s p – Page 297 – Dielli

Bajram Curri – Origjina dhe familja

June 12, 2025 by s p

C:\Users\Lushi\AppData\Local\Microsoft\Windows\INetCache\Content.Word\foto123.jpg

Prof. Dr. Lush Culaj/

Mark Palnikaj, Bajram Curri-Origjina dhe familja ( botohet me rastin e 100 vjetorit të vrasjes), Tiranë, 2025.

Kohë më parë studiuesi i njohur në arealin mbarëkombëtar Mark Palnikaj na befasoj edhe një herë këndshëm me botimin edhe të një libri të ri. Redaktor i librit është gjithashtu një emër i njohur i letrave shqipe, profesori Anton Nikë Berisha.

Studiuesi Mark Palnikaj i dha vetit edhe një detyrë të vështirë të studimit të rrjedhës së familjes Curri. Për një studim sa më përmbajtësor ai ka konsultuar libra, punime, përmbledhje dokumentesh si dhe shtypin e kohës për Bajram Currin duke u filluar nga kujtimet e Niman Ferizit.

Qëllimi i studiuesit Palnikaj ishte që të mos përsëriteshin gjërat e njohura në opinion për këtë përsonalitet dhe origjinën e tij, por që të ofronte risi, gjëra të pa njohura deri më tani por mbështetur kryesisht në burime arkivore. Fokusi i Palnikajt ishte hulumtimi kronologjik i kësaj familje nga përiudha historike kur Currajt dëshmohen si pasardhës të Mark Bibës dhe të Nikajve. Deri në vitin 1775 familja ka jetuar në fshatin Curraj ku Palnikaj na jep të dhëna të rëndësishme nga relacionët e dërguara në Vatikan për Currajt me rrethinë. Ai shpreh mendimin se mbiemrin Curri familja e mori pasi u vëndosën në Gjakovë.

Historia e kësaj familje është një histori qëndrese që fillon me gjyshin e Bajram Currit, Hysen Kurtin, për të vazhduar më të atin e tij Shaqir Currin. Palnikaj thekson se vrasja e Haxhi Zekës nga Adem Zajmi, nga Bajram Curri u prit me hidhërim të madh, madje ai konkludon se Bajram Curri dhe motra e tij Nazmia, nëna e Adem Zajmit, janë distancuar publikisht nga kjo vrasje. Natyrisht që Palnikaj nuk mund ta anashkalonte edhe kontributin e Bajram Currit, Bajram Daklanit, Zefit të Vogël, Mahmut Zajmit etj. në kryengritjen e përgjithshme të vitit 1912 në Kosovë. Kufijtë e Shqipërisë, të caktuar më 22 mars 1913, në Konferencën e Londrës qenë ratifikuar nga Fuqitë e Mëdha më 26 mars 1913. Pas tri javësh, më 12 prill, ambasadorët e Rusisë dhe të Austro-Hungarisë qenë pajtuar me një përshkrim të ri të këtyre kufijve, që paksa e ndryshonin atë të 22 marsit. Sikurse njerëzit e gjymtuar që ndjejnë ankth nga gjymtimi i tyre, kjo ndjenjë e ankthit u bart në shoqërinë shqiptare ku ndjehet një bezdi nga të qenit një komb i ndarë. Krijimi i shtetit shqiptar në fakt është zanafilla e lindjes së asaj që sot quhet çështje kombëtare. Qeveria e Xhafer Ypit e kishte favorizuar Bajram Currin duke i dhënë titullin e kolonelit të nderit dhe e ngarkoi me ruajtjen e kufirit dhe me mbajtjen e rendit dhe të qetësisë në cepin perëndimor shqiptar. Më vonë angazhimi i Bajram Currit në kryengritjen e marsit 1922 ndikoi sadokudo në rënien e lëvizjes çlirimtare në Kosovë. Ishte ky një synim për ta rrëzuar me forcë Qeverinë e Tiranës, por forcat kryengritëse të Bajram Currit nuk arritën dot deri në Shkodër, ku edhe e kishin objektivin. Shtypi evropian i asaj kohe shkruante se opinioni publik ishte i tëri kundër rrugës jokushtetuese që po ndiqte Bajram Curri dhe ai u tërhoq pa shkaktuar gjakderdhje.

