Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Një yll në rritje i letërsisë shqiptare: Blerina Pellumbi (Demo)

by

Leonard Koja/

Korçë, Shqipëri – E lindur në vitin 1976 në qytetin e bukur të Korçës, Blerina Pellumbi (Demo) është një nga zërat e rinj premtues të letërsisë shqiptare. Ajo ka përfunduar studimet e larta në Universitetin “Fan Stilian Noli” në degën e mësuesisë dhe ka punuar për rreth një dekadë si mësuese në vendlindje. Aktualisht, Blerina jeton dhe punon në Francë, ku vazhdon të ndjekë pasionin e saj për letërsinë. Autorja është bërë e njohur me librin e saj të parë, “Lotët e një gruaje,” një roman i bazuar në një histori të vërtetë jete të një gruaje shqiptare. Ky libër ka gjetur një audiencë të gjerë dhe është përkthyer në gjuhën frënge dhe angleze, duke u bërë pjesë e konkurrencës në letërsinë botërore përmes platformës së fuqishme Amazon.com.

Në vijim, Blerina ka botuar edhe pesë libra të tjerë që shfaqin një varietet zhanresh dhe tematikash:

2. “Kristale të thyera” – një përmbledhje poezish që përshkruajnë bukur rezistencën dhe ndjeshmërinë njerëzore.
3. “Përdhunimi i shpirtit” – një roman tronditës, i bazuar në histori të vërteta, që trajton plagët e thella shpirtërore.
4. “Njerëz që ngjajnë me diellin” – një tjetër roman që sjell histori të vërteta dhe inspiruese nga jeta.
5. “Psikologji dhe ndjenjë” – një përmbledhje proze që kombinon elementet e psikologjisë me ndjenjat njerëzore.

Krijimtaria e Blerina Pellumbit shquhet për ndjeshmërinë dhe aftësinë e saj për të prekur thellë në zemrat e lexuesve. Ajo shkruan me një stil të veçantë dhe të qartë, duke sjellë histori të jetës reale që rezonojnë me përvojat e shumë njerëzve. Blerina është një shembull frymëzues i një shkrimtareje që ka arritur të ndërtojë një karrierë të suksesshme ndërkombëtare, ndërkohë që mban gjallë frymën dhe kulturën shqiptare në veprat e saj. Me përkushtimin dhe talentin e saj, ajo vazhdon të kontribuojë në pasurimin e letërsisë shqiptare dhe të bëjë një emër të madh në arenën botërore. Nëse ende nuk keni pasur mundësinë të lexoni librat e saj, është koha ta bëni këtë. Blerina Pellumbi është një autore që nuk duhet humbur.

Një pasion për letërsinë që lind nga përvoja e jetës

Jeta dhe përvoja e Blerina Pellumbit reflektohen qartë në veprat e saj. Duke qenë një mësuese për shumë vite, ajo ka përjetuar nga afër realitetet e shoqërisë shqiptare, sfidat dhe triumfet e njerëzve të zakonshëm. Këto përvoja i kanë dhënë asaj një perspektivë unike dhe të thellë, e cila është e pranishme në çdo faqe të librave të saj.
Në “Lotët e një gruaje,” lexuesit ndihen të lidhur me protagonistin përmes rrëfimit të ndershëm dhe të papërmbajtur të vuajtjeve dhe shpresave të saj. Ky roman nuk është thjesht një histori jete, por një reflektim mbi fuqinë e shpirtit njerëzor dhe aftësinë për të gjetur dritë në errësirë.

Një zë i ri në poezi

Në përmbledhjen e saj poetike “Kristale të thyera,” Blerina eksploron emocionet njerëzore me një ndjeshmëri të veçantë. Poezitë e saj janë si kristale të vogla, të thyera dhe të rrezatuara nga drita e përvojës. Ato ftojnë lexuesit të reflektojnë mbi natyrën e brishtë të ndjenjave dhe fuqinë e tyre për të shëruar.

Histori që ndriçojnë shpirtin

Romanet “Përdhunimi i shpirtit” dhe “Njerëz që ngjajnë me diellin” janë dëshmi e angazhimit të Blerina Pellumbit për të sjellë në dritë histori që frymëzojnë dhe ndriçojnë shpirtin. Këto vepra trajtojnë tema të rënda, por gjithmonë me një shpresë të pashuar për ringjallje dhe transformim.

