Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Krahas të tjera arritje, nënëshkrimi i marrëveshjes së Paqes, nga media botërore u demostrua edhe si triumfi i Presidentit Trump, ose si KingMaker i: “paqes nëpërmjet forcës”. Kjo pasi: “jo vetëm imponoi armëpushimin mes Izraelit dhe Hamasit, por edhe fundin e luftës përgjakshme/3000-vjeçare në Rripin e Gazës”! Në vijim (për këdo i/e interesuar) gjeni përmbledhje rreth ambjentit/kërcënimeve të sigurisë, peshës gjeopolike si dhe mesazheve shpresëdhënëse që mbart kjo ngjarje jo vetëm për paqen në Lindjen e Mesme, por në mbarë Botën, Ballkanin Perëndimor, si dhe për interesat mbarë-Kombëtare (RSh/Kosovës):

Pikësëpari, për pêrqeshësit ndaj Presidentit Trump, sjell në kujtesë se koncepti “Paqe nëpërmjet forcës”, është po aq i vjetër sa vetë historia. Kështu përmendim Perandorin Romak Hadrian, 117–138 AC: “kushdo që do paqe, të përgatitet për luftë”’; Presidentin e I-rë, G.Washington në mesazhin vjetor (1794): “nëse duam paqe, duhet të jemi të gatshëm për luftë” si dhe përpjekjet për të shmangur Luftën e 2-Botërore, deri te oponenca e mënçur e historianit Andrew Bacevich: “‘Paqe nëpërmjet forcës mund të shndrrihet si paqe nëpërmjet luftës'”.

Shkurt, ky koncept nuk është shpikje, ndërsa Donald Trump është padyshim i pari President në historinë e njerëzimit, që nërpërmjet përdorimit të fuqisë (shkatërrimtare) të forcës ushtarke që u demostrua ndaj armëve bërthamore të Iranit, etj, arriti: “nënëshkrimin e marrëveshjes se paqes si dhe duke e imponuar Hamasin të çarmatoset vullnetarisht ose do të detyrohet nga forcat e SHBA-së dhe aleatëve”!

Ndërsa, ndoshta duke mos përmbajtur ngazëllimin për këtë arritje historike, kreu i Shtëpisë së Bardhë, nënvizoi: “U deshën 3,000 vite por më në fund lutjet e miliona njerëzve morën përgjigje”. Ndërsa falënderoi liderët nënëshkrues, fuqinë ushtarake USA e konsideroi si “anije kozmike”!

Po ashtu, ndoshta për ti dhenë madhështi sipërore kësaj arritje (paqe nëpërmjet forcës), Shtëpia e Bardhe kishte përzgjedhur Sharm el-Sheikh, qytetin e mirënjohur për për disa marrëveshje paqe, p.sh. “në 1996, ish-Presidenti Clinton bashkë-kryesoi Samitin e Paqebërësve dhe në 1999 mes Kryeministrit izraelit Ehud Barak dhe Presidentin e Autoritetit Palestinez, Yaser Arafat si dhe në 2005, nën kujdesin e Presidentit Bush, Samiti midis kryeministrit izraelit Sharon dhe Autoritetit Palestinez, Mahmoud Abbas, etj”.

Rëndësia historike si dhe pesha geopolitike që mbart kjo marrëveshje mund të lexohet edhe nga ambjenti/kërcënimet e sigurisë (perceptuar gjerësisht si prag i luftës së 3-botërore) si dhe e nënëshkrueve të këtij “angazhimi gjithëpërfshirës”. Kështu, përveç Presidentit Trump dhe mikëpritësit/Egjiptit, ishin të pranishëm Presidenti (Autoritetit) Palestinez, Britanisë, Gjermanisë, Turqisë, Francës, Greqisë, Hungarisë, si dhe shefi i FIFA-s, Gianni Infantino, ndoshta si mesazh që “futbolli mbetet ndër armët diplomatike të paqes”. Kjo arritje u përshëndet gjithaahtu nga Kina, India, Pakistani dhe mbarë globi, përfshi “mbështetjen e sforcuar të Rusisë-Putiniste”, e cila për shkak të luftës neo-naziste në Ukrainë, si edhe në rastin e goditjes së bazave nukleare të Iranit, u përjashtua brutalisht edhe nga kjo marrëveshje!

Për ti thënë vlerë shtesë kësaj marreveshje, u zhvillua me urgjencë takimi Ministrave të Mbrojtjes së 32 vendeve të NATO-s, ku u konfirmua 5% shpenzimeve ushtarake me fokus aftësitë/murin mbrojtës nga Dronët Rusë; mbështetja deri në fitoren e Ukrainës (2 miliardë €), etj. Ndërsa Sekretari amerikan i Luftës Pete Hegseth, duke kërcënimet e Lavrovit ndaj lejes pêr raketat Tomahawk, e paralajmëroi Kremlinin që të ndal privokimet, ose: “do të ndëshkohet siç vetëm USA di dhe ka aftësi ta bëjë (p.sh sulmin ndaj Iranit)”!

Ndërsa përtej “gajasjes pa kripë për luftrat e fituara nga Trump”, po citoj pjesë nga sarkazma e mëncur e publicistit (mikut tim), Ben Blushi, i cili në statusin e dedikuar, e përshkroi presidentin Trump: “një njëri (Mesia) që zbret nga avioni vetëm pasi garantohet se do t’i përulen në gjunjë, si guvernatorët Romakë 2000 vjet më parë. Nga aty shkoi në Egjipt dhe i trajtoi liderët evropianë dhe muslimanë si piromanë të vegjël. Para se të ikte u mblodhi shkrepset dhe i futi në xhepin e fitoreve të tij”!

Së dyti, në leximin strategjik paqa, ishte produkt i mbas-sulmit “më të suksesshëm të historisë së njerëzimit, që fuqia shkatërrimtare e ShBA (6 avion B-2 me kosto 2-Bilion $; 37 orë fluturim; 12 bomba GBU-57 (14 tonë sejcila); 10-ra raketa Tomahawk dhe mbi 125 avionë F-35) realizuan ndaj bazave bërthamore të Ajatallah-ut të Iranit, i cili ( si terroristët), gjatë 36 viteve kërcënonte jo vetem Izraelin por mbarë njerëzimin:“me shfarosje nga faqja e dheut të Kombeve, kulturave dhe Shteteve sovrane”!