Pas ardhjes së Zogut si kryeministër në mes drejtuesve të Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” u zhvilluan debate lidhur më qëndrimin që do të mbante kjo organizatë. Bajram Curri, Hasan Prishtina e disa të tjerë ishin kundër çdo lloj bashkëpunimi me Qeverinë e Zogut duke u treguar të vendosur të fillonin një kryengritje të armatosur kundër kësaj qeverie. Pjesa tjetër e nacionalistëve kosovarë si Bedri Pejani, Rexhep Mitrovica, Beqir Vokshi etj, kërkonin arritjen e një marrëveshjeje me qeverinë, duke u deklaruar se ndërmarrja e veprimeve të armatosura kundër saj dëmtonte interesat e shtetit dhe kombit shqiptar. Bajram Curri, Hasan Prishtina, Sadik Rama, Hysni Curri etj, të pa kënaqur me pushtetin që kishte Zogu, dhe duke mos u pajtuar me qëndrimet e tij politike, të cilin e akuzonin si filoserb, organizuan në janar të vitit 1923 një goditje të re të armatosur kundër forcave qeveritare në Prefekturën e Kosovës. Ata zunë Tropojën dhe rrethuan Krumën, por edhe kjo kryengritje dështoi. Pasi u thyen nga forcat qeveritare kryengritësit kaluan në Zonën Neutrale të Junikut. Prania e tyre në kufi përbënte shqetësim për qeverinë shqiptare. Kryeministri Zogu hodhi poshtë dy propozime të qeverisë të Beogradit për një aksion të përbashkët në Zonën Neutrale të Junikut ose për lejimin e ndërhyrjes të forcave jugosllave. Qeveria e Beogradit dhe ajo e Tiranës, në fund të dhjetorit të vitit 1922 dhe në fillim të janarit të vitit 1923, i kishin kërkuar Konferencës së Ambasadorëve shqyrtimin e Zonës Neutrale. Të dy qeveritë ekzistimin e kësaj zone dhe veprimet antiqeveritare kundër tyre i konsideronin të dëmshme për stabilitetin e brendshëm shtetëror.

Me 13 prill 1923, qeveria miratoi kërkesat e drejtuesve të forcave ushtarake në terren për t’i sulmuar kryengritësit por udhëzoi që, nëse pranonin Bajram Curri dhe Hasan Prishtina t’u jepej leje që të dalin jashtë shtetit, kurse mbeshtetësit e tyre të çarmatoseshin. Pas edhe disa përpjekjeve të tjera për kryengritje në tetor 1923, Prokuroria i kërkoi Ministrisë së Drejtësisë zbatimin e dënimit me vdekje për Hasan Prishtinën. Diplomatët italianë ndërhynë tek kryeministri Ahmet Zogu dhe ai u dha garanci që krerët e kryengritjes të largoheshin pa probleme nga Shqipëria. Kështu më 25 tetor Bajram Curri dhe Hasan Prishtina u larguan nga Shëngjini për Brindizi të Italisë. Në fakt në këtë periudhë kohore përsonalitete të njohura të Kosovës si Bajram Curri dhe Hasan Prishtina, quheshin “prijës cubash” nga ministri fuqiplotë britanik në Beograd.

Në fakt Curri priste vetëm momentin e përshtatshëm politik për tu rikthyer në Shqipëri dhe për t’a vazhduar luftën kundër Zogut. Në prag të kryengritjes së qershorit ai ishte në Shqipëri duke e mbështetur lëvizjën e Fan Nolit. Më 24 maj Curri mori nën kontroll Krumën, e cila ishte qendra e Prefekturës së Kosovës, duke mundur forcat proqeveritare të toger Muharrem Bajraktarit dhe Ceno Bej Kryeziut. Në vijim Curri theu forcat qeveritare në Bicaj, në Bytyç dhe në Kalanë e Dodës. Edhe Noli mori masa kundër nacionalizmit shqiptar. E shkarkoi nga çdo funksion edhe Bajram Currin, i cili, siç mund të thuhet, e solli në pushtet Fan Nolin. Noli kërkoi nga Komiteti i Kosovës që ata të qëndrojnë mirë, sepse një shtet i vogël si i yni, i dobët dhe i varfër nuk mund t’ia lejojë vetes një konflikt. Noli gjithashtu kërkoi nga Qeveria e Beogradit që t’i trajtonin mirë shqiptarët në Mbretërinë S.K.S.

Kronika për ngjarje nga familja Curri nga Albion Curri e plotëson një mozaik të këtij libri të përgatitur me kujdes nga studiuesi Palnikaj. Përveç trajtimit kronologjik Palnikaj, përqëndrohet në dy segmente kryesore, në vrasjën e Bajram Currit dhe në kultin që ngriti regjimi në Shqipëri. Natyrisht që një kult i tillë nga Shqipëria u bart në Kosovë dhe viset e tjera shqiptare në ish Jugosllavi.

Vrasjen dhe jo vetëvrasjën e Currit, studiuesi Palnikaj e mbështet edhe në dëshminë e Shefqet Dragës, bashkëluftëtar i Bajram Currit i cili kishte dhënë deklaratë se pas një beteje të ashpër ku Curri rezistoi me armë, ai u vra. Gjithashtu kishte dëshmuar se pas vrasjes së Currit, ai për të shpëtuar jetën u dorëzua tek nëntoger Kadri Mehmeti si udhëheqës i sulmit. Vlen për tu theksuar se në atë periudhë detyrën e ministrit të punëve të brendshme në Tiranë e kryente Hasan beg Kryeziu.

