Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Duke kujtuar 80-vjetorin e genocidit grek mbi shqiptarët e Çamërisë

by

Nga Namik Selmani

Boston/

Shumë herë në një jetë njeriu të një kombi, të një ngjarjeje të madhe, të një universiteti, të një monumenti, të një pikture të një biznesi, të krijimit, të një ngjarjeje të madhe, të një qyteti, ne vëmë data fillimi. Vëmë njerëzit me emër. Bëjmë libra e filma. Këngë e simfoni. Vihen në emblema çmimesh.

Ato rriten me kalimin e viteve, pse jo dhe të shekujve. Po me një përvjetor, masakre, genocide, shpërnguljeje (Vëri çfarë emri atij qershori të përgjakur të viteve 1944-1945!) që i ndodhi krahinës shqiptare të Çamërisë “thyhet“ ky rregull. Kujtesa tetëdhjetëvjeçare është mjaft e gjallë, e afërt, sikur ka ndodhur dje para një jave para një viti.

Shumë vite “heshti” Çamëria, po kujtesa e brezave që e përcillnin atë bolorimë të vitit 1944 ishte dhe mbeti e gjallë, e paharruar. Edhe pse mjaft dëshmitarë të gjallë të asaj masakre janë ndarë nga jeta, janë prerë si lisat në pylin e jetës ajo RRON, RRON E DO TË RROJË.

E për këtë histori nuk ka nevojë të shkruhen testamente e pastaj të vraposh te noteri për t’i dhënë fuqi ligjore. Të përcillen amanete Ajo ngrihet më shumë se ato. Është universi i një drejtësie që akoma kërkon të gjejë rrugën e vet të zgjidhjes. Para saj ulet në gjunjë jo vetëm një kombi i tërë, po dhe kënga vallja e Osman Takës, fjala skenike, filmi dokumentar dhe ai artistik, librat e panumërt për historinë e saj tragjike dhe të lavdishme. Të shkruar nga shqiptarët po dhe nga Bajroni, nga Robert Elsie. Të vizatuar me ngjyrat më të bukura të piktorëve nga mbarë bota.

Në të njëjtën kohë Çamëria është histori është dhimbje, krenari, kujtesë brezash, është këngë, poezi, është shpirt i gjallë, pikturë, skulpturë e gdhendur më shumë në shpirtërat e brezave që janë lidhur fizikisht me atë truall Po jo më pak edhe të një prizrenasi, të një gjakovari a tetovari, të një prishtinasi, të një ulqinaku që iu dhemb zemra po aq sa dhe një nipi të asaj toke të begatë.

Të një shqiptari që jeton në Njy Jork, Çikago, Detroit, Boston, Londër, Berlin, Romë, Madrid. Stamboll. Është diplomaci dhe politikë kombëtare e ndërkombëtare, që ende nuk e ka thënë fjalën e tyre si duhet. Aq më shumë të bëjë dhe zgjidhjen e duhur në bazë të marrëveshjeve ndërkombëtare.

Është problem ballkanik po aq sa dhe evropian që nis që në vitin 1913 kur sëpata e ndarjes e preu në mes atë.

Shifrat flasin vetë

Shifrat e shpërnguljes së popullsisë myslimane çame nga Çamëria, tashmë janë pranuar nga të gjithë organizmat ndërkombëtarë. Sipas të dhënave zyrtare, numri i refugjatëve çamë të shpërngulur me dhunë nga Greqia gjatë viteve 1944-45 është rreth 25 000 vetë. Të masakruar dhe të humbur gjithsej rezultojnë 2 300 persona, të vdekur rrugëve gjatë largimit për në Shqipëri e zona të tjera numërohen rreth 2 400 vetë. U dogjën tërësisht dhe u shkatërruan mbi 61 fshatra shqiptare të Çamërisë, ku numri i shtëpive të djegura e të plaçkitura shkon në 5800. U rrëmbyen mbi 17 000 krerë bagëti dhe mbi 110 000 të tjera humbën, apo ngordhën.Për sa u përket prodhimeve bujqësore, rreth 1 730 000 okë drithëra dhe 620 000 okë vaj shkuan dëm, ose u rrëmbyen nga bandat greke. Në total, humbjet në produkte të prodhimeve bujqësore për vitin 1944-45 për bujqit çamë ishin 4 000 000 okë drithëra, 3 700 000 okë misër dhe 2 990 000 okë vaj.

