s p – Page 38 – Dielli

Hasan Prishtina, njëri ndër ideologët kryesorë të çlirimit dhe bashkimi kombëtar të shqiptarëve

November 17, 2025 by s p

Prof.Asc.Dr.Gëzim MUSTAFAJ/

Do ta filloja këtë shkrim me një thenje të një prej figurave më të shquara dhe të nderuara kombëtare, Fan. S. Nolit: “Çdo heroi në histori i është dashur të kalojë përmes tri fazave; të glorifikimit, të asgjësimit dhe të rivlerësimit”. E till ishte edhe figura e Hasan Prishtinës. Ai lindi më 27 shtator të vitit 1873, në Vushtri. Deri në zgjedhjen e tij si deputet i Prishtines ai njihej me mbiemrin Vuçitërni. Mësimet e para i mbaroi në Vushtrri me rezultate shumë të mira. Meqë ishte nxënës i mirë dhe kishte mundësi materiale, ai vazhdoi shkollimin në gjimnazin grek të Selanikut ku mësoi edhe gjuhën frënge. Vazhdoi studimet e larta në Stamboll, ku u diplomua për Drejtësi, në Fakultetin e Shkencave Politiko – Juridike. Gjatë shkollimit fitoi kulturë të gjerë dhe u brumos me ide revolucionare e përparimtare evropiane.

Një ndihmesë në këtë drejtim dha edhe edukimi i tij familjarë, me shumë tipare atdhetare duke formuar kështu një personalitet liridashës. Në vitet 1908-1912 u zgjodh tri herë deputet në Parlamentin osman si përfaqësues i Vilajetit të Kosovës në Prishtinë, të cilin e përdori si tribunë për mbrojtjen e të drejtave kombëtare të shqiptarëve. Kjo periudhë, për atdhetarin e madh Hasan Prishtina, ishte vendimtare në kthesat historike kombëtare të popullit shqiptar. Ai u bë njëri ndër protagonistët kryesorë që do të godiste fuqishëm themelet e Perandorisë Osmane në tokat shqiptare.

Si deputet në Parlamentin osman ai dha një kontribut edhe në Revolucionin Xhonturk, pasi trojet shqiptare ishin ndër vatrat kryesore të këtij revolucioni, që rezultoi me kthimin e Kushtetutës (Hyrietit) dhe me disa premtime boshe. Lëvizjet evropiane të kohes të njohura si lëvizjet për; Liri, Barazi, Vëllazëri u përdoren nga turqit e “rinj” si mjet propagandistik për arritjen e qëllimeve politike. Në kohën kur u formua Klubi “Bashkimi” i Shkupit, Hasan Prishtina do të ishte pjesë e këtij klubi. Turqit e Rinj nuk sollen asgjë të re për shqiptarët, përveç shtypjes dhe shkatërrimeve. Hasan Prishtina së bashku me patriot të tjer do të ishte në krye të kryengritjeve shqiptare të vitit 1909, kundër ekspeditave të Xhavit Pashës. Kjo gjendje vazhdoi edhe gjatë pranverës së vitit 1910. Vala kryengritëse shqiptare kundër Turqve të Rinj u shua me gjak.

Deputetët shqiptarë ngritën zërin kundër këtyre gjakderdhjeve e shkatërrimeve barbare. Më i zëshmi në këtë drejtim ishte Hasan Prishtina, i cili me diskutimet e tij të zjarrta trazoi gjithë parlamentin osman. Kryengritja e vilajetit të Kosovës, që shpërtheu në prill të vitit 1910 u shua me gjak nga mbi 50 000 forca të armatosura osmane. Në këto kushte Hasan Prishtina u ngrit në seancën parlamentare dhe kërkoi që të shpërndahej menjëherë kabineti i Haki Pashës, i cili mbante përgjegjësinë për ngjarjet tragjike. Nga fjalët e tij mbrojtëse për kryengritësit u kuptua se ai ishte edhe një ndër frymëzuesit e tyre, prandaj gjyqësia turke e dënoi me vdekje. Mirëpo, sulltan Mehmet V Reshit, e amnistoi.

Më 3 mars të vitit 1911, Hasan Prishtina duke përkrahur kryengritësit shqiptarë, parashtroi edhe kërkesat kombëtare të tyre, të cilat u refuzuan nga Turqit e Rinj. Këto kërkesa u përkrahën edhe nga deputeti shqiptar në Parlamentin osman, Ismail Qemali. Edhe pse pas zgjedhjeve të reja u zgjodhën disa deputetë shqiptarë, Hasan Prishtina e vazhdoi veprimtarinë e tij për lirinë e kombit. Ai denoncoi paudhësitë shoviniste të xhonturqve ndaj shqiptarëve.
Hasan Prishtina, njëri nga drejtuesit e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, në fillim të janarit të viti 1912 në takimin që pati me konsullin austro–hungarez në Selanik deklaroi se pakënaqësia kundër xhonturqve manifestohej kudo në Shqipëri. Meqenëse kërkesa e deputetëve shqiptarë për zbatimin e reformave nuk u pranua nga qeveria xhonturke, Hasan Prishtina, i cili u shqua për guxim nga deputetët e tjerë e shtroi përsëri këtë çështje në seancën e parlamentit osman më 11 janar 1912. Ai dënoi terrorin që ishte ushtruar mbi popullin shqiptar gjatë kryengritjes së Kosovës dhe paralajmroi se do të kishte kryengritje të tjera.

