Greqia në mënyrë absurde ka shtuar numrin e masave të njëjta ndaj gazetarëve shqiptarë. Kërkojmë reagimin e shtetit shqiptar dhe organizatave ndërkombëtare të lirive themelore.

Tiranë 24.11.2025

Përmes një dokumenti të firmosur dhe vulosur nga autoritetet e kontrollit kufitar, në pikën e kalimit në Kakavie, gazetarit investigativ Artan Hoxha i është konfirmuar urdhri i shpalljes si person i padëshiruar në Greqi. Arsyeja e konfirmuar në dy gjuhë, në letrën që i është dhënë gazetarit është shprehur të jetë se:

“Cënon sigurinë e brendshme të BE-së (ose të një shteti të vetëm të BE-së)”.

Asnjë sqarim tjetër specifik nuk i është komunikuar gazetarit të shpallur si person i padëshirueshëm dhe me rrezikshmëri për shtetin grek. Gazetari Hoxha nuk ka pasur dhe nuk ka qenë asnjëherë në ndjekje penale apo me probleme ligjore në këtë shtet, apo në ndonjë gjykatë të vendeve të BE. Kjo është një masë ekstreme, por që shton numrin e gazetarëve shqiptarë të ndaluar të shkelin në teritorin e Republikës së Greqisë. Prej shumë vitesh një masë e tillë është shpallur për gazetarin e njohur Marin Mema. Sikundër njëjtë i është komunikuar urdhëri edhe Enrik Mehmetit.

Ndërkohë që kohë pas kohe gazetarë të ndryshëm janë penguar dhe mbajtur në seanca intervistimesh nga punonjës të policisë dhe shërbimeve greke në pikat kufitare dhe ato aeroportuale të shtetit fqinj, pa u dhënë arsye zyrtare të pengimit apo vonesës për kalim kufitar. Unioni i Gazetarëve Shqiptarë prej vitesh ka ripërsëritur kërkesat për dhënien e arsyes zyrtare ndaj këtyre masave ekstreme ndaj gazetarëve shqiptarë.

UGSH u është drejtuar për solidaritet dhe reagime organizatave ndërkombëtare të gazetarëve si dhe institucioneve diplomatike.

Eshtë momenti që për këto raste të shtuara, Ministria jonë për Europën dhe Punët e Jashtme të kërkojë shpjegime dhe të aktivizojë mekanizmat e veta paritare, duke kërkuar shpjegime dhe mundësisht të ofrojë mbështetje për proceset e ndjekjes së çështjeve në rrugë ligjore.

UGSH shpreh dyshimin se segmente dhe individë të ekstremizmit politik dhe nacionalist në Greqi ndikojnë mbi struktura të shërbimeve dhe policisë greke për hartim listash të gazetarëve shqiptarë, që mbrojnë dhe raportojnë për të vërteta historike të shqiptarëve në Greqi dhe për afera dhe kriminalitet politik të homogjenëve grekë të shndërruar në shtetas grekë pas viteve ‘90-të.

Aktet e ndalimit dhe të shpalljes së gazetarëve si persona të rrezikshëm dhe të padëshirueshëm, nga shtete fqinje si Greqia, janë precedentë të rrezikshëm dhe sjellje kundër lirisë së qarkullimit, shprehjes së lirë dhe raportimit mediatik.

Zyra Informuese

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë

***

The Union of Albanian Journalists (UGSH) reacts to the decision of the Greek border authorities to declare journalist Artan Hoxha a persona non grata.

Greece has absurdly increased the number of similar measures taken against Albanian journalists. We call for a reaction from the Albanian state and from international organizations for fundamental freedoms.

Tirana, 24.11.2025

Through an official document signed and stamped by the Greek border control authorities at the Kakavija crossing point, investigative journalist Artan Hoxha has been notified of an order declaring him a persona non grata in Greece.

The reason stated in the bilingual document handed to the journalist is the following:

“He threatens the internal security of the EU (or of an individual EU member state).”

No other specific explanation has been provided to the journalist who has been declared an undesirable and dangerous person for the Greek state. Journalist Hoxha has never been under criminal investigation, nor has he ever had any legal issues in Greece or in any EU country.

This is an extreme measure which adds to the growing number of Albanian journalists prohibited from entering the territory of Greece. Such a measure has for many years been imposed on well-known journalist Marin Mema. The same order has also been communicated to Enrik Mehmeti.

Meanwhile, various journalists have repeatedly been stopped and held for interviews by Greek police and intelligence officers at border points and airports, without being given any official reason for their detention or delay in crossing the border.

The Union of Albanian Journalists has for years reiterated its requests for an official explanation regarding these extreme measures taken against Albanian journalists.

UGSH has reached out for solidarity and reaction from international journalists’ organizations as well as diplomatic institutions.

It is time for our Ministry for Europe and Foreign Affairs to seek explanations and activate its bilateral mechanisms in response to these increasing cases, requesting clarification and, if possible, offering support for pursuing these matters through legal channels.

UGSH expresses its suspicion that segments and individuals of political and nationalist extremism in Greece are influencing intelligence and police structures in drafting lists of Albanian journalists who report and defend historical truths about Albanians in Greece, and who report on affairs and political criminality involving Greek homogeni who became Greek citizens after the 1990s.

Acts of banning and declaring journalists as dangerous and undesirable persons by neighboring states such as Greece are dangerous precedents and constitute behavior contrary to freedom of movement, freedom of expression, and media reporting.

