Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Gazeta “Dielli” uron të gjithë shqiptarët: Gëzuar Ditën e Flamurit Kombëtar dhe 112 vjetorin e Pavarësisë së Republikës së Shqipërisë

by

Gazeta “Dielli” uron të gjithë shqiptarët: Gëzuar Ditën e Flamurit Kombëtar dhe 112 vjetorin e Pavarësisë së Republikës së Shqipërisë.

Atdheut – At Gjergj Fishta

N’ty mendoj kur agon drita,
Kur bylbyli mallshem këndon
N’ty mendoj kur soset dita
Terri botën kur e mblon.

Veç se ty të shoh andërr,
Veç se ty të kam në mendim
Ndër t’ vështira ti m’je qandërr,
Për ty leht më vjen çdo ndëshkim.

Tjera brigje, fusha, zalle,
Unë kam pa larg tue ba shtek,
E përgjova tjera valle
N’tjera lule syu mu rrek.

Por nji fushë ma blerët nuk shtrohet,
Por nji mal ma bukur s’rri.
Ma i kulluem nji lum s’dikohet,
Moj Shqypni por si i ke ti.

N’ty ma i bukur lulzon prilli,
Jan ma t’kandshme stin e mot,
N’ty bylbyli pa le Dielli
Këndon ma ambël t’ Madhit Zot.

Pa ty lules s’mi vje era,
Pa ty pema frut nuk m’bjen:
Mue pa ty s’më del prandvera.
Pa ty Dielli nuk m’shkëlzen.

Derisa mundem me ligjërue,
E sa gjall me frymë un jam
Kurr Shqypni s’kam me t’harrue
Edhe n’vorr me t’përmend kam.

Ekskluzive/  Trashëgimia e Lidershipit të Ismail Qemalit, thesari ynë më i çmuar

by

Nga Evarist Beqiri*/

Virtuoziteti vs. Babëzisë

“Ish Profit dhe mbet Profit;

Dhe qëndron ashtu si ishë;

Do mbaj emrin si e kishë;

Emr’i tija i vërtetë;

Esht Nëntor njëzet’ e tetë.”

  • Ali Asllani

Më 28 nëntor 1912, menjëherë pas Shpalljes së Pavarësisë në Vlorë, Ismail Qemali në cilësinë e Kryetarit të Qeverisë së Përkohshme të Shqipërisë, u bëri me dije Fuqive të Mëdha krijimin e shtetit të ri shqiptar me anë të një telegrami. Telegrami i tij është shkruar me një gjuhë të hollë diplomatike dhe ia vlen që të analizohet për vetë rëndësinë që ai pati. Ai u botua më datat 29-30 nëntor 1912, nga disa prej gazetave kryesore evropiane dhe më gjerë, si “Corriere della Sera”, “La Stampa”, “La Tribuna”, “La Nazione”, “Le Figaro”, “Le Temps”, “Le Petit Niçois”, “The Times” etj. Më poshtë paraqesim tekstin e plotë të telegramit:

“Asambleja Kombëtare, e përbërë nga delegatë prej të gjitha anëve të Shqipërisë, pa dallim feje, të cilët sot janë mbledhur në qytetin Vlorës, kanë shpallur pavarësinë politike të Shqipërisë dhe kanë formuar një Qeveri të Përkohshme, të ngarkuar me detyrën e mbrojtjes së të drejtave të popullit shqiptar, të rrezikuar nga shfarosja e ushtrive serbe dhe të çlirimit të tokave tona kombëtare, të pushtuara nga forcat e huaja. 

Duke u paraqitur këto fakte, duke iu bërë me dijeni të Shkëlqesisë suaj, kam nderin t’i kërkoj, Qeverisë së Madhërisë së tij Britanike, që ta njohë këtë ndryshim në jetën politike të kombit shqiptar. 

Shqiptarët, të cilët kanë hyrë në familjen e popujve të Europës Lindore, nga të cilët, ata mendojnë se janë më të vjetrit, po ndjekin një qëllim të vetëm, të jetojnë në paqe me të gjitha shtetet e Ballkanit dhe të bëhen kështu një element i ri ekuilibri. Ata janë të bindur se Qeveria e Madhërisë së Tij, si dhe e gjithë bota e civilizuar, do t’u japë shqiptarëve, një mirëpritje dashamirëse, duke i mbrojtur ata, prej të gjitha sulmeve, që rrezikojnë ekzistencën e tyre kombëtare dhe kundër çdo ndarjeje të territorit të tyre.”.

Ky telegram i shkruar mjeshtërisht shpalos zhdërvjelltësinë diplomatike dhe virtuozitetin e udhëheqësisë së Ismail Qemal Vlorës. Ai  do të merrte një rëndësi të jashtëzakonshme në ecurinë e mëtejshme të ngjarjeve. Ismail Qemali thekson aty që në fillim natyrën laike të qeverisë së tij, duke parandaluar kështu mundësinë e refuzimit nga Fuqitë e Mëdha për arsye që mund të kamufloheshin nën maskën e kujdesit për popullatën e krishterë shqiptare. Njëkohësisht, ai prek shqetësimin e Fuqive të Mëdha lidhur me militarizimin masiv të Ballkanit. Në vijim, ai i referohet konceptit evropian të së drejtës së kombeve dhe kërkon mbrojtje për të drejtat e kombit shqiptar. Dhe ç’është më e rëndësishmja, ai shkruan për konceptin e ekuilibrit të forcave në Ballkan. Ai i referohet brutalitetit të ushtrisë serbe, për të ngacmuar ankthin e Britanisë së Madhe lidhur me zgjerimin e influencës së Rusisë në rajon. Duke e ditur interesin politik të Britanisë së Madhe, ai e koncepton shtetin e ri shqiptar si një forcë ekuilibruese kundër Pan-Sllavizmit.

I njëjti tekst, duke kërkuar edhe njohjen zyrtare të shtetit të ri shqiptar, iu dërgua ministrave të Punëve të Jashtme të Britanisë së Madhe, Italisë, Austro-Hungarisë, Francës, Gjermanisë, Rusisë dhe Portës së Lartë. 