Në pranverën e vitit 1912 fillojn përgatitjet e një kryengritje me karakter të përgjithshëm kombëtar me prijësit popullorë, Isa Boletinin, Bajram Currin, Idriz Seferin, Ahmet Delinë, Mehmet Pashë Deralla, etj. Pas disa mujore nga 5 maji deri më 18 gushtit 1912, kryengritësit shqiptarë me në krye Hasan Prishtinën çlirojnë Vilajetin e Kosovës. Më 12 gusht u ngrit flamuri kombëtar në Shkup. Me marrjen e Shkupit, kryengritësit shqiptare çliruan të burgosurit që ishin mbi 1 000 vetë. Më 18 gusht pas një zvarritjeje të gjatë të përgjigjes qeveria turke doli zyrtarisht se i pranon 12 pika nga 14, kërkesat e njohura me emrin “14 pikat e Hasan Prishtinës”. Duhet thënë se edhe midis krerëve të kryengritjes filloi një përçarje. Megjithatë kryengritësit shqiptarë arritën ta çlirojnë Kosovën nga perandoria osmane, por Fuqitë e Mëdha; Rusia, Anglia, Franca, Austro-Hungaria, Italia, duke qenë kundër interesave shqiptare, intensifikuan aktivitetet e tyre diplomatike, për të penguar realizimin e formimit të një shtetit shqiptar në Ballkan.

Në tetor 1912 fillon Lufta e Parë Ballkanike. Hasan Prishtina pavarsisht se ishte një nga inisiatoret kryesorë për shpalljen e pavarsisë, ai nuk ishte prezent më 28 Nëntor 1912, pasi së bashku me udhëheqës të tjerë të lëvizjes ishin burgosur dhe mbaheshin në burgun e Kalemegdanit në Beograd që nga 14 tetor vitit 1912, nga Ushtria serbe kur pushtoi Shkupin. Në fillim të vitit 1913, qeveritë e Italisë, Anglisë dhe Austro-Hungarisë me anë të një memorandumi kërkuan në mënyrë ultimative lirimin e menjëhershëm të Hasan Prishtinës nga burgu dhe kështu ndodhi. Ai u kthye në Shqipëri dhe u ngarkua nga Ismail Qemali me detyrën e Ministrit të Bujqësisë në Qeverinë Kombëtare të Vlorës.

Gjatë Luftës së Parë Botërore kthehet në Kosovë dhe duke shfrytëzuar rrethanat e kohës, ku Kosova ndodhej nën okupimin e Austro-Hungarisë u bë promotori i arsimimit të shqiptarëve duke hapur shumë shkolla shqipe në Kosovë. Po gjithashtu gjatë kësaj kohe bëri përpjekje për të riaktivizuar Lëvizjen Kombëtare në Shkup e rrethinat e tij, që ishin të pushtuarn nga Bullgaria. Për këtë qëllim në vitin 1917, u burgosë nga policia bullgare. Hasan Prishtina, u arratis nga burgu pasi theu dritaren e qelisë duke shpëtuar nga zhdukja e sigurt. Gjatë arratisjen nga burgu ai dëmtoi rëndë njërën këmbë nga e cila do të vuajë shumë kohë.

Me themelimin e komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” në Shkodër më 1918, të udhëhequr nga Hoxhë Kadria u zgjodh anëtar i tij, ndërsa në dhjetor të vitit 1919 komiteti e ngarkoi si kryetar të delegacionit të tij në Konferencën e Paqes në Paris ku do të kërkonte bashkimin e Kosovës e të viseve të tjera shqiptare me shtetin kombëtar shqiptar.

Hasan Prishtina mori pjesë aktive në përgatitjen dhe organizimin e Kongresit të Lushnjës 1920 dhe në prill të vitit 1921 u zgjodh deputet i Dibrës në parlamentin shqiptar. Nga 7 dhjetor deri më 12 dhjetor të vitit 1921 kryesoi një ndër qeveritë më demokratike të vendit,(vetem 4 ditë, pasi dha dorheqje). Ai gjithashtu mori pjesë aktive në përgatitjen e kryengritjes së qershorit të vitit 1924, luftoi për vënien në jetë të programit të qeverisë demokratike të dalë nga kjo kryengritje. Në shtator të vitit 1924 në krye të një delegacioni në emër të komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” shkoi në Lidhjen e Kombeve në Gjenevë ku protestoi kundër vrasjeve dhe masakrave mbi popullsinë shqiptare në Kosovë nga shovinistët serbë.