Palnikaj jep mëndimin se pse u quajt vetëvrasje e jo vrasje. Sipas tij kjo i shërbente regjimit të Zogut për mos shkaktimin e tensioneve dhe stabilizimin e tij vetëm tre muaj pas rikthimit në Tiranë dhe rimarrjes së pushtetit.

Edhe për ngritjën e kultit të Bajram Currit, studiuesi Palnikaj konkludon më të drejtë se shteti komunist ka paguar njerëz për të shkruar libra që i konvenonin sistemit. Ç’do gjë që ishte kundër Zogut përpiqëj të paraqitej si demokratike e progresive. Madje edhe kryengritjën filoturke të Haxhi Qamilit të vitit 1914 e cila kërkonte rikthimin e babës (Sulltanit) u quajt levizje popullore revolucionare. Kështu ndodhi edhe më Bajram Currin që sipas Palnikajt regjimi e shpalli Hero i popullit dhe i dha qytetit Kolgecajt emrin e Bajram Currit.

Studiuesi Palnikaj shpjegon edhe për shumë të diskutuarën letrën e Bajram Currit për Leninin. Këtë letër Marku e quan sajesë të disa pushtetarëve komunist të Tropojës. Zatën kjo legjendë i shërbente regjimit komunist në Shqipëri. Pra ndonëse nuk ishte e vërtetë, e publikuan në gazeta, radio dhe televizion për ta lidhur Bajram Currin me komunistët. Në fakt dokumentacioni sipas Palnikajt dëshmon se nga Vjena iu shkrua një letër qeverisë ruse pa u përmendur emri i Leninit, shkruar nga sekretarët e tij në gjuhën frengjisht dhe të firmosur me gisht nga Bajram Curri.

Meritë e punës së paloshme të studiuesit Palnikaj ishte se mbështetur në dokumentacionin më të ri arkivor na e dëshmon një vit tjetër të lindjës së Bajram Currit, pra jo vitin 1862 siç e kemi mësuar deri tani por vitin 1866. Kjo na ofron tani dëshmi se Bajram Curri kur u vra nuk ishte në moshë të pleqërisë por kishte 59 vjet. Arsyet e armiqësisë ekstreme të Bajram Currit ndaj qeverisë të Zogut ishin komplekse. Këtu ndikonte edhe armiqësia përsonale me Ahmet Zogun si dhe qëndrimi i moderuar i qeverisë ndaj Kosovës. Bajram Curri nuk luftonte për pushtetin e tij përsonal, por për idealin e tij, për Kosovën. Vlen për tu theksuar se Curri nuk e kuptonte mënyrën e funksionimit të një shteti modern dhe nuk arrinte ta ndante opozitarizmin nga armiqësia ekstreme politike e personale.

Për studiuesin Palnikaj, hulumtimi dhe studimi i personalitetit të Bajram Currit nuk mund të ishte i plotë pa shtjellimin e rrethanave shoqëroro-politike paraprake.

Për rrethanat politiko-shoqërore që ndërlidhen në një formë apo tjetër me veprimtarinë e Bajram Currit autori ka shfrytëzuar dokumente arkivore të cilat japin shpesh herë informacione për rrethanat. Ato u bënë material bazë për t’i ndriçuar aspektet kryesore të qëndrimeve të shtetit shqiptar ndaj çështjes kombëtare.

Mendoj se libri “ Bajram Curri-Origjina dhe familja”, përgatitur me kujdes nga Mark Palnikaj, është me interes si për lexuesin e rëndomtë, për një publik më të gjerë, ashtu edhe për studiuesit e historisë dhe në mënyrë të veçantë për ata që janë të interesuar për zhvillimet e asokohshme politiko-shoqërore të përpjekjeve në rrafshin kombëtar.

Leximi i librit na nxit të konstatojmëë që autori, me këtë vepër, ka bërë një punë të vlefshme studimore në historiografinë shqiptare.

Rrulat e Detit të Vdekur ndryshuan kuptimin tonë për Biblën. Ato mund të jenë disa prej tyre edhe më të vjetra nga sa mendonim?

June 12, 2025 by s p

Sonja Anderson –

AFP nëpërmjet Getty Images

Sonja Anderson – Përktheu Rafail Floqi

Një studim i ri kombinon inteligjencën artificiale, datimin me radiokarbon dhe analizën e shkrimit të dorës për të vlerësuar datat e reja për disa nga rrotullat e lashta, që mendohet të jenë disa nga fragmentet më të hershme të mbijetuara të Dhiatës së Vjetër

Në vitin 1947, një bari beduin hodhi një gur në një shpellë pranë Detit të Vdekur – dhe e dëgjoi të godiste qeramikën. Me të hyrë në shpellë, ai gjeti një kavanoz të mbushur me tre rrotulla pergamene të ruajtura mirë. Këto ishin Rrotullat e Detit të Vdekur, dhe studiuesit përfundimisht do të gjenin një koleksion prej gati 1,000 rrotullash të lashta në shpellat aty pranë.