Një kombinim i artit dhe shkencës

“Psikologji dhe ndjenjë” është një përmbledhje që tregon aftësinë e autores për të ndërthurur artin e letërsisë me shkencën e psikologjisë. Në këtë libër, ajo analizon ndjenjat njerëzore me një ndjeshmëri dhe inteligjencë që flet për thellësinë e saj intelektuale dhe emocionale.

E ardhmja premtuese

Blerina Pellumbi vazhdon të punojë me pasion dhe përkushtim, duke premtuar më shumë vepra të reja që do të pasurojnë letërsinë shqiptare dhe ndërkombëtare. Me çdo libër të ri, ajo konfirmon pozicionin e saj si një zë i rëndësishëm dhe i pazëvendësueshëm në botën e letrave.

Kontributi për komunitetin shqiptar

Përveç arritjeve të saj letrare, Blerina Pellumbi është e angazhuar edhe në komunitetin shqiptar në diasporë, duke organizuar dhe marrë pjesë në aktivitete kulturore që promovojnë gjuhën dhe kulturën shqiptare. Ajo është një ambasadore e denjë e vlerave shqiptare në botë.

Përfundim

Me një kombinim të fuqishëm të përvojës personale, talentit të jashtëzakonshëm dhe përkushtimit ndaj letërsisë, Blerina Pellumbi vazhdon të inspirojë dhe të emocionojë lexuesit e saj. Ajo është një pasuri e vërtetë për letërsinë shqiptare dhe një shembull i shkëlqyer i suksesit në skenën ndërkombëtare. Letërsia shqiptare ka fituar një yll të ri që ndriçon me dritë të veçantë dhe premton të mbetet për shumë kohë në qiellin e kulturës sonë.

Poeti “Malet e Dibrës”

by

Nga ARIF MURRJA/

Në një takim me intelektualë dibran, piktori i nderuar Zaim Elezi theksoi: “Mjaft më me lavdinë e kaluar”. Nuk mbaj mend fjalë për fjalë diskutimin e tij brilant, por mesazhim i tij sipas meje ishte: dibranët duhet t’i tregojnë Tiranës dhe Shqipërisë, se cilët janë sot. E kaluara jonë historike na nderon, por përmendja e shpeshtë nuk na bën ne, të jemi të lavdishëm.

Thuhet përsëritja është mëma e dijes, por kur ajo teprohet bëhet baba i mërzitjes. Në gjuhën ekonomike ky konsum i tepruar i lavdisë së shkuar jep dobi shtesë rënëse. Përsëritja e shpeshtë e lavdisë së shkuar, kalon në mburrje.

Kjo më nxiti për të kthyer sytë tek e sotmja. Kujtohemi për të sotmen, kur ajo bëhet e shkuar. Duhet të njohim të sotmen, që kur të bëhet e shkuar, të ndjekë lavdinë mijëravejçare të Dibrës e dibranve.

Këtë ese do t’ia kushtoj poetit Mentor Shquti, i njohur me pseudonimin Malet e Dibrës. Ai ka lindur më 30.03.1971 në fashati Hotesh në Luzni të Dibrës. Arsimin fillor e ka mbaruar në fashtin e lindjes, ndërsa atë 8-vjeçar në fshatin Katundit i Ri, po në Luzni. Dëshira e familjes, e sidomos e vëllait të madh Hamitit për të filluar arsimin e mesëm; e mundi ngelizhenca e tij, për të mos e përfunduar. Mentori rrjedh nga një familje e ndershme dhe puntore. Prindërit e tij, Dilaveri dhe Xhemilja rritën shtatë fëmijë, dy djem dhe pesë vajza. Ai është fëmija më i vogël i tyre. Babai i tij kishte një qetësi olimpike, ndërsa nënë e tij kishte një mençuri të lindur. Nënë Xhemilja ishte motra e të ndjerit Sali Palluçi, luznakut mendjendritur të muhabetit alegorik dhe të interpretimit të kanunit. Mentori është i martuar me Marjetën dhe kanë dy fëmijë, Dilaverin dhe Angjelinën.C:\Users\Admin\Documents\M. Shquti.jpg

