Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Musine Kokalari – një yllësi- studim i Uran Butkës për jetën, veprimtarinë dhe veprën e Musine Kokalarit

by

Instituti “Lumo Skendo”/

Qysh në vitin 1992, si një brengë e mëparshme pamundësie, hulumtova nëpër arkiva dokumentet, ditaret, shënimet e veprat e Musine Kokalarit dhe shkrova esenë “Mesazhi i Musine Kokalarit”, të cilën e kumtova më 16 shkurt 1993 në sallën e Kuvendit të Shqipërisë. Ishte një gjë krejt e papritur dhe e panjohur për deputetët. Mandej e botova në përmbledhjen me studime “Ringjallje”, 1996. Meqenëse kjo sprovë ishte rishtare, punova në vazhdimësi dhe thuajse në çdo përvjetor të ditëlindjes së saj, për ta ringjallur këtë figurë të jashtëzakonshme të letrave shqipe, por të kryqëzuar e thuajse të harruar, duke gjetur çdo herë diçka të re në jetën dhe veprën e saj, ende të pazbuluar.

Deri sa arrita në shkrimin dhe botimin e veprës “Musine Kokalari një yllësi”që po e përurojmë sot. Musineja është një figurë shumëdimensionale: shëmbëlltyra e bukurise femërore dhe shpirtërore, mishërimi i muzës së lindur, shkrimtarja e parë shqiptare, eseiste, publiciste, kritike, antropologe, folkloriste, mëtuese e fjalës së lirë dhe e demokracisë perëndimore, luftëtare e lirisë dhe të drejtave njerëzore, veçanrtisht i femrës shqiptare, politikane, themeluese e partisë socialdemokrate shqiptare me program drejtësi shoqërore dhe liri politike, qëndrestare e pashoqe në gjyqin komunist, torturat në burgjet dhe internimet e paligjshme të regjimit për 38 vjet me radhë, e pathyer nga trysnia e pashembullt e Sigurimir të shtetit, kurajoze në përballimin e sëmundjes së rëndë dhe trajtimit çnjerëzor te mjekëve të oborrit enverist, në fund, martirizimi i saj dhe përjetësia, të gjitha këto dritësime njerëzore e hyjnore përbëjnë tashmë një yllësi, që është ngitur dhe shndrit në qiell për njerëzimin. Pandaj e titullova studimin tim “Musine Kokalari një Yllësi”.

Natyrisht nuk do të flas për librin tim, do të citoj për ju vetëm disa mendime të zgjedhura të Musinesë nga ky botim:

“Në odën time të vogël, përballë kam vënë fotografinë e iluministit të shquar, Samiut, të poetit Naim, të patriotit Sotir Kolea, të punëtorit të gjuhës shqipe e të lëvizjes Kombëtare, Jani Vreto, të arsimtarit Koto Hoxhi, të mendimtarit Naum Veqilharxhi, të të nderuarit De Rada dhe të të urtit Aleksandër Xhuvani. Në vetminë time nuk jam vetëm, jetoj me njerëz të nderuar, të ditur e demokratë, që kanë punuar për vendin, për mëmëdhenë gjersa mbyllën sytë. Unë jam nxënësja e tyre”

“A nuk është kjo arsyeja që veprat individuale janë më të mira se ato të masave? Atëherë arrita në përfundimin vetëmevete që synimi më i mirë dhe më i madh është që të bëhemi të aftë për veten, kështu mund të ndihmojmë sinqerisht njerëzimin”

“Megjithatë, nuk ndihesha vetëm, sepse nuk isha me të tjerë, isha me veten, e kuptuar nga vetja ime, duke u gjendur në botën vetjake, në botën individuale. Flisja lirshëm dhe haptas me zemrën time, në një bashkëbisedim të thellë, në një monolog të ëmbël. Dhe ja tek jam e lirë dhe e kënaqur. Ne e kërkojmë lirinë jashtë nesh dhe në fakt ajo gjendet brenda nesh”

“Njerëzit që nuk më pranojnë i çmoj po aq sa ata që më pranojnë. Të dy palët më bëjnë një të mirë, se me përpjekjet e tyre do të kuptoj kur shkruaj mirë dhe çfarë më mungon, duke pasur parasysh që çdo vepër ka pjesën negative që i jep vlerë asaj pozitives. Mendimet e kundërta hapin udhën e kritikës që ka një vlerë të madhe. Në Shqipëri, siç e dini dhe vetë, rrallë mund të gjejmë një kritikë, e cila të jetë analitike edhe pa paramendim. Letërsisë s’onë që sot po bie poshtë ose po humbet dal-nga-dal i mungon kritika letrare, nga shkaku se nuk ka patur as frymë as kundërshtim mendimesh”.

