Në ditëlindjen e saj dhe në 45-vjetorin e dorëzimit të Çmimit Nobel për paqë! 

Nga Frank Shkreli 

                                              45-vjetori i dorëzimit të Çmimit

                                                           Nobel për Paqe

“Të dashur, nuk mund të mos përshëndes një njeri fort të përvuajtur, që ndodhet midis nesh. Është Nëna Tereze e Kalkutës. Të gjithë e dimë nga vjen, cili është Atdheu i saj. Atdheu i saj është këtu! Edhe në kohën e izolimit të Shqipërisë ishte kjo rregulltare e përvuajtur, kjo shërbyese e përvuajtur, e më të vrafërve, që përçonte në tërë botën emrin e Atdheut tuaj. Në personin e Nenës Tereze, Shqipëria është nderuar gjithmonë.” (Nga fjala e Papa Gjon Palit të II në Shkodër gjatë vizitës së tij në Shqipëri Prill, 1993).

Vërtetë, si mos ta kujtojmë këtë bijë të  Kombit shqiptar, “Këtë grua të vogël por të madhe, njëkohsisht, e cila sjell e ruan brenda vetes hovin e bujarisë së përmbajtur dhe të pamposhtur të zemrës shqiptare”, gjithnjë sipas mikut të shqiptarëve, Papa Gjon Palit të II, në vizitën e tij historike në trojet iliro-dardane, në prill të vitit 1993, menjëherë pas shembjes së Murit të Berlinit. 

Anjezë Gonxhe Bojaxhiu e lindur me 26 Gusht, 1910 në Shkupin shqiptar ndërsa shkoi në amshim në moshën 87-vjeçare, me 5 Shtator, 1997 në Kalkutë të Indisë.  Ky vit shënon gjithashtu edhe 45-vjetorin e vlerësimit të Nenë Terezës me njohjen prestigjoze botërore, Çmimin Nobel për Paqe me motivacionin se: “Çmimi Nobel i Paqes ju dha Nënë Terezës së Kalkutës për angazhimin e saj ndaj më të varfërve, ndër të varfërë, dhe për respektin dhe vlerësimin e dinjitetit të çdo njeriu. Përveç kësaj: Për punën e bërë në luftën kundër varfërisë dhe mjerimit, që përbën, gjithashtu, një kërcënim për paqen”.

45-vjet më parë (Dhjetor, 1979) murgeshës shqiptare, Nenë Terezës iu dorëzua Çmimi Nobel për Paqe, pasi ajo ishte nderuar me këtë Çmim (më 17 tetor të vitit 1979), nga juria ndërkombëtare e Çmimit Nobel për Paqe. Nenë Tereza i foli botës nga një tribunë prej ku kanë folur personalitetet më të njohura politike dhe fushave të tjera të veprimtarive njerëzore të kësaj bote, të shekullit të kaluar.  Një “Laps i vogël në duar të Zotit”, e quante veten shpesherë Nenë Tereza, bijë e vogël e një Kombi të vogël, por me një histori të lavdishme, ndonëse edhe plot mundimesh e vuajtjesh…një bijë e Kombit shqiptar e cila duke mos njohur kufijt fetarë, etnik e kulturor, i tregoi botës se “është më kënaqësi të japësh se sa të marrësh”. Një simbol i vërtetë i bujarisë shqiptare në botë dhe shërbëtore e vërtetë e të varfërve anë e mbanë botës, pa dallim feje ose origjine. E si mos ta kujtojmë këtë “mrekulli për të gjithë, këtë lajmëtare, guximtare të dashurisë, shembull gjithmonë aktual i zbulimit, se çdo njeri është vëllai ynë”, do të deklaronte Papa Pali i VI për të përvuajturën Nenë Terezën shqiptare, motrën e madhe dhe të vogël tonën.

E si të mos e kujtojmë atëherë – me këtë rast, 3-përvjetorësh — këtë bijë të zgjedhur të Kombit shqiptar që nderon kombin ndër shekuj – duke bërë emrin shqiptar të njohur e të famshëm anë e mbanë botës?!  Si mos ta përdorim këtë rast – në mos për asgjë tjetër – atëherë për të reflektuar sado pak dhe për të marrë shembëll  duke dëgjuar thirrjet e Nenë Terezes për paqë e pajtim në familjet tona individuale shqiptare, kudo që jemi, por edhe në familjen e madhe kombëtare – për një paqë e pajtim, aq të nevojshëm, për një zhvillim më autentik njerëzor dhe shoqëror në familjen e madhe shqiptare.