Fakti i kryer i Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, si edhe kërkesa zyrtare e Ismail Qemal Vlorës, drejtuar sekretarit të jashtëm britanik Sir Edward Grey, passolli organizimin e një konference ndërkombëtare me pjesëmarrjen e Britanisë, Francës, Gjermanisë, Austro-Hungarisë, Rusisë dhe Italisë. Konferenca e Paqes në Londër i filloi punimet më 17 dhjetor 1912. Gjatë viteve 1912-1913, u zhvilluan 54 takime, ku u debatua si marrëdhënia administrative e Shqipërisë me Perandorinë Osmane, ashtu edhe caktimi i kufijve të saj. Më 29 korrik 1913, Shqipëria u njoh formalisht si shtet i pavarur, por afro 50% e territorit dhe 40% e popullsisë shqiptare, mbetën jashtë kufirit të shtetit të ri. Trojet e tyre etnike u ndanë për të kënaqur orekset e Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë.

Ndër shkrimet e publikuara nga gazetat evropiane përgjatë atyre ditëve, spikat një përshkrim i datës 30 nëntor 1912, i gazetës së njohur italiane “La Tribuna”, që përshkruan edhe momentin e zbritjes në Durrës të Ismail Qemalit, më 21 nëntor 1912:

 “…Ismail Qemali zbriti në Durrës ndër të tjera edhe me 10 kuti të ruajtura mirë dhe të vulosura, të cilat ishin shumë të vogla për të mbajtur armë dhe municione, ato mbanin ar…”

Ky ishte thesari i shtetit që ai kishte ardhur të themelonte. Kjo është dëshmia dhe shembulli më domethënës i sakrificave sublime të rilindësve. Mëmëdhetarët tanë dhanë gjithçka që kishin qoftë shpirtërisht, qoftë materialisht për atdheun…

Artikulli vijon më tej duke theksuar se, “pas takimit me parinë e Durrësit dhe sqarimit të arsyeve të zbarkimit të tij, Ismail Qemali shtoi se do të shkonte në Vlorë të shpallte Pavarësinë e Shqipërisë.”. Një mendimtar i shquar francez ka shkruar: “Njerëzit e të gjitha epokave ngjasojnë: historia nuk është e dobishme sepse në të lexojmë të shkuarën, por sepse aty lexojmë të ardhmen.”

Nëse ka diçka që historia njerëzore na mëson (që nga Magna Carta deri te Deklarata e Pavarësisë së SHBA-së), është fakti që çdo betejë për lirinë njerëzore është fituar me anë të forcës. Forca e popullit shqiptarë i dha jetë Deklaratës së Pavarësisë. Ndërkohë, lidershipi virtuoz i Ismail Qemalit mëshironte më së miri frymën e kombit dhe gatishmërinë e tij për të luftuar për liri. Ai është shembulli më i mirë i lidershipit të kulluar. Në momentin që Ismail Qemali po udhëhiqte shqiptarët në këtë rrugëtim të shenjtë, ai nuk mbante asnjë pozicion zyrtar, duke dëshmuar faktin që lidershipi nuk lidhet me pozicionet dhe titujt, por me aftësinë për të ndikuar njerëzit…

“Gazeta e Korçës” e përshkruante në këtë mënyrë veprën e Ismail Qemalit: “Ky burrë preferoj më mirë një mëmë të vogël e të vobegtë se sa njerkën e madhe e të pasur. Ai mbyllte në kraharor të tij prej kohësh, bashkë me të tjerët shqiptarë fisnikë, fuqinë e pamposhtur të idesë dhe vendimin e patundur, dhe besën e një populli që të fitojë lirinë e tij ose të vdesë duke treguar gjallërinë e patundur të fisit shqiptarë, duke ngritur flamurin e lirisë, duke i çfaqur botës së qytetëruar se Shqipëria deshi të rronte dhe po rron.”.

Ndërsa tensionet gjeopolitike vijojnë të rriten në botë, lidershipi fisnik i Ismail Qemalit na shpjegon pse figurat historike mund të na shërbejnë si frymëzim për të lundruar nëpër labirintet e diplomacisë së sotme. Sakrificat sublime për idealin kombëtar, janë në themelet e udhëheqësisë virtuoze të Ismail Qemalit. Ai është njëkohësisht themeluesi i Shqipërisë moderne dhe dorëheqësi i parë nga pushteti…

Rilindësit tanë shkrinë gjithçka kishin për Shqipërinë. Ata u larguan nga kjo botë të varfër materialisht, por jashtëzakonisht të pasur shpirtërisht. Presidenti John F. Kennedy shkruante: “Unë jam i sigurtë se mbasi pluhuri i shekujve të ketë mbuluar qytetet tona, ne, gjithashtu, do të kujtohemi jo për fitoret apo humbjet në beteja apo në politikë, por për kontributin tonë në shpirtin njerëzor.”

Njerëzit ashtu si edhe kombet kanë nevoja për pika reference e modele përbashkuese. Pikërisht trashëgimia e tyre e jashtëzakonshme shpirtërore na bën ne shqiptarëve krenar çdo 28 Nëntor. Ndërkohë nga ana tjetër qëndron modeli esadist. 

Modeli i atyre që e kanë tradhtuar idealin e Skënderbeut dhe Ismail Qemalit. Modeli i babëzisë dhe pangopësisë me pushtet dhe pasuri. Modeli i atyre që duke vjedhur e duke u korruptuar e kanë keqqeverisur Shqipërinë, nën hijen e vështrimit fisnik të Ismail Qemalit mbi krye. Modeli i atyre që pushtetin e  kthejnë në qëllim në vetvete…

“Nuk ka trashëgimi më të pasur se ndershmëria,” – shkruan Uilliam Shekspir. Shembulli jofisnik i këtyre vdekatarëve të zakonshëm, na turpëron dhe na bën që të reflektojmë çdo 28 Nëntor. Por, në fund, nëse ka diçka tjetër që historia na mëson, është fakti që modeli i tyre i mbrapshtë, do të marr dënimin më të rëndë që ajo njeh: turpin dhe harresën. 

Amaneti i fundit i Ismail Qemal Vlorës ishte: “Djemtë e mi, nuk bëra pasuri t’ja lija trashëgim Shqipërisë. Po ju lë një atdhe amanet.”. Trashëgimia e lidershipit të tij është thesari ynë më sublim: shërbimi me devotshmëri dhe përunjësi ndaj mëmëdheut. Andaj, kultivimi i shqiptarizmës, ndjenjës së pastër të përkatësisë kombëtare, sidomos tek të rinjtë është e vetmja garanci për ruajtjen e identitetit tonë kombëtar, por edhe të sistemit të demokracisë liberale. Patriotizmi, lidhja me rrënjët tona nëpërmjet dashurisë për vendin, gjuhën dhe kulturën shqipe, na ndërgjegjëson për vlerat tona dhe njëkohësisht na bën më të hapur për vlerat e të tjerëve.