Asnjë shtet tjetër në botë (përfshi Kinën dhe Rusinë) nuk ka (dhe nuk ka për të patur në 75 vitet që vijnë) aftësi ushtarake për të realizuar një operacion të ngjashëm ose të përafërt! Kështu, ky sulm mbetet edhe si mesazh i fuqisë shkatërrimtare të USA ndaj diktatorëve gjakatarë, ose të shkalluarve nga fuqia e gjithë-Pushtetit (Putinit, Kim Jong, etj), nëse guxojnë të sulmojnë këdo nga 32 vendet anëtare.

Për shkak të agresionit neo-naziste të Rusisë 44 muaj më parë: “Jo vetëm për pushtimin e Ukrainës – Martire por edhe ndaj rendit global, vlerave demokratike dhe fuqisë ushtarake të Aleancës”; përshkallëzimit të përballjes me ekstremistët në Lindjen e Mesme; rikthimit të frikshëm te gara e armatimeve, etj po kërcënojnë më shumë se kurrë njerezimin. Kështu, kjo marrëveshje, mbetet historike edhe për mesazhet optimiste të Presidentit Trump: “nuk do të ketë Luftë të 3-Botërore”!

Presidenti Trump mori duartrokitje, edhe për fjalimin shpresëdhënës në Knesset/Izrael kur konfirmoi se: “Nuk është vetëm fundi i luftës në Gaza, është fundi i epokës së terrorit. Tani do të përqëndrohemi te Rusia dhe do ta zgjidhim edhe këtë”. Ndërsa “Ju jeni i vetmi lider i aftë për të arritur paqen në rajon”, tha presidenti Egjiptit al-Sisi, duke i kërkuar Trump mbështetje për konferencën e rindërtimit të Gazës, që Egjipti dëshiron ta organizojë me Gjermaninë, etj.

Pra, arritja e kësaj marrëveshje, konfirmoi se: “vetëm falë (super) Fuqisë ushtarake të pakonkurueshme të ShBA si dhe Leadershipit të fortë të Trump, Bota nuk do të rrokulliset në fatalitetin e Luftës së 3-të Botërore”. Pra, jo Lufta por: “paqja, rendi global, vlerat e qytetërimit dhe demokracia do të triumfojnë mbi neo-nazistët, neo-stalinistët, neo-Millosheviçët, ndaj shteteve dhe organizatave terroriste”!.

Në shtesë: edhe “4 këshilla strategjike”, ose çfarë mund të bëjnë vendet e vogla si RSh/Kosova, në rendin e ri global si dhe projektin e “paqes nëpërmjet forcës”:

Ndërsa asnjë vend nuk i mbijeton dot një lufte globale dhe as e mbron dot paqen i vetëm, Kosova dhe RSh kurrësesi nuk duhet as ta mendojn/më rikthimin te “paranojat enveriste mbi sovranitetin apo mëvetësinë e mbrojtjes”. Pra përtej rapsodive patriotike, mbrojtjen e sovranitetit si dhe zhvillimin e interesave gjeopolitike, RSh dhe Kosova, mund t’i realizojmë vetëm duke skalitur mirënjohjen kombëtare si dhe duke forcuar më tej bashkëpunimin strategjik me ShBA.

Duke duartokitur “marrëveshjen mes Kroacisë, Kosovës dhe RSh në fushën e mbrojtjes”, do t’i këshilloja aktorët dhe faktorët Shtetërorë në Tiranë dhe Prishtinë: “të përulen/mi në gjunjë para historisë së përgjakshme dhe përgjegjësive shtetërore”, për t’i dhënë jetë Platformës: “2-Shtete sovrane, 1-Komb i Vetëm”, duke e konfirmuar në Washington, Bruksel etj, që “edhe pse e vonuar” nuk kërcënon asnjë vend (përfshi Serbinë), por do të kontribuojë si një balancë racionale për paqen afatgjatë si dhe integrimin euroatlantik të 6 vendeve të Ballkanit Perëndimor.

Rritja e shpenzimeve për mbrojtjen deri në 5% (rreth 1.3 Miliard €) deri në 2030, mbetet domosdoshmëri kritike për të transormuar Sistemin e Sigurisë dhe Mbrojtjes, në përputhje me Konceptin e Ri të Mbrojtjes Kolektive, duke modernizuar aftësitë luftarake të FA për përmbushjen e misionit kushtetues: “mbrojtjen e integritetit (neni 5); zhvillimin e interesave kombëtare, promovimin e vlerave euroatlantike si dhe përmbushjen e detyrimeve në NATO” !

Përtej demokracisë fasadë, dalldisjes nga fuqia e mbi-Pushteteve dhe Presidentit të vetë-degraduar/qesharak, apo bejteve folklorike, për suksesin e reformave të sigurisë dhe mbrojtjes mbeten mision historik ri-kthimi i: “pluralizmit (real) politik dhe balancave demokratike të pushteteve; përgjegjshmërisë dhe përulësisë ndaj interesave kombëtare si dhe forcimin e partneritetit strategjik me ShBA/NATO/BE”.

* Autori: Gjeneral ® Piro Ahmetaj:

Senior Ekspert për çështjet Sigurisë Kombëtare,

Ballkanit si dhe marrëdhëniet me USA/NATO, ish:

ZvShShP dhe Këshilltar Ushtarak i Presidentit, etj.

• Anyone who attempts to form a government with the hostile organization “Lista srpska” will fail shamefully

By Agim Aliçkaj/

The local elections of October 12 were well organized, and the people of Kosova demonstrated a high level of democratic culture. The same cannot be said for the majority of journalists and analysts, who have turned into biased and very tedious individuals. Their opinions, together with the polls and exit polls that began to appear before the elections had even ended, created unprecedented confusion. However, as the results gradually came in, the situation came under control and everyone began to face reality.

With the completion of the vote count—including conditional and diaspora ballots—I believe KDI’s assessment is confirmed: Vetëvendosje (LVV) has made a significant improvement compared to the 2021 local elections.

Attacked by the Serbian aggressor, which poured millions of dollars inside and outside Kosova to destroy it; unfairly hit by certain international actors driven by vain geopolitical interests; undermined by pro-Serbs like the Grenell’s and the Rama’s; opposed by a power-hungry and unhealthy opposition, a corrupt media, and many others—Vetëvendosje and its coalition should be satisfied with their results. This shows that the people understand that, despite possible mistakes, they are victims of malicious forces because they work in the interest of the state and the nation.

Nevertheless, local election results depend primarily on the quality of the candidates and are not always linked to party affiliation. Many voters personally know the candidates and vote based on individual merit. Some LVV candidates—and fewer from other parties—won because they were well-known and had proven results.