Për paqë në botë dhe për paqë e pajtim, edhe “për popullin tem shqiptar”. “Që paqja e Zotit të vijë në zemrat tona, në të gjitha familjet tona”, është shprehur Shenjtja Nënë Tereza, ndërsa po dilte nga manifestimi solemn i pranimit të Çmimit Nobel për Paqë, 45 vjetë më parë (1979). 

Pasi iu dorëzua Çmimi Nobel, në një foto portret të saj, Nënë Tereza ka shkruar këto fjalë: “Unë gjithmonë e kam në zemër popullin tem Shqiptar. Shumë luti Zotin që paqja e Tij të vij në zemrat tona, në familjet tona, në gjithë botën”, sipas biografit të njohur të jetës dhe veprimtarisë së Nenë Terezës, Dom Lush Gjergji.

Po e kujtoj këtë 45-vjetor të dhënjes së Çmimit Nobel për Paqë, sidomos fjalët e Nënë Terezës për paqë “në familjet tona”, drejtuar shqiptarëve në atë kohë, si një rast reflektimi, pasi bota shqiptare ka aq shumë nevojë sot për paqë, për paqë me njëri tjetrin, mbi të gjitha. “Familja shqiptare”, nuk ka sot paqë — paqë me veten e as paqë me të tjerët. 

Unë nuk besoj që shoqëria shqiptare në përgjithësi dhe politika shqiptare në veçanti, të ketë qenë ndonjëherë – në këto pothuaj 35-vite tranzicion të ashtuquajtur “post-komunist” – më konfliktuale, më e acaruar dhe me mungesë respekti e dashurie për njëri tjetrin, se ç’është sot. Thirrjen e Nënë Terezës për paqë e pajtim 45-vite më parë; po e kujtoj, modestsisht, edhe si një pjestar i komunitetit shqiptaro-amerikan prej më shumë se gjysëm shekulli në Amerikë – duke shfaqur në këta pëvjetorë në kujtesë të Nenë Terezë — nevojën për reflektim  për gjëndjen e krijuar plot konflikte e në çdo nivel në radhët e shqiptarëve, por edhe mungesës së diskursit normal publik me njëri tjetrin. Një fenomen ky që vihet re jo vetëm në Shqipëri e Kosovë, por edhe në diasporën e shpërndarë anë e mbanë botës edhe në mbarë trojet shqiptare. Lexo lajmet e ditës në mediat shqptare dhe të duket sikur bota shqiptare është në luftë me vet-veten. Sidomos, diskursi politik, jo vetëm që është keqësuar, por duket se ka vdekur, këto vitet e fundit.  

Mungesa e paqës dhe e dashurisë midis shqiptarëve do të ishte një zhgënjim I madh Për Shën Nenë Terezën. Për fat të keq, në këndvështrimin e sotëm të zhvillimeve politike në Shqipëri e Kosovë, por edhe kudo tjetër midis shqiptarëve, paqa, për të cilën ka bërë thirrje Nënë Tereza 45 vite më parë në Oslo — “në të gjitha familjet tona”, pa përjashtim, pikërisht aty ku e donte Nënë Tereza paqën, dmth. midis shqiptarëve, në familjet tona — është vështirë të identifikohet ose të dallohet paqa për të cilën fliste Nenë Tereza sa ishte gjallë.  Si e tillë, sot në jetën publike dhe politike, në marrëdhëniet midis shqiptarëve në nivele të ndryshme, paqe nuk ka. Ndërkohë që në sallat e qeverisë e të shtetit, aty ku do duhej të ushtrohej respekti dhe paqa midis shqiptarëve, për hir të shqiptarëve – pikërisht aty mbetëron vetëm konflikti, urrejtja dhe mos respekti ndaj njëri tjetrit, e nganjëherë, fatkeqsisht në vend të paqës, mbretëron dhuna. Politika është politikë edhe në Shqipëri, si gjithkund tjetër por nuk ka as demokraci as shtet pa paqe e respekt për njëri tjetrin. 