Deri në vitet 90-të punoi në kooperativën Luzni. Sfidat e jetës pas viteve 90-të e çuan emigrant në Greqi, ku në më shumë se tre dekada punon atje. Në këto vite pune të vështira, ai ka treguar ndershmëri dhe përkushtrim duke fituar respektin e të gjithve. Frymëzimi i tij poetik për familjen, vendlindjen, patriotizmin, atdhedashurinë, padrejtësinë dhe ndershmërinë, e kanë bërë një vjershëtar të jashtëzakonshëm. Ai demostron se talenti mund të shkëlqejë edhe në mungesë të shkollimit. Shpërthimi poetik i tij, lindi në moshë të vonë (mbi 40 vjeç). Kjo vonesë i dha mundësinë të zhvilloj një krijimtari unike dhe të maturoj frymëzimin poetik. Kjo tregon se pasioni i vërtetë nuk njeh moshë. Krijimtaria e tij është një zë i veçantë dhe i çmuar për Dibrën dhe përtej saj. Poeti Malet e Dibrës shpreh me vargje ndjenjat dashurore të zemrës së tij për vendlindjen. Poezitë e tij shpalosin trimërinë e të parëve, bukurinë e natyrës, vlerat e kulturës dhe traditës dibrane.

Si një lexues dhe ndjekës i poezisë së tij, ndjehem krenar për kontributin e tij me vlerë dhe jam me fat që jam bashkëkohësi i tij. Krijimtaria e tij ka kapërcyer kufijtë e vendlindjes. Ai i thur vargje e poezi, jo vetëm Luznisë e Dibrës, por Shqipërisë dhe Kosovës. Bukuritë e trojeve shqiptare dhe historitë e lavdishme, rrijnë shumë rehat në vargjet dhe strofat poetike të tij.

Në përfundim, Malet e Dibrës është një personalitet në poezinë patriotike. Ai ka sjellë frymën e tij krijuese me pasion, ndershmëri dhe dëshirë për të shprehur ndjenjat dhe vlerat e tij. Krijimtaria e tij në vargje magjike është thesar që ruan hijeshinë dhe lavdinë e shqipatrizmës.

Riviera Shqiptare: Pasqyrë e kristaltë e bukurisë dhe thjeshtësisë

by

Behie Alushi/

Të vizitosh Shqipërinë vitet e fundit është kthyer në trendin e kohës. Së fundmi është folur në media prestigjoze botërore për këtë vend në zemër të Ballkanit, i cili qëndroi i mbyllur për plot 36 vjet. Izolimi i Shqipërisë nga bota si rezultat i politikës së brendshme solli një zhvillim të vonshëm në kohë por të vrullshëm e të pabesueshëm vitet e fundit veçanërisht në fushën e turizmit. Mediat e huaja kanë shkruar shpesh për bukuritë dhe atraksionet e bregdetit shqiptar, duke nënvizuar të bukurën, të virgjërën dhe të pakrahasueshmen. Bregdeti shqiptar shpesh përmendet për çmime më të ulëta krahasuar me vendet e tjera të bregdetit të Mesdheut, si Greqia apo Italia, duke ofruar një përvojë të ngjashme për turistët me buxhet të arsyeshëm. Madje së fundmi përmes një artikulli të gjatë prestigjiozja italiane “Corriere Della Sera ka shkruar: Për të disatin vit me radhë, turistët italianë e kanë bërë Shqipërinë dhe plazhet e saj si zgjedhjen e tyre të parë të pushimeve.

Por çfarë më panë sytë dhe fotografova në Shqipërinë e tjetërsuar të 2024-ës…

Relievi Shqiptar, aq sa i larmishëm po kaq I bukur mbetet destinacioni i frekuentuar nga të gjithë përfshirë këtu malet, lumenjtë, liqenet dhe bregdetin e mahnitshëm. Natyra e virgjër dhe mundësitë për ecje dhe eksplorim janë shpesh në fokus. Përshtypjet e vizitorëve të huaj janë nga më të ndryshmet ku përshtypje u bënë ushqimi, natyra e bukur, plazhet e kristalta dhe peisazhet rurale të paprekura dhe të rrezikshme. Në përgjithësi, me të drejtë mediat vendase por edhe ato të huaja janë tërhequr nga bukuria natyrore dhe mundësitë për të përjetuar një përvojë të veçantë në bregdetin shqiptar, duke e promovuar atë si një destinacion tërheqës dhe të veçantë.

Sot kjo Tokë e Shqiponjave është krejtësisht e vizitueshme

Shqipëria e cila 40 vite më parë ua ndalonte hyrjen turistëve me flokë të gjata ose mjekra, me funde të shkurtra, bluza ekstravagante dhe pantallona xhins, sot nuk ka ndryshim nga luku i vizitorëve të vendeve të ndryshme të botës. Përshtypjet e nje vizitori spanjoll kanë qenë interesante, sipas tij duke filluar nga Vlora deri në Ksamil nuk kishte cilën bukuri të bregdetit jugor të veçonte si më mbresëlënësen, pasi i gjithë bregdeti jugor është dhuratë nga zoti.