* Nuk lejohet publikimi i këtij shkrimi pa lejen e autorit. Çdo portal, gazetë online apo e shtypur, që merr këtë shkrim duhet të citojë autorin në fillim të shkrimit (Nga Evarist Beqiri). 

C:\Users\user\Desktop\ISMAIL QEMAL VLORA\GAZETA ISMAIL QEMALI\LA TRIBUNA 30 11 1912 2.jpg

“La Tribuna”, 30 nëntor 1912     

Politika e Pumkin Pie, si të shmangni debatet politike Ditën e falenderimeve

by

Nga Rafael Floqi 

Make this Thanksgiving feel special, even with a smaller crowd. Cozy dinners and new traditions can help usher in happiness. Photo credit: Depositphotos.

Në prag të festave, historia e një gruaje që vendosi të anuloj festimet e Falënderimeve për shkak të dallimeve politike me burrin e saj ka nxitur shumë reagime. Andrea Tate, në një ese për HuffPost, shpjegoi se nuk mund të gëlltiste faktin që burri i saj dhe familja e tij votuan për Trump. Kjo ka nxitur një diskutim të gjerë mbi ndikimin e politikës në marrëdhëniet personale gjatë periudhës së festave. Sondazhet tregojnë se shumica e amerikanëve planifikojnë të festojnë, por disa presin argumente politike gjatë tryezës. 

Megjithatë, 61 përqind në një sondazh të Universitetit Quinnipiac të vitit 2023 thanë se shpresonin të shmangnin diskutimin e politikës gjatë vizitës me familjen ose miqtë në Ditën e Falënderimeve, ndërsa 29 përqind thanë se e prisnin me padurim. Gjashtëdhjetë përqind e burrave dhe 62 përqind e grave thanë se shpresonin ta shmangnin atë. Pa dyshim që është ende e vërtetë.

Sondazhet e mësipërme kanë të bëjnë me pritshmëritë. Ato janë interesante më vete, por nuk na tregojnë për përvojën aktuale të njerëzve. 

Dita e Falënderimeve është një kohë kur familjet mblidhen së bashku, festojnë dhe reflektojnë për atë për të cilën janë mirënjohës. Megjithatë, mund të jetë gjithashtu një kohë kur tensionet politike vlojnë, veçanërisht kur anëtarët e familjes kanë pikëpamje të ndryshme. Nëse dëshironi të ruani paqen këtë vit dhe të shmangni argumentet e diskutueshme politike, ka disa strategji që mund të përdorni për të zbutur konfliktet e mundshme dhe për të nxitur bisedën civile.

Mos e godisni topin pas fitores

Pas një fitoreje të madhe zgjedhjesh ose politike, mund të jetë joshëse të kënaqeni nëse kandidati juaj doli në krye. Disa, në meme dhe viral reels, po bëjnë thirrje që njerëzit t’u zënë pritë anëtarëve të familjes që besonin në një kandidat humbës. Megjithatë, kthimi i bisedës në një reel fitoreje mund të ndezë argumente të panevojshme. Në vend që të përqendroheni në mënyrën se si ose pse kandidati juaj fitoi, zhvendoseni bisedën drejt sfidave që janë përpara.

Nëse kandidati juaj është zgjedhur, pranoni se fitorja është vetëm hapi i parë dhe se ka çështje urgjente për t’u adresuar. Duke u fokusuar tek e ardhmja dhe nevoja për të zgjidhur problemet së bashku, ju inkurajoni një diskutim të menduar përpara dhe jo një diskutim përçarës.

Për ta bërë këtë punë, mbani mend “rregullin e kohës së foljes”. Të folurit në kohën e kaluar shpesh rezulton si fajësim, ndërsa koha e tashme mund të nënkuptojë një gjykim moral. Në vend të kësaj, përdorni kohën e ardhshme për t’u fokusuar në atë që duhet bërë duke ecur përpara. Ky ndryshim i thjeshtë mund të ndihmojë në shmangien e timbrit të zërit, sikur po përjetoni ankesat ose triumfet e së kaluarës.

Për shembull, nëse flasin për Janin. 6, 2021, atëherë ndoshta pyesni: “Në të ardhmen, si mendoni se amerikanët, përfshirë veten, mund të protestojnë për diçka që ju mendoni se është e gabuar, edhe nëse zbuloni se keni gabuar?”

Bëni pyetje, mos bëni pohime

Në vend që të filloni një leksion se pse kandidati juaj është më i miri, bëni pyetje të hapura për të inkurajuar një dialog të zhytur në mendime. Pyetni të afërmit tuaj se si ata besojnë se kandidati kundërshtar do t’i trajtonte çështjet aktuale, ose pyesni: “Çfarë mendoni se administrata aktuale mund të bëjë për të zgjidhur [fut çështjen]?”

Bërja e pyetjeve në vend që të bëni Deklaratat deklarative lejojnë që biseda të ndihet më shumë si një diskutim sesa një konfrontim. Ai gjithashtu tregon respekt për mendimet e të tjerëve dhe mund të ndihmojë në largimin e bisedës nga debati dhe drejt mirëkuptimit.

Është gjithashtu e mirë për mendjen tuaj dhe shpresojmë se mund të ndihmojë palën tjetër të shohë dobësitë dhe të fillojë të thyejë barrierat e veta.

Pranoni dobësitë e kandidatit tuaj

Një mënyrë për të mbajtur një bisedë civile është të pranoni të metat në kandidatin tuaj. Nëse dikush e kritikon kandidatin tuaj se është i guximshëm ose i pandershëm, në vend që ta mbroni menjëherë, bëni një hap prapa dhe pranoni se, po, këto cilësi janë një shqetësim. Një fjalë e thjeshtë: “E kuptoj pse mund të ndihesh kështu për Donald Trump, dhe as unë nuk jam dakord me gjithçka që ai ka bërë”, mund të ndihmojë shumë në nxitjen e një bisede më të respektueshme.

Pranimi i mangësive të kandidatit tuaj tregon pjekuri dhe mund të ndihmojë në uljen e temperaturës së diskutimit. Gjithashtu ju bën të dukeni mendjehapur, gjë që mund t’i inkurajojë të tjerët të dëgjojnë këndvështrimin tuaj me më shumë mendim. Ky është fillimi i lejimit të palës tjetër që të zbutet dhe të bëhet më mendjehapur.