“Nëqoftse nuk kemi paqe, kjo ndodh sepse kemi harruar se i përkasim njëri tjetrit”. (Nënë Tereza)

Kriza politike nëpër të cilën po kalon Shqipëria dhe Kombi shqiptar në përgjithsi, simbolizon një mungesë paqeje e vëllazërimi — është një krizë e madhe morale; një trashëgimi e gjysëm shekulli komunizëm – me besimin se kundërshtari politik është armik dhe si i tillë duhet të zhdukur me çdo kusht.

Në këtë periudhë kritike për Kombin shqiptar, vazhdimi i një sistemi të polarizuar politik — jashtë kontrolli — dhe dështimi i klasës politike për t’u marrë, seriozisht, me problemet madhore të vendit e të Kombit në të gjithë botën shqiptare, pa përjashtim, do të ketë pasoja tragjike afatgjatë për të gjithë shqiptarët. Abraham Lincolni citohet të ketë thënë se, “Një shtëpi e ndarë dhe e përçarë kundër vetvetes nuk mund të qëndrojë në këmbë pa u shembur”.

Paqa politike dhe shoqërore për të cilën bënte thirrje Nënë Tereza, 45-vjetë më parë para botës në tribunën e Nobelit për Paqe, kërkon sot që ata që do duhej të ishin në shërbim të shoqërisë – për hir të paqës dhe të dashurisë — të ulen në tryezë për të biseduar me ata që kanë pikpamje të ndryshme, me qëllim të mirë dhe në paqe, për zgjidhjen e problemeve të përbashkëta të vendit dhe të Kombit. Një gjë e tillë nuk duhet të shikohet si një dobësi, si diçka që nuk është burrënore. Nuk është burrëri as nuk janë burrshtetas ata që interesat partiake e personale i venë mbi përparimin dhe interesat e Kombit, ndërkohë që konfliktin e vendosin mbi kompromisin ee nevojshëm, në kurriz të paqës në shoqëri dhe në familjen e madhe të shqiptarëve.  Për fat të keq, duke marrë parasysh zhvillimet aktuale politike dhe shoqërore në marrëdhëniet e politikanëve shqiptarë, duket se është harruar mesazhi i Nënë Terezës i 45-viteve më parë në Oslo të Norvegjisë: Paqë në familjet tona, si parakusht i paqës dhe bashkimit në familjen e madhe shqiptare të përhapur anë e mbanë botës.

Frank Shkreli

Sa për Informacion

Ipeshkvia Prizren-Prishtinë në bashkëpuni me ITSHKSH organizon Akademi Solemne në ditëlindjen e Shën Nënë Terezës, ditën e hënë, më 26 gusht 2024, që sivjet përkon me 45-vjetorin e Çmimit Nobel për Paqe (1979).

Kjo akademi bën hapjen zyrtare të “Ditëve të Nënë Terezës 2024”, që do të zgjasin deri më 5 shtator 2024, në ditëfestën liturgjike të saj.

Akademia do të mbahet në Qendrën “BogdaniPolis”, në orën 19:00, që gjendet në Katedralen Shën Nënë Tereza në Prishtinë.

Programi i Akademisë

 Fjalë përshëndetëse të autoriteteve

 Pikë muzikore

Marco Frisina, “Ti do të jesh profet”

Këndon: Kori i Katedrales Shën Nënë Tereza 

Lectio Magistralis

Don Lush Gjergji, Disa kujtime, përjetime, dëshmi dhe porosi nga Çmimi Nobel për Paqe (1979)

 Pikë muzikore

Irena Prenrecaj (arr. Magdalena Sedaj) “Nënë Tereza”

Këndon: Kori i Katedrales Shën Nënë Tereza

 Prezantim Libri

Don Lush Gjergji, “Porositë e Shën Nënë Terezës për ne” botim me rastin e 45-vjetorit të Çmimit Nobel për Paqe

