s p – Page 57 – Dielli

Çfarë treguan zgjedhjet e vitit 2025 për politikën amerikane

November 5, 2025 by s p

Opinion nga Rafael Floqi/

Zgjedhjet e para pas rikthimit të Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë dhanë një mesazh të qartë, por jo të thjeshtë: demokratët fituan bindshëm në disa gara kyçe, ndërsa republikanët u përballën me zhgënjime të parakohshme për një parti që vetëm një vit më parë kishte rimarrë pushtetin federal. Megjithatë, nën sipërfaqe, rezultati i 4 nëntorit 2025 nuk është thjesht një fitore e njëanshme, por një pasqyrë e polarizimit të ri që po merr formë në politikën amerikane.

1. Një sinjal paralajmërues për republikanët

Humbja e republikanëve në Virgininë dhe Nju Xhersi – dy shtete që shpesh shërbejnë si termometër politik – tregon se fitorja e Trump-it në 2024 nuk është përkthyer automatikisht në besim të gjerë për partinë e tij. Edhe pse presidenti qëndroi në prapaskenë gjatë fushatës, kandidatë si Winsome Earle-Sears dhe Jack Ciattarelli e identifikuan fort fushatën e tyre me axhendën e Shtëpisë së Bardhë. Kjo lidhje, që vitin e kaluar shihej si forcë, këtë herë u shndërrua në barrë pengese.

Shumë votues, sipas sondazheve, shprehën pakënaqësi me gjendjen ekonomike. Pavarësisht rritjes së bursave apo premtimeve për rilindje industriale, kostoja e jetesës dhe çmimet e larta të ushqimeve e energjisë mbeten shqetësimi kryesor. Në këtë kuptim, Trump dhe republikanët po përballen me të njëjtin paradoks që dëmtoi demokratët në vitin 2020: treguesit makroekonomikë mund të duken pozitivë, por perceptimi i qytetarëve për gjendjen personale ekonomike mbetet i zymtë.

2. Demokracia pragmatike dhe kthimi drejt qendrës

Fitorja e Abigail Spanberger në Virginia dhe e Mikie Sherrill në Nju Xhersi nuk është rastësi. Të dyja u distancuan nga retorika e krahut të majtë të Partisë Demokratike dhe u fokusuan në mesazhe të moderuara, duke theksuar sigurinë publike, kujdesin shëndetësor dhe koston e jetesës. Në fjalimin e saj të fitores, Spanberger foli për “pragmatizëm mbi partishmërinë” – një frazë që mund të përshkruajë më saktë strategjinë e re të demokratëve.

Ky rikthim drejt qendrës, që kujton fushatat e suksesit të Bill Clintonit në vitet 1990, mund të shërbejë si recetë për rigjallërimin e partisë në nivel kombëtar. Në një kohë kur shumë votues ndihen të lodhur nga ekstremet ideologjike, mesazhi i moderuar i këtyre grave-lidere u duk se gjeti jehonë. Të dyja kanë biografi që flasin vetë – një ish-agjente e CIA-s dhe një pilote e marinës amerikane – figura që u japin demokratëve besueshmëri në fushat tradicionale ku republikanët dominojnë: siguria dhe shërbimi ndaj vendit.

3. Ekonomia, akoma “çështja e madhe ”

Slogani i vjetër “It’s the economy, stupid” mbetet aktual. Të dhënat e sondazheve të Associated Press tregojnë se më shumë se gjysma e votuesve në Virginië dhe Nju Xhersi e shohin ekonominë si çështjen më të rëndësishme. Kjo shpjegon pse demokratët që u përqendruan te inflacioni dhe pagat reale arritën rezultate më të mira.

Trump, nga ana e tij, e ka vënë theksin te emigracioni dhe çështjet kulturore, por votuesit e këtij viti kërkuan diçka më konkrete: stabilitet ekonomik. Nëse kjo prirje vazhdon, republikanët do ta kenë të vështirë të ruajnë shumicën në Kongres në zgjedhjet afatmesme të 2026-ës.