Pas dështimit të revolucionit të vitit 1924 u largua jashtë atdheut. Gjatë tërë kohës në mërgim (1925-1933) qëndroi në krahun më të përparuar të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare dhe më gjërë, pasi luftën çlirimtare në Kosovë u përpoq ta lidhë e ta bashkërendojë me luftën e popujve të shtypur ballkanikë. Financon “Ora e Shqipnisë” që Dom Lazër Shantoja nxirrte në Vjenë. Nën drejtimin e tij, u themelua “Komiteti i Çlirimit të Kosovës” i cili veproi jashtë vendit krahas Komitetit të Çlirimit Nacional. Ai disa herë u bë nismëtar i bashkëpunimit me përfaqësuesit dhe organizatat nacionalçlirimtare të Maqedonisë, të Bosnjës, të Kroacisë e të tjerë që vuanin nën zgjedhën e regjimeve shoviniste.

Hasan Prishtina kërkonte respektimin e të drejtave kombëtare të të gjithë popujve ballkanikë gjë që do të arrihej sipas tij me krijimin e shteteve kombëtare në bazë të parimit të vetëvendosjes, duke përjashtuar çdo formë të hegjemonisë së njërit ndaj tjetrit. Katër herë armiqtë organizuan atentate me armë kundër tij. Kështu, vetëm në Vjenë, për vrasjen e Hasan Prishtinës, dërgohen, së paku pesë atentatorë që dihen. Dy herë e burgosën pushtuesit serbë e bullgarë. Tre herë u dënua me vdekje nga xhonturqit dhe qarqet shoviniste serbomadhe. Si shumë patriot të tjer të kohes edhe Hasan Prishtina vritet pabesisht në Selanik më 13 gusht të vitit 1933. Deri në vitet 60 në tekstet e historisë së Shqipërisë konsiderohej si tradhtar, por më pas ai u rehabilitua. Më 6 dhjetor 1977 eshtrat e Hasan Prishtines u sollen nga Selaniku në Shqipëri dhe për të qënë afer vendlindjes së tij Kosoves u zhvillua ceremonia e rivarrimit në varrezat e dëshmorëve në qytetin e Kukësit.

SHTËPIA E BARDHË KA SHPALLUR “JAVËN E ANTI-KOMUNIZMIT”

November 17, 2025 by s p

“Zëra të rinj po përsërisin tani gënjeshtrat e vjetra”

Nga Frank Shkreli

Më 7 Nënntor, 2025, Presidenti i Shteteve të Bashkuara Donald Trump ka shpallur, zyrtarisht, javën 2-8 Nëntor 2025, si Java e Anti-Komunizmit. Anti-Communism Week, 2025 – The White House. Deklarata e Presidentit Trump ka për qëllim të kujtojë viktimat e regjimeve komuniste dhe të ritheksojë kundërshtimin e vazhdueshëm të Amerikës ndaj komunizmit.

Në deklaratën e lëshuar javën që kaloi nga Shtëpia e Bardhë, në lidhje me këtë njoftim, Presidenti i Shteteve të Bashkuara Trump e përshkruan komunizmin si “një nga ideologjitë më shkatërruese në histori”. Një ideologji që ka shkaktuar vdekjen e “më shumë se 100 milion jetëve” nga regjimet komuniste të shekullit të kaluar. Shefi i Shtëpisë së Bardhë e sheh Javën e Anti-komunizmit në Amerikë edhe si një nderim e kujtim të viktimave të regjimeve komuniste në të kaluarën, por, njëkohsisht, edhe si një paralajmërim kundër lëvizjeve politike majtiste bashkëkohore të ditëve të sotëme, duke thënë se zëra të rinjë “po përsërisin gënjeshtrat e vjetra”. Duke i paraqitur idetë e tyre me gjuhën e gjoja ‘drejtësisë sociale’ dhe të ashtuquajturit “socializëm demokratik.” Në deklaratën e Shtëpisë së Bardhë e cila përcakton Javën e Anti-Kounizmitt në Amerikë, kritikohet ashpër “doktrina e keqe” e komunizmit, ndërsa u bëhet thirrje amerikanëve të mbrojnë “lirinë dhe vlerat njerëzore”, përballë kërcënimeve aktuale në botë.