Afërsisht 2,000 vjet të vjetra, Rrotullat e Detit të Vdekur mendohet të jenë disa nga fragmentet më të hershme të mbijetuara të Dhiatës së Vjetër. Por sipas një studimi të ri të botuar në revistën PLOS One, disa nga tekstet mund të jenë edhe më të vjetra nga sa mendohej më parë.

“Rezultatet fillestare që janë gjeneruar janë thjesht revolucionare”, i thotë Travis Williams, një studiues i studimeve fetare në Universitetin Tusculum, Christa Lesté-Lasserre të New Scientist.

Studiuesit janë mbështetur prej kohësh në datimin me radiokarbon dhe paleografinë (studimi i shkrimit të lashtë të dorës) për të datuar Rrotullat e Detit të Vdekur. Për studimin e ri, studiuesit ndoqën një qasje të përzier: Ata përdorën një model të inteligjencës artificiale të quajtur “Enoch”, sipas profetit hebre. Ekipi e trajnoi modelin duke i treguar skanime të dorëshkrimeve të lashta së bashku me datat me karbon-14. Pastaj mësoi të parashikonte datat bazuar në stilin e shkrimit të dorës.

Më pas, studiuesit i dhanë imazhe Enoch nga 135 dorëshkrime të Rrotullës së Detit të Vdekur që nuk ishin datuar, dhe kjo prodhoi data të vlerësuara për to. Sipas një deklarate nga studiuesit, paleografët ekspertë përcaktuan se afërsisht 79 përqind e vlerësimeve të inteligjencës artificiale ishin “realiste”.

“Ajo që kemi krijuar është një mjet shumë i fuqishëm që bazohet në mënyrë empirike – në fizikë dhe në gjeometri”, siç i tha autori kryesor Mladen Popović, një arkeolog në Universitetin e Groningenit në Holandë, Nicola Davis të Guardian.

Duke u bazuar në parashikimet e Enokut, studiuesit zbuluan se dy stile shkrimi në Rrotullat e Detit të Vdekur, të njohura si Hasmoneane dhe Herodiane, që në të vërtetë bashkëjetuan për shumë më gjatë sesa mendonin historianët. Enoku gjithashtu datoi një kopje të Predikuesit në jetën e “autorit të saj të supozuar”, sipas The Guardian.

Përveç kësaj, programi vlerësoi se Rrotulla e Detit të Vdekur e njohur si 4Q114, e cila përmban pjesë të Librit të Danielit, ishte më e vjetër sesa mendohej më parë. Siç raporton Kristin Romey e Science, paleografët e kishin datuar rrotullën rreth vitit 165 p.e.s., ndërsa Enoku e datoi atë midis viteve 230 dhe 160 p.e.s.

“Më parë ajo ishte datuar në fund të shekullit të dytë p.e.s., një brez pas autorit të Librit të Danielit”, thotë Popović për The Guardian. “Tani, me studimin tonë, ne kthehemi pas në kohën bashkëkohore me atë autor.”

Rrotullat u gjetën në shpellat e Qumranit dhe historianët prej kohësh kanë supozuar se aty janë krijuar. Por datat e reja të vlerësuara “do të thotë se shumica e dorëshkrimeve të gjetura në shpellat pranë Qumranit nuk do të ishin shkruar në vendin e Qumranit, i cili nuk ishte i banuar deri më vonë”, i thotë Guardian Joan Taylor, një studiuese e studimeve fetare në King’s College London.

Studiuesit shpresojnë që teknologjitë si Enoku do të ndihmojnë në përcaktimin e moshës së rrotullave të tjera të padatuara pa testimin me radiokarbon, i cili kërkon shkatërrimin e mostrave të vogla të një teksti.

“Ekzistojnë rreth 1,000 rrotulla të veçanta biblike. Nuk mund t’i datoni të gjitha me karbon”, i thotë Popović Ariel David të Haaretz. “Dhe bukuria e kësaj është se nuk keni pse ta bëni.”

Disa ekspertë këshilluan kujdes. Christopher Rollston, një paleograf në Universitetin George Washington, i thotë Science se teknologjitë e reja si Enoku mund të jenë të dobishme në studimin e dorëshkrimeve, por studiuesit nuk duhet të mbështeten kurrë tek ato për të arritur në një përfundim.

“Në fund të fundit, shkrimi i dorës njerëzore – dhe të gjitha variacionet dhe tiparet e tij idiosinkratike – është një gjë thellësisht njerëzore”, thotë ai.

MEDIA SHQIPTARO – KANADEZE NË PEISAZHIN MEDIATIK KANADEZ – “TV PASQYRA SHQIPTARE”, TELEVIZIONI I SHQIPTARËVE TË KANADASË

June 12, 2025 by s p

Ilir Lena, drejtor i televizionit “TV Pasqyra Shqiptare”, në një rrëfim ekskluziv dhënë editorit të gazetës “Dielli” të Vatrës në New York, Sokol Paja, shpjegon për publikun historinë e televizionit “TV Pasqyra Shqiptare”, televizionin si arkiv dhe memorie digjitale të komunitetit shqiptar në Toronto, televizioni si trashëgimi mediatike, kulturore, komunitare e kombëtare e mërgatës shqiptare në Kanada.

