s p – Page 2734 – Dielli

P. Anton Harapi për strukturën morale të popullit tonë

August 2, 2021 by s p

Nga Anton Çefa

Asnjë prej studiuesve që janë marrë me studimin e dokeve morale të popullit tonë, në përgjithësi, ase të Kanunit të Lekë Dukagjinit, në veçanti, duke filluar me Gjeçovin, Palajn, Valentinin, Cordignanon, Koliqin, Konicën, etj., nuk kanë bërë ndonjë përpjekje për klasifikimin e tyre në gjirin e një sistemi, përveç P. Anton Harapit.

Simbas këtij studiuesi, karakteri moral i popullit tonë dallohet nga dy grupe virtytesh: nga virtytet shoqërore dhe nga virtytet vetjake. Në të parat, ai përfshin besën, ndoren, mikun, bukën (mikpritjen). Në virtytet vetjake, ai përmbledh cilësi që lidhën me burrninë, të tila si forcën, qindresën, drejtësinë vetjake, urtinë që përjashton egërsinë, inteligjencën, matuninë, etj. Mbi këtë truall moral, sipas Harapit, shqiptari ndërton parimin themelor të jetës, dhe vlerës së saj dhe që është: besa, feja e burrnija. (Në hapësirën kuptimore të termit besë, ai përfshin të gjitha virtytet shoqërore që përmendëm më lart).

“Besa e burrnija, shkruan ai, përbajn karakterin moral të popullit tonë; per to shqyptari flijon pasunin, familjen dhe vetjen der në shkallën heroike e per to ‘e ban dekën si me le” 1). Këtyre virtyteve, ai i shton besimin në Zotin. Për t’u vënë në dukje këtu është fakti që ndër virtytet që përmendëm më lart, Harapi ka lënë jashtë nderin, që është një nga përbërësit themelorë të strukturës morale të popullit tonë.

“Ideja ‘burrni’ e jona, dan se mban diç ma tepër se ideja . . . e grekvet dhe se ideja virus e rromakvet. E njimend, prej nji burri në veshtrim të plotë na kerkojm madhnin shpirtnore, pse burri do të jetë bujar, zemërgjanë e i madh nder të tana pikpamjet; në nji burrë duem të shohim kjartsin e mendes, pse burri din shka ban e shka flet, as . . . kurr nuk ngutet, prej urtije e jo prej tutet.” 2).

“Burrnija nenkupton zotnimin e vetit, pse burri qi asht burrë e ka vetin në dorë, as s’merret me doshkado; burrnin e mbajm të panjollë porsi vetje, si edhe të stolisun me të gjitha vetit, qi lyp ndera e fisit e e familjes, pse burrit nuk i kuqet ftyra, aj e ka synin (ndergjegjen) kokerr (të pafrigshem). Tue kenë se burrnija xen fill e pshtetet në besë, e besa së mbrami në droje (frikë) të Zotit, të tanë fuqija morale, karakteri e qindresa e nji burrit themelohen në bazë objektive, reale e të njimendtë e shkon baraz me natyrë të nierit aq sa nji të zhburrnuemit nuk i vjen ma era nieri. Qe se si me iden ‘burrni’ na i shprehim të gjitha virtytet vetjake e shoqnore jo vetem në dispozicion e n’aftsi, por në veprim e në zbatim a si i thonë in facto esse.” 3).

TE FITOSH NJË EUROPIAN A BOTËROR ME 11-METËRSHA?

August 2, 2021 by s p

(Jehonë e Euro 2020)