Fjala e kujtesës për Çamërinë të bën Ushtar të përjetshëm të Mirënjohjes, Dhimbjes dhe të Paqes.

Se luftrat, sado të gjata që të jenë në kohë e sado sipërfaqe të madhe apo të vogël të përfshijnë në gjeografinë e vendeve, në secilin pjesë të globit, një ditë do i pushojnë thirrjet, klithmat, gjëmimet e topave e të avionëve, vringëllimat e shpatave, kërcëllima e qerreve, plagët e hapura e gëzimin e fitoreve, pamjen e këpucëve të baltosura të ushtarëve, një ditë do të vijë edhe PAQJA.

Ndaj llogorja e Ushtarit të Paqes duhet ta sillte shpirtin e paqtë të kësaj krahine.

Paqja është më e gjatë në kohë dhe ka brenda saj anonimatin e nikoqiratës së gjellëve, të mbjelljes së brazdave, të qëndismave e të thurjes së qilimëve, të përkëdheljes së barit të varreve e të këngëve për punën për librat, për dashurinë..

Brenda kësaj paqeje është dhe duhet të jetë drejtësia

E Çamëria i ka brenda poezive që thuren për të, të gjitha ngjyrat. Ka pranverën që shpërthen si në asnjë vend me lulëzimin e ullinjve, portokalleve e të bimëve, të luleve nga më aromatike.

Ka ngjyrat e vjeshtës që të dhuron begatinë e ullinjve e të deh me tingujt e dasmave.

Po ka dhe pamjen e trishtuar të degëve të pavjela. Ka pamjen e gërmadhave me dyer të kalbur nga koha e nga duart e munguara.

Ka farëza borziloku që sot rrinë bukurisht në duart e nipërve e të mbesave në të gjthë botën të marra dikur nga gjyshet e mira në bohçatë e rrugës së gjatë.

E është më bukur se e bukura.

Mbase duhet kujtuar sot edhe mençuria e Nolit

Në do besë e burrëri

Shko e ndal në Çamëri.

Të vazhdojë sa më modestisht një hap më tej dialogun naimjan. Me atë që bëjmë sot e nesër, të bëhemi pjesë e enciklopedisë së madhe shpirtërore me sa e sa dëshira, ëndrra. Të bëhemi mbrojtës së një të vërtete që vullkanizon të ardhmen nëse nuk zgjidhet

Dua të besoj se Shpirti çam është i gjallë e duhet të jetë i tillë edhe në poezitë për të. Te ajo duhmë e shpirtit të poetit të të gjithë moshave e të të gjithë kohërave. Për t’i treguar atyre që ulen në tryeza politikanësh dhe diplomatësh se problemi çam nuk është një kasafortë që e ka një Çelës në duart e një Pronari. Jo. Çelësat e saj janë udhërrëfyesat e shpirtrave të pagjumë të Çamërisë që i ka një komb i tërë. Nga Shqipëria deri në Amerikën e largët ku ka aq rrahje zemre për Çamërinë sa duhen valët e Jonit për t’i numëruar. Duhen palët e maleve shqiptare për të kuptuar forcën e këtij shpirti të paepur. Një shoqëri e tërë që kërkon të drejtën e saj si drita e diellit.

Çelësat e Portave të këtyre Shpirtrave sot i ka dhe deti Jon që në vitet e mbushura me jetë , me punë ballëdjeristur në tokat çame, bënte garë me vajin e ullinjve që prodhohej çdo vit në fshatrat e saj të begata.

Nuk kanë rëndësi Gijotinat që duan ta godasin Shpirtin çam. Të vjetra a të reja qofshin. Nuk kanë rëndësi dhe aq shumë dinakëritë e thurura aq saktësisht shumë herë edhe në dritën e fortë të diellit. Nuk kanë rëndësi urdhërdhënësit e tyre që mund të kenë në duar letra të shkruara në të gjitha gjuhët. Rëndësi ka që SHPIRTI i Çamërisë rron ndër brezat që e kanë të gjallë këngën, kujtimin, ëndrrën, amanetin, vallen, kujtesën, të nesërme.