Njihni problemet e së kaluarës që mund t’i keni anashkaluar

Është e lehtë të anashkalosh të metat e një politikani që e mbështet, ndërkohë që kritikon ato të opozitës. Megjithatë, nëse jeni kritik ndaj veprimeve të kaluara të një kandidati – të tilla si skandalet e aferave që rrethojnë Bill Clinton – është e rëndësishme t’i mbani kandidatët tuaj aktual në të njëjtin standard. Për shembull, mos pretendoni se z. Jeta seksuale e Trump është imune ndaj shqyrtimit thjesht sepse ju jeni dakord me qëndrimin e tij për emigracionin.

Duke shmangur kontradiktat në pikëpamjet tuaja politike, ju tregoni se nuk jeni verbërisht partiakë. Kjo mund t’i bëjë të tjerët të ndihen më rehat duke u përfshirë në një bisedë civile pa u ndjerë sikur po gjykohen ose përjashtohen. Oh…dhe mos mendoni se ata harrojnë atë që keni thënë vitin e kaluar, pasi ndoshta nuk keni harruar as atë që thanë.

Menaxhoni emocionet tuaja

Është e natyrshme të ndjeni fort për çështjet politike, por kur emocionet fillojnë të rriten, është e rëndësishme të gjesh mënyra për të qëndruar të qetë. Nëse e ndjeni veten duke u mërzitur, merrni frymë thellë dhe jepini vetes një moment për të mbledhur mendimet tuaja. Një “më lejoni të mendoj për këtë” e thjeshtë mund t’ju ndihmojë të rifitoni qetësinë dhe ta drejtoni bisedën në një drejtim më pozitiv.

“Nuk e di” është një përgjigje e shkëlqyer

Nëse nuk jeni të sigurt për një temë politike ose nuk i keni të gjitha faktet, është krejtësisht në rregull ta pranoni atë. Të thuash “Nuk e di” është shumë më produktive sesa të pretendosh se i ke të gjitha përgjigjet. Jo vetëm që shmang dezinformatat, por hap derën për një diskutim më informues. Nëse nuk e dini përgjigjen, bëni pyetje, hulumtoni më vonë dhe vazhdoni të mësoni.

Të qenit i sinqertë për nivelin tuaj të njohurive ndihmon në parandalimin e argumenteve të panevojshme dhe promovon një shkëmbim më të respektueshëm të ideve.

Dita e Falënderimeve është një kohë për t’u lidhur, për të ndarë një vakt së bashku dhe për të krijuar kujtime të qëndrueshme me familjen dhe miqtë. Duke ndjekur këto strategji, ju mund të shmangni argumentet politike që mund të pengojnë festën. Në vend që të përqendroheni te dallimet, përdorni kohën tuaj së bashku për të nxitur mirëkuptimin, për të vlerësuar perspektivat e ndryshme dhe për të theksuar rëndësinë e punës së bashku për të ardhmen. Duke vepruar kështu, ju do të ndihmoni të mbani gjallë frymën e Ditës së  Falënderimeve – pavarësisht se çfarë po ndodh në botën politike.

Titanët brinjakë, dy brirëshat Aleksandri i Madh dhe Skënderbeu

by

Shqiptarët në mbar botën festojnë Nëntorin e flamurit të Skenderbeut që nga turqishtja do të thotë Aleksandrit, të cilit lufta për liri, iu imponua nga hordhitë e osmanëve pushtues por edhe nga Venediku. Thirrje së cilës ai dhe kombi i vet iu përgjigj me lavdi, siç do të bënte stërgjyshi i tij Aleksandri i Madh.

Bota njeh dy Aleksandër, Aleksandri i Madh i Maqedonisë, me gjyshër dhe nënë ilire, dhe me babain e tij Filipin bir i një nëne ilire. Kjo konfirmohet nga disa autorë, për gjithashtu për këtë Sir William Woodthorpe Tarn i Akademisë Britanike në veprën mbi Aleksandrin, të titulluar: W. W. Tarn, Alexander the Great, Beacon Press, Boston, 1966. Në faqen I të librit shkruan: “Edhe pse për të dy prindërit e tij pretendohet për trashëgemi Greke, ai kishte nga babai (Filipi II) dhe e ëma e tij (Olimpia) gjak Ilir, Shqiptar.”

Ndërkohë që vende të ndryshme ngrenë flamujt the mbushin bibliotekat me vëllime për ta përvetsuar Aleksandrin e Madh si pinjoll të tyre, shqiptarët akoma nuk e kanë përqafuar nipin dhe stërgjyshin e tyre ashtu siç atij i takon, në Besën shqiptare.

Aleksandri i Madh fliste dhe lexonte ilirisht. Historiani Jacob Abbott, në veprën e tij “Alexander the Great,” përmend se Aristoteli i dhuroi Aleksandrit vëllime të Iliadës dhe Odisesë. Që ishin të shkruara në gjuhën amtare – të nënës – së Aleksandrit, pasi Aleksandri nuk e kuptonte greqishten.

Gjuha e nënës së Aleksandrit ishte ilirisht. Aleksandri i mbajati me vete këto shkrime gjatë të gjitha fushatave të tij, sipas Abbot kto kopje të dhuruara nga Aristoteli ishin zbukuruar me ornamente artistike, por edhe Aleksandri i dedikoi atyre një arkë të veçantë për ti ruajtur dhe adhuruar, sepse historitë e Iliadës dhe Odisesë ishin frymzim për të.

Ndërkohë, Aleksandri tjetër, ose Skënderbeu, pamvarësisht kontestimeve, njihet gjërësisht në linjën ilir – arbër – shqiptar.

Dy helmetat me brirë të Amonit dhe Amalteas u mbajtën nga burra të lindur jo larg njëri-tjetrit gjeografikisht, duke folur të njëjtën gjuhë amtare – gjuhë të nënës – dhe duke ndarë të njëjtat zakone dhe tradita kulturore, por me një diferencë kohore prej shtatëmbëdhjetë shekujsh. Megjithatë, bota i njohu të dy me të njëjtin emër: Aleksandër.