Nga Skifter Këlliçi

Boston, SHBA

Është më të vërtetë e habitshme, por ja që është e vërtetë. Kështu fitoi Brazili në finalen e Botërorit të vitit 1994 kundër Italisë, pra, pasi loja e rregullt, me gjithë shtesën, përfundoi 0-0. Po kështu fitoi edhe Italia në Botërorin 2006 kundër Francës. E njëjta gjë u përsërit edhe të dielën e 11 Korrikut, por në finale Euro ’20, ku Italia mundi Anglinë. Pra, pas serisë së 11-metërshave, kur kishin zhvilluar 120 minuta lojë…Por arriti të paktën një fitorë pas një gjuajtjeje më këmbë dhe jo si më 1968 në gjysmëfinalen Itali-Bashkimi Sovjetik, kur axurrët fituam me short, pilë a kokë …dhe kaluan në finale, u ndëshën me Jugosllavinë, dhe barazuan 1-1, me gjithë shtesën e lojës. Por atëherë UEFA respektoi traditën-vendosi që dy ditë më pas të zhvillohej një tjetër finale, ku axurrët, me 8 futbollistë të freskët, fituan 2-0 ndjaj jugosllaëve të sflitur dhe u bënë për herë të parë kampionë të Evropës. Dhe ja, pas pas 53 vjetësh janë përsëri kampionë të tillë, por pas ‘ruletës’ së 11-metërshave. Sidoqoftë, e përsëris, shumë më mirë se me short. Megjithatë, siç do të shpjegoj më poshtë, edhe seria e 11-metërshave nuk përcakton gjithnjë skuadrën më të mirë, më të fortë, kampionen e denjë. Nëse Morata do të kishte shënuar 11-metërshin e tij në takimin gjysmëfinal me Italinë dhe nëse Spanja do të kishte fituar në këtë mënyrë takimin, të tërë do të thoshnin se skuadra iberike e meritonte të dilte në finale, sepse në atë ndeshje luajti më mirë se Italia, pa mohuar kurrsesi edhe meritat e kësaj të fundit, të dëshmuara edhe në ndeshjet e mëparshme, sidomos kundër Turqisë, Zvicrës, Belgjikës, ku luajti gjithashtu shumë mirë. E njëjta dukuri u përsërit në finale, ku, edhe sikur të kishte humbur me 11-metërsh ndaj anglezëve, të tërë do të thonim se Italia ishte kampione e vërtetë e këtij evropiani dhe se ‘shpikësit e futbollit’ fituan falë lotarisë së 11-metërshave. Pra, a është zgjidhje e drejtë që përcaktuesja e një ndeshjeje për një titullin kampion në futboll të zgjidhet pas ruletës së 11-metrshave? U quajt zgjidhja më e mirë, kur më 1970 ish-gjyqtari gjerman Karl Ëald, i propozoi Bundesligës që pas shtesës së një ndeshjeje, e cila mbyllet në barazim, fituesja të përcaktohet në këtë mënyrë. Dhe drejtuesit e Bundesligës e miratuan pa ngurrim këtë propozim. Pastaj ky regull u mirëprit nga federatat e tjera evropiane, nga UEFA dhe pastaj nga FIFA. Këtu në Amerikë kam parë që në raste të tilla gjyqtari ka akorduar një tjetër mënyrë për të përcaktuar fituesin: Futbollisti nisej nga një largësi prej 40-metrash drej portës dhe vihej përballë portierit që bënte ato veprime që atij i dukeshin të arsyeshme: rrinte në portë ose i delte kundështarit përpara, për t’i ngushtuar rrezen e veprimit, kurse, nga ana tjetër, i pari përdorte arsenalin e tij teknik, për t’iu mënjanuar dhe shënuar. Kur e pashë për herë të parë zbatimin e këtij regulli në një stadium të Bostonit , m’u duk interesant, sepse lojtari nuk bënte një veprim të thjeshtë, pra nuk gjuante topin drejt e në portë,, por përdorte dhe lëvizje mashtruese, për të mposhtur portierin. Por, me sa duket, FIFA, në rast se ështe bërë një propozim i tillë, nuk e ka parë të arsyeshme të vërë në zbatim një regull të tillë. Këto ditë së bashkë me një gazetar amerikan po diskutonim rreth ndeshjes finale Itali-Angli që përfundoi pra, me ngadhnjimin e italianëve, pas lotarisë së 11-metërshave. I shfaqa atij mendimet e mia rreth këtij problemi, të cilat ai i dëgjoi më shumë kurreshtje dhe më dha të drejtë. Po ua parashtroj edhe lexuesve: Për përcaktimin e skuadrës fituese në rastet e mësipërme, të merren parasysh jo gjuajtjet nga pika e11-metërshit, por gjuajtjet gjatë ndeshjes së njerës ose tjetrës skuadër në hapësirën e portave, duke përfshirë edhe pritjet e portierëvë, si dhe dhe goditjet e topit në shtyllat përkatëse. Në rast se numri i tyre është i barabartë, të merret parasysh përqindja e zotërimit dhe qarkullimit të topit në gjysmëfushën kundërshtare, pastaj goditjet e këndit, si dhe numri i kartonave të verdhë ose të kuq për secilën skuadër. Këto janë elemente përbërëse të ndeshjes, kurse 11-metërshat pas 120 minutave të zhvillimit të saj, janë shtojcë artificiale e saj. Ata nuk tregojnë gjithmonë nivelin teknik të lojtarit, sado i mirë qoftë ai, ndonëse para ndeshjeve të tilla trajnerët i stërvisin lojtarët të gjuajnë nga pika e 11-metërshit. Fakti që lojtatë të tillë si Pele, Maradona etj për të ardhur te Ronaldo dhe Mesi kanë humbur goditje të tilla, dëshmon se vendimtare në të tilla rast nuk ështe përgatitja e lartë teknike që ata kanë, por gjendja shpirtërore. Eshtë e çuditshme se si këta futbollistë dhe të tjerë në galerinë e futbollistëve më të mirë në historinë e futbollit botëror, të shënojnë me goditje ’kirurgjikale’ dënimi mbi murin e mbrotjes dhe të mos shënojnë nga pika e 11-metërshit. Morata arriti të gjuante dhe të shënonte një gol të rallë në portën e Donarumës pas një aksioni të përkryer, dhe u drodh po para këtij portieri dhe gjuajti keq 11-metërshin e fundit, që fundosi Spanjën aq premtuese në Euro 20 -ën. Shkruhet se portierët janë hipnotizues dhe parandjejnë se nga ç’anë do ta gjuajë kundërshtari 11-metërshin. Nuk më duket se është kështu. Sa e sa herë kemi parë portierë të hidhet nga një anë dhe topi të përfundojë në rrjetë ose edhe jashtë, në anën tjetër të portës. Kjo tregon se ata hamendësojnë se kundërshtari do të gjuajë në një anë, ndaj ai hidhet andej, ‘të dalë, ku të dalë’, dhe jo rallë e presin ose e largojnë topin. Si përfundim, nëse FIFA një ditë do të vendoste që fitorja në raste të tilla, do t’i jepej skuadrës që ka ato tregues që përmenda më sipër, më të mirë se skudra kundërshtare pra, e përsëris,se ka zhvilluar një volum më të madh të lojës në gjysmëfushën e skuadrës kundërshtare, se ka gjuajtur më shumë në portë, se ka gjuajtur gjithashtu më shumë goditje këndi, se ka bërë më pak faulle, se ka pasur më pak pozicione jashtë lojes e ka pasur më pak kartonë të verdhë, a të kuq, të dhëna që shikuesit i shohin në stadium dhe teleshikuesit në ekran në fund të pjesës së parë dhe të tërë ndeshjes, ajo ka dëshmuar kështu së eshtë më e mirë se skuadra kundërshtare dhe meriton të jetë fituesja e saj. Nga ana po tjetër, po të zbatohej ky regull, skuadrat, do të përpiqeshin, mbi të gjitha të gjuanin sa më shumë, që të shënonin gola, duke e ditur që këto gjuajtje do të vlenin në rast barazimi edhe në shtesën e ndeshjes. Dhe kjo, sepse ka ndodhur që një skuadër e dobët që ka arritur ta mbyllë kohën e regullt në barazim me një skudër tjetër më të mire se ajo, të presë të ruajë rezultatin e barabartë dhe të fitojë me 11-metërsha. Po kujtoj vetëm një ndeshje në çerekfinalet e Botërorit Mekikë 1986 midis Spanjës dhe Belgjikës, ku në shtesën e lojës spanjollët kishin epërsi dërmuese; por belgët u mbrojtën ‘heroikisht’, arritën te 11-metërshat ku dhe fituan. Madje, arritën të zinin vendin e katërt pas Francës, dhe Gjermanisë që u mund në finale nga Argjentina e Maradonës, kampione botërore, (2-1), që u bë kampione botërore. Së fundi mendoni sikur anglazët të fitonin finale e Rruro 20-ës me 11 metrësha. Do të ishte absurde dhe në shtypin dhe radiotelevizionet botërore do të theksoheshin me të drejtë këto fjalë: ‘Fitorja e anglezëve dhe lavdia e italianëve’. Sidoqoftë lind pyetja: Po në rastet e sipër përmendura nuk është goli që përcakton fitoren e një skudreje. Ashtu vërtet, por shohim një skuadër që nuk fiton me një 11-metërsh të rastit, por me elementë rrënjësorë të lojës së futbollit, e cila bëhet kështu më emocionuese, më spektakolare. Ja përse edhe gazetari amerikan, njohës i mirë i futbollit, i mirëpriti këto mendime, të cilat unë po ua paraqes lexueve.