Sot vijnë në këtë sofër nderimi kujtese dhe mirënjohjeje për të rënët e asaj masakre dhe kujtese edhe bijtë më të devotshëm të Çamërisë si Hasan Tahsini, Kolë Idromeno, Dora d’Istria, Bilal Xhaferi. Na vjen dhe vargu monument i Naim Frashërit kur flet për gluhën çame

Dallëndyshe bukuroshe, që thua mijëra fjalë,

Dhe të k’ënda vahn’ e lumën, që vjen me vrap e me valë,

A mos vjen nga Shqipëria? Eni vjen pej Çamërie

Me këto milëra fjalë e me gluhë perëndie

Dekadat e kujtesës çame shkërmoqen për hir të kujtesës. Ajo rron e gjallë e përtërirë në breza.

Shkolla shqipe në Riverdale NJ festoi përfundimin e vitit shkollor

by

Valdete Dida Cenalia/

Të dielën më 23 Qershor 2024, në sallën e aktiviteteve të shkollës shqipe – Riverdale, NJ, u mblodhën fëmijë, mësues, prindër dhe drejtuesit e Qendrës Shqiptaro – Amerikane për të festuar mbylljen e suksesshme te vitit shkollor. Ky koncert festiv u organizuar nga drejtuesit e Qendrës Shqiptaro – Amerikane me në krye Gonxhe Metën dhe mësueset e shkollës shqipe. Ishte një festë me të vertetë e bukur, ku të gjithë fëmijët e shkollës shqipe kërcyen, kënduan, recituar dhe hapën koncertin, me këndimin e himnve kombëtare të SHBA dhe himnim kombëtar shqiptar. Vallëzuan dhe recituan vargje nga poetët e kombit shqiptar duke dhuruar mjaft emocione në mbylljen e procesit mësimor.

Shkolla shqipe në Riverdale, NJ ka një pjesëmarrje mjaft të madhe të fëmijëve shqiptarë dhe është shkolla më e madhe dhe pothuajse e vetmja në komunitetin shqiptar në NJ që u mëson fëmijëve shqiptar gjuhën shqipe, historinë, kulturën, këngët dhe vallet shqiptare. Drejtuesit dhe mësuesit u shprehën shumë të emocionuar për arritjet e fëmijëve. Gonxhe Meta deklaroi në ceremoni: “E vetmja lidhje që ka mbajtur shqiptarët të bashkuar ka qenë gjuha” kështu e nisi përshëndetjen me shprehje të Faik Konicës drejtuesja e shkollës shqipe, Gonxhe Meta.

Të dëshmosh, se fëmijët tuaj rriten dhe mësojnë shqip, komentet nga ju të dashur prindër për mësimin e gjuhës së ëmbël shqipe, kanë qenë kaq të vlefshme dhe shpërblyese për mua dhe koleget e mia. Faleminderit, anëtarëve të bordit për mbështetjen, prindërve për besimin dhe durimin, mësueset për përkushtimin e tyre, nxënësit për pjesëmarrjen ne shkollë”. Egla Mata u shpreh tejet e emocionuar: “Jam pafund e lumtur që sot në zemër të Amerikës dhe në mes të NJ jemi mbledhur për të festuar shqip. Teksa vija për në sallë ishte një emocion i madh të ecja në një oborr të mbushur me flamuj shqiptar dhe akoma me emocion teksa shikoja që prindër, fëmijë, kolegë, drejtues, bisedojnë me njëri – tjetrin në gjuhën e bukur shqipe. Teksa ju shikoj të gjithëve këtu sot them me krenari: Ja arritëm qëllimit këtë vit shkollor të përcjellim tek brezat e rinj gjuhën, kulturën, traditën shqiptare dhe të flasim e të festojmë shqip”. Nesrin Qerimi deklaroi në ceremoni: “Sot shënojmë ditën e përfundimit të procesit edukativ – arsimor. Ndihem e lumtur dhe jam krenare për nxënësit që arritën me sukses të përfundojnë këtë vit shkollor. Është një gëzim i madh kur shohim se si nxënësit flasin gjuhë shqipe, recitojne vjersha. Nxënësit e klasës këtë vit shkollor arritën që të përvetësojnë rregullat gramatikore, dallimin ndërmjet fjalive, si dhe njohuri për historinë dhe trojet shqiptare me anë të akriviteteve duke përfunduar me sukses këtë vit shkollor”. Mësuesja e shkollës, studiuesja e historisë dhe letërsisë Valdete Dida Cenalia tha se: “Unë kurrë nuk do të ndjehem e lodhur për fëmijët tuaj, por, që të gjithë së bashku dhe me ndihmën tuaj të dashur prindër, të bashkohemi njësh, që të mos e lëmë gjuhën tonë të bukur shqipe, të asimilohet, sepse rrënja e një populli është gjuha e tij! Që gjuha shqipe të ruhet duhet të flitet dhe të shkruhet, prandaj te dashur prindër mos ju flisni fëmijëve anglisht në shtëpi, nuk ka rëndësi i flisni gegnisht apo toskërisht. Faleminderit, të dashur prindër që më besuat të jem mësuesja e fëmijëve tuaj. Ndoshta kam qenë pak e “ashpër” me fëmijët tuaj sepse jam “fanatike” e ruajtjes së gjuhës shqipe”.