Në deklaratën e tij, Presidenti Donald J. Trump përshkroi komunizmin si një ideologji shkatërruese, përgjegjëse për vuajtje të mëdha, anë e mbanë botës. Ai tha se, “Anë e mbanë kontinentëve dhe brezave të kaluar të njerzimit, komunizmi ka sjellë shkatërrim mbi kombe dhe jetë njerëzish. Më shumë se 100 milion njerëz janë vrarë nga regjime komuniste që synonin të zhduknin besimet fetare, të shtypnin lirinë dhe të shkatërronin begatinë e fituar me punë të rëndë, duke shkelur, njëkohsisht dhe brutalisht të drejtat dhe dinjitetin njerzor dhuratë nga Zoti kundërshtarëve politikë të komunizmit dhe gjithë njerzve.

“Ndërsa nderojmë kujtimin e viktimave të komunizmit, ne ritheksojmë premtimin tonë kombëtar për të qëndruar të palëkundur kundër komunizmit, për të mbrojtur kauzën e lirisë dhe vlerat njerëzore dhe për të afirmuar edhe një herë se asnjë sistem qeverisjeje nuk mund të zëvendësojë kurrë vullnetin dhe ndërgjegjen e një populli të lirë”, thuhet në deklaratën e Presidentit Trump me rastin e njoftimit të shpalljes së Javës së Anti-komunizmit në Shtetet e Bashkuara.

Në deklaratë theksohet gjithashtu se për më shumë se një shekull, komunizmi ka sjellë vështirësi dhe vuajtje të mëdha kudo që është përhapur ajo ideologji, anë e mbanë botës. Presidenti Trump shtoi se: “Për më shumë se një shekull, komunizmi nuk ka sjellë gjë tjetër përveç rrënimit të njerëzimit. Kudo që përhapet, regjimet komuniste zhdukin kundërshtarët, ndëshkohen bindjet e kundërta dhe kërkon që njerzit të gjunjëzohen para pushtetit të gjithfuqishëm të shtetit, në vend që të mbrojnë lirinë dhe të drejtat njerzore. Historia e komunizmit është shkruar me gjak dhe dhimbje, një kujtesë e zymtë kjo se komunizmi nuk është gjë tjetër veçse një fjalë tjetër sinonime me skllavërinë”, shprehet Presidenti Trump në deklaratën e tij.

“Amerika e refuzon këtë doktrinë të keqe”, nënvijoi Presidenti Trump.

“Ne mbetemi një Komb i themeluar mbi të vërtetën e përjetshme që liria dhe mundësia janë të drejta që nga lindja për çdo person, dhe asnjë ideologji, qoftë e huaj apo vendase, nuk mund t’i shuaj ato.”

Njoftohet se i pjesë e festimeve të Javës Anti-Komuniste në 2025—34 vjet pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, Shtetet e Bashkuara do të përqendrohen në nderimin e viktimave të regjimeve shtypëse, ndërsa do të angazhohen për mbrojtjen e lirisë individuale. Duke përfunduar deklaratën e tij me atë rast, Presidenti Trump u shpreh se ndërkohë që shpallim Javën Anti-Komuniste në Shtetet e Bashskuara, ne qëndrojmë të bashkuar në mbrojtje të vlerave që na dallojnë si një popull i lirë. “Ne nderojmë viktimat e regjimeve diktatoriale shtypse duke mbajtur të gjallë kauzën e tyre për të cilën ata dhanë jetën duke siguruar që komunizmi dhe çdo sistem që mohon të drejtat për jetën, lirinë dhe ndjekjen e lumturisë, më në fund të gjejnë vendin që meritojnë, njëherë e përgjithmonë në koshin e plehrave të historisë”, ka deklaruar Presidenti Trump nga Shtëpia e Bardhë duke njoftuar Javën e Anti-komunizmit në Amerikë.

Për mua dhe veteranë të tjerë të luftës së ftohët shekullin e kaluar, shpallja e Javës Anti-Komuniste në Amerikë nga Presidenti Trump javën që kaloi ishte një dejavu, duke na kujtuar “Javën e Shteteve të Robëruara” (The Captive Nations Week), përcaktuar si e tillë me një rezolutë të Kongresit dhe nënshkruar nga Presidenti Eisenhower në vitin 1953, me qëllim për të treguar solidaritetin e Amerikës me vendet e robëruara nga komunizmi, në kulmin e luftës së ftohtë. Sa i përket shpalljes së Javës së Anti-Komunizmit nga Presidenti Trump javën që kaloi, disa media reaguan duke shkruar se ky vendim nga Shtëpia e Bardhë në këtë kohë, nuk duket të jetë, thjesht, nji vendim simbolik, por një përpjekje e qëllimt si pjesë e një diskursi më të gjerë politik në Amerikë, përball dukurive të të ashtuquajturit “socializëm demokratik”, një qëndrim i fortë i administratës Trump ndaj ideologjive politike të majta, si një kërcënim i vazhdueshëm ndaj lirisë nga regjimet autoritare.