4. Një referendum i heshtur mbi Trump-in

Edhe pse presidenti nuk mori pjesë drejtpërdrejt në fushata, zgjedhjet u lexuan si një provë e hershme mbi udhëheqjen e tij. Sondazhet tregojnë se rreth 60% e votuesve janë “të zemëruar” ose “të pakënaqur” me drejtimin që ka marrë vendi. Ky është një paralajmërim për një president që sapo ka hyrë në vitin e dytë të mandatit të tij.

Për ironi, strategjia e republikanëve për ta distancuar Trump-in vetëm pjesërisht dështoi: ai mbetet figura që përcakton perceptimin e partisë, qoftë për mirë, qoftë për keq. Në disa zona konservatore, ai mbetet jashtëzakonisht popullor, por në zonat urbane dhe periferike – që përcaktojnë zgjedhjet shtetërore – prania e tij simbolike i largon votuesit e pavarur.

5. Dy fytyrat e Partisë Demokratike: nga qendra te e majta e re

Ndërsa Spanberger dhe Sherrill përfaqësojnë krahun moderat, fitorja e Zohran Mamdani-t në zgjedhjet për kryetar bashkie në Nju Jork shënon një tjetër realitet brenda Partisë Demokratike. Mamdani, një socialist demokrat 34-vjeçar, fitoi bindshëm mbi ish-guvernatorin Andrew Cuomo, duke ofruar një platformë radikale për barazi ekonomike dhe reforma të thella sociale.

Ky kontrast brenda të njëjtës parti tregon se demokratët janë ende në kërkim të identitetit të tyre: a do të mbeten një forcë qendrore që flet për të gjithë amerikanët apo do të përqafojnë një model më të majtë, evropian në frymë?

Nga njëra anë, suksesi i Mamdani-t tregon se vizioni progresist tërheq brezat e rinj dhe votuesit urbanë. Nga ana tjetër, ai i ofron republikanëve një shënjestër të re për sulme politike. Nuk është rastësi që menjëherë pas fitores së tij, komitetet republikane nisën reklama që lidhin demokratët moderatë me “radikalizmin e Nju Jorkut”.

6. Çfarë vjen më pas

Në planin afatshkurtër, këto zgjedhje janë fitore e rëndësishme morale për demokratët dhe sinjal alarmi për republikanët. Por në planin afatgjatë, tabloja është më komplekse.

Trump mbetet një figurë polarizuese që kontrollon bazën republikane, ndërsa demokratët janë të ndarë mes dy qasjeve: pragmatizmit të qendrës dhe idealizmit të majtë. Nëse arrijnë të ruajnë balancën midis këtyre poleve, mund të ndërtojnë një platformë të qëndrueshme për vitet e ardhshme. Por nëse përçarjet thellohen, rrezikojnë të përsërisin gabimet që i çuan në humbje në 2024.

Ndërkohë, ekonomia do të mbetet faktori përcaktues. Nëse amerikanët ndiejnë përmirësim real në xhepat e tyre, republikanët mund të rikuperohen. Nëse jo, ky nëntor mund të shihet në retrospektivë si fillimi i një kthese politike që rikthen demokratët në qendër të skenës kombëtare.

Përfundim

Zgjedhjet e vitit 2025 treguan se elektorati amerikan mbetet i ndjeshëm ndaj çështjeve ekonomike, i lodhur nga polarizimi dhe gjithnjë e më i prirur të kërkojë lidership që ofron stabilitet e pragmatizëm. Demokratët përfituan nga ky moment, por sfida e tyre është ta ruajnë unitetin dhe t’i japin përmbajtje fitores së tyre simbolike. Republikanët, nga ana tjetër, do të duhet të vendosin nëse do të vazhdojnë të mbështeten plotësisht te Trump apo do të kërkojnë një kurs më të gjerë që i flet gjithë vendit.

Në fund, ky ishte më pak një triumf i plotë për demokratët dhe më shumë një mësim për të dyja palët: zgjedhjet fitohen jo me retorikë, por me besimin e qytetarëve se jeta e tyre do të përmirësohet realisht.