Në analet e historisë ushtarake, shkëlqimi dhe udhëheqja e këtyre dy figurave qëndrojnë si të paprecedenta. E megjithatë vend prehjet e tyre janë akoma një mister, për të hershmin Aleksandrin e Madh edhe pse e pa deklaruar zyrtarisht, ndoshta edhe mund të dihet vendodhja, por që publiku e njeh me një emer tjetër – Tutankhamun, që përkthehet si “Mishërimi i gjallë i Amonit” titull të cilin Aleksandri e mbante për së gjalli. Pra Aleksandri quhej Tutankhamun. Kjo Eshtë një tezë intriguese, e lëvruar nga studiuesit, përgjigjen përfundimtare të së cilës do ta zbardhte krahasimi AND-së ndërmjet mumjes së varrit KV62 (e dyshuar të jetë mumja e Aleksandrit të Madh) dhe Filipit II të Maqedonisë (359 – 336 P.e.s). Për ti bërë gjërat edhe më interesante Daily Mail, në artikullin mbi zbulimin e varrit të Filipit II të datës 13 Maj, 2015 shkruan, ligjëratë të drejtë “Ndërsa hulumtimi është deri tani më bindësi që varri i përket Filipit II, testet e ADN-së nuk mund të përdoren, që do të thotë se askush nuk mund të jetë plotësisht i sigurt se kujt i përkasin eshtrat.” Skënderbeu, po ashu ishte legjendë e gjallë gjatë kohës së tij, ai mbajti titullin “Athleta Christi”, Kampion i Krishtit, u quajt kështu nga disa Papë, duke përfshirë Papën Kalisti III, Papën Piu II, Papën Pali II dhe Papën Nikolla V. Mendohet të jetë varrosur në Katedralen e Shën Nikollës në Lezhë. Por, edhe këtu ekziston një teori që eshtrat e Skënderbeut mund të jenë zhvendosur fshehurazi për t’i mbrojtur nga osmanët. Disa studiues dhe historianë spekulojnë se trupi i tij mund të jetë varrosur në një vend më pak të dukshëm për të parandaluar që të binte në duart e osmanëve pas vdekjes së tij. Kjo teori ushqehet nga fakti se vendvarrimi i tij i saktë ka mbetur disi një mister gjatë shekujve. Ndoshta vendprehjen e tij vazhdon ta ruaj historia. 

Megjithëse të ndarë me shekuj në kohë këto dy gjeni ushtarak i bashkon gjaku ilir, dhe aftësia e tyre e jashtëzakonshme për të udhëhequr forcat ushtarake drejt fitores, kundër ushtrive më të mëdha. Napoleon Bonaparti pat thënë, “Fushatat e Aleksandrit janë shkolla më e mirë për gjeneralët. Ato tregojnë rëndësinë e lëvizjes së shpejtë dhe elementin e befasisë.” Në fakt, kjo vërejtje për “…rëndësinë e lëvizjes së shpejtë dhe elementin e befasisë…” ngjason saktësisht me strategjitë e përdorura nga Skënderbeu.

Skënderbeu shpesh përmendet për metodat e tij të tipit guerril, por triumfet e tij në betejat në terren të hapur dëshmojnë një dimension tjetër të zgjuarsisë së tij strategjike, të krahasueshme me atë të Aleksandrit të Madh.

Do duheshin studime më të zgjeruara, sepse fushatat e tij nën perandorinë osmane sigurisht nuk ishin luftë guerrile. Por, nuk mund të themi se mungon evidenca e saktë historike që shpalos gjenialitetin unikal të Skenderbeut në betejat në fusha të hapura. Përkundrazi, ajo është e dokumentuar mirë, si në rastet në vinjim.



I

Citohet se nxehti ishte i padurueshëm atë fund Qershor (dt. 29) të vitit 1444 kur Skënderbeu udhëhoqi shqiptarët në kanionin e Torviollit. Plani ishte i thjeshtë por vdekjeprurës. Osmanët e ndoqën, të pavetëdijshëm. Kur gracka u shtrua, ulëritjet dhe vaji i osmanëve, nga tmerri i betejës, jehonin nëpër anët e kanionit. Cdo gjë mbaroi shpejt. Burrat e Skënderbeut lëviznin me saktësi preçize, si ushtarët e Aleksandrit në Issus. Fitorja ishte e shqiptarëve. Në Issus në vitin 333 p.e.s., Aleksandri u përball me mbretin persian Darius III. , si në rastin e Skenderbeut, megjithëse me një ushtri numerikisht më të vogël, gjenialiteti taktik i Aleksandrit dhe përdorimi i terrenit i siguruan atij një fitore deçizive, duke treguar aftësinë e tij për të kthyer të pamundurën, në triumf. Fitorja e Skënderbeut në Torvioll ishte po aq e rëndësishme, duke mposhtur një forcë shumë më të madhe në numër. Historiani Marin Barleti, në biografinë e tij për Skënderbeun, lavdëron këtë fitore si një dëshmi e zgjuarsisë së pashoq dhe trimërisë së Skënderbeut. Kjo është në një linjë me mendimin e Jakob Philipp Fallmerayer, i cili e përshkruan Skënderbeun si “mjeshtri më i përsosur, më fatbardhë dhe më i madh i artit të luftës i të gjitha kohërave.”


II

Një vit më vonë, në 1445, gjenialiteti i Skënderbeut shkëlqeu sërish në Betejën e Drinit. Me vetëm 3,500 burra, ai u përball me një forcë osmane tre herë më të madhe. Sulmet e shqiptarëve ishin mjeshtrore dhe vendimtare, duke ndjellur tmerr dhe konfuzion tek armiku, dhe duke e mposhtur atë përfundimisht. Taktikat e Skënderbeut pasqyronin ato të Aleksandrit në Granikus. Në vitin 334 p.e.s., në Betejën e Granikus, përdorimi strategjik i kalimeve të lumit dhe sulmet e tij të guximshme të kalorësisë shkatërruan forcat persiane, megjithëse numerikisht më të mëdha. Arbërori gjithashtu përdori terrenin dhe befasinë në avantazhin e tij, duke arritur një fitore të jashtëzakonshme. Nga ana tjetër, Fan Noli thekson cilësitë personale të Skënderbeut, si karizma e tij, qëndrueshmëria dhe përkushtimi i palëkundur për popullin e tij, veti këto të cilat frymëzonin besnikëri dhe ishin vendimtare për suksesin e tij në betejë.