Information Office

Union of Albanian Journalists (UGSH)

Emira Bajçinca- Konjufca/

28 Nëntori përbën një moment themelor në krijimin dhe konsolidimin e identitetit kombëtar shqiptar. Kjo datë lidh tri ngjarje që janë shndërruar në shtylla të kujtesës kolektive shqiptare: ngritjen e flamurit nga Skënderbeu në vitin 1443, shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë në Vlorë më 1912, sakrificën e familjes Jashari sikurse edhe daljen e parë publike të UÇK-së. Këto tri momente, të dokumentuara gjerësisht në historiografinë shqiptare (Krasniqi, 2012), e bëjnë 28 Nëntorin një simbol të vazhdimësisë kulturore, politike dhe shpirtërore të shqiptarëve.

Në Kosovë, 28 Nëntori nuk gëzon status festiv zyrtar për shkak të kufizimeve kushtetuese. Megjithatë në Kosovë 28 Nëntori shndërrohet çdo vit në një ditë përkujtimi, reflektimi dhe afirmimi identitar, duke treguar se vlerat shpirtërore dhe simbolike nuk kufizohen nga konstrukte ligjore. Ky fenomen përputhet me teorinë e “festave joformale kombëtare”, të cilat ekzistojnë paralelisht me festat shtetërore (Smith, 1991).

28 Nëntori i reziston çdo forme instrumentalizimi politik. Kjo ditë nuk buron nga vendimet administrative, por nga historia, nga sakrificat dhe nga konsensusi shoqëror. Prandaj, çdo tentativë për ta relativizuar, minimizuar apo politizuar bie përballë një vetëdije të qëndrueshme kolektive që e njeh këtë datë si gur themel të identitetit kombëtar.

Sepse 28 Nëntori është ndër ngjarjet më të rëndësishme që kanë formësuar vetëdijen kombëtare. Ngritja e flamurit në Vlorë më 1912, e udhëhequr nga Ismail Qemali, u bë akti që konsolidoi përpjekjet shumëvjeçare për krijimin e shtetit shqiptar dhe që shënoi shkëputjen nga Perandoria Osmane (Fischer, 1999). Për shqiptarët e Kosovës, kjo ngjarje ka qenë gjithmonë më shumë sesa histori: ajo ka qenë argumenti kryesor i përkatësisë kombëtare, sidomos në periudhat kur identiteti i shqiptarëve të Kosovës sfidohej politikisht, administrativisht ose ushtarakisht.

Diaspora shqiptare dhe rëndësia e saj në ruajtjen e 28 Nëntorit

Roli i diasporës shqiptare në ruajtjen e vlerave të 28 Nëntorit është thelbësor. Shqiptarët në mërgatë nga Evropa deri në Australi jo vetëm e festojnë këtë datë, por e ruajnë dhe e transmetojnë traditën në mënyrë të strukturuar dhe të organizuar. Ndër të gjitha komunitetet, ai i shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara të Amerikës është veçanërisht i rëndësishëm.

Shoqatat kulturore, organizatat historike, shkollat shqipe dhe qendrat komunitare shqiptare në SHBA organizojnë manifestime madhështore çdo vit, duke përfshirë fjalime, akademi përkujtimore, programe kulturore, ekspozita dhe aktivitete edukative. Këto ngjarje nuk janë vetëm ceremoni festive; ato janë institucione identitetformuese që mbajnë gjallë lidhjen me atdheun.

Diaspora shqiptare në SHBA ka luajtur gjithashtu rol politik vendimtar në përkrahjen e intervenimit ndërkombëtar në Kosovë në vitet ’90 (Judah, 2000). Në këtë kontekst, 28 Nëntori mbetet për ta një simbol i lirisë, rezistencës dhe identitetit politik, duke u shndërruar në një mjet të fuqishëm të mobilizimit historik dhe kulturor. Vlera e 28 Nëntorit nuk kufizohet në trojet shqiptare, por është e përhapur dhe e gjallë në çdo komunitet shqiptar në botë.

28 Nëntori në Kosovë nuk është vetëm një datë kalendarike, as vetëm një përkujtim historik; ai është një mekanizëm i fuqishëm identiteti, një hapësirë simbolike ku bashkohen historia, sakrifica, krenaria dhe përkatësia kombëtare. Përkundër kufizimeve ligjore, 28 Nëntori mbetet thellësisht i gjallë në shoqërinë kosovare dhe në mbarë kombin shqiptar, brenda e jashtë trojeve. Prandaj, Kosovës s’i grabitet dot 28 Nëntori sepse vlera e kësaj dite nuk buron nga ligji, por nga kujtesa, identiteti dhe uniteti i një kombi që e ka ruajtur këtë simbol ndër shekuj.

Prof. dr. Lush Culaj/

Politika e dhunës e qeveritarëve serbë në Kosovë preku ndjenjat e shqiptarëve në Shqipëri. Në mbështetje të vëllezërve të tyre protestuan edhe deputetët e Kuvendit Shqiptar, që atëkohë quhej Këshill Kombëtar. Që ditën e hapjes së të parit Kuvend shqiptar në Tiranë, më 27 mars 1920, deputetët (apo senatorët si quheshin atëherë) shprehën hidhërim për atë se dy pjesë të Shqipërisë, Kosova dhe Çamëria, nuk i kishin përfaqësuesit e tyre në Këshillin Kombëtar. Sigurisht që vënia në dukje e kësaj mangësie ua kujtonte edhe një herë atyre dhe të gjithë shqiptarëve detyrën e vijimit të përpjekjeve për çlirimin e trojeve të okupuara.

Këshilli Kombëtar i vitit 1920 e kundroi problemin kombëtar në gjithanshmërinë e çështjeve, duke e vlerësuar shqiptarizmin e treguar nga shqiptarët e Kosovës në Lëvizjen Kombëtare.