Kongresi i Berlinit 1878 – Copëtimi i trojeve shqiptare dhe borxhi historik që Gjermania duhet ta kthejë (1878–2025, me shembuj konkretë)

November 5, 2025 by s p

Nga Washington DC: Prof. Dr. Fejzulla Berisha/

1. Një padrejtësi historike e institucionalizuar

Kongresi i Berlinit i vitit 1878, i konceptuar nga fuqitë evropiane si instrument stabiliteti pas Luftës Ruso-Turke, për shqiptarët përfaqësoi fillimin e një padrejtësie të thellë dhe të institucionalizuar. Në mënyrë paradoksale, shqiptarët nuk morën pjesë, nuk u konsultuan dhe nuk u përfshinë në diskutimet mbi fatin e trojeve të tyre shekullore.

Rezultati ishte një shpërndarje e padrejtë e Shqipërisë etnike, duke e shndërruar popullin shqiptar në subjekt të shpërblimeve territoriale për fqinjët sllavë dhe grekë. Kjo transformoi shqiptarët nga një komunitet i unifikuar në një popull të shpërndarë politikisht, pa mbrojtje institucionale.

2. Shembuj konkretë të shpërndarjes dhe dëbimeve

-Sanxhaku i Nishit dhe fluksi i muhaxhirëve (1878–1881): Serbia u shpërblye me territore shqiptare, përfshirë Nishin, Toplicën, Kurshumlian dhe Pirotin. Rreth 60,000–80,000 shqiptarë u dëbuan me dhunë, shpërngulur kryesisht drejt Kosovës dhe viseve të tjera shqiptare, duke lënë pas trauma sociale, humbje pasurie dhe destabilizim demografik.

-Mal i Zi – Plavë, Guci, Hoti dhe Gruda: Administrata malazeze imponoi presion për asimilim dhe riadministrim të jashtëligjshëm, duke krijuar tensione etnike që vazhduan gjatë shekullit XX.

-Çamëria dhe Janina (Greqia): Përfitimi i territoreve shqiptare nga Greqia solli migrime të dhunshme dhe presion për asimilim, duke krijuar precedent për trajtimin e pakicave shqiptare në rajon.

Këto shembuj tregojnë se Kongresi i Berlinit nuk ishte thjesht një veprim diplomatik, por fillimi i një spastrimi etnik dhe i dëmtimit të të drejtave historike të shqiptarëve.

3. Pasojat politike, sociale dhe kulturore

-Copëtimi politik: Shqipëria etnike u nda midis Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë, duke e privuar popullin shqiptar nga shtetësia e pavarur për mbi një shekull.

-Shpërnguljet masive dhe humbja e pasurive: Dhjetëra mijëra shqiptarë humbën toka dhe pronat, duke u bërë refugjatë në pjesë të tjera të trojeve shqiptare.

-Kriza kulturore dhe demografike: Shpërndarja dhe asimilimi i detyruar ndikuan në ruajtjen e identitetit kombëtar, gjuhës dhe traditave.

Këto pasojë u shtuan gjatë shekullit XX me luftërat ballkanike, shpërnguljet gjatë Luftës së Parë dhe të Dytë Botërore, si dhe tensionet nën Jugosllavi.

4. Shembuj diplomatikë dhe ndërkombëtarë të padrejtësive të vazhdueshme

Rishikimi i kufijve pas Luftës Ballkanike (1912–1913): Serbia dhe Mali i Zi vazhduan zgjerimin e territoreve mbi kurrizin e shqiptarëve, pavarësisht krijimit të shtetit shqiptar.

-Traktati i Londrës (1913): Kufij të rinj lajnë shqiptarët të copëtuar në disa shtete, duke ripërsëritur gabimet e Berlinit.

-Periudha e Jugosllavisë (1918–1991): Shqiptarët e Kosovës dhe të Luginës së Preshevës përballeshin me diskriminim sistematik, spastrime dhe asimilim.

-Lufta e Kosovës (1998–1999): Masakrat dhe dëbimet e shqiptarëve nga forcat serbe pasqyruan shpërnguljet e hershme të Kongresit të Berlinit.