III

Në vitin 1448, Skënderbeu u lëshua me 6,000 burra kundër 15,000 osmanëve në Betejën e Oranikut. Megjithëse numerikisht më të shumtë, osmanët u shkatërruan krejtësisht nga strategjitë e tij dhe kundërsulmet e shpejta të forcave shqiptare. Saktësia dhe koherenca ishin çelësi. Fitorja ishte totale. Kjo betejë reflektonte saktë strategjinë e Aleksandrit në Gaugamela, i cili po ashtu mposhti një forcë shumë më të madhe në numër. Në Gaugamela në vitin 331 p.e.s., Aleksandri u përball me një ushtri të madhe persiane nën komandën e Darit. Ku, përmes përdorimit efektiv të manovrave anësore dhe shfrytëzimit të boshllëqeve në linjat e armikut, ai siguroi një fitore monumentale, duke ndryshuar përgjithmonë ekuilibrin e fuqisë në botën e lashtë. Triumfi i Skënderbeut në Oranik tregon po të njëjtën zgjuarsi strategjike, duke përdorur saktësinë taktike në kushtet e disavantazhit të thellë numerik. Historiani Aurel Plasari vëren se aftësia e Skënderbeut për të komanduar forcat e tij me një finesë të tillë të lartë në betejat në terren të hapur tregon zotësinë e tij të shkëlqyer në  funksion të strategjisë ushtarake.

IV

Beteja e Albulenës, e njohur edhe si Beteja e Ujëbardhës, në vitin 1457 shënoi eterizimin e Skënderbeut, dhe ngren edhe sot pyetjen: a ishte ai me të vërtet gjak i Zeusit legjendar? Një nga fitoret më epike të historisë botërore të luftës. Me 7,000 deri në 8,000 burra, ai u përball me një ushtri osmane që e tejkalonte numrin ushtrisë shqiptare me të paktën gjashtë për një, ushtria osmane përbëhej nga rreth 50,000 deri në 80,000 trupa të ndryshme. Dhe më 2 Shtator, arbrorët nisën sulmin kundra osmanëve. Fitorja ishte absolute, me humbje minimale për shqiptarët, dhe një disfatë katastrofike për osmanët. Ishte një strategji madhështore, e ngjashme me taktikat e Aleksandrit në Tyr dhe Gaugamela. Gjatë Rrethimit të Tyrës në vitin 332 p.e.s., Aleksandri demonstroi këmbëngulje të jashtëzakonshme dhe gjenialitet duke ndërtuar një rrugë për të arritur mbrojtjet e frikshme të qytetit ishull, duke rezultuar në një fitore të rëndësishme pas një rrethimi shtatë-mujor. Taktikat e Skënderbeut në Albulenë reflektojnë një aftësi të ngjashme për nga niveli i inovacionit dhe përshtatshmërisë.

Shkëlqimi i Skënderbeut në betejat në terren të hapur përjetëson gjenialitetin e tij ushtarak përtej nocionit të luftës së tipit guerril. Ndërsa, aftësia e tij për të mposhtur forcat osmane të cilat gjithnjë kishin epërsi numerike, luajti një rol vendimtar në sukseset e shqiptarëve, dhe formësuan historinë e Evropës së shekullit të XV.

Zgjuarsia dhe udhëheqja vizionare e Skënderbeut jo vetëm që u siguruan fitore të lavdishme arbrorëve, por përfaqsojnë edhe gjenialitetin unik të kombit shqiptar si testament i artit të luftës.

Sot, ne shqiptarët, trashëgojmë po këtë flamur, i cili u valvit lart, i pathyeshëm në beteja të lavdishme.

Për këtë trashëgemi nuk na pyeti kush, ajo na u la.

Por, ne e nderojmë çdo Nëntor, duke çmuar lirinë, kujtuar çmimin e saj, dhe përpjekjet shekullore.

E kemi në zemër, dhe të skalitur në trashëgemin tonë shpirtërore.

Jua shpalosim fëmijëve, dhe i mbulojmë kuq e zi.

U mësojmë shqip, gjuhën e zogut, gjuhën amtare të dy Aleksandërve.

Që e ardhmja e tyre të jetë e lirë, dhe e lumtur, si shqiptar.

Bij të shqipes, dy krenare.

Marsel Fregjaj                                            

100 Vjetori i Lindjes së Peter R. Priftit –  Etaloni i Akademikut të Studimeve Shqipe në Amerikë – Tri Përkthime të tij kushtuar Ditës së Pavarësisë

by

Rafaela Prifti/

100 vjetori i lindjes së albanologut Peter R. Prifti (Nëntor 24, 1924 –  Gusht 17, 2024) është momenti më i mirë për t’i sjellë lexuesit disa nga perlat e letërsisë shqipe, të cilat ai i ka përkthyer në anglisht për t’i dhënë jehonë ndërkombëtare poemave si O Moj Shypni e Mjera Shqypni, Anës Lumenjve, Kthimi i Skënderbeut në Krujë. 

Peter erdhi në Amerikë në vitin 1940 ku e prisnin babai Ralph dhe vëllai i tij i madh Paul. U diplomua nga Universiteti i shtetit të Pensilvanisë në 1949 dhe mori Master Degree në Degën e Filozofisë nga Universiteti i Pensilvanisë në 1955. Për disa vite ishte drejtori i Albanian Radio Program në Filadelfi

Federata Pan Shqiptare e Amerikës Vatra e angazhoi në 1958 si bashkë-editor të gazetës Dielli dhe një vit më vonë sekretar të saj nën Presidencën e Nderit të Fan Nolit. Gjatë gjithë jetës së tij, Peter e ka quajtur punën në Vatër “një përvojë shumë të çmuar”. 

Nga 1961-1976 Peter punoi në MIT (Massachusetts Institute of Technology), qendër akademike e njohur për studimet ndërkombëtare. Dy vjet më pas ai botoi librin Socialist Albania Since 1944 (Shqipëria Socialiste nga viti 1944) një vepër e shumëlavdëruar nga shtypi botëror dhe rrethet akademike. Në vitin 1976, Katedra e Gjuhësisë e Universitetit të Kalifornisë në San Diego, e cila nisi projektin për studimin e gjuhës shqipe e ftoi Peterin si bashkëpunëtor shkencor. 

Nga viti 1968, në përgjigje të lëvizjes Kosova Republikë, Peter Prifti u angazhua për mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve me të gjitha format e aktivizmit qytetar e intelektual. Esetë, analizat historike si edhe një pjesë e korrespondencës së periudhës 30 vjeçare u botuan në librin Confrontation in Kosova 1999. Shumë vepra të tij Remote Albania – The Politics of Isolation, Land of Albanians – A Crossroad of Pride and Pain kanë shkrime e studime akademike të fushës politike, historike, fetare, kulturore, të kërkuara nga revistat shkencore dhe enciklopedi prestigjioze, nga gazetat amerikane dhe shtypi botëror. 