A particularly impressive and positive case for the future was Ramiz Lladrovci’s convincing victory against the candidate supported by his party in Drenas. The PDK mobilized all its forces against Ramiz, but his sincerity, dedication to the people, and record of work defeated the party’s corrupt clique.

The result in Peja, where Gazmend Muhaxheri received the most votes—even though he goes to a runoff—is incomprehensible. How can the citizens of Peja vote for a candidate who compared the democratic government of Kosova to Milošević’s fascist regime?! His public statements are not only false but hostile toward the state of Kosova.

The result in Mitrovica (split between North and South by the PDK) is also disappointing and puzzling. How can the citizens of Mitrovica vote for a PDK candidate—the same party that let the North fall under the boot of Vučić’s chauvinistic and criminal regime? It was the Kurti government, namely Vetëvendosje with Guxo and Alternativa, that expelled the gangs and brought the northern part under Kosova’s control.

The return to ancestral homes, properties, and lands has begun. The building of bridges and a normal life for Albanians—but also for the Serbian minority—has started. Not long ago, Albanians did not even dare approach the Ibër bridge for fear of being killed by Serbian gangs. It is deeply disappointing that Mitrovica voters ignored this, especially since Faton Peci was a serious, capable, and proven candidate.

The victory of the Serb List in artificially created municipalities with a Serbian majority is not a surprise. This cannot be blamed on Vetëvendosje—but directly and unquestionably on PDK, LDK, and AAK/Nisma. These parties, together with their collaborators in the CEC and the Constitutional Court of Kosova—frightened by international actors and hoping to return to power with their help—allowed the registration and participation in democratic life of an openly hostile organization that does not even recognize the state of Kosova.

This is an absurd phenomenon and a world record that deserves to enter the Guinness Book. The hostile organization “Lista Srpska” (Serb List), which openly works against Kosova and is directed from Belgrade, exploits the “right” to destroy “democratically” its own state in the interest of a foreign hegemonic state—Serbia.

This makes it existentially necessary to form, as soon as possible, a Government of Kosova led by the election winner—Vetëvendosje, Guxo, and Alternativa with Prime Minister Albin Kurti—in coalition with minority parties (excluding the Serb List) and with the LDK or individual MPs dissatisfied with their party leaderships. Otherwise, there is no solution other than early elections.

Anyone who attempts to form a government with the hostile organization Serb List will fail shamefully.

The only hope for preserving and developing the state of Kosova—and keeping the Serb List under control, forcing it to respect the Constitution and laws of Kosova—is for the state to continue to be led by proven leaders with undeniable experience and ability: Prime Minister Albin Kurti, President Vjosa Osmani, and former Speaker of Parliament Glauk Konjufca.

I am convinced that if new national elections are held, the biggest losers will be LDK and NISMA, if they refuse to enter a coalition with Vetëvendosje, while Vetëvendosje with Guxo and Alternativa will win more than 50% of the vote. Some opposition party representatives have repeatedly declared that, if they gain power, they will return the North under Serbian control.

The manipulations about alleged “rifts with international friends and America” no longer deceive the people of Kosova. Even America—despite temporary geopolitical interests—ultimately prefers strong leaders committed to their country, not corrupt swindlers.

POPULLI I KOSOVËS I VOTON LIDERËT E FORTË, JO MATRAPAZËT

• Kushdo që tenton të formojë qeveri me organizatën armiqësore Lista Serbe do të dështojë me turp.

Nga Agim Aliçkaj

Zgjedhjet lokale të 12 tetorit ishin të organizuara mirë dhe populli i Kosovës tregoi një kulturë të lartë demokratike. E njëjta gjë nuk mund të thuhet për shumicën e gazetarëve dhe analistëve, të cilët janë shndërruar në njerëz të njëanshëm dhe shumë të mërzitshëm. Opinionet e tyre, së bashku me sondazhet dhe “exit poll”-et që filluan të publikoheshin para se të përfundonin zgjedhjet, krijuan një konfuzion të paparë. Megjithatë, me ardhjen graduale të rezultateve, situata u vu nën kontroll dhe të gjithë filluan të përballen me realitetin.

Me përfundimin e numërimit të votave – përfshirë ato me kusht dhe nga diaspora – besoj se vlerësimi i KDI-së konfirmohet, se Vetëvendosje (LVV) ka bërë një përmirësim të ndjeshëm krahasuar me zgjedhjet lokale të vitit 2021.

E sulmuar nga agresori serb, i cili futi miliona dollarë brenda dhe jashtë Kosovës për ta shkatërruar atë, e goditur padrejtësisht nga disa aktorë ndërkombëtarë të shtyrë nga interesa të kota gjeopolitike, nga proserbët si Grenellët e Ramët, te një opozitë e sëmurë nga etja për pushtet, te një shtyp i shitur dhe shumë të tjerë – Vetëvendosje dhe koalicioni i saj duhet të jenë të kënaqur me rezultatet e arritura. Kjo tregon se populli e ka kuptuar se, pavarësisht gabimeve të mundshme, ata janë viktima të të këqinjve sepse po punojnë në interes të shtetit dhe kombit.

Megjithatë, rezultatet në zgjedhjet lokale varen kryesisht nga cilësia e kandidatëve dhe jo gjithmonë lidhen me përkatësinë partiake. Shumë votues i njohin personalisht kandidatët dhe votojnë bazuar në vlerësime individuale. Disa kandidatë të LVV-së, dhe më pak nga partitë e tjera, fituan sepse ishin të njohur dhe kishin dëshmuar rezultate.

Një rast veçanërisht mbresëlënës dhe shumë pozitiv për të ardhmen ishte fitorja bindëse e Ramiz Lladrovcit kundër kandidatit të përkrahur nga partia në Drenas. PDK mobilizoi të gjitha forcat kundër Ramizit, por sinqeriteti i tij, përkushtimi ndaj popullit dhe rezultatet e punës e mundën klikën e korruptuar partiake.

Rezultati në Pejë, ku Gazmend Muhaxheri mori më së shumti vota – megjithëse shkon në balotazh – është i pakuptueshëm. Si mund të votojnë qytetarët e Pejës për një kandidat që e ka krahasuar qeverinë demokratike të Kosovës me regjimin fashist të Millosheviqit?! Deklaratat e tij publike janë jo vetëm të rreme, por edhe armiqësore ndaj shtetit të Kosovës.