HISTORIKU I “TV PASQYRA SHQIPTARE”

Unë e kam marrë drejtimin e emisionit “Pasqyra Shqiptare” në shtator të vitit 2003, pra gati 22 vjet më parë. Një vit më herët, në 2002, këtë emision e pat filluar ta prodhonte një bashkatdhetar nga Ohri i Maqedonisë, Fadil Malik, i cili për arësye të ndryshme u tërhoq. Dua gjithashtu të sqaroj se Pasqyra Shqiptare ka nisur si një emision televiziv i përjavshëm i transmetuar nga rrjeti kombëtar televiziv kanadez, OMNI Television dhe sot ne shihemi në provincat kryesore të Kanadasë, Ontario, British Columbia, Alberta, etj. Më vonë, krijuam edhe kanalin tonë në YouTube dhe u përfshimë në Albanian Culture TV në New York, si një prej kanaleve të platformës IPTV, TV ALB në SHBA. Sigurisht jemi të pranishëm me një rrjet të madh ndjekësish edhe në Facebook dhe Instagram. Në këtë hark kohor 23 vjeçar emisioni ka bashkëpunuar me disa profesionistë në fushën e filmimeve, montazhit, aktrimit dhe regjisë, nga të cilët do të veçoja Esat Telitin, Arian Dherin, Antigoni Papastathin, Toni Lenën, etj.

PROGRAMACIONI DHE KRONIKAT KULTURORE-PATRIOTIKE-KOMBËTARE

Struktura e emisionit përmban disa rubrika: ajo e njoftimeve nga komuniteti, kronikat dhe telereportazhet nga komuniteti dhe Shqipëria, biseda dhe portrete televizivë me shqiptarë që kanë bërë emër në Kanada (rubrika “Shqiptari i Kanadasë”) si dhe me shqiptarë të shquar, dokumentarë historikë, gjeografikë dhe biografikë. Vitet e fundit e kemi pasuruar emisionin edhe me rubrikën “Fjala e Lirë”, duke prekur tema të nxehta bashkëkohore me qëndrime të forta nga të ftuarit. Një vend të veçantë zë edhe rubrika “Artistët e Vegjël”. Në përgjithësi ne kemi në fokus shqiptarët e Kanadasë të parë nga një këndvështrim atdhedashës, dashamirës, por edhe kritik konstruktiv.

TELEVIZIONI SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT KOMBËTAR SHQIPTAR NË KANADA

Duke qenë një emision me fokus shqiptarët e Kanadasë, të cilët bëjnë përpjekje serioze për të ruajtur gjuhën dhe kulturën shqiptare, mendoj se shembulli i tyre bëhet burim frymëzimi dhe ndikon te teleshikuesit. Njeriu është një qenie shoqërore që kopjon ose imition modele sjelljesh. Televizioni, sikurse është një mjet ndikimi negativ nëpërmjet krijimit të modeleve “yje” pa vlerë nga bota e spektaklit, sportit dhe modës, ka edhe fuqi pozitive, në se në vend të idhujve fallco arrin të sjellë në ekran njeriun me vlera morale, qytetarin që ruan dhe nderon traditën, familjen, kombin, fenë dhe lirinë e individit. Mendoj se “Pasqyra Shqiptare” e bën këtë, pra përçon modelin e mirë te teleshikuesit.

TELEVIZIONI SI PASURI KOMUNITARE. ROLI NË PROMOVIMIN DHE ZHVILLIMIN E KOMUNITETIT

Mediat televizive etnike janë, në radhë të parë, burim informacioni i rëndësishëm mbi jetën komunitare. Mund të thuhet se ato janë burim i vetëm informacioni mbi atë ç’ka ndodh në komunitet, pasi mediat qendrore, për shembull këtu në Kanada, nuk i kushtojnë hapësirë komuniteteve etnike. Gjithashtu, ato janë mjete komunikimi që ndihmojnë në integrimin e emigrantëve. Në shumë raste, ne, dhe këtu përfshij “Pasqyrën Shqiptare”, shërbejmë si ura komunikimi mes emigrantëve të rinj dhe shoqërisë kanadeze, ose mes tyre dhe emigrantëve të hershëm. Me njoftime, portrete emigrantësh të vendosur prej vitesh, analiza, etj. mbi ligjet dhe zakonet e vendit të ri, mediat etnike i ndihmojnë emigrantët të integrohen më lehtë në Kanada. Së treti, mediat televizive, në rastin tonë “Pasqyra Shqiptare”, janë edhe shprehje e identitetit shqiptaro-kanadez. Ato kanë një fuqi të jashtëzakonshme në pasqyrimin, madje edhe farkëtimin e identitetit të ri të komunitetit si dhe në prezantimin e këtij identiteti edhe në nivelet e tjera të shoqërisë kanadeze.