-Statusi i Kosovës pas 2008: Pavarësia e Kosovës është një hap drejt korrigjimit, por sfidat ndërkombëtare, përfshirë refuzimin e disa shteteve për ta njohur, tregojnë se “borgji moral” ndaj shqiptarëve ende nuk është shlyer.

5. Përgjegjësia morale dhe borgji historik i Gjermanisë

Gjermania e sotme ka mundësinë dhe detyrimin të veprojë si korrigjuesi moral i gabimeve historike. Borgji historik nënkupton:

-Njohjen publike të padrejtësive të shkaktuara nga Kongresi i Berlinit;

-Mbështetje për integritetin territorial dhe të drejtën për vetëvendosje të shqiptarëve;

-Promovim të bashkëpunimit kulturor, ekonomik dhe shkencor ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës.

Ky është jo vetëm një detyrim historik, por një çështje diplomatike dhe ndërkombëtare që lidhet drejtpërdrejt me stabilitetin e Ballkanit dhe standardet e drejtësisë evropiane.

6. Berlini i padrejtësisë dhe Berlini i drejtësisë

Nëse Berlini i vitit 1878 ishte simbol i copëtimit dhe padrejtësisë, Berlini i shekullit XXI duhet të simbolizojë drejtësinë historike dhe morale.

Gjermania, duke mbështetur shqiptarët në rrugën euroatlantike dhe duke afirmuar të drejtën e tyre për vetëvendosje dhe integritet kulturor, mund të shlyejë borgjin historik dhe të tregojë se Evropa nuk ndërtohet mbi padrejtësi, por mbi drejtësi, solidaritet dhe respekt për të vërtetën historike.

Vetëm kështu mund të mbyllet një plagë e hapur prej 145 vitesh dhe të krijohet një model stabiliteti dhe bashkëpunimi për Ballkanin dhe Evropën.

“Festivali Ndërkombëtar i Teatror të Fëmijëve në Gjuhën Shqipe”

November 5, 2025 by s p

Arjeta Halluni Perdja/

Shoqata Teatrore Shqiptare ”Mërgimtari” së bashku me Këshillin e Mësuesve Shqiptare në Kroaci zhvilluan në Zagreb “Festivalin Ndërkombëtar Teatror të Fëmijëve në Gjuhën Shqipe” prej 31. 10 – 2. 11. 2025. Në këtë festival nga Italia mori pjesë grupi i dytë i shkollës “Migjeni” me: përshtatjen e skenarit nga mësuese Valbona Marku, me veshjet popullore të financuar nga shoqata “Ilirianët”, me bashkëpunimin e prindërve të nxënësve për këtë projekt dhe me rregji të mësuese Arjeta Halluni Perdja paraqitën përpara 150 pjesëmarrësve të këtij festivali “Legjendën e Kalasë së Rozafës”.

Nxënësit e kësaj shkolle morën jo vetëm duartrokitjet e bashkëmoshatarëve të tyre, por edhe nga juria të cilët i vlerësuan madje edhe me certifikatën e “Mirënjohjes” .

Vlerësim për këto fëmijë të lindur e të rritur jashtë ku në zemër kanë Atdheun dhe Gjuhën Shqipe. Nga ky takim kulturor që bashkoi Kosovën, Diasporën dhe Shqipërinë ku çdo gjë mbante vulën në gjuhën shqipe u formuan shoqëri të reja, shkëmbime eksperiencash, idesh, bashkëpunimesh mes mëueseve dhe vetë nxënësve. Kjo eksperiencë e re për nx. e kësaj shkolle krijoi dhe nxiti dëshirën për të marrë pjesë sërisht në gara të këtij lloji. Suksese nxënësve të kësaj shkolle!Suksese mësuesve dhe nxënësve të diasporës që me aq dashuri dhe përkushtim e mësojnë Gjuhën Shqipe.