Vlora, një prej bukurive në jug-perëndim të Shqipërisë, e cila ofron një pamje të mrekullueshme të detit Adriatik dhe Jon, si dhe një histori të pasur kombëtare. E njohur për plazhet e saj të bukura, me ujëra të pastër dhe rërë të bardhë, ku mund të veçojmë plazhin e Radhimës. Qyteti historik gjithashtu përmendet për për portin e tij dhe për vendet historike, përfshirë Kështjellën e Vlorës dhe Muzeun Historik. Duke vazhduar udhëtimin e duke lënë Vlorën, ndeshim mrekullitë e natyrës, disa nga plazhet më të bukura të Shqipërisë: Jalën relaksuese, Himarën me një një gamë të gjerë restorantesh dhe kafenesh, Dhërmiu me perëndimin më të bukur të diellit, Qeparoin me bulevardin e qetë që ndriçon netët, Borshin, Bunecin, Lukovën dhe Sarandën e bukur me Ksamilin, plazhin e Pasqyrës, pazhin e Pulëbardhave dhe Manastirin.

Një nga atraksionet kryesore në Sarandë është Kështjella e Lekursit, e cila ofron pamje panoramike të qytetit dhe detit Jon. Saranda gjithashtu ndodhet afër disa vendeve arkeologjike të rëndësishme, si Butrinti, një sait i mbrojtur nga UNESCO që përmban rrënojat e një qyteti të lashtë. Në qytet, vizitorët mund të shijojnë një gamë të gjerë restorantesh , beach-baresh dhe kafenesh të projektuar sipas një arkitekture e cila ndërthuret me fantazinë. Pjesa më e madhe e jetës së natës dhe aktiviteteve kulturore ndodhin në bregdet, duke e bërë Sarandën një destinacion tërheqës për ata që kërkojnë një përvojë unike gjatë pushimeve të tyre.

Këto zona janë të njohura për ujërat e kristaltë me një kombinim spektakolar ngjyrash, për plazhet e bukura dhe peizazhet mahnitëse që kombinojnë bregdetin me malet përreth. Në këtë rajon, vizitorët mund të shijojnë jo vetëm plazhe të mrekullueshme dhe ujë të pastër, por edhe të eksplorojnë fshatrat e bukur që ofrojnë një shije autentike të jetës shqiptare. Aktivitetet në natyrë si ecje në mal, not në det dhe ekskursione në zona arkeologjike ofrojnë një përvojë të pasur për ata që kërkojnë të shijojnë bukurinë natyrore, kulturën dhe historinë e këtij vendi.

Gjirokastra, qyteti jugor më pranë Sarandës është shndërruar së fundmi në destinacion turistik për shtëpitë e gurit, muret pa dritare poshtë dhe frëngjitë lart – çdo shtëpi një fortesë, trashëgim i shekujve ,sot restauruar në një stil unik dhe të veçantë.

Përballë Ksamilit shikon Ishullin grek të Korfuzit i cili sa i largët dukej dikur kaq pranë është sot, saqë vizitorë nga vende të ndryshme vijnë nëpërmjet guidave turistike nga Korfuzi në Sarandë për të parë vendin tonë. Ëndërr e shqiptarëve e bërë realitet!

Ksamili. Ky vend është padyshim një nga perlat e bregdetit jugor shqiptar.

Ky destinacion është veçanërisht i popullarizuar gjatë sezonit turistik për natyrën e bukur dhe plazhet piktoreske. Plazhet e Ksamilit janë krahasuar me Ishullin Bora-Bora, për rërën e bardhë dhe si vendi ideal për relaks dhe aktivitete në ujë. Një karakteristikë e veçantë e kësaj zone bregdetare është grupi i ishujve të vegjël që ndodhen përballë plazheve, të cilët mund të arrihen me anije ose skafe për të eksploruar natyrën e virgjër shqiptare. Ksamil gjithashtu është i njohur për kuzhinën e tij të shkëlqyer që ruan shijen dhe freskinë e natyrshme të detit. Në zonë, mund të shijoni gjithashtu fruta të detit të përgatitura në mënyra të ndryshme, si dhe specialitete të tjera lokale.