“Respekti për Lumo Skëndon është i pakufishëm. Dekalogu i Ballit Kombëtar ishte demokratik”

“Mbas Mbledhjes së Mukjes kam marrë pjesë në “Ballin Kombëtar” si socialdemokrate dhe kam qenë përgjegjëse e gazetës “Zëri i Lirisë”, në të cilën kam botuar artikuj ku flitet për çështjen e Kosovës në bazë të Kartës së Atlantikut”

“Partia social-Demokrate ka për qëllim kryesor tësigurojë drejtësi shoqërore dhe dhe liri politike. Liria politike konsiston në në sigurimin e të drejtës së çdo shtetasi që të ketë lirinë e mendimit, të fjalës, të shtypit, të inisiativës private dhe tëvotës”.

“E vërteta që është gjithnjë pak e pëlqyeshme, bën mirë, si ilaç: shëron. Nëse nuk të pasuron, të bën të lirë dhe prandaj është e çmuar, e pakrahasueshme me çdo gjë tjetër”“Dashuria nuk është tjetër veç një ndjenjë që jeton në vetvete e që ushqehet nga vetja, prandaj është vetjake. Kur thyhet, thyhet pa mllef. Ndoshta është momenti më bukur i dashurisë. Nëse dashuria është e bukur, siç thonë, më e bukur është akoma liria e shpirtit”

“U thyen prangat e rrobërisë për të lindur jeta e re, ku gruaja të mos jetë robinjë, por shoqe e jetës, të jetë përgjegjëse për vehten e saj dhe të marrë pjesë në të gjitha ngjarjet e kohës, kërkon të dijë se ku rron e përse rron në jetë për të drejtën që ka, si pjesë e pandarë e saj”

Musine Kokalari, ishte atdhetare dhe antifashiste.

Një polemikë e saj me pushtuesit italianë:

– Ne kemi një mision historik: të qytetërojmë Shqipërinë.

– Ne nuk ju kemi thirrur. Ju erdhët me armë. Ne ju pritëm me armë. Na pushtuat.

– Ne do ta civilizojmë vendin, – thanë ata.

– As këtë s’jua kemi kërkuar, të na civilizoni me anën e pushtimit. Ne të rinjtë po mësojmë dhe po ne do ta civilizojmë vendin tonë, që ju e pushtuat.

– Jeni prapa botës.

– Kjo nuk është një arsye që pushtimin ta quajmë shpëtim.”

Një përballje tjetër politike e Musinesë me Nexhmije Hoxhën, anëtare e partisë fashiste, e kini të plotë në libër polemikën, por për mundese kohe nuk po e citoj, po lexoj vetë këte dokument arkivor … (dokumenti)

“Më gjeti çlirimi me pasigurinë e rrojtjes. Filloi tragjedia e individit demokrat, nënë diktaturën e proletariatit. Kështu u mbyll epoka e Rilindjes dhe tendenca demokratike nga pozita humaniste që mbron popullin e thjeshtë, njeriun e punës për të shpëtuar nga skllavëria fizike dhe shpirtërore dhe dinjitetin njerëzor. Hyri dhuna dhe gjakderdhja për të shfarosur demokraten dhe gëzimi mizor për gjakderdhje, me forcë e me mospërfillje”

“Komunizmi dhe fashizmi s’kanë ndryshim midis tyre, përderisa vrasin njeriun”

“Po ju do të më dënoni jo se kam bërë faj, po se ju komunistët nuk lejoni parti tjetër dhe gjeni sebep e thoni se doni të përmbysni pushtetin. Unë s’jam fajtore, s’jam komuniste dhe ky s’mund të quhet faj. Ti fitove në zgjedhje, mirë po unë në burg nuk duhet të jem. Ti më arrestove e thua se jam fajtore. Atë s’e pranoj”.