ZËRI IM, SHKODRA IME

November 5, 2025 by s p

Kur kënga flet më shumë se fjala, në zemër të Amerikës

Nga Ramazan Çeka/

Në Long Island, New York, atë mbrëmje ishte vetë Shkodra, e mbledhur në një zemër që rrihte me ritmin e këngës, artit dhe dashurisë. Në një skenë ku muzika shqiptare triumfoi me dinjitet e ndjenjë, komuniteti shqiptar i New York-ut pati privilegjin të ndjekë udhën e një zëri që lindi në Shkodrën e bukur, nën hijen e kalasë së Rozafës, në djepin e artit e të kulturës shqiptare. Në qytetin që mësoi të dashurojë përmes këngës dhe që u rrit me kaltërsinë e Bunës e të Liqenit.

Një qytet që jeton sot në çdo zemër që di të dëgjojë. Ky është një zë që vjen nga Shkodra e artit, e humorit, e dritës, nga një qytet ku edhe heshtja këndon. Zëri i një djali që dikur këndonte me sytë plot ëndërr, e që sot na rikthen në vendin ku fillon muzika. Atë natë, ai zë rrëfeu dashuri, kujtime dhe pranvera malli. Një mbrëmje që foli me zemër.

Nderi dhe kënaqësia për ta prezantuar e moderuar këtë koncert recital me zërin e mrekullueshëm të një këngëtari të ri, që solli shpirtin e këngës shkodrane para publikut, i takuan gazetares së njohur dhe moderatores së komunitetit shqiptar të New York-ut, Kozeta Turishta, e cila solli elegancën dhe emocionin e një nate të veçantë. Këngëtari Ilsi Ademi, mes emocioneve të sinqerta, u shpreh i lumtur që recitalin e tij të parë e prezantonte Kozeta. Sepse ajo e di ç’do të thotë “me dashtë me këngë”.

Nga “Gjeniu i Vogël” në zemër të Amerikës

Dikur, një djalë i vogël dilte për herë të parë në skenën e festivalit “Gjeniu i Vogël”. Sot, ai këndon në një recital në zemrën e Amerikës, por emocioni i parë, asht po ai. Ilsi kujtoi: “Kisha frikë, por sapo nisa me këndu, e kuptova se aty ndihesha si në shtëpi. Kënga u ba streha ime.” E ajo strehë e solli deri këtu, para publikut artëdashës të New York-ut. Ilsin e duan për ndjesinë, për zërin, për shpirtin. Sepse në fillim të çdo rruge ka një ndjenjë, një sy që të ndal, një kujtim që s’të le i qetë. Në fillim ka një Shkodër, një dashni, një vajzë me sy të zi.

E atë natë, ajo ndjenjë u rikthye në çdo notë.

Fillimi i magjisë – Kolazhi i parë

Le t’i japim dorën kujtimit, le të kthehemi në ato rrugica ku zani i parë i Ilisit mbante mallin dhe dritën e Shkodrës.

Magjia nisi me një kolazh këngësh që sikur përshkruan vetë rrugëtimin e tij artistik:

“O moj ti me sytë e zi”, “Për mu paska ken kismet”, “E kujtoj atë takim”, “Shkodra ime, të jam falë.”

Një nisje me një përqafim mes këngës, që i hapi rrugë emocioneve të mbrëmjes.

Rrugëtim që s’ka mbarim

Ka njerëz që lindin për të ndjekur një rrugë, e ka të tjerë që lindin për ta bërë rrugën vetë.

Ilsi Ademi është një prej tyre.

Nga bankat e shkollës së artit në Shkodër e deri te skena e madhe e Amerikës, ai ka ndërtuar me zërin e vet një urë që lidh brezat.

Nga “Gjeniu i Vogël” te “X Factor”, nga “Maj Fest” te “Kënga Magjike”, ai ka bartur gjithmonë me vete një shkëndijë, atë të shpirtit që këndon.

Kolazhi i dytë – Kur hareja bëhet këngë

Në buzëqeshjen e Ilisit ka dritë që ngroh; në zërin e tij, një hare që s’të le të rrish ulur.