“Pranvera Shqiptare” një piknik i përbashkët polako-shqiptar

by

Pikniku i integrimit “Pranvera Shqiptare” organizohet tradicionalisht në fund të pranverës, afër fillimit të verës.
Këtë vit, të shtunën, më 22 qershor, shqiptarët nga Shqipëria dhe Kosova dhe trevat tjera shqipfolëse u takuam me Poloninë dhe polakët e lidhur me Shqipërinë dhe Kosovën dhe mbështetësit polakë të të dyjave vendeve edhe një herë u takuan në Ciechocinek, në kopshtin mikpritës të profesoreshës Irena Sawicka, gjuhëtare, sllaviste dhe ballkanologe.
Menaxhmenti i Shoqatës Polako-Shqiptare, i udhëhequr nga kryetarja Dorota Horodyska, dhe Shoqata Polako-Kosovare KOS-POL, e udhëhequr nga kryetari Haxhi Dulla, kanë vënë zemrën dhe punën e tyre në përgatitjen e piknikut. Para se të ftuarit të priten zyrtarisht, anëtarët e të dy shoqatave varën flamuj, pregaditën perime për sallata, shtruan tavolina me ushqime dhe pije. Duhet shtuar se me ardhjen e musafirëve shtohej edhe numri i të ftuarve në tavolina, pasi të gjithë sillnin diçka të shijshme, të kripur apo të ëmbël. Për të theksuar natyrën ballkanike të piknikut, menyja përfshinte ndër të tjera: bakllava, byrek, llokume, raki dhe verë nga Kosova
Kur gjithçka ishte gati, në mesditë, presidentët i pritën ngrohtësisht të gjithë mysafirët e ardhur nga vende të ndryshme të Polonisë, veçanërisht: Mimoza Halimi, ambasadore e Republikës së Shqipërisë në Poloni, Drilon S. Gashi, Ambasador, Shef i Misionit të Republikës së Kosovës në Poloni, Avni Bilbilaj, atasheu ushtarak i Republikës së Shqipërisë në Poloni, Paweł Michalak, Konsull Nderi i Shqipërisë në Poloni, Jarosław Rosochacki, Konsull Nderi i Republikës së Shqipërisë në Poloni, Profesor Maciej Zieliński nga Universiteti Adam Mickiewicz , Aleksandra Głowacka nga Shoqëria e Fryderyk Chopin në Sanniki, Andrzej Rola-Stężycki, rajonalist, historian, autor i artikujve për Antoni Crutta.

Pikniku, si në vitet e kaluara, ishte një takim shoqëror i njerëzve që pëlqejnë atmosferën dhe kulturën shqiptare, si të dy vendet, pëlqejnë njëri-tjetrin dhe raste të tilla si në Ciechocinek janë të pakta, vetëm disa herë në vit. Prandaj, ka shumë tema për diskutim, shkëmbim “çfarë ka me kë” etj. Organizatorët, si zakonisht, janë kujdesur që gjatë takimit të japin informacione interesante. Këtë vit, Irena Sawicka prezantoi profilin e Wacław Cimochowski (1912-1982), një albanologu i shquar polak, fatkeqësisht i harruar në Poloni. Dorota Horodyska përgatiti një prezantim me titull: Fryderyk Chopin dhe “Kartolina nga Shqipëria”: Ditët e Crutta në komunën Belsk Duży Anno Domini. Ajo foli për planet për vazhdimin e bashkëpunimit me komunën dhe se sa e rëndësishme është për të dyja palët – banorët e komunës dhe shoqëritë tona për të fituar përkrahës dhe për të zgjeruar njohuritë për kulturën shqiptare dhe historinë e shqiptarëve që janë dalluar për Poloninë.
Haxhi Dulla përgatiti historinë e kërcimeve ballkanase dhe demonstrimin e tyre të filmuar të realizuar nga kërcimtarë profesionistë shqiptar. Pikniku përfundoi vonë në mbrëmje. Ata që duhej, u larguan në të njëjtën ditë, dhe ata që mundën, qëndruan deri të nesërmen për të ashtuquajturin “Mirëmëngjesin e përbashkët”. Pjesëmarrësit e piknikut njëzëri theksuan se ishte e këndshme, interesante, e shijshme dhe ishte për të ardhur keq që duhej të prisnim një vit për takimin e ardhshëm!
Teksti dhe fotot : Tamara Jesionowska& Haxhi Dulla