Natyrisht më të zëshmit në Parlament ishin deputetët nga Kosova, si Bedri Pejani, Hasan Prishtina, Bahri Begolli, Sali Vuçiterna etj., duke mos përjashtuar edhe shumicën e deputetëve të Shqipërisë politike. Është karakteristike që deputetët, pavarësisht nga përkatësia partiake, ose nga bindjet politike, kur diskutohej problemi i pakicave kombëtare, bashkoheshin, kishin mirëkuptim dhe konsensus. Në këtë rast ata i bashkonte ndjenja kombëtare që ishte e fu-qishme dhe vepruese në ndërgjegjen politike të tyre.

Parlamenti përpiqej që Fuqitë e Mëdha ta ndienin përgjegjësinë për t’ia tërhequr vërejtjen Qeverisë së Beogradit për ta ndaluar gjenocidin ndaj shqiptarëve dhe shpërnguljen e tyre. Si zakonisht, Beogradi nuk përfillte kërkesa të tilla.

Përpjekjet për mbrojtjen e minoritarëve në Jugosllavi e në Greqi, si dhe qëndrimet e shtetit shqiptar ndaj këtij problemi kanë pasur veçori dhe probleme specifike në periudha të ndryshme të zhvillimit historik. Ato janë diktuar edhe nga koniunktura politike që kanë qenë të pranishme. Luigj Gurakuqi do të theksonte: “Rëndësia e Shqipërisë në politikën e Jashtme është aq tepër e vogël sa që nuk mund të besohet kurrë që do të kemi përkrahjen e shteteve të mëdha pavarësisht nga shërbimi që përpiqemi t’u bëjmë”.

Çështja e pa zgjidhur kombëtare nuk ka lindur si një çështje e funksionimit apo mosfunksionimit të shtetit shqiptar, por si një çështje e forcës së pamjaftueshme që ka pasur shoqëria shqiptare në rrethanat kur është krijuar shteti shqiptar. Përveç trajtimit vëllazëror, që iu bë emigrantëve për ta informuar kombin shqiptar dhe shtetet evropiane për pasojat e shpërnguljes me dhunë nga Kosova dhe viset e tjera, Qeveria shqiptare, shoqata atdhetare dhe personalitete, si: Hasan Prishtina, Luigj Gurakuqi, Kadri Prishtina, Fan Noli, Bedri Pejani, etërit katolikë Gjon Bisaku, Shtjefën Kurti, Luigj Gashi etj., ngritën zërin në qarqe më të larta shtetërore e ndërkombëtare të kohës, por nuk e gjetën përkrahjen dhe mbështetjen që shpresonin.

Luigj Gurakuqi: Shkaku i plojave dhe i mizorinave që tash tetë vjet po vijojnë kundër vllaznëve të Kosovës nuk asht tjetër veç faji qi janë shqiptarë e qi duen të mbeten shqiptarë

Deputeti Rexhep Mitrovica do të kërkojë që të dërgohet një delegacion parlamentar nëpër parlamentet e shteteve të mëdha për të kërkuar të drejta për shqiptarët. Në prill të vitit 1921 në Parlamentin shqiptar Luigj Gurakuqi do të theksonte se mizoritë që bëhen mbi vëllezërit kosovarë mbulojnë me zi zemrat e të gjithë shqiptarëve, andaj në këto raste flet zemra më shumë se goja. Arsyet e një veprimi të tillë, sipas Gurakuqit, ishin: “Shkaku i plojave dhe i mizorinave që tash tetë vjet po vijojnë kundër vllaznëve të Kosovës nuk asht tjetër veç faji qi janë shqiptarë e qi duen të mbeten shqiptarë”. Gurakuqi pajtohët me mendimin e disa kolegëve deputetë për dergimin e një grupi parlamentar në Evropë në menyrë që t’u jepet të paktën një ngushëllim moral vëllezërve të mjerë të Kosovës.

Luigj Gurakuqi

Në mbledhjen e 18 qeshorit 1921, deputeti i Durrësit, Jusuf Banka, foli për mizoritë që po iu bëheshin shqiptarëve të Kosovës. Ai u propozoi kolegëve të vet deputetë që nëpërmjet një telegrami të informoheshin Fuqitë e Mëdha dhe në emër të dhimbjes dhe të njerëzisë të kërkohej ndërprerja e menjëhershme e këtyre dhunimeve. Njëkohësisht u kërkua shpjegim nga qeveria rreth masave që kishte marrë për këtë çështje të veçantë. Propozimi i deputetit Banka u mbështet edhe nga Luigj Gurakuqi. Të gjithë njëzëri u dakorduan që t’i dërgohej një telegram tërë botës së qytetëruar, sidomos Fuqive të Mëdha evropiane dhe SHBA-së. U mor vendim që telegram gjithashtu t’i dërgohej edhe Parlamentit të Mbretërisë SKS.

Parlamenti serbo-kroato-slloven, e konsideroi telegramin e Parlamentit Shqiptar si ndërhyrje në punët e brendshme. Sigurisht një përgjigje e tillë synonte që t’i mashtronte qarqet politike ndërkombëtare për realitetet e zhvillimeve politike në Kosovë.

Ky qëndrim nxiti debate të ashpra në Parlamentinn shqiptar. Në mbledhjen e 16 korrikut 1921 kryetari i Këshillit Kombëtar shtroi për diskutim përgjigjen e telegramit të Parlamentit jugosllav të përkthyer nga Luigj Gurakuqi. Gurakuqi edhe në mbledhjen e 16 korrikut 1921 doli në mbrojtje të bashkëkombësve nga Kosova. Vlen të theksohet se deputetët e Shkodrës në Parlament shquheshin edhe nga guximi për t’u ndeshur hapur me kundërshtarët politikë. Parlamenti për Luigj Gurakuqin ishte një vend i shenjtë, sepse sipas tij aty shkoqiteshin e mbroheshin interesat e kombit dhe të atdheut.