ÇFARË FSHIHET PAS ARRESTIMEVE TË LIDERËVE TË UÇK?

August 2, 2021 by s p

Endrit Topalli, Prokurori shqiptar në Oakland County, Michigan, USA, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “Dielli”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, mbi arrestimet e liderëve të UÇK, qasjen e administratës Biden ndaj emigrantëve, vlerësimin mbi reformën në drejtësi në Shqipëri, gjykimin e tij për institucionet e drejtësisë në Shqipëri, integrimin evropian të Shqipërisë dhe nevojën e faktorizimit, bashkimit, integrimit dhe përfaqësimit të shqiptarëve të Amerikës. Me Endrit Topalli bisedoi Editori i “Diellit” Sokol Paja.

ÇFARË FSHIHET PAS ARRESTIMEVE TË LIDERËVE TË UÇK?

Arrestimet në Kosovë janë arrestime të një politike europiane të dështuar dhe një tentativë e kësaj politike që të mbajnë Serbinë në anën e saj. Europa historikisht e ka përdorur Shqipërinë dhe shqiptarët sipas interesave të saj. UÇK-ja ka qenë organizimi më i rëndësishëm dhe më patriotik i popullit shqiptar pas shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë. Lufta e UÇK-së ishte luftë e drejtë për mbrojtjen e lirive dhe të drejtave themelore, veçanërisht mbrojten e njerëzve të pafajshëm nga spastrimi etnik nga paramilitarët Serbë. Është e njohur botërisht se lufta e UÇK-së ishte e drejtë dhe ky fakt është konfirmuar edhe nga Gjykata Ndërkombëtare në Hagë, e cila sulmet e NATO-S mbi trupat serbe i konsideroi se ishin në mbështetje të parimit ndërkombëtar “E drejta për vetëvendosje”. Vlerësoj se akuzat e ngritura janë të pa mbështetura në prova dhe fakte reale apo të marra në përputhje me ligjin dhe në gjykimin tim këto akuza janë produkt i politikës serbe. Natyrshëm lind pyetja: Si ka mundesi që pas 13 vitesh si shtet i pavarur, lejohet që në Kosovë të vijë një strukturë kriminale në pushtet? Pse pikërisht tani që negociatat midis Beogradit dhe Prishtinës janë asgjëkundi ngrihen këto akuza? Duket qartazi se janë manovra politike për të detyruar lidershipin e Kosovës për të pranuar kushtet që kërkon të imponojë Serbia.