Peter Prifti është etaloni i akademikut të studimeve shqipe në Amerikë dhe në botë për aftësinë ekzaminuese dhe rigorozitetin shkencor dhe patosin atdhetar.  

Disa Krijime Klasike të Përkthyera nga Peter R. Prifti

The Return of Geoge Castrioti to Croya – An essay by Fan S. Noli

Translated by Peter R. Prifti

Hundreds of years ago, when Albania gave birth only to brave warriors and lions, in the Castle of the Casritis in the renowned city of Croya, there sat by the fireplace in a Venetian armchair, a noble woman – whte-haired, dressed in black, her face drawn, dry, and lined with sorrow. The image of a sublime saint that suffers and struggles, but does not speak of it.

It was Princess Voisavë, the widow of John Castrioti, and mother of Scanderbeg. Outside the fierce north wind of Albania’s mountain raded, whisted madly though chiks and crags, and whipped up the swollen white-crested waves of the Adriatic Sea that crashed with montrous fury. The dry roks resounded and thundered as they were whiplashed by the wind. The city of Croya seemed barren. Over the castle there waved the Turkish flag.

Silence reigned inside the castle , the silence of the grave. Nothing stirs there. Those who reside there do no speak and they walk slowly on their toes, as if there were a wake in the house. The while –haired lady dressed in black draws nearer and nearer to the fire to warm herself, but in vain. Her heart was frozen. Because her house is without a man, without a master. All four of her sons were taken hostage by the Sultan thirty years earlier. Three of them were poisened to death, and nobody knows whether the fourth is alive or dead, yet, even if he lives, will he ever return? Does he still remember his mother, his father, Croya, Albania?

For he was but a child when they tore him away from her arms. And so Princess Voisavë weeps and prays to god, hands clasped and broken–hearted. “Three of them you took to punish me for my sins; grant me the fourth one! Do not take him form me, o lord’ do not shut down our house!”

On the wall, above the hearth, there hung an ancient sword that a man today cannot lift even with both hands.

It was the sword of the Castriotis, worn by the warriorsof that distinguished family for generations. The Turks invaded and plundered the castle, but left the sword alone, as none was able to use it. The wretched Voisavë looks up often at that sword, and her eyes fill up with tears. A mother weeps for her son, and a sword cries out for a man! What happended to that boy? Where is that brave warrior? How long will the hated flag of the foreing tyrantt wave over the Croya castle? How long must a mother wait for her son. Croya for its lord! Albania for its father, the world for the warrior that has no peer?

But suddenly the door opens and in comes a graceful warrior, noble and majestic, hawk-nosed, falcon-eyes, with a long, curly beard, dressed in armor and armed to the teeth, the living statue of Mars. Vaisavë turns and looks at him, tries to get up but remins frozen in place because of this unexpected sight. She rubs her yees, to make sure she is not dremaming. The warrior who just came in is exactly like her husband, John Castrioti, only younger, more handsome, and taller.

“You are not e specter of phantom that comes to decive a poor old woman, a forsaken wretch, then you munst be my son, you are my George. Speak! Speak! Do not torture me!”

But the warrior cannot speak. He who did not bat an eye when arrows and shells fell upon him like hail, and all around him there lay hundreds of dead and wounded, weeps now like a child, falls down on his knees, kisses the hand of the honored princess, but the tears choke him and he is unable to say “I am!” but the mother understood. She recognized him by the look in his eye, by his face, by his conduct. Later she and Albania and the world got to know him better by his deeds. He was most certainly George Castrioti, Prince of Croya, Count of Mat and Lord of Dibër, whom the sulltan called Scandebeg, and the Pope called King of Albania and Macedonia.

After receiving the blessing of his mother and becoming twice as strong as before, he seized the sword that hung on the wall as if it were feather-light, girthed himself with it, then took off for the castle mounted on a horse.

Croya, which heretofore seemed barren, begins to stir and come to life. Men, women and children, are gathered in the town square. A few of them, merry like guests at a wedding, are singing; others weep. But all have their eyes fixed on the summit of the castle, and presently they shout and applaud. For the foreign flag has been taken down, and in its place there now waves the flag of Albania. It is for that flag that the people are rejoicing, and the bells are ringing, and the guns are booming. History inscribes in golden letters the deeds that were done under that flag, under that great captain.

Albania’s mountains, hills and stones resound with them. And old men relate them in stories and legends, as they sit around the hearth in winter time

Thus was raised in 1443, in the month of November, in the ancient capital of Albania, the red flag with the double-headed black eagle.

Speech of Ismail Qemal on November 28th, 1912 

Translated by Peter R. Prifti

Albanian brothers!

Oh, how happy I feel today, seeing so many Albanian men gathered here in Vlore and awaiting with curiosity and impatience the results of this meeting of historic importance for the fate of our beloved fatherland

With great joy and tears in my eyes from longing. I come here before you to cheer you with the great news that this say, this very minute, the Congress has proclaimed the independence of Albania, notifying the entire world of this action and entrusting me with the leadership of the provisional goverment of freeAlbania.

I feel as I am dreaming, seeing this great change in our country which suffered and was bled white during five hundred years of Turkish domination, and which in recent times was on the verge of giving up its ghost forever, of collapsing and being wiped off the face of the earth; such was the condition of the Albania that in times past shone with the unmatched bravery of its sons, and which, at a time when turkish occupation posed a threat to Europe, under the intrepid leadership of its immortal Skenderbeu, became the impregnable iron gate to the furious attacks of the fiercest Sultans Turkey ever had.

But thanks to God, with the labor, valor and unmatched daring of Albania ranks, the deprivation and sufferings of our Fatherland have come to an end, because from this day forward we are FREE, INDEPENDENT and SOVEREIGN, therefore rejoice and be happy!

To reach this bright and great day, we were helped by the blood of our martyrs and the worthy labors of our patriots and of all the comrads who took part in these meeting and all of you, whose hearts are now pounding with great emotion; yet: the meeting, in deference to my advanced age, entrusted me with the raising of our sacred national emblem, our honored and cherished flag.