Prezanton: Ndue Ukaj 

Poezi dhe lutje

Shën Nënë Tereza “Mbi gëzimin” Interpreton: Jehona D. Gashi

 Pikë muzikore

Koncertnino op. 11-Huber

Intepretojnë: Aniset Cej, Art Krasniqi, Magdalena Sedaj

Koktej rasti në Agorà

Dr. Dritan Demiraj/

Një nga elementët e rëndësishëm, përveç shumë të tjerave të cilat i kemi analizuar gjatë shkrimeve të kaluara, në pjesën e luftës tregtare midis SHBA-ve dhe Kinës duke i përkeqësuar këto marëdhënie në nivelet më të ulëta historike, janë kërkesat e vazhdueshme të drejta të Washingtonit që Kina të ndalojë vjedhjen e pronësisë intelektuale të sekreteve teknologjike, ushtarake dhe ekonomike të SHBA-ve. Kina në të gjitha rastet i ka mohuar këto akuza shumë të vërteta, ku më shumë se 100 raste të hetimeve dhe dënimeve të realizuara në SHBA nga FBI-ja vërtetojnë të kundërtën. Aktivitetet dhe operacionet e fshehta të agjensive inteligjente të Kinës janë duke ndryshuar balancën e fuqisë në botë, duke krijuar një impakt negativ në ekonominë amerikane dhe të vendeve të tjera të huaja, duke krijuar sfida në rritje për agjensitë e brendshme të sigurisë, sigurinë kombëtare dhe politikën e huaj të këtyre vendeve.

Shkelja e ligjeve të një vendi të caktuar, është praktikë e zakonshme e botës të spiunazhit. Gjatë gjithë kohës, një shërbim i caktuar sekret ekzekuton operacione spiunazhi kundër një vendi tjetër, nëpërmjet shkeljes të ligjeve të atij vendi, këtu mund të përmendim edhe shërbimet kryesore inteligjente ruse jashtë vendit të tyre. Ndryshimi i aktivitetit të agjensive amerikane, është se shumë vende të tjera realizojnë operacione inteligjence për të përcaktuar dhe kundërshtuar vjedhjen e teknologjive të tyre ushtarake dhe të industrisë të avancuar, në mënyrë që ato të mos përdoren kundër kombit amerikan, forcave të tyre të armatosura dhe sigurisë së tyre kombëtare. Krejtësisht ndryshe nga kjo qasje, aktivitetet e shërbimeve inteligjente të Kinës kanë objektiv kryesor zhvillimin sa më të shpejtë të ekonomisë dhe të forcave të tyre të armatosura, nëpërmjet vjedhjes dhe trasferimit të teknologjisë të avancuar perëndimore në vendin e tyre.

Me qëllim avancimin sa më të shpejtë të ekonomisë, industrisë, teknologjisë dhe modernizimin e forcave të armatosura me armët më moderne të kohës, gjatë 20 viteve të fundit të gjitha strukturat e Republikës Popullore të Kinës qofshin ato shtetërore, private por edhe agjensitë e inteligjencës janë përqëndruar në ‘vjedhjen’ e sa më shumë projekteve shkencore nga Federata Ruse, Japonia, Korea e Jugut, vendet e BE-së dhe veçanërisht nga SHBA-të.

Sigurimi i teknologjisë moderne ka qënë prioritet kombëtar që nga koha e Mao Ce Dun-it, ushtria e të cilit ishte krejtësisht e varur nga Bashkimi Sovjetik. Por kërkesa për avancimin teknologjik të Kinës u rrit shumë gjatë kohës së liderit vizionar të Kinës Ten Hsiao Pin-it. Nën drejtimin e presidentit Xi Jinping, fokusi në këtë drejtim u rrit aq shumë sa në vitin 2015 ai miratoi planin kombëtar të quajtur: ‘Made in China 2025’, i cili konsistonte në një plan 10 vjeçar industrial. Objektivi i këtij plani është që të ketë efekte përtej vitit 2025, pra duke e kodifikuar si: ‘Një strategji të transformimit të Kinës në një fuqi moderne prodhuese deri në vitin 2049 në botë’. Viti 2049 është përcaktuar si kufiri i fundit të këtij objektivi, për shkak se Republika Popullore e Kinës atë vit do të festojë 100 vjetorin e krijimit të saj. Por duhet thënë se tashmë edhe pse jemi në mes të vitit 2024, Kina në fushën e teknologjisë të avancuar ka arritur një sukses të paimagjinueshëm nga askush më parë.