A DUHET PADITUR SERBIA PËR GENOCIDIN E KRYER NË KOSOVË?

Ligjërisht Shqipëria nuk mundet pasi genocidi nuk është ushtruar në territorin ku ajo ushtron juridiksion. Kosova në bazë të ligjeve ndërkombëtare ka të drejtë absolute për ta bërë këtë gjë. Kosova ka dëme të llogaritshme njerëzore dhe ekonomike që mund të kalkulohen siç janë bërë dhe më përpara në luftëra të tjera. Institucionet e Kosovës që kanë të dhëna zyrtare për dëmet e shkaktuara mund t’i përdorin ato si fakte para Gjykatës Ndërkombëtare në Hagë për të vërtetuar genocidin e ushtruar dhe personat konkret që e kanë kryer. Pavarësisht se ka kaluar kohë e gjatë dhe një pjesë e provave janë zhdukur, kanë humbur ose asgjesuar, dëshmitarët mund të kenë ndërruar jetë, personat që kanë shkaktuar genocidin mund të kenë ndërruar identitet dhe duket pak e pamundur që të ketë një iniciativë reale në këtë drejtim për të vënë në vend dinjitetin e popullit kosovar. Kosova dhe Shqipëria duhet t’i bashkojnë forcat për të lobuar fuqishëm në SHBA dhe Europë për ti bindur aleatët për të lejuar dhe mbështetur këtë padi të domosdoshme. Serbia nuk duhet të lejohet të marrë pjesë në asnjë organizatë ndërkombëtare pa pranuar krimet e kryera në Kosovë. Ballkani nuk do të ketë stabilitet derisa masakrat e Serbisë në Kosovë të njihen me rezolutë nga OKB dhe SHBA .

A KA NDRYSHUAR QASJA E ADMINISTRATËS BIDEN NDAJ EMIGRANTËVE?

Administrata Biden nuk ka ndonjë qasje të re ndaj emigrantëve përveç se po lejon hyrjen e emigrantëve ilegal në kufirin jugor. Biden po vazhdon me deportimet me të njëjtin ritëm siç ishte dhe Presidenti Trump. Çështja e emigracionit është një çështje sensitive çdo herë që ka zgjedhje presidenciale në Amerikë. Ndryshimet ligjore nuk janë madhore përveç se individëve që përfitojnë nga DACA. Personat që janë në procese deportimi dhe sidomos ato me background kriminal do të vazhdojnë të deportohen si më parë. Buja mediatike është e madhe përsa i përket administratës Biden kundrejtë emigrantëve, por realiteti është i njëjtë dhe asgjë nuk do ndryshojë. Asnjë qeveri nuk ka interes të mbajë emigrantë me background kriminal dhe as emgrantë që mund të përbëjnë nje rrezik në të ardhmen.

SI E VLERËSONI REFORMËN NË DREJTËSI NË SHQIPËRI?