Së katërti, ato janë “mësuese” në kohë krizash. Sa herë që ka një krizë ose ngjarje madhore në komunitet, mediat qendrore, por edhe autoritetet drejtohen te mediat etnike për informacion, këshilla dhe analiza të hollësishme. Kujtoj këtu vetëm një rast: rolin koordinues me mediat kombëtare kanadeze që ka luajtur “Pasqyra Shqiptare” në vitin 2008, kur Kosova shpalli Pavarësinë dhe komuniteti ynë festoi u bë lajm në të gjithë Kanadanë. Së pesti, mediat televizive, përfshirë “Pasqyrën Shqiptare”, kanë fuqi mobilizuese. Po në raste krizash apo ngjarjesh madhore, mediat i mobilizojnë anëtarët e komunitetit në mënyrën më efikase dhe këtë e bëjnë, jo vetëm me njoftime, por edhe biseda, komente dhe analiza. Një rol të tillë e ka luajtur më së miri këtu në Kanada “Radio Iliria” gjatë vitit 1999 kur nga Kosova erdhën rreth 7 mijë refugjatë, por edhe “Radio-Telefoni” i mbajtur nga Shoqata Shqiptaro-Kanadeze e Torontos në vitet 1996 – 1999.

TELEVIZIONI SI MEMORIE DIGJITALE DHE HISTORIKE

Po, e them me krenari se “Pasqyra Shqiptare” e kryen më së miri edhe në këtë shërbim shoqëror dhe kombëtar. Mjafton të vizitosh faqen tonë në YouTube, ku mund të gjesh një arkivë të pasur digjitale mbi historinë e shqiptarëve të Kanadasë. www.YouTube.com/PasqyraTV

SFIDAT E TELEVIZIONIT NË KUSHTET E ZHVILLIMIT TË JASHTËZAKONSHËM TË TEKNOLOGJISË DHE INFORMACIONIT

Një nga sfidat më të mëdha të televizionit mainstream sot është institucionalizimi i gënjeshtrës nëpërmjet keqinformimit dhe mosinformimit. Stacionet televizive kombëtare, dhe jo vetëm në Shqipëri, por edhe në Kanada dhe SHBA, janë kthyer në altoparlantë të qeverive të korruptuara, të cilat edhe më parë, por sidomos në kohën e të ashtuquajturit Covid-19, luajtën një rol tepër negativ në humbjen dhe dorëzimin e lirive të qytetarit në emër të një “greater good”. Natyra mendjeshpëlarëse e mediave në këtë rast u shfaq frikshëm. Sa i takon televizioneve etnike, ose produksioneve online, sfida më e madhe që ato kanë me veten është amatorizmi dhe patriotizmi i rremë. Për fat të keq, disa media nuk kanë arritur të ngrihen në nivele të kënaqshme profesionale dhe nuk po piqen dot.

*ILIR LENA TV PRODUCER AND DIRECTOR – ACHIEVEMENTS IN TV PRODUCTION

Directed and produced 1200 weekly TV shows in Albanian language for OMNI 1 Toronto (“Pasqyra Shqiptare”) focusing on the Albanian-Canadian community life. This show is on air since September 2002.

Writer, director, and producer of “Marsel”, a documentary in English and Albanian language first aired on OMNI 1 in September 2006.

Writer, director and producer of “Jani”, a documentary in English and Albanian language aired on OMNI 1 in January 2009

Writer and cameraman of “1999”, a documentary in English about Canada’s involvement during the Kosovo crisis in 1999. Aired on OMNI 1 in September 2009.

Producer and director of other long and short documentaries focusing on community life as well as on Albanian history and tourist attractions (“Mrekulli Shqiptare”, “Albania and Kosovo with a geographer”)

OTHER PRODUCTIONS

Directed and produced numerous community events, concerts and theatre shows for the Albanian community living in Ontario, which have taken place in Walter Hall, McMillan Theatre, Ryerson Theatre, etc. with some of the best Albanian musicians and stand-up comedians/actors, such as Inva Mula, Genc Tukici, Kastriot Tushe, Manjola Nallbani, Artiola Toska, Fadil Hoxha, Muharrem Hoxha, Vlora Parodists, Shkodra Stand-Up Comedians, Mirush Kabashi, etc.

EDUCATION

BA in Accounting and Finance from the University of Tirana, July 1990 Gymnasium (High School), Elbasan, June 1986

Onufri School of Arts, Elementary School, Elbasan, June 1982.

OTHER SKILLS

Professional video cameraman, video editor, scriptwriter

HOBBIES

Foreign languages, travel, soccer and reading.

*Gjatë viteve 1993-1998, përpara se të vija në Kanada, unë kam drejtuar një nga agjensitë e para private tour operator, Albanian Horizons. Pastaj, 1997-2006 kam qenë drejtor dhe bashkëpronar i Lena Settlement Services, një agjensi këshillimi dhe përfaqësimi për emigrim në Kanada. 2003-2025 – producent i emisionit Pasqyra Shqiptare.