Në fund, mbetet për tu parë, por sipas disa vërejtësve, shpallja nga Presidenti Trump i Javës së Anti-Komunizmit, javën e kaluar, mund të ketë, eventualisht edhe ndërlikime në politikën e jashtme dhe ndërkombëtare, duke marrë parasysh se në Deklaratën e Shpalljes së Javës Anti-Komuniste në Shtetet e Bashkuara të Amerikës nga Presidenti Trump, u referohet regjimeve dhe viktimave të shtypjes komuniste. Veçanërisht kur është fjala për shtetet me histori dhe regjime komuniste të shekullit të kaluar, siç është Shqipëria, një vend që si asnjë tjetër shtet ish-komunist në Evropë –35-vjet pas shembjes së Murit të Berlinit — refuzon të përballet, zyrtarisht, me të kaluarën e saj kriminale komuniste,

Është absolutisht e pakuptueshme dhe e papranueshme që jo vetëm në Shqipëri por edhe në Kosovë ende vazhdon të mbizotërojë ajo frymë skllavëruese sllavo komuniste që vrau e preu kundërshtarët e saj për pothuaj një gjysëm shekulli. Ndërsa bota e qytetëruar kujton viktimat dhe dënon krimet e komunizmit në botë me qëllim që të mos përsëriten më – klasa politike shqiptare vazhdon të hesht për krimet e komunizmit në trojet shqiptare. Me këtë heshtje zyrtare dhe me refuzimin e saj për t’u distancuar njëherë e mirë nga e kaluara komuniste dhe refuzimi për të dënuar krimet e komunizmit dhe për të kujtuar viktimat e regjimit komunist, ashtu siç ndodh në Washington, Londër e vende të tjera, përfshir ato ish-komuniste të Evropës — politika zyrtare në Tiranë por dhe në Prishtinë mbetet e lidhur, nostalgjikisht, dhe besnike e palëkundur e trashëgimisë së komunizmit sllavo-aziatik anë e mbanë trojeve shqiptare – një majtizëm fanatik politik, të cilit tanimë jo vetëm që i ka dalur boja si ide politike, por po e mbyt Kombin shqiptar!

Kujdes shqiptarë!

Frank Shkreli

Anti-Communism Week, 2025 – The White House

DOM PJETËR POPAJ, 40 VJET NË SHËRBIM TË ZOTIT, ATDHEUT DHE SHQIPTARËVE TË AMERIKËS

November 17, 2025 by s p

Sokol Paja/

New York, 16 nëntor 2025 – Famullia e Kishës “Zoja e Shkodrës” nën përkujdesjen e veçantë të Këshillit të Kishës dhe me pjesëmarrjen e organizatave e shoqatave patriotike, veprimtarëve të çështjes kombëtare e personaliteteve të shquara kombëtare të mërgatës shqiptare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, festuan 40 vjetorin e shugurimit meshtarak të Dom Pjetër Popajt, personalitet i shquar fetar e atdhetar. Prifti i parë shqiptaro-amerikan i shuguruar në Amerikë, Dom Pjetër Popaj, është pjesë thelbësore e historisë së komunitetit katolik me kontribut të jashtëzakonshëm fetar, kulturor e patriotik në dobi të komunitetit shqiptar dhe çështjes kombëtare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Nën prezantimin dinjitoz të Ndrekë Tonajt, pas bekimit të drekës së nderimit, Dom Nikolin Përgjini, kujtoi me emocion kronikën te “Zëri i Amerikës” para 40 viteve për këtë shugurim të shenjtë që u festua sot, në një kohë që Dom Përgjini gjendej në internim në Shqipërinë komuniste. Një dokumentar historik mbi jetën dhe veprën e Dom Pjetër Popaj, përgatitur mjeshtërisht nga Dritan Haxhia dhe Bujar Alimani, shpalosi dimensionin madhështor të klerikut atdhetar me histori e gjurmë të pashlyeshme në komunitetin shqiptar në Amerikë. Monsinjor Angelo Masafra përcolli një mesazh të rëndësishëm duke u fokusuar te veprimtaria ungjillizuese e Dom Pjetër Popajt në New York, ndërsa Diakon Orsin Turmalaj falenderoi njerëzit më të rëndësishëm të rrugëtimit të jetës së shenjtë të Dom Pjetër Popajt si prelat i lartë i kishës katolike në veprimtarinë klerikale për fe dhe atdhe.