Gjatë ditës mund të shkoni në ishujt më të afërt ku mund të shijoni ujrat e kristaltë dhe gjatë natës mund të ndani njëbisedë të ngrohtë familjare në restorante , kafene ose lokal nate. Ksamili padyshim është qendra e aventurës, e rinisë, sportit , plazhit, shndërruar vitin e fundit në një destinacion turistik jo vetëm veror por edhe dimëror.

Të përshkruash zhurmën e gjinkallave në fshatrat jugore apo pëshpërimin e detit është diçka tjtër nga t’a jetosh. Peisazhe mbresëlënëse, panoramike, ku deti unifikohet me qiellin, nën perëndimin e diellit ku dita I lë vendin natës, e cila përqafon rininë. E ku ka më bukur! Ata janë frymëzimi, ata janë e ardhmja! Eufori që të zgjon! Mund të them se duket si një konkurrencë e shëndetshme mes trinomit diell, yje, hënë, ku kjo e fundit duket sikur nuk do të largohet për t’i lënë vendin ditës. Për rreth 6 orë zemra e Ksamilit pulsonte nga jeta, për të rënë sërish në heshtje…

Vizitorët e huaj zakonisht i kalojnë netët në bare, taverna, restorante dhe hotele, ku kuzhina shqiptare është konsideruar nga më të shijshmet dhe ushqimin 100% bio e gjeni në çdo Agroturizëm vendas.

Delvina, një copëz mrekullie, 12 minuta larg Sarandës, është një zonë e cila njihet për ushqimet bio të zonës dhe i zhvilluar vitet e fundit në fushën e Agroturizmit. Ky qytet i vogël por me traditë, kulturë e dashuri të madhe për njerëzit është një mundësi ideale për të qenë sa më pranë natyrës. Vetë pozita gjeografike favorizon zonën madje brenda një fundjave mund të vizitoni të gjitha llojet e turizmit. Shqipëria duke qenë një vend i vogël me distanca të shkurtra, brenda 15 ditësh mund të vizitohen atraksionet turistike jo vetëm në bregdetin jugor por edhe në veri. Buzi lumit te Bistrices (25 km i gjatë) i cili buron nga mali i gjerë e derdhet në detin Jon, shtrihen magjishem bujtina autentike në të cilat mirëpriten turistë vendas dhe të huaj nën ambjente çlodhës dhe argetuese. Gjatë ditës mund të shkoni buzë lumit ku mund të shijoni ujërat e kristatltë të thesarit të fshehur shqiptar. Mos harroni të vizitoni dhe një numër të madh xhamish, teqesh, kishash dhe manastiresh, të një arkitetkure bizantine. Këtë vend do t’a veçoja si një nga shtetet me një tolerance të jashtëzakonshme fetare ku jetojnë harmonikisht disa fe , ku varri i një myslimani dhe një të krishteri prehen krah njëri –tjetrit. Shqipëria nuk është kthyer vetëm në një dashuri vere, por në një vend ku vizitorë nga vende të ndryshme investojnë për të blerë shtëpi ose për t’u kthyer në çdo stinë të vitit. Për pushime të shkëlqyera me çmime të arsyeshme , shërbim cilësor, vend ideal për t’u argëtuar mbetet margaritari shqiptar, bregdeti jugor i cili ngrihet magjishëm duke përqafuar gjithë kombet e botës.

Një copëz jete ky udhëtim, i këndshëm, i përsosur, një nga guidat më mbresëlënëse në xhevahirin jugor shqiptar. Një eksperiencë të cilën nuk do të donit t’a linit pa jetuar. Të jetosh për pak ditë shqiptarçe, me të bukurën dhe të egrën, me të paqtën dhe rrëmujën, me kaosin dhe magjinë por mbi të gjitha të rrethuar nga mikpritja, traditat dhe zakonet në perlën më të bukur ballkanike.