Çlirimi i Kosovës – 12 Qershor 1999: Një kthesë historike drejt lirisë dhe shtetndërtimit

June 12, 2025 by s p

Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/

Më 12 qershor 1999, kujtohet një ndër ngjarjet më monumentale në historinë e shqiptarëve të Kosovës – dita kur përfundoi sundimi shtypës serb dhe nisi një epokë e re drejt lirisë, vetëvendosjes dhe ndërtimit të shtetit. Ky çlirim nuk erdhi si një akt i befasishëm, por si kulmim i një rezistence të gjatë dhe të shumëformshme: politike, kulturore dhe ushtarake, që përfundoi me ndërhyrjen vendimtare të NATO-s pas një varg ngjarjesh tragjike që shënuan përgjithmonë memorien historike të këtij populli.

I. Rrënjët e shtypjes dhe rezistenca paqësore

1. Shfuqizimi i autonomisë (1989)

Në vitin 1989, presidenti serb Sllobodan Millosheviq, me masa të dhunshme dhe antikushtetuese, shfuqizoi autonominë e Kosovës, duke e vendosur atë nën kontroll të drejtpërdrejtë të Beogradit. Mijëra shqiptarë u larguan me forcë nga puna në institucione publike, administratë, shëndetësi dhe arsim. Universiteti i Prishtinës u vendos nën administrimin serb, ndërsa mësimi në gjuhën shqipe u ndalua në mënyrë sistematike.

2. Rezistenca paqësore (1990–1998)

Nën udhëheqjen e Ibrahim Rugovës, u ngrit një sistem paralel institucional që synonte ruajtjen e identitetit kombëtar dhe organizimin e jetës politike e shoqërore në kushte pushtimi. U zhvilluan zgjedhje për një kuvend paralel, ndërsa arsimi në gjuhën shqipe u zhvillua në shtëpi private – një formë rezistence paqësore që për vite me radhë mbajti gjallë aspiratat për liri.

II. Kalimi në rezistencë të armatosur dhe reagimi serb

1. Krijimi i UÇK-së

Me përkeqësimin e kushteve të jetës dhe mospërfilljen e kërkesave paqësore, në vitin 1996 doli në skenë Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK), e cila synonte çlirimin e vendit përmes luftës së armatosur. Fillimisht e stigmatizuar si “organizatë terroriste” nga qarqe ndërkombëtare, UÇK fitoi shpejt mbështetje masive nga popullata shqiptare dhe u bë faktor vendimtar në ndërkombëtarizimin e çështjes së Kosovës.

2. Masakra e Prekazit (mars 1998)

Më 5, 6 dhe 7 mars 1998, forcat serbe rrethuan dhe sulmuan kompleksin e familjes Jashari në Prekaz, duke vrarë mbi 50 anëtarë të saj, përfshirë gra, fëmijë dhe pleq. Adem Jashari, komandant i njohur i UÇK-së, ra bashkë me familjen e tij në një akt që u kthye në simbol të rezistencës kombëtare. Kjo ngjarje shënoi një pikë kthese në luftën për çlirim.

III. Lufta dhe kulmi i dhunës (1998–1999)

1. Eskalimi i dhunës dhe masakrat e organizuara

Masakra e Reçakut (15 janar 1999): Në këtë fshat afër Shtimes, forcat serbe ekzekutuan 45 civilë të paarmatosur. William Walker, shefi i misionit të OSBE-së, e cilësoi masakrën si “krim kundër njerëzimit”, duke nxitur reagim ndërkombëtar të menjëhershëm.

Masakra e Krushës së Madhe (25–27 mars 1999): U ekzekutuan mbi 240 civilë shqiptarë, kryesisht burra dhe djem të ndarë nga familjet, në një ndër masakrat më të mëdha të luftës.

Masakra e Mejes (27 prill 1999): Gjatë përpjekjeve për t’u larguar nga zona e Gjakovës, mbi 300 civilë u ekzekutuan dhe u varrosën në varre masive.

Masakra e Poklekut, Drenas: 53 civilë, kryesisht gra dhe fëmijë, u dogjën të gjallë në një shtëpi të rrethuar nga forcat serbe.

IV. Ndërhyrja e NATO-s dhe fushata e bombardimeve

1. Dështimi i negociatave në Rambuje

Në shkurt–mars 1999, në Rambuje të Francës u zhvilluan negociata që parashihnin autonomi për Kosovën dhe praninë e forcave ndërkombëtare. Serbia refuzoi marrëveshjen, duke i hapur rrugë ndërhyrjes ndërkombëtare.

2. Fillimi i fushatës ajrore të NATO-s (24 mars 1999)

NATO nisi bombardimet kundër caqeve ushtarake dhe infrastrukturore serbe në Kosovë dhe Serbi. Kjo ishte hera e parë që Aleanca Atlantike ndërhynte ushtarakisht për arsye humanitare pa një mandat të drejtpërdrejtë të Këshillit të Sigurimit të OKB-së.