Rezultati në Mitrovicë (i ndarë në Veri e Jug nga PDK) është po ashtu zhgënjyes dhe i pakuptueshëm. Si mund të votojnë qytetarët e Mitrovicës për një kandidat të PDK-së – të së njëjtës parti që e la Veriun të bjerë nën çizmen e regjimit shovinist dhe kriminal të Vuçiqit? Qeveria Kurti, pra Vetëvendosje me Guxo dhe Alternativa, i dëboi bandat dhe solli nën kontroll të Kosovës pjesën veriore.

Ka filluar kthimi në shtëpitë, pronat dhe tokat stërgjyshore. Ka nisur ndërtimi i urave dhe i një jete normale për shqiptarët – por edhe për pakicën serbe. Jo shumë kohë më parë, shqiptarët as që guxonin t’i afroheshin urës së Ibrit nga frika se do të vriteshin nga bandat serbe. Një zhgënjim i plotë me votuesit e Mitrovicës, sidomos duke ditur që Faton Peci është kandidat serioz, i aftë dhe i dëshmuar.

Fitorja e Listës Serbe në komunat e krijuara artificialisht me shumicë serbe nuk është surprizë. Për këtë nuk mund të fajësohet Vetëvendosje – por drejtpërdrejt dhe pa asnjë dyshim PDK, LDK dhe AAK/Nisma. Këto parti, së bashku me bashkëpunëtorët e tyre në KQZ dhe Gjykatën Kushtetuese të Kosovës – të trembur nga aktorët ndërkombëtarë dhe me shpresën për t’u rikthyer në pushtet me ndihmën e tyre – lejuan regjistrimin dhe pjesëmarrjen në jetën demokratike të një organizate hapur armiqësore, që as nuk e njeh shtetin e Kosovës.

Ky është një fenomen absurd dhe rekord botëror që meriton të hyjë në Librin Guinness-it. Organizata armiqësore “Lista Srpska”, e cila punon hapur kundër Kosovës dhe drejtohet nga Beogradi, shfrytëzon “të drejtën” për ta shkatërruar “në mënyrë demokratike” shtetin e vet në interes të një shteti të huaj, Serbisë hegjemoniste.

Kjo e bën ekzistencialisht të domosdoshme formimin sa më të shpejtë të një Qeverie të Kosovës të udhëhequr nga fituesi i zgjedhjeve – Vetëvendosje, Guxo dhe Alternativa me Kryeministrin Albin Kurti – në koalicion me partitë e pakicave (përjashto Listën Serbe) dhe me LDK-në ose deputetë individualë të pakënaqur me udhëheqjet e partive të tyre. Përndryshe, nuk ka zgjidhje tjetër përveç zgjedhjeve të parakohshme. 

Kushdo që tenton të formojë qeveri me organizatën armiqësore Lista Serbe do të dështojë me turp.

Shpresa e vetme për ruajtjen dhe zhvillimin e shtetit të Kosovës – dhe për mbajtjen nën kontroll të Listës Serbe, duke e detyruar ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet e Kosovës – është që shteti të vazhdojë të udhëhiqet nga liderë të dëshmuar, me përvojë dhe aftësi të padiskutueshme: Kryeministri Albin Kurti, Presidentja Vjosa Osmani dhe ish-kryetari i Kuvendit Glauk Konjufca.

Jam i bindur se nëse mbahen zgjedhje të reja nacionale, më së shumti do të humbasë LDK-ja dhe NISMA, nëse refuzojnë për të hyrë në koalicion me Vetëvendosjen, ndërsa Vetëvendosje me Guxo dhe Alternativa do të fitojnë më shumë se 50% të votave. Disa përfaqësues të partive opozitare kanë deklaruar sa here se, nëse e marrin pushtetin, do ta kthejnë veriun nën kontroll të Serbisë. 

Manipulimet për të ashtuquajturat “përçarje me miqtë ndërkombëtarë dhe Amerikën” nuk e mashtrojnë më popullin e Kosovës. Edhe Amerika, pavarësisht interesave të përkohshme gjeopolitike, në fund preferon liderë të fortë, të përkushtuar ndaj vendit të tyre – jo matrapazë të korruptuar.

Dr. Albulenë Halili/

Dhomat e Specializuara të Kosovës janë tabloja më e trishtë, për të mos thënë më poshtëruesja, ndaj çlirimtarëve, ndaj Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ndaj luftës tonë shekullore për çlirim nga okupatori më gjakatar në mes të Evropës së qytetëruar në prag të shekulli XXI, ndaj kombit shqiptar. Të gjitha doktrinat zyrtare serbe të cilat u zbatuan sistematikisht janë padyshim gjenocidale, sepse qëllimi final i tyre është shfarosja jonë kolektive. Caku i të gjitha doktrinave dhe luftërave të tyre është shqiptari si i tillë, pa dallime, fetare, moshe, gjinie… Jakup Krasniqi, Rexhep Selimi, Hashim Thaçi e Kadri Veseli, bashkë me të gjithë ushtarët e tjerë e me heronjtë që s’rrojnë më, lanë shtëpitë e familjet e tyre dhe u nisën edhe për të mos u kthyer më, në luftën më të shenjtë që mund të bëjnë kombet, atë çlirimtaren. U nisën me betimin e ushtarit, flamurin shqiptar dhe amanetin e stërgjyshërve nga të gjitha trojet tona etnike. Ata, sikur edhe dëshmorët që dhanë jetën në këtë luftë, nuk janë ushtarë vetëm të Kosovës, nuk janë vetëm deputetë, politikanë, ish-presidentë të Kosovës. Ata janë ushtarët tanë çlirimtarë. Janë ushtarët e kombit tonë shqiptar. Janë ushtarët e Atdheut tonë të vetëm që kemi. Sot u dëshmua se edhe Tirana, Shkupi e Tetova i shohin si të tillë. Liria ka emër. Ajo quhet UÇK. UÇK është tërë kombi shqiptar.

Nga Arian Galdini/

Ka çaste kur kombet ndalen për të dëgjuar shpirtin e tyre. Sot, më 17 tetor 2025, Shqipëria do të ndalë frymën për një kujtesë të shenjtë, për të thënë se Liria nuk është as kujtim, as nostalgji, por frymë që duhet të mbrohet nga harresa. Në sheshin “Skënderbej”, ku janë ndezur dritat e pavarësisë dhe janë mbajtur plagët e bashkimit, mijëra shqiptarë do të mblidhen për të kërkuar drejtësi për çlirimtarët e Kosovës, jo për të kërkuar hakmarrje, por për të mbrojtur dinjitetin.