(The moment the Flag is raised, the crowd breaks out in loud applause and cheers, shouting “Long live the Flag! Long live the free Albania!)

Here, then is OUR FLAG! Red and with a black doulbe-headed eagle in the middle. And now, all together, as a single and inseparable body, let us work to defend, to advance and to civilize, as is fitting our FREE Fatherland.

In conclusion, it remains for me only to address a prayer to the Great lord, that, together with the blessings which I beseech Him to bestow upon us, we may be worthy of this day, and that from this day on I might be the first martyr of the Fatherland, just as I had the honor and was destined to be the first one to kiss our flag and to cause it to wave in liberty in our Free Fatherland.

Long live the Flag! Long live Albania!

Source: Ismail Qemali: Jeta dhe Vepra by Skender Luarasi. Tiranë 1962 pp 74-76, June 1981 

A Sanderbeg’s Speech to the Warriors and People of Croya by Marin Barleti

Translated by Peter R. Prifti

Brave captains and warriors: The sight before my eyes is neither new nor unexpected. I have known it in my heart. And that knowledge filled me with hope very time I recalled with longing the age-old hospitality of our people, and your extraordinary sevices to my father, John. Nor do I boast when I say that truly not once in my life did I doubt that this goal, this love of the fatherland that I cherished in my heart, was also shared by you.

You, too, cherished those desires, those sentiments for liberty that were ever with me.

Often you pleaded with me, when I was a captive of the Tyrant (Sulltan), to embark on this venture. I recall now with pleasure and with pride your affectionate pleas and your readiness to join me. Yet, each time I sent you back home grief-stricken, without any real hope, and without a clear sign as to my intentions. You thought perhaps that I had forsaken the fatherland, liberty, and honor. But htere is no doubt, citizens, that I kept silent and feigned a sickly humility, as much for my sake as for yours. Because the situation was such that it called for action rather than words. While you, on the other hand, needed to be restrained rather than incited.

I confess that I concealed my plans, and said not a word to you about my desires throughout that period. But not because I doubted your loyalty, or because I did not know your soul. For, after all it was you who took the intiative to inform me of your intentions at such a perilous time. No, the reason was that I feared the frailty of mortal men, and the impulsiveness of man which causes them to be hasty in everything they do. And where liberty is concerned it makes them reckless and uncontrollable, heedless and defiant of all rules. And so it happens that if there is but the slightest chance to gain liberty, or even to attempt to gain it, then a thousand swords will not suffice to turn them away from their goal. Nor a thousand perils, nor the undoubted danger to property and life, no, not even certain death.

But a job that is badly begun bears no fruit. It leads to nothing but the most miserable death, or a slavery worse than before. And every hope for the future flies away, and the chance that slips through the fingers once, never returns. This work is begun once and for all, and if it does not succeed, the chance to start over again disappears forever. That is why – and I speak frankly – I was not sure that I myself was going to be a part of this plan. I feared that my toungue, or the walls of my house, might betray me. I have Hamza, my nephew, as my witness. He, who later became the chief backer of the plan and my comrade-in-struggle, plus a few others, with whose loyal and eager help we are carrying out this plan. For though we were all living together and sharing our meals, and furthermore were united in heart and spirit, yet not one of them had any notion that I still remembered the fathereland. No, not until the was with Hungary. Only then, when it was possible to speak without fear of punishmet, did anyone hear me speak as a free man and as a Christian.

Yu could have found another freedom-loving warrior to fulfill your goals and aspirations. Because this land has not lacked for brilliant warriors. Nevertheless, it please you – perhaps because God so willed – that I should be the instrument of your liberty, even at this late date, rather than other men. Or even that you yourself should win your own libery. As strong men raised in freedom, you endured for a long time the barbarian’s yoke, and never lost hope of seeing me again. But why do you insist that I should claim the unlawful title of liberator? I did not bring you liberty, I found it here. The moment I set foot on this soil, the moment you heard my name, you rushed to meet me, and competed with one another to welcome me. Just as you would have done if your parents, brotheres and sons had risen from the grave, or if God had descended here from the sky. You have outdone me, you have tied my hands, you have so overwhelmed me with your lavish services and joyful cordiality, that you have made me at once a free man and your captive, too.

It was not I who delivere this city to you. Rather, it was you who delivered it to me. It was not I who brought you arms, for I found you armed. I have seen the face of liberty everywhere among you; in your hearts, in you faces, in your swords and spears. And, peerless guardians that your are, you handed over to me, with steadfast care and loyalty, the roal scepter which my father had bequeathed me, and which you safeguarded for me to this day. With your tireless toil and struggle, and without any bloodshed, you have made me once again the Lord of the Kingdom of my forefathers.

Forward now, that we may, with the help of God, take possession of the rest of the country. The greatest part of the job is already done. The city and province of Croya already won. Dibër and people in other regions have joined us. The face of the enemy has disappeared from the plains. Only the cities remain to be captured. And their situation is precarious, for they are all surrounded by us.

The besieged were taken by surprise, and the only thing left to them are the bare walls. When I consider the matter in this light, I feel hopeful. But when I take into account the difficulties these terrain’s present, and the troops stationed in them by the Tyrant, then it appears that we will have to be very shrewd, or very persisten. But we shall judge of these matters better when we are there on the spot, face to face with the enemy, and holding the sword in our scorching right hand, rather than speculate now from afar.

Let us set out, then, without hesitation. And everywhere let us act with the courage of victors. Fate will aid us in our efforts, the same fate that until now has never deserted us, but has favored us in every venture. Even so we must begin with Petrela, not because that castle is more vulnerable than others in terms of its position or its natural defenses, but because it is closest to Croya. I believe that we shall find ample evidence there of fear among the Turks, since they witnessed both your bravery here in Croya and the misfortune that befell them. They may well be close to panic, as a result. But if not, then we will launch a stubborn campaign.

One thing only we must bear well in mind and never forget: if we are unable to attain our goal, then none of us shoud return home alive. The victory we seek will begin with the battle for Petrela. And to win that battle we must use every possible device: toil, patience, the sword, gold and silver. If God wills that we must take the town by force, then we must be merciless toward stubborn defenders. We must attain victory even if we have to resort to the most uncommon means, so that we may break the will to resist of other enemy forces. But if the garrison should surrender the town, and we take possession of it without bloodshed, then we must all act with great discretion, both publicly and privately, in order to induce others to surrender as well.”

Hearing this speech, Scanderbeg’s warriors understood well his sagacity, and praised him for it.