Moderatorja Kozeta Turishta, mes duartrokitjeve, prezantoi kolazhin e dytë:

“Kaçurrelat”, “Lule t’bukra sjell pranvera” dhe “Shend e verë”, një mozaik ndjenjash ku muzika vallëzoi me gëzimin.

Në këtë mbrëmje të veçantë, këngët u bashkuan me miqësi e dashuri.

Në skenë u ngjit edhe Fiorela Miria, me këngën “Margjelo”, një përshëndetje e ëmbël për kolegun.

Më pas, ajo dhe Ilsi sollën një duet plot ëmbëlsi: “Bulqizake.”

Moderatorja, me elegancën që e karakterizon, shtoi:

“Nata jonë e bukur s’ka për t’u mbyllur pa miq! Sepse çdo koncert i bukur ka nevojë për surpriza.”

Tinguj që nuk harrohen

Një tjetër moment i veçantë erdhi me tingujt magjikë të Klajdi Cërrikut në fizarmonikë, që solli frymën e rinisë që s’ka frikë nga ëndrra.

Kozeta Turishta theksoi se ndoshta është hera e parë që në këtë skenë organizohet një recital me një këngëtar kaq të ri në moshë e karrierë.

Ajo falënderoi ekipin e prapaskenës, realizuesit e skenografisë, fonisë, ndriçimit, libretit dhe regjisë artistike, që i dhanë këtij eventi shpirtin e duhur.

Kolazhi i tretë – Kënga si kujtim

Në çdo interpretim të Ilisit ka një Shkodër që rri e qesh, një dashuri që s’e harrojnë vitet.

Ai që luajti James Belushin, që u shndërrua në priftin e “Katedrales së Parisit”, që këndoi me Classic Boys dhe solli në jetë një shekull muzike, është më shumë se këngëtar: është rrëfim në ecje.

Sepse për Ilsin, çdo festival, çdo mikrofon, është një shtëpi ku hyn zbathë, me shpirtin në duar.

Në kolazhin e tretë u ngjitën perlë pas perle këngët:

“Kënga e dallëndyshes”, “Taksirat që m’ka xan mu”, “Ky marak”, “M’ka shku mendja me u feju”, “Bishtalecat palë e palë.”

Publiku e priti me dashuri e duartrokitje, sepse Ilsi i përcolli perlat e këngës popullore shkodrane me shpirt e respekt.

Pas tij qëndronte një formacion orkestral i përkryer, garanci suksesi.

Kolazhi i katërt – Kur fjala hesht, kënga flet

Ilsi Ademi është vazhduesi i brezit të dytë të këngës qytetare shkodrane.

Në çdo interpretim ka përulësi, një ndjesi të thellë, sikur zëri i tij të përshëndesë çdo kujtim, çdo mall për rrënjët.

Nga Qendra Kulturore “Pjetër Gaci” e “Lulebore”, nga “Ahengu Shkodran” te “Best 10 North”, ai ka kënduar me shpirt e respekt për rrënjët e veta.

Kolazhi i katërt solli një tjetër stinë të shpirtit:

“Sytë e tu”, “Pranverë në Prishtinë” dhe “Fshatarja ime”, këngë që s’këndohen vetëm me zë, por me shpirt; dashuri që s’thuhet me fjalë, por me muzikë.

Një fund që s’ishte fund

Në mbyllje, moderatorja brilante Kozeta Turishta, e emocionuar, ftoi të gjithë artistët në skenë dhe me zë të mbushur me krenari, tha:

Shkodra ka folur sonte!

Me zërin e Ilisit, me dashurinë e publikut, me dritën e atdheut që s’shuhet kurrë!

Faleminderit, Amerikë!

Faleminderit, New York!

Faleminderit, Shkodër!

Publiku u ngrit në këmbë në duartrokitje të gjata.

Sepse kënga nuk është zanat, është frymë, është mënyra më e bukur për të falënderuar jetën.

Atë natë, Ilsi Ademi i dhuroi Shkodrës, New York-ut dhe gjithë spektatorëve një kujtim të ri, një natë që s’do të harrohet.