Në Shqipëri ka lindur nevoja për reformimin e sistemit të drejtësisë për shkak të korrupsionit të madh dhe humbjes së besimit të publikut tek prokuroria dhe gjykatat shqiptare. Megjithatë, pavarësisht bujës së madhe dhe investimit shumë të madh financiar për realizimin e kësaj reforme, mendoj se ajo nuk e ka arritur qëllimin për të cilin u hartua dhe u zbatua. Aktualisht kjo reformë ka sjellë një “kolaps” në sistemin gjyqësor, ku pritet që pas 4 muajsh të jemi totalisht pa gjykata. Si mund të pretendohet për reformë kur Shqipëria ka që nga 2018 pa Gjykatë Kushtetuese? Anëtaret e emëruar nuk janë në numër të plotë dhe shumë çështje kanë mbetur pa u gjykuar. Gjykata Kushtetuese është garanci për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore, është garanci për ligjet dhe aktet nënligjore jo kushtetuese. Ndërkohë në 4 vjet asnjë ligj nuk ka pasur mundësi të kontrollohet nga gjykata nëse plotëson kriteret kushtetuese. Së dyti, Gjykata e Lartë nga 19 anëtarë, aktualisht ka vetëm 9 anëtarë dhe një mal me dosje që janë pa u gjykuar. Njerëzit presin me vite për një vendim përfundimtar dhe kur e realizojnë të drejtën, ajo nuk ka më vlerë. Në gjykatat e Apeleve dhe të Rretheve numri i gjyqtarëve që kanë mbetur është shumë i vogël duke sjellë që praktikisht të mbetemi pothuajse pa gjykata. E njëjta gjë vlen për të gjitha nivelet e Prokurorive. Në vlerësimin tim forma që u përzgjodh për të bërë Vetingun në Shqipëri nuk ka qënë e mirëmenduar, pasi nuk janë llogaritur pasojat e largimit nga sistemi të gjyqtarëve dhe prokurorëve aktualë. Shqipëria është vend i vogël dhe nuk ka resurset e mjaftueshme për të krijuar profesionistë të tjerë që do të mbushin vendet në sistemin gjyqësor. Mbi të gjitha, vlerësoj se reforma nuk ka pasur standarte të qarta e të sakta. Polemikat fillojnë që tek personat që janë zgjedhur si anëtarë të KPK dhe të KPA, të cilët shpeshherë janë akuzuar për lidhje politike dhe që nuk kanë kriteret ligjorë për të vlerësuar gjyqtarët e prokurorët. Reforma në drejtësi është si ajo shprehja popullore “ ca të nënës e ca të njerkes”.Vetingu është kthyer në proces selektiv që bazohet në preferencat e partisë në pushtet dhe Krimit të organizuar. Ka pasur raste kur janë larguar profesionistë për arsye ordinere, e ndërkohë kanë kaluar Vetingun persona që pasuria e tyre nuk justifikohej apo profesionalizmi ka qënë me të meta. Akuza të forta ka se Vetingu është kthyer si një tregti, ku ai që paguan më shumë kalon Vetingun. Shpeshherë ai po përdoret si mjet presioni ndaj gjyqtarëve dhe prokurorëve nga politika duke mos lejuar që ata të marrin vendime të drejta, të pavarura dhe profesionalisht të pandikuara. Reforma nuk bëhet nga amerikanët, as nga BE sado të angazhuar të jenë ata.

REFORMA DUHET TË BËHET NGA NJERËZ ME INTEGRITET TË LARTË

Reforma duhet të bëhet nga shqiptaret dhe nga njerëz që kanë kaluar vetë disa filtra për integritetin e tyre. Nëse anëtaret e KPK dhe KPA nuk kontrollohen për pasurinë e tyre apo nuk e justifikojnë atë, si mundet ata të kontrollojnë gjyqtarët dhe prokurorët që janë pushteti i tretë? Në këtë proces shpeshhere nga nxitimi, nga mungesa e profesonalizmit apo dhe nga justifikimi politik se po krijojmë Drejtësinë e Re, Shqipëria ka përfunduar deri aty sa s’ka fare sistem gjyqësor dhe është shumë herë më keq se ishte në 2016 kur u miratuan ligjet e Reformës. Mendoj se do të duhen të pakten 10 vjet për të parë realisht efektet e kësaj reforme dhe ndikimin e saj tek qytetarët shqiptarë. Mbetet për tu parë cilët do të jenë hapat në vijim, pasi mandati i Komisionit të Pavarur të Kualifikimit mbaron dhe duhet të bëjnë ndryshime ligjore me 3/5 në Parlament, në menyrë që të perfundojë Vetingu për pjesën e mbetur të gjyqtarëve dhe prokurorëve. Pjesa më e madhe e të larguarve nga sistemi janë ankuar në Strasburg, dhe nëse ndonjëri prej tyre do të fitojë çeshtjen, kjo do të ishte një shkelm për të gjithë reformen për mënyren sesi ajo është aplikuar dhe nëse ka garantuar një proces të rregullt ligjor ndaj gjyqtarëve dhe prokurorëve apo ka vendosur mbi ta dhe kushte apo barrë joproporcionale për të justifikuar dhe pasuri të krijuara nga familjaret e tyre në një ekonomi informale si ajo në Shqipëri.

GJYKIMI JUAJ PËR INSTITUCIONET E DREJTËSISË NË SHQIPËRI

Shqipëria ka shumë njerëz profesionist dhe të përgatitur në sistemin e drejtësisë. Problemi qëndron tek varësia e drejtësisë tek politika. Nuk mund të kesh drejtësi të pavarur, nëse gjyqtarët e Gjykatës Kushtetuese për çështje politike apo që lidhen me organizimin e shtetit dhe që përbejnë parimet e një shteti demokratik, nuk marrin vendime efektive dhe që disiplinojnë çdo qeveri apo organ kushtetues. Një nga çështjet më të diskutuara ka qënë zhvillimi i zgjedhjeve vendore në vitin 2019 pa pjesëmarrjen e opozites dhe nëse u shkelen parimet për zgjedhje të lira, të drejta, transparente dhe sipas parimit të pluralizmit. Në çështje të tilla me rëndësi për demokracinë, gjyqtarët duhet të tregojnë kurajo profesionale, të ndjekin shembujt më të mirë të praktikave botërore dhe të japin vendime pa pasur frikë se i pëlqejnë apo jo qeverisë në pushtet. Vendimmarrje të tilla mbeten në histori dhe Gjykata Kushtetuese duhet të jetë për forcimin dhe garantimin e shtetit të së drejtës dhe jo për shkatërrimin e tij. Komisioni i Venecias pavarësisht ekspertizes së kualifikuar, jep rekomandime dhe jo vendime detyruese. Për këtë shkak unë vleresoj se jo në çdo rast duhet t’i drejtohemi atij. Në vendimmarrjet e fundit, anëtarët në detyrë të Gjykatës Kushtetuese kanë treguar mungesë guximi për të dhënë vendime të rëndësishme, duke përdorur artifica si marrja e një mendimi paraprak nga Komisioni i Venecias. Zgjatja në kohë e vendimmarrjes e humb aktualitetin dhe nuk sjell efektin e dëshiruar kushtetues.