Në ditët e sotme, Kina është vendi me teknologjinë më të avancuar të survejimit në botë, me një numër kamerash në dispozicion për të monitoruar shtetasit e saj dhe të huaj më shumë se 1.1 miliardë. Të gjitha këto kamera janë të afta të dallojnë fytyrat e shtetasve nëpërmjet përdorimit të teknologjisë të ‘Inteligjencës Artificiale’ (AI). Kina ka sot në dispozicion superkompjuterin më të shpejtë në botë, tunelin supersonik të erës më të fuqishëm në botë dhe sistemin e parë me inkriptim kuantik të komunikimit satelitor në botë. Kina në vitin 2010 e kaloi SHBA-në si fuqia më e madhe prodhuese në planet. Pra në këtë realitet, Kina ka shumë mundësi të avancojë edhe më shumë deri në vitin 2025 dhe 20 vite më vonë unë besoj se me këtë ritëm avancimi ajo mund të jetë superfuqi teknologjike e shekullit të XXI-të.

Lista e planit për të realizuar prioritetet e Kinës janë: Përmirësimi i prodhimit dhe i novacionit, integrimi më i mirë i industrisë dhe i teknologjisë, forcimi i bazës industriale, forcimi i emrave dhe firmave kineze në botë, rritja e prodhimit të automjeteve që përdorin energji ‘green’, primovimi i shpikjeve dhe i invacionit në vend.

Realizimi i këtyre objektivave nuk është aspak i lehtë, pasi pavarësisht faktit se industria dhe teknologjia kineze janë zhvilluar shumë, përsëri kompanitë japoneze, amerikane, gjermane, franceze, korano jugore, ruse, etj në disa fusha janë përpara. Për këtë qëllim, Kina është hedhur në ‘sulm’ për të ‘siguruar’ me çdo formë informacione dhe teknologji nga gjithë kompanitë kudo nëpër botë. Në momentin kur Kina të arrijë objektivin e saj dhe të bëhet vend lider për teknologjinë, atëherë makinat e saj bujqësore, pajisjet mjekësore, anijet e mëdha të transportit detar dhe portet në të cilat ato udhëtojnë në bashkëpunim me ekonominë e saj e cila do të jetë më e fuqishmja në botë, do të influencojë në kontrollin gjeopolitik dhe gjeoekonomik global.

Fakti që një numër kaq i madh i aktiviteteve të spiunazhit kinez ka lidhje me realizimin e objektivit kombëtar “Made in China 2025” dhe me teknologjitë kryesore, tregojnë qartë udhëzimet e Partisë Komuniste për të intensifikuar përpjekjet për grumbullimin e teknologjisë nëpërmjet spiunazhit. Në shtesë mund të përmendim edhe vjedhjet në fushën e ‘Teknologjisë Informative’ me 150 raste në Luginën Silicon në veri të Kalifornias, më shumë se 140 raste në shtetet amerikane të Masachusets-it, Michigan-it, New York-ut, Pensilvanias, New Jerseyt, Texas-it dhe Floridas.

Në këtë këndvështrim, zyra e BE-së e cila është përgjegjëse për ‘Vjedhjet Intelektuale’ ka deklaruar se 63 për qind e vjedhjeve të përgjithshme në këtë fushë gjatë viteve 2013-2016 janë bërë nga agjensitë, kompanitë, individë ose shërbimet inteligjente të Kinës. Në SHBA, sipas Raportit të Komisionit të ‘‘Vjedhjeve Intelektuale & Shkencore’ për vitin 2017, më shumë se 70 për qind e vjedhjeve teknologjike i përket agjensive të Kinës. Në rast se në këtë investigim futet edhe Hong Kongu, atëherë ajo shkon në 87 për qind.

Në vitin 2019, kostot financiare vjetore të ‘‘Vjedhjeve Intelektuale & Shkencore’ nga Kina shkojnë në shumën 600 miliardë dollarë për ekonominë botërore, ndërsa humbjet vjetore të SHBA-ve nga Kina si pasojë e ‘‘Vjedhjeve Intelektuale, Shkencore dhe IP-ve’ janë 360 miliardë dollarë.