Sepse ka momente kur drejtësia s’është çështje gjykate, por çështje kujtese. Ka momente kur një popull nuk del në shesh për të protestuar, por për të dëshmuar se ende mban frymën e Zotit në gjak.

Kjo protestë nuk është reagim, por rikthim i ndërgjegjes kombëtare në qendër të historisë.

Liria, për ne shqiptarët, nuk është datë në kalendar, por rit i trashëguar nga prushi i shekujve. Ajo s’mund të jepet me dekret, as të gjykohet me aktakuzë. Nga Rugova që e kërkoi me fjalë, te Jashari që e mbrojti me gjak, çdo brez shqiptar ka dhënë një formë të lirisë. Dhe nesër, kur thirrja “Drejtësi për Çlirimtarët” të mbushë ajrin e Tiranës, nuk do të flasë politika, por kujtesa.

UÇK-ja nuk ishte vetëm një ushtri; ishte zëri i një kombi që refuzoi të vdiste. Ishte thelbi i moralit shqiptar, të mos jesh i madh në forcë, por i drejtë në qëndresë.

Dhe nesër, kur flamujt të valëviten si kujtesa që s’pranon harresë, historia do të ketë një mundësi për t’u rishkruar me dritë. Sepse ka kombe që protestojnë për pushtet, por shqiptarët dalin për kujtesë, për ta kujtuar botën se Liria nuk gjykohet.

Ajo ndodh, dhe vazhdon të ndodhë në çdo zemër që mban dritën e Zotit brenda vetes.

UÇK-ja është momenti kur historia shqiptare kaloi nga urtësia në sakrificë, nga fjala në veprim, pa e humbur kurrë shpirtin e arsyes. Ajo nuk lindi për të marrë pushtet, por për të shpëtuar qenien.

Ishte zëri i fundit të durimit, kur heshtja kishte marrë formën e turpit, kur çdo rrugë politike e kishte mbyllur dera, dhe vetëm ndërgjegjja kombëtare mbeti roje në pragun e jetës.

Në atë çast, UÇK-ja u bë trupi i asaj ndërgjegjeje, jo si ushtri e urrejtjes, por si besëlidhje e jetës.

Në thelb, UÇK-ja ishte Rugova që frymonte përmes Jasharit. Ajo nuk e mohoi pacifizmin, e mbajti brenda si kujtesë, por kuptoi se pa armë s’mund të mbrohej paqja.

Ibrahim Rugova ishte fjala që ruante shpresën, Adem Jashari ishte gjaku që ruajti nderin.

Njëri mishëroi arsyen, tjetri ndërgjegjen.

Dhe bashkë e formuan triadën e lirisë shqiptare, arsye, flijim dhe kujtesë.

Kjo është doktrina e re e neoshqiptarizmit, bashkimi i moralit me guximin, i humanizmit me sakrificën.

Në filozofinë e lirisë, ekziston një ligj i pashkruar, kush lufton për të mos vrarë, por për të mos u vrarë, nuk është ushtar, por dëshmitar.

UÇK-ja i dha këtij ligji trup e frymë.

Ajo i tregoi botës se vetëmbrojtja e një populli është akt hyjnor kur bota hesht para së keqes.

Nuk pati ambicje pushteti, as frikë humbjeje; ajo luftoi për diçka që nuk matet me fitore, për nderin e jetës.

Në çdo fshat ku flamuri i saj u ngrit, ndodhi një rilindje e ndërgjegjes kombëtare.

UÇK-ja e ktheu shqiptarin nga viktimë në subjekt historie, nga faj i imponuar në dëshmi të Zotit për lirinë.

Prandaj, ajo nuk është thjesht kujtesë e një lufte, por gjeneza e një morali të ri, morali i një populli që nuk e ul kurrë kokën, sepse di se mbi të, rri dora e Zotit dhe amaneti i lirisë.

Në Hagë, drejtësia është kthyer në një skenë të ftohtë burokratike, ku kujtesa përmbyset në procedurë.

Atje ku dikur dënoheshin gjenocidet, sot pyetet me ton zyrtar pse një popull nuk pranoi të vritej.

Zëri i lirisë dëgjohet me dyshim, ndërsa dosjet e hartuara nga aparate që kanë prodhuar dhunë pranohen si “prova”.

Ky është absurdi më i thellë i një bote që harron moralin e vet për hir të formës.

Nuk ka drejtësi kur dosjet flasin më fort se viktimat, kur varret masive që dëshmojnë krimin trajtohen si shënime dytësore.

Nuk ka drejtësi kur shenjat e kampit të dhunës vlerësohen më pak se një formulim procedural.

Drejtësia që mat dëshminë me minuta, por nuk mat plagën me ndërgjegje, e humbet peshën njerëzore.

Dhe në këtë humbje, ligji s’është më kujtesë e arsyes, por ritual i një shurdhërie morale.

Jashtë sallës së gjyqit, një grua e moshuar mban fotografinë e djalit të zhdukur dhe pyet: “Ku është varri?”

Brenda, forma vazhdon, asnjë përgjigje nuk jepet.

Në atë kontrast të heshtur, drejtësia e humbet kuptimin.

Sepse ligji që nuk di të dëgjojë dhimbjen, pushon së qenuri ligj dhe bëhet administratë e harresës.

Nëse vetëmbrojtja e një kombi vihet në të njëjtën peshore me agresionin shtetëror, prodhohet një barazi e rreme.

Drejtësia që barazon mbijetesën me dhunën, e zhvesh moralin nga kuptimi.

Hetimi i abuzimeve individuale është i domosdoshëm, por kur mbrojtja e jetës trajtohet si krim, drejtësia humbet busullën e vet.

Në filozofinë e lirisë, dallimi midis kujtesës dhe gjykimit është themelor, kujtesa ruan nderin, ndërsa gjykimi pa kujtesë kthehet në mekanizëm.

Dhe një mekanizëm pa shpirt, sado i përsosur të jetë, nuk mund të dallojë fajin nga heroizmi.

Kjo është arsyeja pse Gjykata Speciale në Hagë rrezikon të mos gjykojë më askënd, por të gjykojë vetë arsyen që një popull kishte për të mos vdekur.

Sepse kur drejtësia humbet busullën e saj morale, nuk mbetet më gjykim, mbetet vetëm harresë e strukturuar.

Dhe harresa është forma më e lartë e padrejtësisë.