Duke i gjykuar deklaratat e kryetarit të Parlamentit Jugosllav se Shqipëria po përzihet në punët e brendshme të Jugosllavisë, Gurakuqi do të theksojë: “Çudi e madhe kjo! Ushtritë jugosllave ndodhen tash gati tri vjet mbrenda kufijve tanë ku nuk po knaqen kurrë tue vra e tue premë, tue djegun katunde e shtëpia e tue shkretnue vendin, e ne na mohohet e drejta që ta ngrejmë zanin në emën të njerëzisë kundër masakrave sistematike që po vijojnë kundër vllazënve të Kosovës”. Në fund të diskutimit të tij z. Gurakuqi, pajtohet me mendimin e kolegëve deputetë për dërgimin e një grupi parlamentar në Evropë në mënyrë që t’u jepet të paktën një ngushëllim moral vëllezërve të mjerë të Kosovës. Gurakuqi gjithashtu kërkon që t’i tërhiqet vërejtja edhe Qeverisë Shqiptare që t’i ndërmarrë masat e duhura për mbrojtjën e shqiptarëve në Mbretërinë SKS.

Edhe propozimi i bërë nga Hasan Prishtina për dërgimin e një delegacioni ose komisioni parlamentar në Romë, Paris, Londër e po qe nevoja edhe Washington u mbështet nga Luigj Gurakuqi. Ata këmbëngulën për dërgimin e një komisioni parlamentar, duke e konsideruar si veprim efikas dhe se heshtja dhe mosveprimi si parlament mund të sillte dëme për vendin. Me këtë rast pretendohej që veprimi i Parlamentit të ishte i pavarur nga masat që do t’i ndërmerrte Qeveria.

Parashikohej që komisioni të vendoste lidhje me parlamentet e Fuqive të Mëdha dhe pa kërkuar ndryshim kufijsh të lutej në emër të së drejtës për të mbijetuar për ndalimin e këtyre masakrave. Një mënyrë e tillë e veprimit, sipas Luigj Gurakuqit, nuk mund t’i jepte shkak as Qeverisë të Mbretërisë SKS për ta akuzuar Shqipërinë për përzierje në punët e saj të brendshme. Megjithatë për situatën anormale të krijuar për shqiptarët e mbetur jashtë Shqipërisë londineze deputeti Luigj Gurakuqi do të shprehej: “Na kanë marrë qytetet na kanë lanë Malësinë, na kanë marrë Dibrën e na kanë lanë Malësinë, na kanë marr Prizrenin e na kanë lanë Malësinë, na e kanë marr Gjakovën e na e kanë lanë Malësinë, kështuqë shëmbëllejmë si një trup pa kokë.” Gurakuqi kërkon që të sillet sa më shpejt në Parlament projektligji për emigrantët nga Kosova

Deputeti Luigj Gurakuqi, pohoi se nuk ka nevojë t’i përmend mjerimet në të cilat ndodhen emigrantët e ardhur nga Kosova në Shqipëri sepse sipas tij i tha shumë mirë Bedri Pejani. Që çështja të shqyrtohet sa më parë, deputeti Gurakuqi propozoi që të vijë në Parlament e të lexohet raporti, i cili është gati, kurse tri komisionet e tjera mendimet e tyre t’i shfaqin këtu në Parlament.

Përpjekjet për mbrojtjen e të drejtave minoritare të shqiptarëve në Mbretërinë SKS dhe në Greqi, si dhe qëndrimet e shtetit shqiptar ndaj këtij problemi kanë pasur veçori dhe probleme specifike në periudha të ndryshme të zhvillimit historik. Ato janë diktuar edhe nga koniuktura politike që kanë qenë të pranishme. Megjithatë, Luigj Gurakuqi do të theksonte: “Rëndësia e Shqipërisë në politi-kën e jashtme është aq tepër e vogël, sa që nuk mund të besohet kurrë që do të kemi përkrahjen e shteteve të mëdha pavarësisht nga shërbimi që përpiqemi t’u bëjmë”.

Në parlament ishin zgjedhur edhe intelektualë të dëgjuar të kohës. Përgjithësisht, për arsye të ndryshme deputetët gëzonin besimin, respektin, dashurinë, simpatinë dhe kishin besueshmëri të domosdoshme politike te mbarë shqiptarët, jo vetëm brenda shtetit shqiptar, por edhe të atyre jashtë kufijve politikë shtetërorë dhe në diasporë.

Ndër këto figura të shquara kulturore e politike ishin: Luigj Gurakuqi, Gjergj Fishta, Fan Noli, Hasan Prishtina, Kadri Prishtina, Ahmet Zogu, Hil Mosi, Ndre Mjeda, Sylejman Delvina, Sotir Peci etj. Deputeti Gurakuqi synonte krijimin e një Shqipërie stabile dhe të njohur ndërkombëtarisht, e cila më vonë do të ishte në gjendje më të mirë për t’i përkrahur kërkesat e vëllezërve jashtë kufijve.

Qëndrimet e shtetit shqiptar ndaj këtij problemi janë shprehur me veçori dhe me probleme specifike në periudha të ndryshme të zhvillimit historik. Ato janë diktuar edhe nga koniunktura politike që kanë qenë të pranishme. Megjithatë, Luigj Gurakuqi theksonte: “Rëndësia e Shqipërisë në politikën e jashtme është aq e vogël, saqë nuk mund të besohet kurrë që do të kemi përkrahjen e shteteve të mëdha pavarësisht nga shërbimit që përpiqemi t’u bëjmë.”