“Unë s’i kam kurrkujt borxh dhe askujt s’i kam kërkuar as ndihmë e as lehtësi, as jam ankuar, kur ata që të kanë në dorë, të varrosin për së gjalli 38 vjet me radhë pa të drejtë”

“Komunistët më varrosën për së gjalli, vetëm e vetëm se nuk u kërkova falje në gjyq për aktivitetin tim. Dhe pse do kërkoja falje? Unë s’isha komuniste, isha demokrate dhe e shikoja demokracinë si nxënëse e Rilindjes, si dualitet politik.. U dënova jo për faj. Por me mua donin të dënonin Rilindjen, vdekjen politike të saj

“Unë nuk kam nevojë të jem komuniste që të dua vendin tim. E dua vendin tim edhe pse nuk jam komuniste. Unë e dua përparimin e tij. Ju mburremi se keni fituar luftën, dhe tani ju jeni fituesi qe doni të shuani ata që ju i quani kundërshtarë politikë. Unë mendoj ndryshe nga ju, por unë e dua vendin tim. Ju jeni duke më ndëshkuar për idealet e mia

“Asnjë letër për falje s’ka dërguar që nga viti 1946, preferoi burgun si armike e Partisë dhe tani po vdes e vetme. U mundova ta zhduk, po nuk është e thjeshtë ta zhdukësh një njeri si ajo”- Enver Hoxha

“Shkrimtarëve tanë u kufizohet liria e shkrimit, e pasqyrimit të realitetit dhe këta e dinë se po të shkruajnë atë që është, pa i bërë lustrime, Partia i godet. Kështu edhe shkrimtarët janë mësuar të shkruajnë gjëra të paqena, duke nxjerrë në pah gjoja drejtësinë e shtetit, gjoja lirinë e njerëzve, kur në fakt kjo në Shqipëri nuk ekziston fare, siç thuhet e lustrohet” Musineja veçon dhe vlerëson pozitivisht Ismail Kadarenë, Bilal Xhaferrin, Zija Çelën e ndonjë shkrimtar tjetër.

“Ç’fat tragjik! Më doli dhe sëmundja kundër. Të paktën të kisha pasur pak qetësi në vitet e fundit të jetës sime. Vetëm të mos më humbasin dorëshkrimet. Tjetër gjë s’dua”

Musineja ishte dhe mbeti vetvetja në çdo çast të jetës: e vetme e nisi udhën e shkollimit, e vetme atë të shkrimtarisë, e vetme atë të dashurisë, e vetme atë të politikës, e vetme atë të qëndresës, e vetme edhe atë të vdekjes, e vetme atë të përjetësisë. Dhe u shndrrua në një Yllësi.

Veprën Musinesë e kanë vlerësuar mjaft autorë te shquar, të huaj dhe shqiptarë, që i kam vendosur ne kopertinen e botimit. Disa vargje lapidare të bashkëthemeluesit të Partisë Socialdemokrate, nacionalistit, shkrimtarit dhe filozofit të mërguar, prof. Isuf Luzaj.

“Odiseja jote pa shembull të përngjashme:

Hëm Vashë, hëm Muzë, hëm Heroinë beteje,

Çudite dhe trimat e asaj kohe rebele…

Vjollcë nënë borë, nën dritën e hënës,

Të rrëmbeu vdekja veç me puthjen e nënës…”

Faleminderit

KUMTESAT

Fjala për Prof.DR. Persida Asllani nga Universiteti i Tiranës

Fjala për Prof.Dr. Dhurata Shehri nga Universiteti i Tiranes

Fjala per Prof. Dr Meliza Krasniqi nga Instituti Albanologjik Prishtinë

PERSHENDETJET

Pershendetja e parë shkon për Karolina Kokalari Halimi, personazhja më e dashur e kokalarëve për Musinenë dhe për mua. Znj Karolina u përpoq gjithë jetën e saj ringalljen e jetës dhe veprës së pavdekshme të Musinesë . Ajo shpirtërisht është ketu mes nesh, por fizikisht nuk erdhi dot per arsye moshe.

Përshëndet Elinda, Kokalari, mbesa e martirit Vesim Kokalari qe u pushkatua nga terroristet komunistë, Më 12 nëntor 1944, vëllai i Musinesë. Dua te përmend me mirënjohje Hektor Kokalarin, atin e Lindës, i cili ishte i pari hulumtoi dhe botoi prozat e para te Musine Kokalatit “T’isha një lule”.

Përshëndet Arba Kokalari/ Euro deputete e Suedisë për herë të dytë në Parlamentin Evropian, mbesa e Hamit Kokalatit, vëllai i Musinesë, i futur në listat e pushkatimit dhe vajza e Bardhyl Kokalarit. Eshtë kënaqësi e krenari që e kemi mes nesh.

Përshëndet Enit Kaduku Kokalari, mbesa e martirit Mumtaz Kokalari,vëllai i Musinesë, pushkatuar nga terroristët komunistë me 12 nëntor 1944.