Behie Alushi, Delvinë 08/03/2024

POEZIA KA FUQINË E LIRISË

by

Dr. Migena ARLLATI/

Teksa libri me poetët e Gjakovës bëhet gati të shkojë drejt shtypit, me përulësinë më të madhe dhe me një ndjenjë të pakufishme respekti, ulem të shkruaj këtë parathënie. Vetë emri Gjakovë është metaforë, është simbol i një sërë ndjesish të krijuara nga procese e ngjarje të ndodhura e të përjetuara nga njerëzit e Gjakovës në shekuj e dekada, ndjesi të cilat tashmë i rrinë këtij emri si një aureolë. Përgjithësisht, historia e çmon këtë vend me një konsideratë fisnikëruese që në fakt është një marrëdhënie mes gjithçkaje të ndodhur këtu në kohëra vlimesh e kthesash për popullin shqiptar. E sigurisht, një rol të pamatë kanë luajtur edhe njerëzit e pendës, të arsimit e të artit. Ata, si bashkëpërjetues të të gjitha dhimbjeve e lavdive në të panumërtat krajata, u bënë zëdhënës shpirtëror të lotit të lindjes a të vdekjes, të fitores a të humbjes, të tragjedisë a të ngadhnjimit mbi të. Duke sublimuar deri në caqet më të larta ndjesore emocionalitetin e popullit nga vinin e duke qenë në themel të komunikimit sa artistik po aq edhe human, artistët u bënë gjenerues të asaj energjie që përçon larg; larg në kohë e në hapësirë, për të bashkëndjerë e për të bashkëndarë si bashkëvendas pulsin shpirtëror në sfidimet e shumëfishta në përballje me okupuesit, në mbrojtjen e interesave kombëtare, në rropatjet ndaj ekzistencës, në frustrime kulturash e erërash epokale të cilat janë përplasur në trojet tona si dallgë të pamëshirshme.

Në këtë vëllim, janë veçuar qëllimshëm nga unë, letrarët, konkretisht poetët, që me vargjet e tyre i ngritën piedestal nocioneve të larta nacionale e humane. Me burimet e pashtershme të përjetimit dhe të fjalës, ata sollën përgjithësisht një krijimtari të dedikuar dhe të vetëkushtëzuar nga tematika kundërvënëse ndaj robërisë, tematika e mbrojtjes së dinjitetit dhe lirisë, e mbrojtjes së simboleve kombëtare, e fjalës së lirë të munguar etj. Prandaj poezia e tyre ka fuqinë e lirisë!

Zeja e poetit nuk është aq e lehtë sa duket. Sidomos në periudhën e paraçlirimit të Kosovës, para se të ngjyhej në bojë, pena duhej ngulur në mish; para se fjala të dilte, duhej guxuar e rrezikuar pasi fjala, vargu, arti ishin kthyer në armë. Poetët kishin vetëm një armë në këtë luftë të ashpër dhe në këtë ndeshje titane: vargun. E përveç gjithë të ligave të tjera, ata hapëronin me rrezikun se mund të anatemohen, të paragjykohen, të prrallen e të denigrohen, pasi makinacionet e shumëfishta nuk bënin gjumë as natë, as ditë.

Në rrugën e të bërit art, të afirmuarit është një proces i ngadalshëm e i përshkallshëm në të cilën krijuesi reflekton qartë dhe ndikon spontanisht. Ai i përcjell nën lëkurë ndryshimet në shoqëri. Adhurimi për autorë si: A. Çetta, E. Gjerqeku, D. Mehmeti, R. Hoxha, B. Bokshi, A. Musaj, S. Lokaj, M. Nura, A. Gjakova, A. Podrimja, T. Dërvishi, M. Kupa, M. Bobi, M. Saneja, S. Rexhepi, H. Haxhosaj, A. Byci, A. Deva, F. Brovina, A. Mala, F. Ymeri, F. Rexha etj., etj., vjen pas madhështisë që ata ndërtuan me krijimtarinë dhe ndikimin e madh të saj. Me shumë të drejtë quhen poetët e plejadës. Gjendja artistike që ata sollën ishte dëshirë për të frymuar lirshëm, nevojë për kacafytje me të pamundurën, këlthitje për çprangosje, dëshmim për të drejtat e mohuara, akuzë për krime të qëllimshme. Këta, e jo vetëm këta tema, u kthyen në një zakonshmëri për kohëshmëri të gjatë dekadash. Është e qartë se pjesa më e madhe e të pranishmëve në dy gjeneratat e para nuk janë thjesht krijues por personalitete të mirëfilltë të artit dhe mendimit shqip. Ata nuk ishin vetëm krijues por edhe veprimtarë të çështjes shqiptare, promovues dhe mbrojtës të hapur të të drejtave të popullit të tyre, gjë të cilën e bënin hapur jo vetëm në art.