Prof.dr Skender ASANI/

Në perëndimin e shekullit XIX, kur Ballkani ishte një fushë e hapur për ujqërit e perandorive të etura për zgjerim dhe kur kufijtë vizatoheshin me laps diplomatësh që nuk njihnin as gjakun, as tokën, as kujtesën e popujve, shqiptarët gjendeshin në prag të zhdukjes politike. Fqinjët shovinistë, të shtyrë nga delirët e tyre mesjetare, kërkonin t’i zhduknin trojet shqiptare nga harta, ndërsa Fuqitë e Mëdha i shihnin shqiptarët si një popull pa avokat, pa shtet dhe pa privilegj të zërit. Në atë mjegull prej intrigash, frikërash dhe komplotesh diplomatike, lindi një njeri që nuk e pranoi kurrë rolin e viktimës: Isa Boletini.

Ai u rrit pikërisht në kohën kur vullneti për jetë i kombit shqiptar po shtypej nën dy katarakte historike: presionin e Perandorisë Osmane dhe agresionin e shteteve fqinjë. Pas Kongresit të Berlinit, trojet shqiptare u copëtuan sikur të ishin copa letre dhe jo tokë e gjyshërve. Plava e Gucia iu dhanë Malit të Zi, Ulqini u la në mëshirën e etjeve territoriale, ndërsa shqiptarëve u mbeti vetëm lëndimi dhe fyerja. Por pikërisht atëherë fryma e Isa Boletinit u shndërrua në zjarr që ndezi rezistencën.

Ai nuk e pranoi kurrë logjikën se shqiptarët duhet të nënshtroheshin. Ai e kuptoi se një popull pa qëndresë është një popull i humbur, ndaj mori pushkën dhe organizoi mbrojtjen e trojeve kundër hordhive sllave që tentonin të zbrisnin drejt jugut. Rezistenca e tij kundër çetave malazeze në Plavë e Guci u shndërrua në simbol të pagabueshmërisë së tij strategjike. Luftoi për Mitrovicën, për Shalën, për Drenicën, për çdo pëllëmbë që dikush guxonte ta quante “tokë discutabile”. Për të, nuk kishte tokë diskutabile: kishte tokë shqiptare ose tokë të pushtuar.

Isa Boletini nuk ishte vetëm luftëtar; ai ishte arkitekt i vetëdijes kombëtare. Ai bashkoi krerë të fiseve, krijoi një strukturë të organizuar të qëndresës dhe nuk pranoi kurrë të merrej nëpërkëmbë as nga sulltani, as nga mbretërit e Ballkanit. Kur Perandoria Osmane tentoi t’i vinte prangat duke e thirrur në Stamboll, shkuarja e tij atje nuk ishte akt nënshtrimi, por akt sfide. Në kryeqytetin e perandorisë, ai nuk u soll si vasal; u soll si zot i vetvetes dhe përfaqësues i një populli që nuk pranonte mësim nga askush.

Kush e njeh historinë e Kosovës, e di se asnjë kapitull i saj nuk shkruhet pa emrin e Boletinit. Ai drejtoi mbrojtjen e Mitrovicës në vitet 1901–1903, kur Serbia përpiqej me çdo kusht të krijonte trazira për të justifikuar ndërhyrjen. Ai ishte aty në kryengritjet e mëdha shqiptare të viteve 1909–1912, duke e shtyrë Perandorinë Osmane në prag të rrëzimit të pushtetit të saj mbi shqiptarët. Në Prishtinë, Prizren, Mitrovicë e Pejë, ai u shndërrua në simbol të mosbindjes, duke e bërë çdo kryengritje shqiptare të padukshme pa emrin e tij.

Aksionet e ditëve vendimtare të gushtit të vitit 1912 u shfaq një akt që vulosi rrjedhën e historisë. Aksionet e koordinuara të çetave shqiptare, mbështetja masive popullore dhe vizioni strategjik që ai udhëhiqte, e çuan Shkupin nën kontrollin shqiptar. Nuk ishte ngritje spontane; ishte disiplinë, ishte qartësi, ishte vetëdijë kombëtare e kristalizuar. Çdo hap ishte i peshuar, çdo veprim ishte pjesë e një plani që synonte të thyente prangat shekullore. Shkupi i rënë në duart e shqiptarëve ishte momenti kur historia mori tjetër drejtim. Sepse pa Shkupin e 1912-s, Vlora e 28 Nëntorit do të mbetej vetëm një ëndërr poetike, një flamur i paqëlluar mbi realitetin. Fitoret politike lindin nga fitoret strategjike, dhe Shkupi ishte themeli prej të cilit lindi shteti shqiptar.

Një hijeshi e ashpër u ngjit mbi shkallët e shtëpisë së pavarësisë më 28 Nëntor 1912, duke e bërë çdo hap të Isa Boletinit akt epokal. Aparenca e tij e thjeshtë nuk mund të fshihte gravitetin dhe peshen historike që mbante mbi supe. Ai nuk erdhi për të pozuar në fotografi historike, por për të dhënë garanci se akti i shpalljes së pavarësisë kishte themele të vërteta, burimore dhe të pathyeshme. Prania e tij nuk ishte thjesht fizike; ishte shenja se Kosova, dhe çdo cep i trojeve shqiptare, nuk do të zhdukej nga harta politike e kombit, për aq kohë sa zemra dhe pushka e tij rrihnin për lirinë. Isa Boletini ishte aty jo si shoqërues i rastësishëm, por si themelues morali, si mbrojtës i sovranitetit të sapolindur, një urë e gjallë mes maleve të Kosovës dhe horizontit të Shqipërisë së lirë.