3. Spastrimi etnik

Gjatë bombardimeve:

-Rreth 1000,000 shqiptarë u detyruan të largohen në Shqipëri, Maqedoni dhe Mal të Zi.

-Rreth 150,000 shqiptarë u zhvendosën brenda Kosovës.

-Mijëra shtëpi, shkolla dhe objekte fetare u dogjën apo u shkatërruan.

V. Çlirimi i Kosovës – 12 qershor 1999

1. Marrëveshja e Kumanovës (9 qershor)

Pas 78 ditësh bombardime dhe presioni ndërkombëtar, Serbia nënshkroi marrëveshjen për tërheqjen e forcave ushtarake dhe policore nga Kosova.

2. Hyrja e trupave të NATO-s

Më 12 qershor, trupat e KFOR-it hynë në Kosovë:

-Trupat britanike, nën komandën e gjeneralit Mike Jackson, hynë në Prishtinë dhe rivendosën rendin.

-Trupat gjermane u pritën me entuziazëm në Prizren.

-Në qytete si Pejë, Gjakovë, Suharekë dhe Ferizaj, qytetarët dolën rrugëve me flamuj dhe lot gëzimi për të pritur aleatët.

VI. Pas çlirimit: Ndërtimi i paqes dhe institucioneve

1. Vendosja e UNMIK-ut dhe KFOR-it

-Misioni i Kombeve të Bashkuara (UNMIK) mori përgjegjësinë për administrimin civil të Kosovës.

-NATO vendosi një forcë shumëkombëshe prej mbi 50,000 trupash për të garantuar sigurinë dhe kthimin e refugjatëve.

2. Rindërtimi institucional

-U ngritën institucionet e përkohshme të vetëqeverisjes.

-Arsimi dhe shëndetësia kaluan në duart e autoriteteve vendore.

-Filloi procesi i identifikimit të viktimave dhe hapja e varrezave masive në Kosovë dhe Serbi (si Batajnica, Petrovo Selo dhe Rudnica).

VII.Trashëgimia e 12 qershorit

Dita e çlirimit nuk është vetëm një moment historik, por një simbol i triumfit të vlerave njerëzore ndaj dhunës dhe gjenocidit. Ajo përfaqëson fitoren e drejtësisë, dinjitetit dhe të drejtës për të jetuar të lirë.

Trashëgimia e saj na kujton përherë:

-Të nderojmë sakrificën e dëshmorëve.

-Të ruajmë me përkushtim lirinë e fituar me gjak.

-Të ndërtojmë një shtet demokratik, të drejtë dhe gjithëpërfshirës.

Në këtë përvjetor, Kosova përkulet me respekt para të rënëve, para bashkëpunimit ndërkombëtar që mundësoi lirinë, dhe para idealit që mbajti gjallë një popull në dekada robërie – lirinë që kurrë nuk duhet shpërdoruar.

Nga diaspora në atdhe: Homazhe dhe përurime në Prishtinë për nder të 26-vjetorit të Çlirimit të Kosovës

June 11, 2025 by s p

Në kuadër të aktiviteteve të organizuara nga Kryetari i Prishtinës, Përparim Rama, me rastin e 26-vjetorit të Çlirimit të Kryeqytetit, u mirëpritën në Prishtinë dy figura të spikatura të diasporës shqiptare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës: Presidenti i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës “Vatra”, Dr. Elmi Berisha, dhe veprimtari i mirënjohur z. Ekrem Bardha.

Vizita e tyre nisi me homazhe në varrin e Presidentit historik të Kosovës, dr. Ibrahim Rugova, për të vazhduar me nderime në Varrezat e Dëshmorëve dhe pranë memorialit të heroit Zahir Pajaziti – duke shprehur respekt të thellë për të gjithë ata që sakrifikuan për lirinë dhe shtetin e Kosovës.

Pas ceremonive përkujtimore, në ambientet e Kuvendit Komunal të Prishtinës u mbajt një seancë e jashtëzakonshme për nder të kësaj vizite dhe të kontributit të jashtëzakonshëm që diaspora shqiptare në SHBA ka dhënë në periudhat më të vështira për vendin tonë.

Në këtë kuadër, u përurua edhe Parku “Bardha” – një hapësirë e re publike që mban emrin e z. Ekrem Bardha, si shenjë mirënjohjeje për gjithë jetën e tij në shërbim të çështjes shqiptare dhe përpjekjeve të tij për mbështetjen e Kosovës në arenën ndërkombëtare.

Gjatë ditës, z. Berisha dhe z. Bardha u pritën zyrtarisht nga Kryetari i Komunës së Prishtinës, Përparim Rama, i cili vlerësoi thellësisht rolin dhe përkushtimin e tyre ndër vite, duke theksuar se këto aktivitete janë organizuar me qëllim nderimi për diasporën dhe ruajtjes së lidhjes së saj të pazgjidhshme me vendlindjen.

Kjo vizitë e veçantë përforcon mesazhin se kontributi i diasporës mbetet jetik për zhvillimin dhe afirmimin e mëtejshëm të Kosovës.