Historia e Gjykatës Speciale për Kosovën është rrëfimi më i qartë i mënyrës se si një qytetërim që pretendon të mbrojë drejtësinë, bie në kurthin e vet moral.

Në përpjekjen për tu dukur neutrale, Europa zgjodhi të jetë indiferente, në përpjekjen për të dukur e drejtë, ajo zgjodhi të jetë e verbër.

Miratimi i raportit të Dick Marty në Këshillin e Evropës, më 2011, nuk ishte akt drejtësie, por simptomë e një dobësie, një Perëndim që kërkonte të balancojë viktimën dhe agresorin, duke e zhdukur dallimin midis tyre.

Kështu u krijua iluzioni se drejtësia mund të ruhet duke humbur shpirtin.

Në emër të “balancës”, Europa e vendosi në të njëjtën peshore projektin shtetëror të dhunës dhe aktin e vetëmbrojtjes së një populli.

Ky është relativizëm etik i institucionalizuar, një formë e sofistikuar e harresës morale, ku ligji shndërrohet në formë pa përmbajtje, dhe e vërteta bëhet dekor që nuk peshon më asgjë.

Kant do ta kishte quajtur “rënien e arsyes praktike”, sepse ligji pa moral është një boshllëk i hijshëm, i veshur me procedura.

Gjykata që sot gjykon çlirimtarët e Kosovës është paradoks i vetë Perëndimit, ajo gjykon ata që realizuan arsyen morale të ndërhyrjes perëndimore të vitit 1999.

NATO hyri në luftë jo për territore, por për jetë njerëzish; për të ndalur spastrimin etnik, për të mbrojtur lirinë e një populli të pafajshëm.

Por sot, me gjykimin e UÇK-së, Perëndimi duket se po gjykon vetveten, po i heq arsyes së vet kauzën morale.

Në thelb, ky është gjykim kundër kujtesës. UÇK-ja nuk po gjykohet pse ka vrarë, por pse ka jetuar.

Sepse guximi për të ekzistuar u bë krim në një botë që e mat jetën me raport dhe nuk e kupton më sakrificën si akt moral.

Gjykata Speciale nuk është dritë drejtësie, por pasqyrë e një frike, frika e Europës për t’u përballur me faktin se një popull i vogël, në periferi të saj, e përmbushi me gjak premtimin që ajo vetë kishte harruar, mbrojtjen e dinjitetit njerëzor.

Ky është dështim doktrinor, jo thjesht juridik. Sepse një civilizim që barazon mbrojtjen me dhunën, shkon drejt vetë-shkatërrimit moral.

Perëndimi, që dikur e kishte guximin të ndërhynte në emër të së mirës, tani kërkon të justifikohet duke gjykuar të mirën.

Në këtë gjykim të përmbysur, Europa nuk gjykon UÇK-në; ajo gjykon kujtesën e vet, ndërsa bota e shikon se si një sistem që shpiku drejtësinë po harron kuptimin e saj.

Në fund, historia do ta mbajë mend këtë gjykatë jo për vendimet që dha, por për turpin që prodhoi.

Sepse çdo herë që drejtësia ndahet nga morali, ajo pushon së qeni Perëndim, dhe kthehet në një harresë që e dënon vetveten.

Shqipëria dhe Kosova nuk janë dy realitete të ndara me kufij, por dy forma të së njëjtës ndërgjegje.

Njëra është kujtesa, tjetra është dëshmia. Njëra ruan fjalën, tjetra flijimin.

Si dy sy të një shpirti që sheh në drejtime të ndryshme, por sheh të njëjtën dritë.

Rrënjët janë të përbashkëta, dhe fryma që i mban gjallë është e njëjtë, ajo e njeriut që nuk pranon të jetojë pa dinjitet.

Rugova dhe Jashari nuk ishin kundërshti, por dy metoda të së njëjtës domosdoshmëri.

Rugova përfaqësonte urtësinë që pret, Jashari sakrificën që vepron.

Në mes të tyre qëndron shpirti shqiptar, i cili di të durojë dhe di të flijohet, por asnjëherë të nënshtrohet.

Ky binom është aksi moral i neoshqiptarizmit, liria si përbashkim i mendjes me guximin, i durimit me veprimin.

Në atë harmoni qëndron sekreti i kombit tonë, ne dimë të presim pa u përkulur dhe të luftojmë pa urrejtur.

Shqipëria, si amë e kujtesës, dhe Kosova, si amë e sakrificës, janë dy gjysma të një harte shpirtërore që shtrihet përtej politikës.

Nuk janë dy shtete që kërkojnë drejtësi, por një ndërgjegje që kërkon kuptim.

Kjo është arsyeja pse çdo përçarje midis tyre është artificiale, çdo polemikë është kalimtare.

Sepse shpirti që i bashkon nuk është interes, por amanet.

Dhe amaneti i lirisë nuk ndahet, as në gjak, as në frymë.

Në një botë që ndan kufijtë për t’i harruar popujt, ne ruajmë kujtesën si urë.

Uniteti ynë nuk është gjeografik, por moral. Ai matet me mënyrën si e mbrojmë njëri-tjetrin kur drejtësia bie në gjumë.

Sa herë që kujtesa jonë bashkohet, harresa e të tjerëve rrëzohet.

Sepse Shqipëria dhe Kosova janë dy sy që shohin një të ardhme të përbashkët, dhe drita e tyre buron nga i njëjti Zot i Lirisë.

Perëndimi, dikur busull morale e njerëzimit, sot ndodhet përballë një pasqyre të zymtë ku shfaqet fytyra e vet e lodhur nga moralizmi pa moral.

Megjithatë, një dritë e re ka nisur të ndizet në horizontin perëndimor, një dritë që vjen nga Amerika, siç ka ardhur gjithmonë kur bota ka qenë në prag të harresës morale.

Amerika, me gjithë dallgët e saj politike, mbetet mikja e shpëtimit, forca që ndalon katastrofën dhe e kthen historinë në ndërgjegje.

Ajo që ndodhi në vitin 1999 nuk ishte thjesht një ndërhyrje ushtarake, por një ndërhyrje shpirtërore, një popull i vogël u shpëtua nga shfarosja, dhe Liria, për herë të parë pas Luftës së Dytë Botërore, mori kuptim në Ballkan.

Pas paqes së madhe të shpallur në Sharm El Sheikh, Amerika e re, ajo që po rilind nën udhëheqjen e Presidentit Trump, mund të rikthejë atë ndjenjë drejtësie të gjallë, të pakorruptuar nga burokracia.