90 VITE JETË, 63 VITE NË FEDERATËN VATRA

by

Sokol Paja/

New York, 22 qershor 2024 – Tonin Mirakaj, një ndër aktivistët më të veçantë të çështjes kombëtare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës festoi 90 vjetorin e lindjes. Një atdhetar i flaktë, patriot i dalluar, aktivist i zjarrtë, antikomunist i vendosur, besimtar i devotshëm dhe qytetar model, për mbi 6 dekada Tonin Mirakaj dha kontribut të jashtëzakonshëm në komunitetin shqiptar në Amerikë. Në një festë private me familjarë e miq të ngushtë, me bekimin e Dom Nikolin Përgjinit e Diakon Marash Shkrelit, e bija Diana Mirakaj Finerti dhe nipat Poul e Anthony Evangelista mbajtën fjalën kryesore të drekës festive teksa shprehën dashuri e mirënjohje për Toninin e dashur e të shtrenjtë, për mirësinë, dashurinë, këshillat, përkujdesjen, humorin, zgjuarsinë, sakrificat e gjithçka ai i ka dhuruar familjes në 90 vite jetë.

Tonin Mirakaj shqiptaro-amerikan i natyralizuar që në vitin 1967, ka lindur më 5 Korrik 1934 në Iballë të rrethit të Pukës, në familjen “Mirakaj”, e njohur për persekutimin e qëndrim antikomunist, që në vitet e para të marrjes së pushtetit diktatorial që sundoi në Shqipëri afro 50 vjet. Tonin Mirakaj jeton në Amerikë që nga data 24 Shkurt 1961, i ardhur nga kampet 2 UN të Italisë. Në këto kampe kaloi 6 muaj. Në Amerikë erdhi me garanci të Komitetit Shqipria e Lir, dhe ndihmë të International Rescue Committee. Shkrimin e parë për botim pas ardhjes në Amerikë ia dërgoi editorit të gazetës “Shqiptari i Lirë” Profesor Nexhat Peshkopia. Ai e lidhi me Federatën Vatra dhe i dha një kopje të Kanunores, të cilën e ruan edhe sot me fanatizëm. Tonin Mirakaj u regjistrua si anëtar në Vatër në verë të vitit 1961. Për herë të parë ishte delegat në Kuvendin e Vatrës në vitit 1971. Tonin Mirakaj u zgjodh anëtar i Kryesisë, kryetar i degës 29 NY/NJ, kryetar kuvendi, sekretar, reporter kuvendesh disa herë, dhe n/kryetar i Federatës Vatra për 4 vjet në vitet: 81, 82, 83 dhe 85. Ka pasur një bashkëpunim të ngushtë me gazeten Dielli, kryesisht me editorin Xhevat Kallajxhi, bashkëpunim që e ruan edhe sot. Tonin Mirakaj është aktiv dhe ndër figurat kryesore të Vatrës e veprimtarisë patriotike në USA që nga viti 1971 deri më 1997. Anëtar i disiplinuar dhe shembull që nga 1961 e në vazhdim. Në mediat e shkruara në Amerikë Tonin Mirakaj ka kontribuar në gazetat: “Shqiptari i Lirë”, “Dielli”, “Koha e Jonë”, “Illyria” dhe “Jeta Katolike”. Tonin Mirakaj ndihmoi shumë emigrantë në integrimin e tyre në Shtetet e Bashkuara të Amerikës me punë e përkthime në emigracion. Gjatë jetës së tij u takua me shumë politikanë shqiptarë ndër ta veçon Doktor Rugovën, Doktor Berishën, Mejdanin, Moisiun etj.