Dhe kulmi i epopesë së tij nuk ishte vetëm në male. Kur u botua lajmi se delegacioni shqiptar do të shkonte në Konferencën e Londrës më 1913, Isa Boletini u përgatit sikur po shkonte në një betejë të re. Në Londër ai nuk mbërriti si një komandant malësor i varfër; mbërriti si vetë trupi i përkthyer i rezistencës. Qëndrimi i tij i pathyeshëm tronditi të huajt, aq sa ata u përballën me një njeri që nuk njihte kompleks inferioriteti. Në sallën e konferencës, ai i vuri Evropës përpara të vërtetën që Evropa kishte nevojë ta dëgjonte: se shqiptarët nuk ishin popull i harruar, por popull i shtypur. Fjalët e tij, shpesh të heshtura por të prera si thikë, mbetën si një shenjë se një komb i tërë nuk e braktisi dinjitetin e vet.

Shtatori i vitit 1913 solli një tjetër provë të zjarrit historik. Në një kohë kur copëtimi i trojeve dhe kërcënimi i aneksimit rëndonin mbi kombin shqiptar, Isa u ngrit sërish si pishtari i vetëm i qëndresës.

Kryengritja e Shtatorit nuk ishte thjesht një akt ushtarak; ishte deklarata më e pastër e ekzistencës shqiptare përballë planeve të fqinjëve shovinistë që kërkonin t’i zhdukeshin nga harta. Çdo pushkë që ai drejtoi, çdo vend që e mbrojti, ishte mesazh i qartë: shqiptarët nuk ishin popull i dorëzuar, trojet e tyre nuk ishin objekt për komplot dhe ndërhyrje. Isa Boletini nuk ishte vetëm komandant; ai ishte vetë zëri i kombit, i pathyeshëm dhe i pamposhtur, një legjendë që nuk mund të shuhet nga kohërat dhe intriga.

Edhe më vonë, kur Shqipëria shpalli pavarësinë dhe qeveritë shqiptare përballeshin me presionet e jashtme dhe të brendshme, Boletini qëndroi si shtyllë e pandashme e idealit kombëtar. Në pranverën e vitit 1914, në Durrës, pranë Princ Vidit, ai qëndroi në mbrojtje të shtetit të sapolindur shqiptar, duke shpresuar se më në fund kombi i tij do të kishte një derë ku të trokitte. Por intrigat ndërkombëtare e hodhën Shqipërinë në një vorbull të re. Isa Boletini nuk u dorëzua as atëherë; vazhdoi të luftojë për të ardhmen e kombit, deri në çastin kur u vra tradhtisht në Podgoricë më 1916, në një akt që ende sot shumica e historianëve e quajnë vrasje politike të parapërgatitur.

Ai u vra, por nuk u mposht. Sepse një njeri që bëhet simbol, nuk vritet më. Ai ngrihet mbi kohën.

Dëshmia më e fundit e kësaj ngjitjeje është nderimi i madh i diasporës shqiptare në Staten Island të Nju Jorkut, ku më 30 nëntor do të përurohet një rrugë me emrin e tij. Ky akt nuk është thjesht një tabelë me germat e një emri; është një kujtesë e përbotshme se shqiptarët nuk duhet ta harrojnë kurrë se nga vijnë. Në zemër të Amerikës, Boletini shfaqet si simbol i një kombi që ka ditur të mbijetojë duke mos u dorëzuar asnjëherë. Ai nderohet atje ku liria ka kuptimin më të thellë dhe kjo e bën këtë nderim edhe më të fuqishëm, sidomos kur disa në trojet shqiptare përpiqen të minimizojnë figurat që e mbajtën kombin në këmbë.

Figura e Isa Boletinit është sot më urgjente se kurrë. Në kohën kur shqiptarët ende luftojnë me sfida të identitetit, të shtetformimit, të drejtësisë dhe të barazisë, zëri i tij i çeliktë është një kambanë e fortë që na kujton kush kemi qenë dhe kush duhet të jemi. Politika shqiptare, në të gjitha trevat, ka nevojë për frymën e tij jo për fjalët e tij të moçme, por për parimet që ai mishëroi: vendosmërinë, unitetin, dinjitetin dhe sakrificën për të ardhmen.

Boletini ishte njeri që jetoi me një moto: Shqipëria dhe shqiptarët të jenë të lirë në trojet e tyre. Ai nuk e tha si slogan; e tha si betim, si mënyrë e vetme e jetesës.

Dhe mbi të gjitha, ai la një mesazh të pashlyeshëm:

“Sa të jem gjallë, kurrë nuk do të dorëzohem.”

Ky nuk ishte thjesht premtimi i tij. Ishte premtimi i çdo shqiptari që e kupton se liria nuk është luks, por detyrim.

Fejton nga Rafael Floqi/

Në bulevardin e gjatë të politikës shqiptare, ku skenat ndërrohen më shpesh se dekoret e një teatri provincial, këtë javë projektorët u ndezën sërish mbi një nga figurat më të fuqishme të kabinetit qeveritar: Belinda Balluku. Dhe jo për ndonjë inaugurim, prerje shiriti apo premtim spektakolar, por për një njoftim të ftohtë, të prerë, të qartë të SPAK-ut. Një “CiaoBella” institucional, i shkruar me gjuhën e akuzave, datave dhe procedurave.

Bella, Bela… por jo fort e bukur kur vjen puna te tenderat

Ashtu si në një dramë të shkruar prej kohësh, me role të ndara e dialogje të përgatitura, në skenë shfaqet ministrja e pushtetshme e Infrastrukturës dhe Energjisë, tashmë zëvendëskryeministre. Një figurë që prej vitesh ka shëtitur me vetëbesim në korridoret e pushtetit, duke administruar portofolin më të rëndë të qeverisë – rrugët, energjinë, projektet strategjike, miliardat publike.

Por SPAK nuk është as spektator i heshtur, as kritik letrar. Ai ka rolin e autorit që rikthen shfaqjen aty ku është shkruar: te dokumentet, veprimet, firmat, tenderat. Dhe sipas këtij autori të ri të skenës politike, për Ballukun dhe ekipin e saj, ka pasur jo pak improvizime jashtë skenarit ligjor.