Kush ka të drejtë ta tregojë historinë?

by

Jonila Godole/

Më 20 shkurt 1991 u rrëzua statuja e Enver Hoxhës në Tiranë. 34 vjet më vonë, Johannes Kessler, një gazetar gjerman, kthehet për të zbuluar “të vërtetën” – dhe për të kërkuar Martën. Ajo që gjen nuk është një përgjigje e vetme, por versione të ndryshme të së njëjtës ngjarje: kujtime që nuk përputhen, dosje të paplota, heshtje që peshojnë po aq sa dokumentet. A ishte një akt spontan, apo një skenar i planifikuar? Çdo personazh – përfshirë edhe vetë statujën – e tregon ndryshe atë ditë. Në fund, pyetja nuk shtrohet më se “çfarë ndodhi”, por “si kujtohet ajo që ndodhi”.

Kjo është, pak a shumë, linja e romanit tim më të ri, “Manual rrëzimi” që rrëfehet si një kaleidoskop historish njerëzore: mes fajit, heshtjes, dashurisë dhe kujtesës, në Shqipërinë e djeshme dhe të sotme.

Kur pesë vjet më parë nisa të mblidhja çdo informacion që më binte në dorë për këtë ngjarje, nuk e dija se do të përfundonte në një vepër letrare. Librin e kam shkruar pothuajse me një frymë, për javë të tëra. Në një moment, personazhet më morën prej dore dhe më drejtuan në shtigje të tjera, të parrahura edhe për mua, që mendoja se e zotëroja temën. U jam mirënjohëse atyre, si dhe miqve e kolegëve që ndihmuan me sugjerime të vyera, ndër ta Kastriot Dervishi Dhurata Shehri Ervisa Paloka Armando Babani Çelo Hoxha Florin Zyberaj, etj.

Falë shtëpisë botuese ALBAS #ManualRrëzimi vjen së shpejti në Panairin e Librit dhe në librari.

Republika e Absurdísë vulosur nga Marash Mirashi

by

Frano Kulli/

Më 1907 Fishta i boton satirat e deriatëherëshme në vëllimin “Anzat e Parnasit”, siç dihet. Po se ç’ndjesi e vlerësim kishte Fishta për ato, posë të tjerash na e bën me dije edhe një ndodhi e shënuar e kohës.

Ngjarjen na e përshkruan At Pashk Bardhi një bashkëvëlla françeskan: “Në vjetë 1907, nuk më bje në mend se në ç’muej, nëpër liqe të Shkodres kthete prej nji udhëtimi qi kishte bâ në Vjenë Abâti i Mirditës, Emzot Doçi. At Fishta, At Benardin Shllaku e unë i duelem përpara ku ndaloi vaporri. Kur hime n’lunder për me ardhë në qytet [Shkoder] e thirri Fishten me ndjejë bri tij e i kallxoi se në Vjenë të gjithë, profesora e studenta e të gjithë qi u merrshin ndopak me gjuhë shqype ishin t’entuzjasmuem per “Oso Kuken” [Kënga e dytë e Lahutës] e lavdet qi i kish ndie prej sish nuk dijte me i shprehë. N’ket kohë Atë Fishta e pveti:”Po per “Anza t’Parnasit”, monsinjore, shka thojshin… “… Është i vetëmjaftueshëm edhe pohimi i kësaj bisede për të ndaluar te vendi që zinte satira në aspiratën krijuese të Fishtës, që heret.

Unë e solla këtë shembull para jush, të dashur miq, për t’i pri nji qasjeje, që përkon me takimin tonë edhe pse i bindur se çdo krahasim çalon. Unë, kam tri dekada e gjysë që e lexoj poezinë e Marash Mirashit dhe e lexoj përtej miqësisë sime me të, sikundërse e ndjek me po të njëjtin rrespekt e dashuri publicistikën e tij, e cila ka ecë pa u ndalë një korsi krejt të përveçme nëpërmjet një hapësire të blertë plot jetë, prej fiks tri dekadash. Por prej një viti e këndej, kur ai pati sjellë në shtëpinë tonë botuese romanin e tij “Brirët”, jam ndje për një çast në pezullínë që të shkakton një e papritur e fortë, fort e gëzueshme. Poeti dhe publicisti, prej një vendi të dallueshëm ku tashmë gjindej në hierarkinë e poezisë moderne dhe të letrave shqipe bashkëkohore përmes dy zhanrreve të sipërpërmendura, na suprizon së fundi me satirën e tij. Tani mbasi ka kaluar fiks një vit botimi i romanit “Brirët”, do të ishte modesti e tepruar e autorit, po edhe e imja si botues sikur të thonim vetëm se është mirëpritur a ka qenë i suksesshëm. Feed back-u (reagimet) që kemi përftuar prej tij është i përmasave përtej sa thashë; jo vetëm se është vlerësuar me çmim në një prej konkurseve kombëtare më prestigjoze që bëhen sot në Shqipëri, por ajo është çmuar si njëra prej veprave më të mira letrare të zhandrrit të prozës së gjatë satirike, kaq pak e lëvruar në letërsinë tonë bashkëkohore. E vetëmjaftueshme kjo për ta shënuar poetin e talentuar e publicistin par exellence edhe si një lëvrues-mjeshtër të kësaj gjinie.