Tonin Mirakaj u vlerësua dy herë nga Vatra, veçojmë më 26 dhjetor 2017 me rastin e 105 vjetorit të themelimit: “Anëtar i Përjetshëm” i saj, për anëtarësi të shkëlqyer, për qëndrim të denjë ndaj çështjes shqiptare, dhe shembull i qytetarit shqiptaro-amerikan. Tonin Mirakaj u dekorua nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë z.Ilir Meta më 9 qershor 2022 me Titullin e Lartë: “Kalorës i Urdhërit të Skenderbeut” në shenjë vlerësimi dhe mirënjohje për kontributin e spikatur në demokratizimin e Shqipërisë, forcimin e lidhjeve historike shqiptaro-amerikane, lartësimin e imazhit shqiptar e vlerave tona kombëtare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Me kishen katolike shqiptare në New York Tonin Mirakaj fillon aktivitetin e tij me formimin e Lidhjes Katolike Shqiptare Amerikane (The Albanian American Cathilic League) më 16 Qershor 1962. Me 21 Korrik 1962 zgjidhet Këshilli i parë i Lidhjes: Tonin Mirakaj zgjidhet sekretar. Gjatë periudhës 1962 – 2000, ka kryesuar Këshillin e Kishës në 4 mandate, në periudha të ndryshme. Ka kryesuar aktivitete si Seminarin Internacional me rastin e 300 vjetorit të vdekjes së Imzot Pjeter Bogdani, mbajtur në Fordham University më 7 Tetor 1989, i cili në mes të tjeresh solli në Amerikë për të parën herë Profesor Ibrahim Rugovën. Në atë rast, filloi aktiviteti i tij diplomatik dhe politik që solli rezultate të përmasave historike për Kosovën dhe gjithë kombin shqiptar. Tonin Mirakaj organizoi Festivalin e parë shqiptar më 28 Tetor 1991, suksesi i të cilit filloi një traditë që po vazhdon për më shumë se 30 vite. Kryesoi shtegtimin në Vatikan dhe Audiencën me Shenjtërinë e Tij Papa Gjon Pali i dytë, Shtegtimin në Tokën e shenjtë etj. Kontributi dhe veprimtaria e Tonin Mirakajt do të ishte e pamundur pa mbështetjen e bashkëshortes së tij Miliana dhe vajzave Eleonorë e Diana, djalit Danjel të cilët kane qenë në çdo hap me Toninin dhe aktive në veprimtaritë e Kishës Katolike Shqiptare në New York duke kontribuar në korin e Kishës e në grupin Rozafati që prej fillimit. Jeta e Tonin Mirakajt është një frymëzim për brezat, mbi 6 dekada aktivizëm e kontribut thelbësor për komb e komunitet në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Tonin Mirakaj me jetën e tij aktive e veprimtarinë shumplanëshe, përfaqëson një plejadë patriotësh që shënuan një emër të ndritur në historinë e shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Faleminderit dhe mirënjohje për gjithçka Tonin Mirakaj.

Agim Doçi, ikja e pakohë e një bardi

by

E megjithatë ai iku, iku për të mbetur këtu shumë më shumë se çfarë do të mund të marrë me vete në këtë ikje. Iku pa e përmbushur misionin e tij. Por sa qëndroi, nejti si burrat. Nuk ju dresht asnjë përleshjeje, siç nuk i dredhoi asnjë prite. Luftoi me zë, me zemër e me shpirt, për të fituar, Agim Doçin dhe përjetësinë. Dhe nuk ishte pak ajo çfarë ai arriti, çfarë ai bëri, çfarë ai deshi. Ndoshta la ndonjë gjë pa përfunduar, por ato që ai bëri, i bëri si deshti, duke bërë më të mirën dhe duke u shpërblyer, jo dhe aq me lavdi dhe merita, se sa me përmbushje të shpirtit.