Tuneli i Llogarasë – një hapësirë e ngushtë mes ligjit dhe interesave

Hetimet flasin për një procedurë prokurimi të ndjekur hap pas hapi nga vetë ministrja, që nga faza përgatitore e deri te firma e kontratës. E bashkë me të, një grup personash që duket se kanë punuar me sinkron më të saktë se makineritë e tunelit: Berberi, Gjyli, Elezi, Dervishi, Kashnica. Sipas SPAK, të gjithë së bashku paskan zgjedhur fituesin përpara se gara të niste.

Një tunel që duhej të lidhte dy skaje të bregdetit, tani po lidh dy skaje të akuzës: zyrtarët dhe kompaninë fituese.

Në gjithë panoramën e groteskut publik, Karanxha del dhe të rrëfen se tuneli i Llogarasë – projekti simbolik i gishtit të madh që qeveria i drejtonte kritikëve – paskësh mbetur me cilësi më të pakolauduar se një garazh pallati. Sipas inxhinierit grek, tuneli jo vetëm që nuk ka daljet e zjarrit, por duket sikur e ka marrë seriozisht filozofinë “mbylleni brenda dhe shpresoni më të mirën”. Nëse zjarr ka, zgjidhja paska mbetur një: uroni që tymi të ketë edukatë dhe të dalë vetë.

Dhe këtu fillon pjesa më e bukur e satirës: ndërsa Balluku është pezulluar dhe SPAK-u shkel në dosje sikur po planifikon zbarkimin në Normandi, në sfond del Edi Rama, profili i lartë i politikës shqiptare, alias palloshi në rolin e artistit që, sipas versionit zyrtar, qenka krejtësisht i surprizuar.
Sepse, natyrisht, ne duhet të imagjinojmë një kryeministër që zgjohet çdo mëngjes në një odë zen, i rrethuar me tela grafiti dhe me një kafe turke që i thotë vetëm fat të mirë – jo ç’bëjnë ministrat. Sipas këtij versioni idilik, Rama është si një dirigjent që udhëheq orkestrën, por për arsye misterioze nuk dëgjon asnjë instrument.

Ndoshta kryeministri ka besuar verbërisht se tuneli i Llogarasë do ishte vepra e shekullit, një tunel që do ndriçonte me vetëdije, do kishte freskuese oksigjeni dhe ndalohej zjarri me rregullore si cigaret në avion. Ndoshta ai imagjinonte supervizorët si engjëj teknikë që punonin nga qielli.

Bella dhe tuneli që qenka bërë metaforë e shtetit

Ndërkohë, Balluku, që dikur fliste për vizione të mëdha infrastrukturorë sikur vendi ishte duke u përgatitur për Olimpiadë, sot përballet me akuzat se nën atë petk modernizues fshiheshin vendime të paracaktuara dhe tendera me destinacion të njohur.
Dhe ndërsa ajo pezullohet, e gjithë qeveria ngjan sikur ka marrë frymën e alergjisë politike: një kollë të lehtë mosnjohjeje, një skuqje të lehtë çudie, një dridhje ankthi për “ç’ka ndodhur tani”.Por tuneli i Llogarasë – ai monument prej betoni e tymi – është aty, si për të thënë:
“Mos shikoni shumë thellë brenda me u tremb, se nuk ka dalje.”

Aeroporti – UFO-ja shqiptare

Në sagën tonë të përbashkët, ku çdo projekt publik në Shqipëri ka shpirtin e vet, nervin e vet dhe fatin e vet melodramatik, aeroporti i lidhur metaforikisht me Pacollin meriton një kapitull më vete. Jo se është domosdoshmërisht më i madh, më i rëndësishëm apo më i shtrenjtë se të tjerët – jo. Ai thjesht është simboli më poetik i mënyrës si ndërtohet infrastruktura në këtë vend: me lavdi perandorake dhe logjikë çerdheje.

Aeroporti në fjalë ka hyrë në historinë e ndërtimeve tona si një lloj mjeti fluturues i pashpjegueshëm: një ditë del në konferencë shtypi, ditën tjetër zhduket në mjegull, pastaj rishfaqet sërish falë një deklarate të re politike. Në fakt, është aeroporti i vetëm në Europë që lëviz sa herë ndryshon plani i fjalimit të qeverisë.

Njëherë thuhej se do ishte porta më e madhe e turizmit. Herën tjetër porta e zhvillimit. Më pas porta e investitorëve të huaj. Më vonë porta e shpresës. Dhe në fund, mbeti porta që hapet e mbyllet si dera e një dyqani lagjeje: dikush del, dikush hyn, por shitje s’po bëhet.

Aty ku vendet normale kanë studime fizibiliteti, ne kemi optimizëm. Aty ku kanë analiza teknike, ne kemi konferenca shtypi. Aty ku kanë grafike financiare, ne kemi premtime që duken si fatura dyqanesh, të grisura e të palosura në xhep.

Episodi i Pacollit – kapitull i stilit “fluturim imagjinar”

Emri i Pacollit (metaforikisht në këtë tekst satirik) vjen gjithmonë e shoqëruar me një lloj efekti ndriçimi si në telenovela: muzika rritet, kamera bëhet zoom, dhe publiku në shtëpi mendon:“Apo filloi prapë ky projekti që nuk mbaron kurrë?” apo e bllokojnë flamengot…

Sepse në kujtesën kolektive, aeroporti që lidhet me të është një nga ato histori ku investitori del gjithmonë me një risi të re, qeveria me një shpresë të re, ndërsa qytetarët me një pikëpyetje të re.
Dhe si çdo projekt që merr formë mitologjike, edhe ky ka marrë përmasa epike:
– Do sjellë turizëm.
– Do sjellë investime.
– Do sjellë prosperitet.
– Do sjellë avionë.