Sepse për të, Shkodra nuk është vetëm vendlindje.

Është frymë, është udhërrëfim.

E sa herë që këndon, ai e ndien sikur Shkodra i pëshpërit:

“Mos më harro!”

Dhe ai nuk e ka harruar. As nuk do ta harrojë.

Ka njerëz që ikin nga vendlindja për të gjetur botën. Por ka edhe të tjerë që shkojnë nëpër botë për ta sjellë vendlindjen me vete.

Ilsi e ka sjellë Shkodrën me zë.

E atë natë, ajo foli përmes tij.

May be an image of violin, trumpet and clarinet

See insights and ads

Boost post

All reactions:

1616

Spiridon Ilo – Firmëtar i Pavarësisë, shërbestar i arsimit kombëtar

November 5, 2025 by s p

Gjon F. Ivezaj/

Spiridon Ilo lindi më 30 shtator 1876 në qytetin e Korçës, një qytet i cili në fund të shekullit XIX ishte ndezur si një pishtar i dritës e i vetëdijes kombëtare, një vatrë e ngrohtë ku zemrat e njerëzve rrihnin për të ruajtur gjuhën shqipe dhe për të mos u zhdukur në përplasjen e gjatë e të mundimshme me errësirën e perandorisë, që synonte të shuante çdo shenjë të identitetit të popullit tonë. Familja e Ilos ishte një familje e njohur për ndershmëri dhe përkushtim ndaj punës e traditës. Babai dhe nëna e rritën me ndjenjën se njeriu nuk është vetëm një qenie që jeton për veten, por një filiz i gjallë i trungut të kombit, i cili duhet ta ushqejë e ta forcojë trungun me mundin e tij. Qysh në fëmijëri, ai përthithi frymën e dashurisë ndaj gjuhës amtare dhe ndjenjën e thellë se populli shqiptar kishte lindur për të qenë i lirë dhe i dinjitetshëm.

Arsimi bazë i tij u krye në shkollat e Korçës, në një kohë të vështirë kur gjuha shqipe ishte e ndaluar, ndërsa mësimet në shumicën e rasteve zhvilloheshin në gjuhë të huaja. Spiridon Ilo e kuptoi herët se gjuha është gurthemeli i ekzistencës së një populli dhe se pa gjuhë nuk ka kujtesë, nuk ka shpirt, nuk ka atdhe, siç nuk ka as rrënjë, as degë, as frut. Kjo ndjenjë e brendshme do ta ndiqte gjatë gjithë jetës së tij. Ai u rrit me libra të pakët, por me etje të madhe për dije. Ai nuk ndoqi fakultet të lartë universitar, sepse koha nuk ia dha këtë mundësi, por ai ishte një shembull i lartë i vetë-arsimit: lexonte çdo gjë që i binte në duar, dëgjonte bisedat e njerëzve të mençur, vëzhgonte historinë dhe mbante mend, siç mban mend zemra e një njeriu që e di se jeton jo vetëm për veten, por për diçka më të madhe se ai vetë.

Rinia e tij e shtyu drejt Bukureshtit, aty ku kolonitë shqiptare ishin bërë qendra të rëndësishme të mendimit dhe organizimit kombëtar. Në Bukuresht, Spiridon Ilo u lidh me shoqëritë patriotike “Drita” dhe “Shpresa”, të cilat ishin rrahjet e zemrës së atdhetarizmës shqiptare jashtë atdheut. Aty u organizuan, u botuan libra, u përkthyen tekste, u kënduan këngë, u mblodhën fonde dhe u ndezën shpirtra. Ilo u gjet në mes të tyre, jo si spektator, por si punëtor i heshtur, si krah që nuk lodhet, si sy që nuk mbyllet, si mendje që nuk stepet. Ai e kuptoi se rilindja e popullit shqiptar nuk do të vinte vetëm nga pushka, por mbi të gjitha nga pena, nga fjala, nga kënga, nga arsimi.