“Vula” është një romani tij i dytë satirik ku një vulë bëhet epiqendra e një komedie politike. Republika e Absurdisë shfaqet si një laborator grotesk, ku personazhet luftojnë jo për ideale, po për një copë metali që vulos më shumë imagjinatën sesa realitetin.

-Në Republikën e Absurdisë, logjika nuk kishte më vlerë- citon diku autori-E,me të vërtetë, në një qytet ku bashkëjetojnë kullat, pallatet mjerane të një kohe të shkuar dhe thashethemet, kishin me qenë shtrati e sfondi i denjë pamor e thelbësor i një republike të kësisojshme. Me humor të mprehtë, dialogje të një çmendurie të ëmbël dhe situata që shpesh ngrihen dhe bien si skena të një teatri absurd,”Vula” është një reflektim komik dhe tragjik i politikës së sotme ku absurdi është ligj dhe grotesku normalitet. Që mbartet prej personazhesh, që po kështu thirren me emra komikë, Baz Gardhi, Sul Moka, Belo K, deputeti Jeniçer Vakia, Eduardo, moderatori Çun Hasi, Blind Kuku; analistë Star Kolonja, Armend Shijaku, Niko Leci, vetë ajo Eli Libovari, gjuhëtari absurdolog Pal Karadushi . Që të gjithë navigojnë nëpër detin e boshit; flasin pa mendim dhe mendojnë pa fjalë. Ase emrat e Selive diplomatike: Ambasadat e Rraboshtës Ambasada e Rrogozhinës, Principata e Ishullit të Sazanit, Vatikani Ballkanik…

Njësoj thirret struktura qeveritare imagjinare, e Partisë së iluzionit demokratik, gjithashtu po kaq komike me ministra në heshtje, pa shpallje publike; Ministër i Iluzioneve të Integrimit, Zëvendësministër për Rrëfimet Heroike , Sekretar Shteti për Ëndrrat e Shkurtra me Efekt të Madh, studiues i gjuhës absurdishte etj. Neologjizma që e përmbushin romanin me plot konotacion sarkastik. Personazhe të tillë komikë, duke livruar (lëvizur) e jetuar në një terren flù po kaq komik, krijojnë për lexuesin ndjesi e frymë fluturake plot nënqeshje e përqeshje. Po edhe me ndjesi dhimbjeje në skutat e shpirtit, që mbajnë vulën e sarkazmës së thellë. Çka kishte me qenë edhe thelbi i një letërsie të mirë të kësaj gjinie. Dhe autori e ka arritë këtë pa u ndjerë fort në nevojë t’i krijojë këto gjendje me fantazinë e tij; ato ia dhuron realiteti i përjetuar përimtësisht. Kjo nuk është thjesht një histori, është e tashme që po ngjet, është diagnoza e një sistemi që ka humbur logjikën, por jo aftësinë për spektakël. Dhe spektakli është sa gazmor aq edhe drithërues.

Dhuntia e spikatur shkrimore e Marash Mirashit veç sa e luçidon farsën e vëzhguar, i heq asaj skorjen e ndryshkun me mjetet e tij stilistike me të cilat e ka pasuruar përvoja e gjatë krijuese me përdorimin e përpunimin me art të fjalës. Boshi i gjithë asaj çfarë ndodh mbushet figurshëm me fantazinë mjeshtrore përshkruese të autorit: Kompjuteri nuk punonte, jo nga mungesa e energjisë, po e arsyes për të funksionuar; zëdhënësja zyrtare e njohur për artikulimin pa përmbajtje, kasaforta qesh me të dy…Diku tjetër: Sipas teorive, minjtë i paraprijnë transformimit. Kur miu hyn, historia del. Dhe kjo e fundit ka filluar të lëvizë…Ky nuk është një duel mes dy burrash. Është një duel mes dy boshllëqeve.