Historia e re e Kosovës flet zëshëm për veprimtarinë e tyre, ndërsa poezia mbetet vetëm një pjesë fragmentare e kësaj veprimtarie. Sigurisht se trajtimi i mëtejshëm i krijimtarisë, gjuhës dhe stilit të përdorur kërkon një observim të thellë dhe përmbajtësor. Secili nga ta është unik, me përparësitë dhe me kufizimet e veta. Ndaj, edhe poezitë e përfshira në “Vargnim Gjakove” janë një reflektim i sinqertë për të kaluarën, një prani paqeje e dashurie në të tashmen dhe një shqetësim human mbi të ardhmen. Të gjitha këto të shtjelluara me një thellësi mendimi dhe lehtësi rrëfimi që rrallë haset. Ato jo vetëm që na ofrojnë kënaqësinë e leximit, por edhe na bëjnë të reflektojmë dhe të besojmë thellë për ideale të fuqishme.

Sot, autorët e lartpërmendur, rreshtohen në panteonin e poezisë shqipe, pasi koha nuk i ledhatoi e as fati nuk i kurseu. Mbeten të adhuruar për atë që sollën në poezi dhe jo vetëm në poezi.

***

Në vigjilje të përvjetorit të 60-të të Mitingut të Poezisë dhe në nderim të 25-vjetorit të çlirimit të Kosovës, me një entuziazëm të pashoq, nisa të ideoj një përmbledhje me poezi nga poetët e Gjakovës. Mendimet që dalin nga zemra peshojnë e kanë shumë vlerë ndaj unë i dhashë jetë mendimeve të mia dhe i ktheva në një realitet. “Vargnim Gjakove” e quajta, me dëshirën më të mirë që secili prej poetëve të ketë vendin e tij në këtë rradhë poetizuese e cila më ngjan me një varg rruazash apo perlash ku secila prej tyre ka ndriçimin dhe bukurinë e saj.

Do ta quaja një vëllim festiv, dhuratë imja në përmbylljen e dekadës së gjashtë të Mitingut. Mitingu ishte mbajtur për herë të parë në vitin 1964, sipas idesë së Din Mehmetit dhe Enver Gjerqekut, me bashkëaktivizimin e miqve të tjerë poetë, për t’u institucionalizuar pak kohë më vonë me formimin e Klubit letrar “Gjon Nikollë Kazazi” (1967). Në vite e dekada, në të kanë marrë pjesë me qindra poetë nga e gjithë Kosova, me dhjetëra e dhjetëra nga Shqipëria e viset e tjera shqiptare, e po ashtu, me dhjetëra poetë të huaj pasi aktiviteti është i rangut ndërkombëtar.

Poetëve në vëllimin “Vargnim Gjakove” i paraprijnë pesë poezi nga personalitete përgjithësisht klerikë fetarë, poezitë e të cilëve datojnë nga shek. XVII e këndej: Y. Efendija (shek. XVII), Gj. N. Kazazi (shek. XVIII), T. ef. Gjakova (shek. XVIII), T. Zajmi (shek. XIX) dhe A. G. Bojaxhiu (shek. XX). Krijimet e paraqitura nga ta janë një pasuri e rrallë jo veç për vlerat artistike sa për humanitetin dhe origjinalitetin që na vjen i reflektuar aq bukur nga kohësi të largëta. Nuk ka asnjë mëdyshje që edhe këto figura i përkasin arealit të Gjakovës, bile edhe Nënë Tereza – mbesë Gjakove, e bija e Dranes së lindur në Novosellë.

Më tej, në libër renditen katër gjenerata poetësh: I (1920 – 1940), II (1941 – 1960), III (1961 – 1980), IV (1981 – 2010). Secili poet përfaqësohet me dy krijime (dy gjeneratat e para) dhe me një krijim (dy gjeneratat e dyta). Renditja është bërë kronologjikisht sipas vitit të lindjes. Fillohet me vargjet e Anton Çettës, pajtimtarit dhe veprimtarit të madh të besës e të fjalës dhe përfundohet me poeten e re 19 vjeçare, Olsa Domi, autore e dy vëllimeve. Përfshirja e poetëve i ka tejkaluar të gjitha paragjykimet personale e tejpersonale që te dikush mund të shfaqen qëllimshëm apo shkarazi, sepse në art nuk ka vend për lakmi e për zemërligësi. Për secilin krijues flet vetë arti dhe krijimtaria që ka sjellë në vite ndaj të gjitha diskutimet me sens inatçor dhe dashakeqës bien poshtë.