Ndrekë Tonaj, kryetari i Këshillit të Kishës “Zoja e Shkodrës” në fjalën e tij theksoi se jeta shembullore kishtare e Dom Pjetër Popaj, veprimtaria e shenjtë baritore, përfaqësimi dinjitoz në daljet publike e vizitat komunitare, organizimi i aktiviteteve kulturore e kombëtare, puna juaj edukative e patriotike me Qendrën Kulturore Nënë Tereza, i ka dhënë kombit shqiptar një shërbim të madh patriotik në ruajtjen e identitetit kombëtar shqiptar, historisë kombëtare, traditave, gjuhës shqipe dhe kulturës së kombit tonë, tha ndër të tjera z.Tonaj.

Gazetari i shquar i “Zërit të Amerikës” z.Frank Shkreli në fjalën e tij u fokusua te roli i Dom Pjetër Popajt si klerik e patriot në komunitetin katolik në New York, përkushtimin dhe punën e tij të palodhur, ndikimin në jetën e besimtarëve, si promotor i të drejtave të njeriut dhe kauzave kombëtare. Historiani Gjon Ivezaj në fjalën e tij paraqiti jetën baritore dhe veprimtarinë intelektuale e komunitare të famullitarit Dom Pjetër Popaj si apostull i shqiptarizmit.

Gazetari Gjekë Gjonlekaj u ndal te formimi filozofik e teologjik i Dom Pjetër Popajt dhe mijëra meshë e ceremoniale katolike në shërbim të komunitetit katolik shqiptar në Amerikë. Kryetari i Federatës Vatra Dr. Elmi Berisha në emër të të gjithë vatranëve e shqiptaro-amerikanëve dhe nderoi jetën e veprimtarinë fetare, patriotike, kulturore, komunitare dhe atdhetare të Dom Pjetër Popajt si zë i fortë dhe figurë e shquar e udhëheqëse në komunitetin shqiptar në Amerikë.

Shkrimtari Mëhill Velaj dhe Albert Popaj nipi i Dom Pjetër Popajt emocionuan të pranishmit me fjalët e tyre për njeriun e Zotit, Dom Pjetër Popajn, teksa Tom Paloka recitoi një poezi të ndjerë për famullitarin Popaj.

Udhëheqësi shpirtëror i Famullisë “Zoja e Shkodrës” Dom Pjetër Popaj në fjalën e mirënjohjes u ndal te puna e shkëlqyer e bashkëpunëtorëve të ngushtë e të gjithë këtyre viteve Ndrekë Tonaj, Mark Berishaj, Angjelina Nikën me “Rozafatin”, Dritan Frrok Kol Bibën, bujarinë dhe fisnikërinë e çdo besimtari dhe komunitetit shqiptar në New York.

Në shenjë nderimi e respekti nga Vatikani Papa Leoni XIV ka nderuar me BEKIMIN APOSTOLIK Dom Pjetër Popajn për shërbimin e tij të çmuar fetar për 40 vite, ndërsa edhe Këshilli i Kishës nderoi në mënyrë të veçantë Famullitarin Popaj. Mirënjohje përjetë Dom Pjetër për gjithçka i ke dhënë popullit tonë e kombit tonë. Ceremonia festive e nderimit vazhdoi deri vonë nën argëtimin e këngëtarëve: Gëzim Nika, Ermira Bushaj, Vjollca Luka, Xhovani dhe Alfred Popaj.

MANASTIRI DHE VLORA, DY SHTYLLAT E BASHKIMIT KULTUROR E KOMBËTAR TË SHQIPTARËVE

November 17, 2025 by s p

Kongresi i Manastirit u shndërrua në themelin e parë të arkitekturës kombëtare. Ai krijoi kodin e komunikimit, simbolin e bashkimit dhe shenjtërinë e shkronjës. Ndërsa Pavarësia e Vlorës ngriti mbi këtë themel godinën e shtetit shqiptar, duke e bërë realitet politik ëndrrën që Manastiri e kishte artikuluar shpirtërisht.

Nga Prof.dr Skender ASANI

Në historinë e kombeve ka ngjarje që ndalojnë kohën dhe i japin drejtim fatit të një populli. Për shqiptarët, Kongresi i Manastirit i vitit 1908 është një nga ato ngjarje që e tejkalon përkohshmërinë e vet dhe bëhet dritare e shpirtit kombëtar. Ai nuk ishte vetëm mbledhje e dijetarëve e patriotëve, por një akt i madh i vetëdijes historike, një përpjekje për ta përkthyer identitetin e shpirtit në formë të shkronjës, për ta shndërruar fjalën në themel të shtetësisë. Në atë tryezë të Manastirit, shqiptarët u bashkuan rreth një ideje që i parapriu pavarësisë politike: bashkimi shpirtëror e kulturor nëpërmjet një gjuhe të përbashkët.