Agim Doçi ndërroi rrugë, ju dha një shtegu që e çon shpirtin e tij prej drite dhe llave, kah përjetësia. Shkoi shpejt. Nxitoi për të ikur larg. Shkoi i lodhur dhe i lënduar prej një të tashmeje, të cilën u përpoq ta ftillonte, por pa i’a dalë dot. Iku në paqe ai shpirt i temperuar në kudhrën e një bote trazimtare. Iku me poetin dhe polemistin, me zërin e potershëm dhe ironinë therëse, fabulën e thellë dhe cinizmin shpues. Na bëri të qeshnim dhe të mendonim, ta donim dhe urrenim. Na tregoi se të jesh intelektual me integritet në një kohë të sunduar nga poshtërsia dhe mbrapshtia, ishte njëjtë si të merrje në shpinë dhe në shpirt barrën e rëndë të apostullit. Ndoshta ai nuk kishte një doktrinë për të shpërndarë, por fjalën dhe qëndrimin e bëri tempull. Nuk zbriti nga Kryqi si një shenjtor, por nuk la kryq pa hypur e gozhdë pa provuar. Bëri dishepullin dhe provoi ndëshkimet si heretik. Kishte flakë fjalën dhe zjarr qëndrimin, ishte një Ante në një truall që dridhej dhe përpëlitej.

Në ikje, Agim Doçi la çfarë do t’i mungojë studiove televizive, zërave të tendosur dhe qëndrimeve shkundullitëse. Ikja e tij do të lërë një vend bosh në tempullin e poezisë dhe këngës, në lartësimin ku ai e çoi fjalën.

Agim Doçi do të jetë përgjithmonë në kujtesën tonë, po aq sa poet dhe polemist, antikonformist dhe kontributor vlerash intelektuale. Zëri dhe mendimet e tij ishin gjithnjë të potershme, sepse vetëm kësisoj do të ishte e mundur të dëgjohej intelektuali dhe veprimtari i vlerave, ai që e donte me mish e me shpirt këtë vend, anipse në një mënyrë që të shumtë ishin ata që nuk e kuptuan, por jo të paktë ata që e patën “halë në sy”.

Ai duhej të dëgjohej me sesbën dhe e meritonte këtë, sepse kishte gjithnjë diçka për të thënë. Nga një media në tjetrën, nga një televizion në tjetrin, ai ishte qendra dhe gjithë projektorët e vëmendjes ishin gjithnjë drejt tij. Me atë tipin gjithnjë të befasishëm dhe shpërthyes, solli përmasat e një modeli origjinal.

Erdhi dhe iku për të mbetur një fenomen poetik dhe mediatik, një përmasë e patëdytë dhe e ndryshtë e qasjes për të komunikuar dhe reaguar. Ku kishte tym, ai ishte zjarri, dhe diti të dritte dhe të digjte, si pakkush.

Agim Doçi nuk kishte një model krahasues, sepse ishte vetë identiteti i tij unik, ajo çfarë përfaqësoi dhe ngulmueshëm kërkoi të ishte aty, aty ku ai guxoi gjithnjë të ndeshej. Ndoshta në këtë beteja, ai ishte më donkishotesk se vetë Don Kishoti i Servantes, i një periudhe kalorësiake që vinte në një kohë të pakohë, për të mbajtur qëndrime, për të shprehur rezerva, për të ngritur zërin kundër, e pse jo, për të patur gjithnjë të drejtë.

Sot që ai i përket përjetësisë, secili gëzon legjitimitetin të jetë prezent në këtë ditë morte, të përfshihet emocionalisht dhe formalisht në një ngjarje. Dhe vërtetë ndërrimi jetë i Agim Doçit është dhe duhet të jetë ngjarje, pavarësisht se si ai ka mbetur te njeri apo ç’përshtypje ka lënë tek tjetri. Ndoshta, sa ishte në këtë jetë, nuk e vrau mendjen dhe aq së çfarë do të thuhej për të, ndërsa çfarë kishte mbetur për në banesën e fundit, ishte çfarë ai nuk ishte. Sepse çfarë ai ishte, do të mbetet përgjithnjë, një zë i zemërimshëm që zëshëm kumbon, një shpirt i paepur që rend odisedave për të gjetur Itakën e prehjes së përgjithmonshme.

Po të kishte të drejtë fjalë, Agim Doçi, me patjetër edhe sot do të kishte diçka për të thënë, ndoshta jo për gjithë këtë shtirje dhe kortezh maskash, se sa për mënyrën se si ai do të duhej të ikte, si i mundur në një betejë me vdekjen. Ndoshta do të thoshte, se vdekja ishte zemëruar me të më shumë se sa ata që ai la pa gjumë, apo ata që ai i futi në pështjellime njëjtë si në mendime, me fjalën e tij të urtë dhe humorin e tij pikant.

Albert Vataj