Ky vëllim i lë vend vetëm poezive, pasuruar dhe disajnuar me foto, pasuar nga disa fjalë në sensin biografik për secilin autor. Ndërsa vëllimi i radhës që kam në përgatitje e sipër është një studim letrar për këto individualitete krijuese.

E tani që “Vargnim Gjakove” me poetët e Gjakovës është i gatshëm, nuk është koha për të marrë lavde por është momenti i duhur për të dhënë nderime. Nderime për të gjithë ata që shpirtin e tyre e kthyen në varg e vargun në përkushtim shpirtëror për një pjesë aq të rëndësishme të qenies së njeriut, sikurse është vendlindja, fëmijëria, shtëpia e prindërve a trualli të cilit i përkasin, pasi njeriu pa këto do të ishte njeri pa atdhe. E një njeri pa atdhe është një njeri i mbetur pa asgjë. Në fund, dua ta mbyll me ndjesinë e një njeriu që ka bërë punën dhe tashmë nuk i kanë mbetur më fjalë. Duke i mbyllur sytë dhe duke parë me dritën e shpirtin, diçka më pëshpërit: Aty ku ka poezi ka emocion, dhe aty ku ka nderim për poezinë ka fisnikëri!

Kujtojmë në 136-vjetorin e lindjes gjuhëtarin austriak, profesorin dhe albanologun, Maksimilian Lamberc

by

QSPA/

Lamberc e nisi studimin e shqipes si dialektolog, duke mbledhur materiale gjuhësore në terren më 1913-1914 gjatë një udhëtimi studimor në Itali. Ai i ka kushtuar vëmendje të veçantë dialekteve arbëreshe e ndarjes dialektore të shqipes, folklorit dhe kulturës popullore shqiptare. Fryti i parë i kësaj pune është skica “Albanische Mundarten in Italien”, e shoqëruar me një hartë që tregon shpërndarjen e ngulimeve arbëreshe. Në këtë skicë sintetike ai bën një paraqitje të përmbledhur të historisë së formimit të ngulimeve arbëreshe të Italisë, tregon me hollësi ç’ishte bërë deri atëherë, për mbledhjen dhe studimin e të folmeve të tyre dhe thekson rëndësinë e studimit të këtyre dialekteve për historinë e gjuhës shqipe, sepse ato paraqesin mbetjet e fundit të shqipes mesjetare.

Ai mori pjesë në rolin e specialistit në zhvillimin e punimeve të Komisisë Letrare Shqipe dhe të vendimeve që mori ajo për çështje të gjuhës së përbashkët e të rregullave të drejtshkrimit të saj. Ai ka lënë reth 60 dorëshkrime në të cilat paraqet të dhëna mbi folklorin e folkloristikën, mitologjinë, etnologjinë, gjuhësinë, letërsinë, historinë etj. Studimet themelore në fushën e kulturës popullore janë “Die Volkspoesie der Albaner”, 1917 (“Poezia popullore shqiptare”), “Albanische Märchen und andere Texte zur albanischen Volk-skunde”, 1922 (“Përralla shqiptare dhe tekste të tjera nga folklori shqiptar”), “Albanien erzhält”, 1956 (“Shqipëria rrëfen”), “Die Volksepik der Albaner”, 1958. (“Epika popullore shqiptare”), një studim i hapët për ciklin shqiptar të kreshnikëve. Pas vdekjes u botua punimi “Mitologjia shqiptare” në veprën kolektive “Ëörterbuch der Mythologie”, 1969. Në fushën e sintaksës ka botuar një monografi për periudhën hipotetike të shqipes “Die hypothetische Periode im Albanischen” (1914). Pas Luftës II Botërore, mbajti kursin e gjuhës shqipe në Universitetin e Lajpcigut dhe hartoi një varg librash për mësimin e shqipes, një antologji të letërsisë shqiptare me përkthim gjermanisht e me një hyrje për gjuhën shqipe (1948, dy vëllime) dhe një kurs të gjuhës shqipe në tre vëllime (Fjalor shqip-gjermanisht, Antologji shqipe, Gramatikë, 1954, 1955, 1959). Ka përkthyer dhe botuar të plotë gjermanisht veprën e Gj. Fishtës “Lahuta e Malësisë”, si edhe dramën “Toka jonë” të K. Jakovës. Për kontributin e tij në fushën e studimeve albanologjike është dekoruar me “Urdhrin e Flamurit”.

https://fjala.al/…/maksimilian-lamberc-albanologu…