Në thelb, alfabeti i miratuar në Manastir ishte më shumë se një instrument shkrimi; ai ishte një akt besimi në qytetërim dhe përkatësi. Duke zgjedhur bazën latine, shqiptarët zgjodhën një drejtim të qartë orientimin drejt Perëndimit, drejt dritës së dijes dhe lirisë. Ishte një zgjedhje e ndërgjegjshme për të hyrë në familjen e kombeve të qytetëruara, për të ruajtur frymën e hapur të një populli që, ndonëse i ndarë në fe e krahina, ka ditur të qëndrojë një në shpirt e në gjuhë. Kjo është arsyeja pse Kongresi i Manastirit nuk mund të lexohet vetëm si akt kulturor, por edhe si manifestim i një harmonie të thellë shpirtërore, që buron nga vetë natyra e qenies shqiptare.

Ishte fjala e fuqishme dhe argumentuese e Gjergj Fishtës para delegatëve të Kongresit të Manastirit ajo që krijoi një situatë tejet emocuonuese në sallë. Fjalimin e tij ai përfundoi me këto fjalë:

“‘Nuk kam ardhë këtu ta mbrojë ndonjë alfabet të veçantë, por kam ardhë që të bashkohem me ju dhe ta pranoj alfabetin të cilin do ta zgjedhë Kongresi e që do të jetë më i dobishmi për ta zgjuar popullin’. Ai gjithashtu tha: ‘Armiqtë që e rrethojnë Shqipërinë janë të shumtë dhe të gjithë provojnë të na i marrin tokat, por nëse ne nuk mundemi ta mbrojmë atdheun tonë me fuqinë tonë morale, do ta mbrojmë me armë dhe nuk do t’i lejojmë armiqtë e Shqipërisë që ta marrin asnjë pëllëmbë të territorit tonë.’”

Pas këtyre fjalëve, të gjithë të pranishmit, myslimanë dhe të krishterë, u ngritën në këmbë dhe me lot në sy i duratrokitën Gjergj Fishtës, dhe kur po zbriste nga podiumi, hoxhë Hafiz Ibrahim efendiu, i cili e përfaqësonte klubin e shqiptarëve të Shkupit, i doli shpejt përpara, e përqafoi dhe e puthi duke i rrjedhur lotët nëpër faqe. Kjo skenë, sa emocionuese, po aq edhe dramatike për nga kuptimi i saj, sipas dëshmive të historiografisë shqiptare dhe të huaj, i dha kahje vendimtare rrjedhës së Kongresit të Manastirit, sepse një hoxhë po e përqafonte një prift në shenjë miratimi të vendimeve përfundimtare që shpien në unifikimin e alfabetit të gjuhës shqipe. Jo rastësisht po e veçojmë këtë rast, sepse kishte tendenca nga qarqe të ndryshme të shteteve fqinje që iu pengonte suksesi i shqiptarëve në arritjen e alfabetit të përbashkët dhe një propagandë e tillë mundohej madje të mbillte defetizëm dhe përçarje te shqiptarët, duke i nxitur ata, sidomos muslimanët, që ta kundërshtojnë një alfabet latin, i cili sipas tyre ishte i krishterëve.

Ky akt i madh shpirtëror dhe intelektual shënoi pikënisjen e një procesi që do të përfundonte katër vjet më vonë në Vlorë, më 28 nëntor 1912. Midis Manastirit dhe Vlorës kalon një urë e ndërtuar nga dijetarë, mësues, klerikë e patriotë, të cilët e kuptuan se pavarësia politike duhej të paraprihej nga pavarësia shpirtërore dhe kulturore. Alfabeti i Manastirit i dha kombit mjetin për të shkruar veten, për të përkthyer unitetin në fjalë dhe për ta bërë atë të prekshëm në çdo cep të trojeve shqiptare. Pa atë alfabet, nuk do të kishte qenë e mundur as përhapja e arsimit shqip, as krijimi i shtypit kombëtar, as organizimi i lëvizjeve që çuan drejt pavarësisë.

Nga Normalja e Elbasanit (1909), e cila u themelua vetëm një vit pas Kongresit, e deri te organizatat e diasporës shqiptare në Bukuresht, Sofje, Kajro e Stamboll, të gjitha u ushqyen me frymën e Manastirit. Mësuesit dhe intelektualët që dolën prej saj u bënë bartësit e gjuhës së re të kombit, të një vetëdije që nuk njihte më ndarje. Pikërisht këta njerëz, të formuar në dritën e shkronjës shqipe, do të ishin ndër firmëtarët e Akteve të Pavarësisë në Vlorë. Ashtu si alfabeti kishte bashkuar fjalën, pavarësia bashkoi vullnetin dhe kështu fjala u bë shtet.