Roli historik i Spiridon Ilos arriti majën e tij më 28 Nëntor 1912, ditën e pavarësisë së Shqipërisë. Në Vlorë, ai ishte ndër ata burra të urtë e të guximshëm që nënshkruan aktin e shenjtë të shpalljes së Pavarësisë. Me dorën e tij, ai vendosi firmën për idealin e lirisë, duke dëshmuar se nuk ishte vetëm një poet i ndjenjës kombëtare, por një veprues i realitetit historik. Me atë firmë, Ilo u bë kujtesë e gjallë e lindjes së shtetit shqiptar dhe pjesë e themeleve të tij. Por për të, pavarësia nuk ishte një pikë fundore, ishte vetëm fillimi i një pune edhe më të rëndë: puna për të ndërtuar arsimin kombëtar.

Arsimi ishte besimi i tij i thellë. Ai e dinte se liria pa dituri është një derë e hapur drejt errësirës së re. Prandaj, Spiridon Ilo punoi pa reshtur për shkollën shqipe. Ai kujdesej për librat, për materialet didaktike, për përkrahjen e arsimtarëve, për hapjen e qendrave të reja të mësimit. Ishte ndër të parët që e kuptoi se atdheu nuk është vetëm një tokë fizike, por është një qiell shpirtëror ku flenë kujtesat dhe ëndrrat e popullit. Dhe ky qiell ndërtohet me shkollë.

Një ndër veprat më të mëdha të tij, që e bën emrin e tij të pavdekshëm jo vetëm në histori, por edhe në zemrat tona, është fakti se Spiridon Ilo regjistroi për herë të parë me fonograf Himnin e Flamurit. Ky akt, i thjeshtë në dukje, ishte në të vërtetë një akt i pamatshëm historik. Ai ruajti tingullin e shenjtë të identitetit tonë kombëtar, këngën që ngre zemrën e popullit tonë drejt qiellit, këngën që valëvitet bashkë me flamurin, këngën që na bashkon kur jemi në gëzim e kur jemi në vaj. Pa këtë regjistrim, shumë nga kujtesa e këngëve tona kombëtare do të ishte zhdukur në erërat e kohës.

Jeta e Spiridon Ilos nuk ishte as e pasur materialisht, as e lehtë. Ai nuk kërkoi asnjëherë shpërblim, as titull, as lavdi. Jetoi mes njerëzve, modest, i thjeshtë, por i madh në shpirt. Ai nuk ndërtoi shtëpi të larta për veten, por ndërtoi themele të pathyeshme për kombin. Nuk foli shumë për vetveten, sepse e dinte se veprat flasin më gjerë se fjalët. Në plakjen e tij, ai u kthye sërish në Korçë, në qytetin e zemrës, ku kaloi vitet e fundit të jetës me qetësi dhe me dinjitet. Spiridon Ilo ndërroi jetë më 7 nëntor 1950, duke lënë pas një trashëgimi që nuk shuhet.

Sot, emri i tij rron si një fener i dritës kombëtare. Ai është dëshmi se njeriu i madh nuk është ai që ngrihet mbi të tjerët, por ai që i ngre të tjerët bashkë me veten. Spiridon Ilo është një gur i çmuar në ndërtesën e identitetit tonë. Dhe si çdo gur i shenjtë, ai nuk duhet harruar. Është detyrë e brezave që vijnë ta përkujtojnë jo vetëm emrin, por frymën e tij: frymën e përkushtimit të heshtur, të dashurisë së pastër për gjuhën, arsimin dhe atdheun.

Në këtë mënyrë, jeta e tij nuk është thjesht një kapitull historie. Është thirrje. Thirrje për me punua, me dashtë, me ruajtë, me mbrojtë. Thirrje për me kuptua se kombi jeton vetëm atëherë kur bijtë e tij ia kushtojnë zemrën, mendjen dhe mundin. Dhe kështu, Spiridon Ilo mbetet shembull për ne sot, për brezat që do të vijnë, për ata që e kuptojnë se vepra e njeriut mbetet vetëm atëherë kur ajo vepër është ndërtuar mbi lirinë, dijen dhe dashurinë e pastër njerëzore.