Dhe qytetarët, të mësuar me këtë lloj poezie infrastrukturore, pyesin me naivitetin më të bukur shqiptar:
“Edhe pista a do vijë?

Unaza e Jashtme – qark i mbyllur për konkurencën

Loja e dytë e madhe, ajo e Unazës së Jashtme Tiranë, duket se ka qenë një “vazhdim” i episodit të parë. Sërish orientime, sërish ndikime, sërish bashkëpunëtorë dhe një fitues i “paracaktuar”, sipas SPAK-ut. Një unazë që paska qenë më shumë rrugë e shkurtër drejt favorizimit sesa drejt rregullimit të trafikut.

Unaza e Tiranës rrotullohet natën si një lak i madh asfaltit që pret viktimën e radhës — zakonisht ndonjë shofer të pafajshëm, ndonjë nerv të tendosur… ose ndonjë ministër të ngecur mes akuzave. Tani emri i Ballukut qarkullon më shpejt se vetë trafiku, dhe në këtë qytet askush s’pyet më kush ka faj: mjafton që diçka të digjet, qoftë gomë, qoftë reputacion. Në fund, Unaza nuk gjykon; ajo vetëm shikon si rrotullohen akuzat, karrierat dhe ndërgjegjet — dhe i mban të gjithëve peng, derisa t’u shterojë benzina ose pafajësia.

Bella dhe të tjerët që ranë

Balluku është zyrtarja më e lartë që përballet me SPAK-un, pas një parade të gjatë funksionarësh që kanë humbur postet, ndikimin, e madje edhe lirinë: Ahmetaj, Veliaj, Beqaj, Tahiri. Të gjithë pjesë e një mozaiku të madh ku ngjyrat e pushtetit dhe hijet e dyshimeve gjithmonë ndërthuren.Në këtë dramë nuk mungojnë as personazhet e rikthyer. Evis Berberi, tashmë nën akuzë për korrupsion e pastrim parash në një çështje tjetër, del sërish në skenë. Si një figurë që ka lëvizur nga ARRSH në projekte të tjerë, gjithmonë duke tërhequr vëmendjen e drejtësisë.

Dhe me këtë episod më të fundit, mozaiku po merr përmasat e një murali të madh ku dora e SPAK-ut po pikturon, ngjyrë pas ngjyre, portretin e politikës së tranzicionit.

Në këtë vend çudirash, ku logjika shpesh mbetet tek dera e institucioneve, ndodh që një kryebashkiak i izoluar pas hekurave të vazhdojë të “drejtojë” Këshillin Bashkiak sikur burgu të ishte thjesht një zyrë me dritare më të vogla. Po aq absurd është fakti që një ministër i përfshirë në një lumë akuzash për korrupsion të ngrihet në foltoren e parlamentit për të folur mbi përmbytjet e reshjeve, ndërsa vetë nuk arrin të shohë se stuhia më e madhe është ajo që ka shpërthyer brenda zyrës së tij. Ironia bëhet normë, dhe realiteti shpesh i ngjan një satire pa autor.

 “Preshi Kushtetues”

Në një vend ku ministrat kapen duke vrapuar me thesin e preshit plot miliona, kryeministri Rama del përpara mikrofonit dhe na thotë me ton solem: “S’ka problem, preshin e zgjidh Gjykata Kushtetuese!”  

Populli habitur pyet: — Po pse, zoti Kryeministër, kur kapet dikush me presh në dorë, zakonisht merret polici, prokurori, SPAK-u…

Rama (i qetë, si profesor i etikës politike që s’e ka pasur kurrë Shqipëria):

— Jo, jo, jo. Në rastin tonë special, preshi është institucion. Për atë ka kompetencë vetëm Kushtetuesja. SPAK-u mund të hetojë, por preshin e funksionit e mbroj unë. 

E pra, kush e kuptoi, kuptoi. Nuk është fjala për Belën, është fjala për balancat e pushteteve. Në këtë vend, pushtetet janë si lakrat: ndahen, lahen, grihen… por dikush duhet t’i mbajë të freskëta. Dhe ky dikush, sipas kryeministrit, është pikërisht ai vetë, që tani na shfaqet si ombudsmani botëror i perimeve institucionale.

Dhe kështu ndodh mrekullia: nga një çështje vjedhjesh me tendera shndërrohemi në tragjikomedinë “Mbro Çdo Presh Kushtetues”

Ndërkohë Bela rri e heshtur. Preshi nuk flet. Ai thjesht qëndron në dorë.

Dhe vendi vazhdon para, me ritmin e zakonshëm të një shteti ku edhe kur dikush kapet “me presh në dorë”, problemi del se pse policia s’e paska lënë preshin të freskët.

CiaoBella – por a është lamtumirë?

Titulli i këtij fejtoni nuk është aspak rastësor. “Ciao” në italisht është fjalë me dy kuptime – mund të jetë edhe përshëndetje, edhe lamtumirë. Kjo është pikërisht dilema që e ndjek Ballukun sot: a është ky fillimi i largimit apo thjesht një episod i radhës në sagën e përballjeve institucionale që gjithmonë përfundojnë me kthime spektakolare?

Në teatrin politik shqiptar, personazhet rrallë dalin përfundimisht nga skena. Deri sa drejtësia të flasë, tingulli i “ciao”-s mbetet pezull në ajër. Dhe publiku, si gjithmonë, pret aktin e radhës, pasi ujë korrupsioni ka gjithkund vetëm tek rubineti jo.

Në fund të fundit, në këtë vend, drejtësia është gjithmonë një premierë që shpresohet të mos jetë thjesht shfaqje.