Trump e kupton se paqja nuk është pakt diplomatësh, por vendim për ta kthyer fuqinë në drejtësi.

Ai e kupton se Perëndimi nuk ruhet me konformizëm, por me guxim moral.

Në një botë që po lodhet nga fjalët e sheshta të institucioneve, Amerika sërish është gati të flasë me gjuhën e veprës, me realizëm, por edhe me shpirt.

Dhe në këtë moment të ri global, shqiptarët, si populli më proamerikan në Europë, shohin me shpresë drejt asaj që po rilind, një Perëndim që kthehet tek parimet e tij të themelimit, jo tek formularet e harresës.

Ndërsa Europa, e mbërthyer në burokracitë e veta, e ka kthyer kujtesën në formular dhe ndërgjegjen në procedurë, Amerika ruan ende frymën e Zotit në politikë, atë frymë që e dallon civilizimin nga komoditeti, moralin nga indiferenca.

Në korridoret e Brukselit flitet për “neutralitet”, por neutraliteti para së keqes është forma më e heshtur e fajit.

Kur një popull që u gjykua për mbijetesë akuzohet për ekzistencë, kontinentet bien në krizë, dhe vetëm Amerika, me instinktin e saj të lirisë, kujton arsyen pse ekziston, për të mbrojtur jetën, për të mos lejuar që e vërteta të zëvendësohet nga burokracia.

Në një raport të OSBE-së shënohet një datë, një fshat, një varr i hapur.

Një nënë kërkon eshtrat e të birit, ndërsa në anën tjetër të kontinentit një sallë e ndriçuar debaton termin “proporcionalitet”.

Kjo është Europa që rrezikon ta humbasë shpirtin, sepse aty ku gurët e kujtesës flasin, fraza e ligjit duhet të heshtë.

Ligji që nuk njeh nënën që kërkon varrin e të birit, nuk është ligj, është teknologji e harresës.

Por Amerika e di që drejtësia fillon aty ku njeriu mban kujtimin gjallë.

UÇK-ja mbetet rasti më i pastër i një force që ringriti të drejtën për të jetuar në zemrën e Europës.

Ajo nuk kërkoi hakmarrje, por jetë.

Dhe sot, kur bota po hyn në një epokë të re paqeje dhe riformimi moral, është Amerika që mund ta rikthejë dinjitetin e kësaj historie.

Nëse Trump, siç ka paralajmëruar, dëshiron të ndërtojë një Perëndim të fortë, të drejtë dhe të pastër nga relativizmi, atëherë çështja e Kosovës mund të bëhet provë e madhe e rikthimit të moralit perëndimor.

Sepse UÇK-ja nuk është plagë e së kaluarës, por dëshmi e gjallë e së ardhmes që Amerika ndihmoi të lindë.

Ne, shqiptarët, nuk kërkojmë mëshirë, as amnisti morale.

Kërkojmë respekt për të vërtetën e mbijetesës, për nderin që nuk iu përkul dhunës.

Sepse drejtësia që e sheh popullin që mbijeton si të dyshimtë, është drejtësi që ka harruar pse u shpik.

Dhe kur Perëndimi harron këtë, vetëm Amerika mund ta kujtojë:

Liria është kujtesa e Zotit në tokë, dhe ajo ndriçon sërish, jo nga sallat e Brukselit, por nga drita që vjen përtej Atlantikut.

Liria nuk është shpërblim, as dhuratë që vjen nga duart e të fuqishmëve.

Ajo është frymë që lind në plagë, dritë që del nga dheu i përgjakur dhe bëhet kujtesë e Zotit në tokë.

Në çdo fshat të djegur të Kosovës, në çdo gur të rrënuar, në çdo varr pa emër, frymon një e vërtetë që asnjë gjykatë nuk mund ta ndalë: ky popull nuk u dorëzua.

Ai nuk luftoi për pushtet, por për të drejtën që të jetojë me dinjitet.

UÇK-ja nuk është thjesht emër i një ushtrie. Ajo është manifesti i vetëmbrojtjes njerëzore, zëri që Perëndimi e dëgjoi në momentin kur bota po e humbte kujtesën e vet morale.

Luftëtarët e saj nuk dolën nga urrejtja, por nga dashuria për jetën.

Ata nuk ishin bij të luftës, por bij të dhimbjes që nuk pranoi të bëhej heshtje.

Dhe pikërisht në këtë qëndron e vërteta e tyre e përjetshme:

UÇK-ja nuk kërkon falje, sepse nuk bëri asgjë që ta kërkojë.

As Serbia, as Europa nuk fitojnë nga dënimi i çlirimtarëve.

Një drejtësi që i ngatërron mbrojtësit me agresorët është drejtësi që ka harruar kuptimin e vet.

Kur ndëshkon ata që mbrojtën jetën, ligji bëhet pa shpirt, dhe peshorja e ndërgjegjes del nga horizonti i dritës.

Historia e njeh këtë gabim, ajo që ndëshkon lirinë, përfundon e dënuar nga kujtesa.

Kujtesa, ndryshe nga ligji, nuk mbyllet në dosje.

Ajo është gjyqi i përjetshëm i popujve.

Në të, dritat nuk i ndezin prokurorët, por zemrat e atyre që nuk harruan.

Dhe kur kombet harrojnë, kujtesa e Zotit fillon të flasë përmes atyre që vuajnë në heshtje, përmes atyre që flijuan pa e kërkuar lavdinë.

Ne, shqiptarët, nuk kërkojmë dashuri nga bota, por të vërtetën.

Nuk kërkojmë mëshirë, por respekt për ata që shpëtuan moralin e njerëzimit nga rrëzimi.

Kërkojmë që bota të mos harrojë pse nuk u dorëzuam, sepse dorëzimi do të kishte qenë fundi i shpirtit, jo vetëm i trupit.

Liria është kujtesa e Zotit në tokë.

Ajo nuk gjykohet, sepse është vetë drita që gjykon.

Dhe kur kjo dritë ndizet mbi Kosovë, ajo nuk ndriçon vetëm plagët tona, por ndërgjegjen e botës mbarë.

Sepse liria që lind nga gjaku i pafajësisë nuk shuhet kurrë, ajo vazhdon të rrezatojë, derisa drejtësia të kujtohet pse ekziston.

Epigram

Ligji pa kujtesë është formë.

Kujtesa pa të vërtetë është mjegull.

Liria i bën bashkë, ose bota fiket.