NGA SE VUAN DREJTËSIA NË SHQIPËRI?

Institucionet e Drejtësisë vuajnë nga pavarësia, pavarësisht mekanizmave që janë përdorur për ta garantuar atë. Si një vend i vogël është e pamundur që të shpëtojnë nga ndikimi i politikës. Gjyqësori ka frikë të japë vendime që nuk janë në interes të qeverisë sepse Vetingu përdoret si mjet për t’ju bërë presion gjyqtarëve. Sistemi gjyqësor duhet të ketë paga më të larta për të evituar korrupsionin dhe stafe suportuese për të ulur ngarkesën e gjyqtarëve. Një gjyqtar në Gjykatën e Tiranës mund të ketë 600-700 dosje në gjykim dhe një ngarkesë e tillë sigurisht që sjell dhe mungesë cilësie në vendimmarrje. Gjyqtarët dhe prokurorët duhet të kenë këshilltarë ligjorë dhe staf administrativ që të përmirësohet cilësia e vendimmarrjes, shpejtësia të rritet dhe qytetarët të marrin shërbimin në kohën e duhur.

INTEGRIMI EVROPIAN I SHQIPËRISË NJË PROCES SA POLITIK PO AQ INSTITUCIONAL E LIGJOR…

Do të thoja është më shumë politike sesa ligjore. Shqipëria ka ndërmarrë që prej vitit 2006 me nënshkrimin e MSA-së të gjitha hapat e nevojshme për përafrimin e legjislacionit dhe përmbushjes së standarteve të BE. Për çdo vit i vendosen kushte të reja dhe përdoren si motiv mosdhënien e statusit. Mendoj se Shqipëria dhe vendet e Ballkanit Perëndimor duan kohë për anëtarësim në BE. Aq më tepër në kushtet aktuale kur vetë BE ka probleme brenda vetes, kur ka shtete që duan të largohen, sidomos pas largimit të Anglisë. Duket se BE nuk ka plan zgjerimi të afërt, pasi nuk po zgjidh dot problemet e tij. Mbi të gjitha do të duhen reforma dhe përmirësime reale në shtetin shqiptar që e afrojnë atë me standartet europiane dhe do të krijonin mundësinë për të qënë pjesë e kësaj organizate ndërkombëtare. Sigurisht ekspertiza ndërkombëtare ka rolin e saj, por mendoj se kjo gjë varet nga vullneti i brendshëm i shtetit shqiptar dhe kjo mbetet që pushtetarët ta marrin seriozisht këtë angazhim në interes të qytetarëve shqiptarë.

SHQIPTARËT E AMERIKËS DHE NEVOJA E FAKTORIZIMIT, BASHKIMIT, INTEGRIMIT DHE PËRFAQËSIMIT…

Shqiptarët e Amerikës kanë qënë, janë dhe do të jenë faktor për Shqipërinë dhe Kosovën. Por që nga shpallja e pavarësisë së Kosovës duket sikur diaspora ka rënë në gjumë dhe nuk është shumë aktive. Ka ardhur koha që shqiptarët e diaspores të përfshihen në politikën amerikane në mënyrë direkte, që do të thotë të marrin pjesë në zgjedhje dhe të hedhin kanditatura për poste drejtuese në komunitetet ku ato jetojnë përqark Amerikës. Shqiptarët janë integruar më së miri në fusha të ndryshme profesionale këtu në Amerikë por jo në sferen e politikës. Ne duhet të kemi përfaqësuesit tanë në Kongres dhe Senate dhe jo të kemi lobues ose përfaqësues indirekt të shqiptarëve. Duhet të zgjohemi nga gjumi dhe të lobojmë fuqishëm kundra lobit Serb në Amerikë që për fatin tonë të keq po bën një punë të mirë kundrejt interesave shqiptare. Lobi Serb nuk ka ndalur së punuari në Kongres dhe Senate që nga shpallja e pavarësisë së Kosovës. Në kohën që ne jetojmë “luftërat” janë diplomatike më shumë se asgjë tjetër. Duhet të kemi një organizim më serioz përsa i përket organizatava shqiptare që jetojnë në Amerikë. Dhe të kemi një lidership me një mandat të caktuar që të avancojë çështjen shqiptare dhe interesat e shqiptarëve në Ballkan dhe më gjërë. Është koha për tu zgjuar nga gjumi dhe gjenerata e ardhshme e shqiptaro-amerikanëve të jetë prezente në dhomën e Kongresit dhe Senatit. Zoti i bekoftë shqiptarët e Amerikes dhe kudo që ndodhen.