Në gjykimin tim, në ditët e sotme Republika Popullore e Kinës paraqet një nga rreziqet më të mëdha për sigurinë kombëtare të SHBA-ve dhe aleatëve të saj. Këtë e përforcon edhe fakti se ekonomia e saj po rritet dita ditës në koordinim të vazhdueshëm me Federatën Ruse, me vendet anëtare të BRICS-it dhe Organizatës të Bashkëpunimit të Shangait (SCO). Fuqia e madhe ekonomike, i mundëson Kinës të alokojë sasi të mëdha financiare në drejtim të forcimit të mbrojtjes kombëtare, shërbimeve dhe operacioneve të inteligjencës, investimeve infrastrukturore dhe ekonomike në të gjithë botën dhe planeve afatgjata për t’u bërë superfuqia e ardhshme e botës. Kina ka objektiv për të kundërshtuar me çdo mjet interesat e SHBA-ve dhe të aleatëve të saj në rajonin e Detit të Kinës Jugore, Detin e Kinës Lindore dhe në rajonin e Indo-Paqësorit.

Nga viti 2012 dhe deri në ditët e sotme në vitin 2024, nën drejtimin e presidentit Xi Jinping, Kina ka shfaqur siguri të lartë dhe është bërë shumë aktive në nivel global. Presidenti Xi i ka kushtuar rëndësi ‘Ringritjes të Madhe të Kinës’ dhe të ashtuquajturës ‘Ëndra Kineze’. Presidenti Xi Jinping e ka përcaktuar si prioritet të lartë politikën e jashtme të vendit, duke e përcaktuar diplomacinë e vendit të tij si diplomaci e një vendi të fuqishëm, duke u mbështetur në ‘Marëdhëniet e reja si një fuqi e madhe botërore’.

Politikat ekonomike, ushtarake, teknologjike dhe së fundi edhe diplomatike, janë forcuar shumë gjatë viteve të fundit nën presionin e vazhdueshëm të presidentit Xi Jinping. Ekspertët ndërkombëtarë deklarojnë se nën drejtimin e tij, Kina ka bërë hapa të mëdhenj përpara, ndërkohë që vetë kinezët kohën e drejtimin nga presidenti Hu Jintao e konsiderojnë si ‘dekadën e humbur’.

Ndërkohë, me qëllim forcimin e Kinës në arenën ndërkombëtare, gjatë dekadës të fundit Kina i ka kushtuar një vëmendje të veçantë modernizimit, ristrukturimit dhe forcimit të forcave të saj të armatosura, pra të Ushtrisë Popullore Çlirimtare (PLA). Rritja e rëndësisë të fuqizimit të tregtisë, rritja ekonomike, rritja e nivelit të investimeve jashtë vendit, rritja e prezencës së qytetarëve të saj jashtë vendit shpesh në vende me mungesë të theksuar të sigurisë publike dhe me kërcënime nga grupet terroriste, kanë detyruar presidentin Xi Jinping dhe lidershipin e agjensive kineze të sigurisë të marrin masa për mbrojtjen e interesave të tyre dhe qytetarëve të saj në të gjithë botën.

Si rezultat i këtyre ambicjeve dhe i reformave deri në ditët e sotme, Kina ka një prezencë të rëndësishme diplomatike, ekonomike, njerëzore dhe ushtarake në 30.000 ndërmarrje ose projekte shtetërore jashtë vendit, ku më shumë se 100 milionë qytetarë kinezë udhëtojnë çdo vit jashtë vendit. Sasia e përgjithshme e investimeve të kompanive private dhe të qeverisë të Kinës përfshirë edhe projektet jashtë vendit që nga viti 2005 deri në vitin 2020 ishte rreth 2 trilionë dollarë.

Prezenca e Kinës në sejcilin vend ka lidhje në mënyrë të veçantë me sigurimin e informacioneve të ndryshme të inteligjencës, të cilat paraqesin interes kombëtar nga agjensitë relevante, sigurimin e burimeve natyrore, ku këtu mund të përmendim investimet në ndërtimin e fabrikave, minierave, aeroporteve, porteve, autostradave, tubacioneve të naftës dhe të gazit të lëngët por jo vetëm, ndërkohë që numri i përgjithshëm i shtetasve kinezë të cilët jetojnë jashtë vendit është më shumë se pesë milionë.

Dr. Dritan Demiraj është autori i librit: “Shërbimet sekrete të Kinës, Struktura, misionet, metodat dhe kapacitetet e tyre”.