Në këtë vazhdimësi, Kongresi i Manastirit u shndërrua në themelin e parë të arkitekturës kombëtare. Ai krijoi kodin e komunikimit, simbolin e bashkimit dhe shenjtërinë e shkronjës. Ndërsa Pavarësia e Vlorës ngriti mbi këtë themel godinën e shtetit shqiptar, duke e bërë realitet politik ëndrrën që Manastiri e kishte artikuluar shpirtërisht. Nuk është rastësi që ndër delegatët e Vlorës gjendeshin shumë prej atyre që kishin qenë pjesë e Lëvizjes së Alfabetit dhe e shkollës së gjuhës shqipe. Manastiri dhe Vlora janë, kësisoj, dy kapituj të të njëjtit libër libri i identitetit shqiptar, që fillon me fjalën dhe përmbyllet me flamurin.

Në shekujt që pasuan, shqiptarët ruajtën me dinjitet këtë trashëgimi të dyfishtë të dritës dhe të besimit. Në çdo kohë të trazuar, kur interesat e huaja përpiqeshin të përçanin, ishte pikërisht kjo frymë që i mbante bashkë: shkronja që mëson, dhe feja që fal. Kështu, kultura shqiptare u bë mishërim i një humanizmi unik ballkanik, ku shqiptari mysliman, katolik apo ortodoks e shihte tjetrin si pjesë të vetes. Ky është triumfi më i lartë i qytetërimit shqiptar harmonia si vlerë morale dhe kombëtare.

Sot, në kohën e globalizimit dhe të identiteteve të lëngshme, Kongresi i Manastirit mbetet busull që na rikujton se identiteti fillon me shkronjën, ndërsa bashkimi fillon me shpirtin. Alfabeti që unifikoi fjalën shqipe është i njëjti që sot duhet të unifikojë vullnetin për dije, për kulturë dhe për bashkëjetesë. Një komb që ruan gjuhën e vet, por edhe harmoninë e vet shpirtërore, nuk ka pse të frikësohet nga e ardhmja sepse ai e ka gjetur prej kohësh mënyrën për të qëndruar i lirë në mendje dhe në zemër.

Në këtë dritë, përvjetorët e Kongresit të Manastirit nuk janë thjesht kujtesë historike, por janë akte vetëdijësimi kombëtar. Ata janë thirrje për të ruajtur atë që na bashkon gjuhën dhe shpirtin dhe për ta shndërruar në vlera diplomatike e kulturore të shekullit të ri. Sepse alfabeti i dritës që u ngrit në Manastir dhe feja e bashkimit që u rrit në zemrën e popullit janë dy shtyllat e përjetshme të identitetit shqiptar një identitet që bashkon tokën me qiellin, historinë me shpresën, fjalën me shpirtin.

Osjek, 15 nëntor 2025

(Fjalë e lexuar në akademinë kushtuar festave të nëntorit, organizuar nga komuniteti shqiptar në Osjek)

Manhattan University Albanian Student Association Hosts 4th Annual Albanian Independence Day Celebration

November 17, 2025 by s p

Eleni Mazija/

Manhattan University [Riverdale,NY]— November 12, 2025. The Manhattan University Albanian Student Association (MUASA) proudly hosted its 4th Annual Albanian Independence Day Celebration, honoring 113 years of Albania’s independence. Founded on September 22, 2022, by Eleni Mazija, MUASA has grown into a strong cultural and philanthropic presence on campus. This year’s event welcomed approximately 140 attendees, including students, faculty, alumni, and community members.

The evening featured music by DJ Cris J, a traditional tupan performance by Chris Tupan, and a moving rendition of “Hymni i Flamurit” by Shkodër’s own Ilsi Ademi. Guests enjoyed food generously donated by Albanian-owned and local businesses and restaurants, as well as a photobooth, backdrop decorations by Events by NS, balloon columns by Pep Balloons, a cake by Pastry Alma, and photography by EleniMPhotography. More than 22 Albanian businesses contributed gift cards and items to the raffle, with all proceeds supporting MUASA’s annual mission.

This year, MUASA partnered with the Open Hands Association, led by founder and president Mr. Aleksander Nilaj. One hundred percent of event profits will be donated to the organization’s Albanian American food pantry in the Bronx, and MUASA members will volunteer to assist with food distribution and a holiday initiative. Open Hands recognized MUASA’s board members for their collaboration and support.

A special guest, Westchester County Legislator David Tubiolo, attended the celebration to honor MUASA’s achievements. He presented founder Eleni Mazija with an official proclamation recognizing her leadership and declaring “Manhattan University Albanian Student Association Day,” a milestone for the growing organization.

The evening was filled with music, dance, and cultural pride, creating a memorable celebration for all who attended. Reflecting the spirit of the night, MUASA shared the Albanian saying: “Çfarëdo që të bësh, bëje me zemër” (“Whatever you do, do it from the heart”). MUASA looks forward to hosting its 5th Annual Albanian Independence Day Celebration next year and plans to make it its biggest event yet.