*Këto janë mendimet e mia personale dhe nuk përfaqësojnë mendimet ose idetë e një organizate ku unë jam i punësuar.

MUEJ GUSHT Kujtojmë…

August 2, 2021 by s p

Nga Fritz RADOVANI:

27 GUSHT 1910: U LE SHEJTNESHA SHQIPTARE NANA TEREZE

1979, 10 Dhjetor, Nanë Tereza n’ Oslo, merr çmimin “Nobel” për Paqë. Aty, Nana Tereze kërkoi korrigjimin e dokumentit, tue deklarue: “Nga gjaku dhe prejardhja jam Shqiptare, kam shtetësi Indjane, jam murgeshë Katolike. Nga prirja i përkas gjithë Botës. Në zemër i përkas plotësisht Jezusit!”

●2002: Presidenti Amerikan Bill Klinton tha: “Nanë Tereza, ishte e para Ajo, qё më bani t’a due Kombin Shqiptar.

Tashti unë ndihem shumё krenar, që plotsova njё detyrim moral ndaj Saj dhe ndaj vlerave tё Lirisё në Kosovë”.

●Miss MERY EDITH DURHAM (1863–1944); AJO KA THANË NË

GUSHT 1901:“SHQIPTARI PARA SË GJITHASH ASHT SHQIPTAR !”

1909 Libri “High Albania” (Shqipnia e Epërme) asht ma e njohuna veper. Ky libër edhe sot asht një udhërrëfyes i kulturës dhe traditave të Malësorve të Shqipnisë Veriore. Gusht 1901 erdhi nga Liqeni i Shkodres në qytetin e Rozafës. Vizitoi Keshtjellen e shkollat e Françeskanëve dhe Jezuitëve, kryesisht bibliotekat dhe muzeumet e tyne.

●3 Gusht 1859 U le shkrimtari Shkodranë Filip SHIROKA…

8 Gusht 1890 U le Don Jak BUSHATI, i mbytun në hetuesi Lezhë me 12 Shtator 1949…

2 Gusht 1918 U shugurue Meshtar At Bernardin Palaj O.F.M. (1894 – 1946) Mbas sa vuejtjesh mbytet në hetuesi të Shkodres.

1 Gusht 1922 U le në Grudë Don Pjeter GRUDA. Tre muej para lirimit nga burgu mbas 15 vjetësh vuejtje, vdes në kampin e Sarandës me 13 Janar 1989…

15 Gusht 1945 Pushkatohet Ndue PALI dhe Caf METI në Zallin e Kirit pranë Rrëmajit. Ndue Pali në fjalen e fundit tha:

●“Nuk më vjen keq që unë sot pushkatohem prej vllazënve të mij. Jam i lumtun që unë po vdes në tokën shqiptare pas pesë vjet vuejtjesh, që pata nga fashistët dhe nazistët.

Shqipnia rron edhe pa Ndue Palin!

Një fjalë dua t’ja drejtoj rinisë nacionaliste:

Punoni deri në vdekje për një Shqipni të lirë, indipëndente, me baza shoqnore moderne demokratike! Rrnoftë Shqipnia e shqiptarëve! Të fala familjes. Prokuror Aranit Çela”

●Gusht 1945 Nuk vonon vjen prap në Shkoder Sejfullah Maleshova i derguem nga Enver Hoxha, gjoja per me formue Partinë Demokristjane me At Gjon Shllakun, një kurthë per pushkatimin e At Gjonit.

At Mati Prennushi refuzon perfundimisht formimin e Partive politike në Shkoder… Refuzimi i At Gjonit i kushtoi me jeten e Tij.

●20 Gusht 1945 Dosja 2026 Denohet At Geg Lumaj, At Dioniz Makaj, At Giacomo Gardin e At Gjergj Vata, t’ arrestuem në Janar e Shkurt 1945.

●Avokat Paulin Pali U le në Shkodër në 1916. Studimet e nalta për Jurisprudencë i kreu në Itali. U arrestua më 14 gusht të vitit 1946, për “veprimtari kundër pushtetit popullor” dhe për “tentativë arratisje për në Itali”. Më 14 janar 1948, në gjyqin ushtarak që u zhvillua në Shkodër, u dënua me vdekje, me pushkatim, dhe konfiskimin e pasurisë së luajtshme e të paluajtshme. Gjyqi kje i mbyllun dhe askush nuk i pau as nuk i ndigjoi kurrma zanin e Tyne!

