por kujtimet ishin të mjaftueshme për të kënaqur vrullin e momentit rebel të saj. “Çfarë e tërheq apo rebelon një person shumë vite më pas, edhe pse në mungesë?” – pyeti ajo rastësisht. Vetëm kujtimet, ose vetëm perceptimet e kultivuara, ndoshta të ndërlikuara me histori të tjera. Sofistikimi i gjuhës, që shkaktoi fluturimin e mendjes së saj diku tjetër, papritur u shndërrua në mendim elegant. Lëkura e saj ndjeu se po luante një lojë erotike, jo aq seksuale, por më tepër estetike.

Ajo e quajti një orgazëm intelektuale, që të kënaqte po aq sa një gjëegjëzë që të lë pa fjalë. Ndjeu se ishte e dashuruar atë moment me vetë ndjenjën. Mendimet i kënaqën imagjinatën, duke u harruar paksa në flladin e embël të mesnatës, që ky qytet dhuronte me zemërmadhësi. Për disa çaste, ishte ai fllad që e skllavëroi atë, të ndjejë diçka që s’e kishte vëne re ndër vite, shikimin me mall të dikujt për të, buzeqeshjen, qetësinë që të jep një ndjenjë edhe pse padrejtësisht e harruar. Atë mbrëmje ajo e pranoi të ishte rrobëruar nga kujtime që i ishin ngjitur si qukat në lëkurën e saj. Një sekret ky, që i takonte vetëm asaj, duke e fshehur me naivitet midis të qeshurave çapkëne të vajzave përreth. Atë natë ajo udhëtoi zbathur nëpër rrugicat që i dhuroi flladi i mbrëmjes, pa lënë pas qukat që vizatuan lëkurën e saj.