“Në Selinë e Lanës, me një kaçavidë dhe përkrenare… Dhjetëra burra me mburoja dhe shpata përpiqeshin të hynin brenda. Selia e partisë kthehet në manastir politik. Juli lutet përpara kasafortës, doktori është nisur për luftë.” Kështu flet me vete Lideri i interjereve të Selisë, ku ruhet vula, ajo copa metalike e kthyer në bestyt. Kurse Doktori, dikur njeriu që vuloste historinë, sot endet pas një cope metali, si një fantazmë që kërkon të rikthejë veten në skenën e të gjallëve. Dhe VULA-bestyt shetit në sqepin e një Zogu ORAKULL, si dëshmi se mitet as nuk shiten as nuk blihen.

Duke ndjekë hullinë e leximit a nuk të vjen këtu një asosacion (bashkëshoqërim) ndjesish e përjetimesh estetike të kohës moderne me satirën e epërme të Servantesit të shekullit të 17, “Don Kishoti” i të cilit është ndër perlat e pakontestuara të letërsisë botërore të kësaj gjinie ? E që autorin e radhit ndër lëvruesit më në shenjë të kësaj gjinie edhe këndej Fishtës; Dritëroit, Dionis Bubanit, Hyskë Borobojkës (Qamil Buxhelit), Kolë Jakovës, Pëllumb Kullës e Paulin Selimit a përpjesëshëm edhe me ndonjërin prej romaneve të Stefan Çapalikut.

Vetëmjaftueshëm për tu ndjerë i suksesshëm.

LIBRI NË DORËN E STATUJËS DHE SHKOPI…

by

Screenshot

– Mbresë nga Visar Zhiti -/

Ai vuri librin në dorën e bronztë të statujës, në dorën tjetër ishte shkopi, – i bronztë dhe ai. S’e di si i shkrepi, por po aq befasisht më pëlqeu gjetja, ai veprim. Sikur donte të thoshte që poezia duhet, edhe statujat i bën më të gjalla, që sa të shkretë do të ishin njerëzit pa poezi… edhe gurit i duhet… poezinë duhet të dish ta gjesh e ta çosh… është për kudo…E doja atë statujë. Është një lypës nga njëra anë dhe ëngjëll nga ana tjetër. Torba bëhet flatër. Kam treguaf për atë dhe herë tjetër…

Me Jani Gjonin e kishim lënë që ta pinim kafenë bashkë dhe ai erdhi te bari, ndërkaq unë i dhashë librin që kisha sjellë për atë dhe i thashë se ishte i pari nga miqtë në Chicago që ia firmosja, por dhe është i pari mik që njoha këtej para shumë vitesh e më pas ai më njohu dhe me të tjerë e si të thuash më futi në atë rutinën shqiptare të grupit, të bisedave miqësore për librat si fillim, që kalonin menjëherë dhe në politikë, se çfarë bëhej në Shqipëri e ç’duhet të bëjë lidershipi atje, opozita, po edhe në SHBA e botë, bankat, astrofizika sot, AI, artikujt deri në bezdi gazetave, hatërmbetjet, vajtjet në grup në Starbucks, vazhdimet atje, etj, etj. Jani thotë se e ka kult miqësinë dhe shokun dhe di të qëndrojë besnik.

Dolëm të shëtisnim pak, ditë e bukur nëntori, me atë ar vjeshtor rrugëve dhe unë e çova andej nga kisha “Saint Mary of the Lake and Our Lady of Lourdes” për të parë atë statujën e Timothy Schmalz te sheshi para që e pëlqej shumë, – i thashë, – ku lypësi dhe ëngjëlli janë një i vetëm dhe shkruhet “Ji mirëpritës”.
Do bënim një selfie dhe Jani i vuri librin në dorë statujës, sikur ajo po e mbante vetë me dëshirë. Libri në piedestal. Shkonin bashkë: bronzi dhe fjala, torba e lypësit dhe poezia, flatra dhe ëndrra…

ZËRI I TIM ZOT FAN NOLIT

Po shkopi i statujës? Është thjesht për t’u mbështetur në ato shtegëtimet pelegrine, ai shkop bronzi që statuja duket se e shtrëngon fort si besën, si urtësinë ku mbështetet.
Befas te shkopi m’u shfaqën rripa lëkure, litarë, sikur mbinë në tufë dhe u bë kamxhiku. Dhe m’u ndërmend poezia e Nolit, “Krishti me kamxhikun”:

Çdo i shenjt’ ideal, çdo shtëpi
Perëndie
Ishte bërë dyqan
dhe pazar tregëtie:
Kush fitonte më tepër, ay ishte usta,
Dhe kush nukë plaçkitte
ish krejt budalla…

I ka vuajtur dhe Noli shqiptarët e vet, patjetër dhe më shumë, i ka parë në Shqipëri deri në parlament dhe më lart, po edhe larg e pranë, në “Vatër”, prandaj ka dhe këtë strofë kësisoj në poezinë e tij:

Merr-e prapë kamçikun, –
Shën Pjetri u përgjeq, –
Se përndryshe kjo punë na del
mos më keq.
Përkëdhel’ u kurrizin
dhe do t’të besojnë,
Vraj-i, shtypi, dhe shtrydhi,
dhe do t’adhurojnë”.

Tani a do të duhej prapë ky inat dhe kjo thirrje? Ky shkop mefaforik? Mbase më shumë. Edhe në SHBA? Po pse jo? Do të duhej një shkop ashtu…t’ja merrnim statujës, se Jani i dha librin.
Dhe kërcënueshëm, por me dashamirësi, në mënyrë parodike, një shkop-Nol të vërvitej mbi ca vegime donkishoteske e sançopançojane, që kujtojnë se po u ndodhin përleshje patriotike me çështje gjigandeske të demokracisë, por që s’janë as mullinj me erë, por boshësia e tyre dhe kënaqësia dinake që barku amëtar po i tyre nga socialist është fryrë në kapitalist dhe…

Po kundronim statujën si për t’u qetësuar. Po ai engjëll me shkopin e udhëtimit në njërën dorë dhe librin me poezi në tjetrën, se fryma krijuese nuk humbet kurrë, edhe kur tjetri duket i varfër apo i braktisur. Statuja u shndërrua në bashkëbisedues kaq thjeshtë, madje në bashkëpunëtor, vetëm pse Jani i dha një libër, kur ka njerëz që i acaron, vjen nga edukata, nga përkatësitë e dikurshme e të tanishme, – po thoshim, zilitë… suksesi i tjetrit…
Po statujat, sa mirë, nuk flasin dhe desha ta pyesja Janit që në takimin e radhës në grup pse të mos ftohej?
– Kush?
– Statuja…

Liria dhe Jeta –Sinonime për Doktorin Dëshmor Fahredin Hoti – Promovimi i Monografisë në Konsullatën e Kosovës në Nju Jork

by

Rafaela Prifti/

Monografia Doktori që i dha jetë Lirisë Dr. Fahredin Hoti, Dëshmor i Kombit u prezantua në Konsullatën e Përgjithshme të Republikës së Kosovës në Nju Jork mbrëmjen e 5 nëntorit. Disa minuta përpara hapjes së takimit, në bisedë me autorin e librit, Besnik Hoti përmendi se fjalët e dajës në ditën e varrimit, kur thoshte “T’lumit këta!” i vijnë në mend sepse tashmë si i rritur ai vetë e përcjell mesazhin për flijimin sublim për lirinë e Kosovës. Duke u fokusuar në personalitetin multidimensional të Dr. Fahredinit, monografia njëherit dëshmon për “drejtësinë e luftës së një populli dhe forcave të UÇK-së në mbrojtje të shtëpive të tyre,” tha në hapje të mbrëmjes Ambasadori Blerim Reka i Konsullatës së Përgjithshme të Republikës së Kosovës. “Libri ka dokumente të qëmtuara nga i biri, Besniku, i cili do vazhdojë të botojë edhe vepra të tjera të Dr. Fahredinit,” vazhdoi ai. “Autori ka përmbushur një obligim ndaj historisë dhe kujtesës sonë kombëtare, shkruan Prof. Dr. Nusret Pllana në hyrjen e monografisë, lexuar nga Shpend Gjocaj gjatë prezantimit. 

Besnik Hoti ishte jashtë Kosovë në pranverën e vitit 1999 kur humbi tre anëtarë të familjes. I nxitur nga familjarë, kolegë, ushtarë të UÇK-së dhe pacientë të Dr. Fahredinit, Besniku mori nismën për të shkruar monografinë Doktori që i dha Jetë Lirisë. Tradita e familjes së nderuar Hoti dhe emrit të Krushës së Madhe me viktimat më të shumta gjatë luftës në Kosovë janë të ndërthurura në formë të natyrshme në libër. Përpara se te merrte fjalën autori, në sallë u shfaq një montazh foto-filmik për jetën e veprimtarinë e Dr. Fahredinit i përgatitur nga Besnik Hoti. 