25 Gusht 1948 Arrestohet Don Pashko MUZHANI (1915 – 1995) Dënohet me burg dhe punë të detyrueme…

31 Gusht 1948 Arrestohet Imz. Gjergj HABERI (1874 – 1954) Vuejti 8 vjet nder kampe pune…

31 Gusht 1948 Arrestohet Don Lekë DREDHAJ (1898 – 1976) Dënohet me burg dhe punë të detyrueme…

10 Gusht 1949 Vdes Don Luigj ZOJZI, (1885 – 1949) Student i shkelqyeshëm në Vjenë.

22 Gusht 1950 Arrestohet Don Ndre LUFI (1888 – 1969) Nuk zbaton urdhnat e kryeministrit, tue transferue klerikët “jo simbas urdhnit tij”. …Denohet 20 vjet burg dhe punë të detyrueme…

15 Gusht 1956 Ceremonia zyrtare e bamjes Meshtar e At Gjergj Vatës S.J., i cili vuejti shumë vite hetuesi e burgje…

●Gusht 1956 Vdiq në Pragë Don Loro CAKA Një luftar i perkushtuem i Lirisë. Asnjëherë Figura e Tij nuk u vlersue ashtusi duhej.

17 Gusht 1966 vdes At Pashko PRELA (1877 – 1966) Me vendosmeni Atdhetare e Fetare.

●16 gusht 1993 Vdiq At Aleks Baqli O.F.M. predikatar i njohun. Vuejti dënimet nder kampe pune…

●1992; 22 Gusht: Papa Gjon Pali II ban apelin per Paqë në Ballkan.

●2000; 15 Gusht: Hapi Diten e Rinisë në Tor Vergata Romë, me ma shumë se 2 miljon të rinjë e të reja nga gjithë Bota…

●2001; 1 Gusht: Papa Gjon Pali II ban pritjen e 1000 në Vatikan… Ka pritë mbi 17 miljon pelegrin, 38 vizita kryetar shtetesh, 738 takime me drejtues shtetesh, 246 kryeministra…

Melbourne, Gusht 2021.

RREZIQET E VARFËRISË “ENERGJITIKE”

July 31, 2021 by s p

Nga DANILO TAINO

“Corriere della Sera”, 28 korrik 2021 Përktheu: Eugjen Merlika

Nëse nuk keni elektricitet, dita juaj mbaron kur të perëndojë dielli. Por edhe në orët me diell nuk mund të përdorni frigoriferin, elektroshtëpijaket, kompiuterin. Nëse nuk keni as gazin, të gatuarit bëhet një veprimtari me rrezik të lartë. Një nga arsyet e vdekshmërisë në vendet me “varfëri energjitike” është që 40 % e popullsisë botërore nuk ka hyrje në burimet relativisht bashkëkohore të energjisë dhe është e shtrënguar të gatuajë ushqimet me lëndë djegëse që mbushin guzhinat e shtëpitë me tymra të rrezikëshme për shëndetin: dru, mbeturina të të korrave, bajga të thara. Instituti for Health Metrics and Evaluation e Washingtonit vlerëson se çdo vit vdesin nga ndotja shtëpiake 2.3 milion njerëz. Organizata Botërore e Shëndetësisë e ngre shifrën në 3.8 milionë. Për të bërë krahasimin, të vdekurit nga Covid 19, në një vit e gjysmë pandemia kanë qënë pak më shumë se katër milionë.

Shfaqja kronike ndaj gazeve shtëpiake të dëmëshme shkakton polmonite, tumore në mushkëri, shton rreziqet e kataratës, rrit numurin e fëmijëve të vdekur.

OBSH ka përpiluar një “shkallë të energjisë”, në bazë të së cilës janë Vëndet me t’ardhura shumë të ulta që përdorin për të gatuar vetëm mbeturina; më sipër ata me t’ardhura t’ulta e mesatare që djegin dru, qymyr, vajguri, etanol; më lart janë më të pasurit që punojnë me gaz dhe rrymë elektrike. Në Burundi, në Republikën e Afrikës Qëndrore, në Liberi – ku t’ardhurat për frymë janë nga 600 deri në 800 dollarë në vit – më pak se 1% e popullsisë përdor rrymë elektrike ose gaz për të gatuar. N’Evropë, në Amerikën e Veriut e në Vendet e përparuara 100 % e guzhinave nuk kanë këtë problem. Por simbas studimeve të Ourworldindata.com – pjesa m’e madhe e Vendeve me t’ardhura më të ulta vjetore se dhjetëmijë dollarë nuk arrin në 60 % të shtëpive të shëndetëshme. Kina është në 59 %, Hindia 41 %. Mesatarja botërore është 59 % (të dhënat e vitit 2016). Kjo gjëndje nuk ka pasoja vetëm mbi shëndetin: gati 50 % të lëndëve drusore të nxjerra nga pyjet shërben për të prodhuar energji, pjesa m’e madhe e së cilës për të gatuar ushqimet. Në fakt pyjet zgjerohen në Vendet e pasura e ngushtohen n’ata të varfëra. Zgjidhjet? Më e rëndësishmja: një rritje ekonomike që t’i japë t’ardhura Vendeve të varfëra për të hyrë në energjitë e hijshme dhe popullsive t’ardhura për t’u çliruar nga ndotja shtëpiake.