Teksa kërkon ndjesë për gjendjen emocionale përpara të ftuarve, ai theksoi rëndësinë e lidhjes së brezave nëpërmjet historisë sonë. Jetët e tre anëtarëve të familjes së tij, “vëllai Kreshniku 14 vjeçar, babai 46 vjeçar dhe gjyshi i tij Shemsedini 67 vjeçar, të vrarë nga forcat serbe brenda shtatë ditëve, ilustrojnë për të “idenë e rënies në altarin e lirisë të tre brezave.”   

Botimi me pesë kapituj sjell dëshmitë e kolegëve që flasin për përkushtimin e Dr. Fahredinit ndaj shkencës së mjekësisë dhe si specialit obstetër gjinekolog që ka ndihmuar lindjen e 800 foshnjave në shtëpinë e tij kthyer në maternitet, rastet e lindjeve në male gjatë luftës, rrëfimet e luftëtarëve të UÇK-së të cilët kanë marrë ndihmën në çaste kritike nga mjeku e kirurgu i përgjithshëm si edhe kujtimet e ushtarëve që kanë ndjerë “kujdesin dhe fjalën e tij të ngrohtë.” Pasionin për artin dhe sportin e ka manifestuar tek poezitë, tek një seri me fotografi dhe si portier për 30 vjet në klubin futbollistik Bashkimi. Të pranishmëve ju dhurua vëllimi me poezi i Dr. Fahredini Vdekja e Një Nate, botim i Olymp Prishtinë, 2016. Emrin e doktorit e mban edhe turneu përkujtimor futbollistik i të rinjve, i ngritur tri vjet më parë. Bluza e bardhë e mjekut është në muzeun e Krushës, ku shkojnë çdo vit shumë vizitorë. Reparti i gjinekologjisë së Rahovecit mban emrin e mjekut dëshmor.

Besnik Hoti ka magjistruar në Marrëdhënie Ndërkombëtare Diplomaci, ka ligjëruar për një kohë në Universitetin Victory Prishtinë si edhe ka shërbyer në institucionet e Kosovës. Prej vitesh misioni i tij human është nderimi i emrit dhe trashëgimisë që ka lënë Dr. Fahredin Hoti. Pasi falënderoi stafin e Konsullatës së Përgjithshme të Kosovës, të ftuarit Gani Shehu, Uk Lushi, Shpend Gjocaj, u dha certifikatë mirënjohje Ambasadorin Reka dhe Joze Percollaj për kontributin financiar për nismën e botimit të monografisë.   

Ashtu si në promovimet e librit në Prishtinë, Kroaci etj., edhe në këtë prezantim në Konsullatën e Kosovës në Nju Jork, Besniku e ka të vështirë të jetë ‘diplomat’ siç tha, sepse “sheh para syve babanë dhe vëllanë.” Historia prekëse, por e përjetuar nga shumë familje gjatë luftës, e humbjes së jetës të babait dhe birit adoleshent të vrarë në male është e lidhur ngushtë me vendlindjen por është “edhe apel për drejtësi për Krushën e Madhe,” vërejtën pjesëmarrësit. “Ishte moment frymëzues,” tha Diamant Hysenaj, sipërmarrës ndërtimtarie në Nju Jork, me origjinë nga Gjakova, i cili po fillon garën për të shkuar në Kongresin Amerikan. Duke e përgëzuar autorin për prezantimin,  ai vuri në dukje se “frymëzimi buron nga besimi tek një kauze e madhe dhe e drejtë, siç është përfaqësimi i shqiptarëve në kongresin amerikan në Uashington.” Gjatë promovimit folësit i prezantoi znj. Elife Maxhuni Hoti. I ftuar në promovim ishte Sekretari i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës Vatra Dr. Pashko Camaj.  

“T’ lumit ata!” ishin fjalët e dajës së Besnikut, i cili u nda nga jeta para pak kohe. Ai nxori nga xhepi foton e familjarit të tyre Ukshin Hotit e gjetur në portofolin e Dr. Fahredinit, së bashku me orën e tij. Fotoja si kujtesë e lidhjes së gjakut dhe flijimit për lirinë shkon me birin e mjekut kudo. Historia nuk është vetëm ngjarje e kohës së luftës në male, atë e sjell Besniku përmes monografisë për doktorin dëshmor Fahredin Hoti, rrëfimet e kolegëve, luftëtarëve dhe bashkëvendësve.