Dhe liria ka emër…

Artan Nati/

Ne shqiptarët e kemi zakon të bëjmë selfie me historinë. Krenohemi me Skënderbeun, i vendosim përkrenaren te kartmonedhat, i ngremë statuja, por shpesh harrojmë përse ky njeri ngriti shpatën. Ai nuk luftoi që ne të bënim tendera me para nga Lindja e Mesme, as që të bënim “vëllazëri” me Turqinë. Luftoi që ky vend të mbetej zot në shtëpinë e vet. Historia e shqiptarëve është një skenë teatri ku personazhet shpesh ndryshojnë kostum sipas regjisorit të radhës. Një herë me kryq, një herë me gjysmëhënë, një herë me ateizëm militant, dhe së fundi me një pluralizëm ku feja është më shumë flamur identitar se përvojë shpirtërore. Pyetja e madhe është: a ishte ndërrimi i fesë tek shqiptarët akt mbijetese apo thjesht interes i ngushtë personal?

Në realitet, historia na tregon të dyja. Shumë shqiptarë u bënë myslimanë për të shpëtuar kokën, pasurinë, apo për të marrë një titull. Të tjerë e panë si rrugë praktike për të ruajtur tokën nga taksat e Perandorisë Osmane. Por ka edhe nga ata që, me një lloj cinizmi tipik ballkanas, e shihnin fenë si veshje që hiqej e vishej sipas stinës politike. Kështu u krijua tabloja shqiptare: një vend me shumicë myslimane, por me katolikë e ortodoksë të shpërndarë, ku dallimet fetare nuk u kthyen në luftë civile, por as nuk u shndërruan në bashkëjetesë ideale.

Thuhet shpesh se “feja e shqiptarit është shqiptaria”. Tingëllon bukur, por le të jemi realistë: feja jonë e vërtetë ka qenë gjithmonë oportunizmi. Ne kemi ndërruar besimin më shpesh se një politikan ndërron parti. Katolikë dje, myslimanë sot, ortodoksë aty-këtu, ateistë për 50 vjet me urdhër partie… dhe sot? Sot jemi europianë me aplikim që pret aprovim në Bruksel dhe një sy nga Ankaraja, për çdo rast.

Dhe këtu lind pyetja tjetër: a është ky mozaik fetar një pengesë për kombin?

Nëse kthehemi te ditët tona, Kadareja dhe Qosja na servirin dy receta kombëtare: Kadareja thotë se ne jemi europianë si gjeografikisht, historikisht, kulturalisht dhe shpirtërisht. Pra, koha të kthehemi në shtratin tonë natyral, jo të flejmë në divanin e Sulltanit. Qosja, përkundrazi, thotë se fqinjët janë të rrezikshëm, prandaj aleati ynë më i sigurt është Turqia. Njëri sheh horizontin, tjetri banketin e iftarit. Pyetja është: kush ka të drejtë? A kemi guximin të dalim nga hijet e së shkuarës dhe të zgjedhim më në fund një rrugë pa u kthyer më pas?

Në ndërkohë, nga Lindja e Mesme na vijnë financime bujare: xhami me minare që garojnë për lartësi me kullat e Tiranës, shkolla ku mësohet më shumë për arabishten sesa për shqipen, dhe ndonjë bursë për të studiuar se si grave t’u mbyllet goja. Le të jemi realistë: paratë nuk vijnë me etiketa bamirësie, por me manual përdorimi. Dhe manuali shpesh është një kulturë ku demokracia shihet si mall i prishur, ndërsa gjysma e shoqërisë (gratë) futet në raftin “jashtë përdorimit”.

Kjo nuk është çështje për librat e historisë, është çështje urgjente. Nëse sot e shesim veten për një kredi të lirë nga Lindja, nesër mund të zgjohemi me një shoqëri ku qytetaria matet me mjekër, e jo me ligj. Historia flet qartë: kur ka qenë puna për të na mbrojtur nga fqinjët, nuk ishte Turqia ajo që erdhi me flamur në dorë, por Europa dhe SHBA. Dhe nuk është rastësi që shqiptarët e diasporës nuk ikin në Ankara, por në Berlin, Milano, New York.

Prandaj, është koha të flasim hapur: nuk kemi luksin e një “përplasjeje civilizimesh” brenda nesh. Po, duhet të ruajmë lidhjet me botën myslimane, sepse janë pjesë e historisë sonë. Por e ardhmja jonë nuk mund të përcaktohet nga feja. Sepse shteti modern nuk ngrihet mbi minare apo kambanare, por mbi ligj, kulturë dhe qytetari. Nëse duam një alternativë për të ardhmen, perëndimi nuk është thjesht opsioni më i mirë, por është i vetmi opsion ku gruaja nuk shitet si plaçkë, ku pushteti ndalet nga ligji, dhe ku qytetari ka më shumë vlerë se zarfi. Dhe ndoshta, vetëm atëherë, do të kuptojmë edhe pse Skënderbeu luftoi.

Dilema mbetet: a duhet të kthehemi tek origjina kristiane dhe europiane, siç thotë Kadare? Apo duhet të përqafojmë pragmatizmin turk? Nëse e shohim nga prizmi europian, jo. Pluralizmi fetar është faktor, i cili forcon kulturën e tolerancës, në rast se nuk instrumentalizohet. Por në realitetin shqiptar, feja shpesh ka shërbyer si flamur i interesave të jashtme: një herë për të na orientuar drejt Romës, një herë drejt Stambollit, dhe sot e kësaj dite për të na ndarë në “bij të Europës” dhe “bij të Lindjes”. Aktualisht situata është si një dasmë shqiptare me DJ italian në njërin cep, orkestër turke në tjetrin dhe kërcim me valle pogonishte.

Ndoshta përgjigjja nuk është as tek njëra, as tek tjetra. Ndoshta përgjigjja është që Shqipëria të ndalojë së qeni aktor i dorës së dytë në skenën e të tjerëve dhe të shkruajë skenarin e vet. Historia botërore ka plot shembuj ku dilemat identitare nuk janë zgjidhur me vajtime, por me vendime. Japonia e shekullit XIX, për shembull, vendosi të hapë dyert drejt Perëndimit dhe të marrë teknologjinë, shkencën dhe sistemin shtetëror europian, pa u shitur Ankarasë, Pekinit apo Vatikanit. Rezultati? Nga një arkipelag feudal u kthye në një fuqi industriale dhe ushtarake. Japonia nuk mori vetëm makina dhe makineri nga Perëndimi, veçanërisht nga Gjermania. Ajo huazoi edhe mënyrën e të menduarit modern, mënyrën se si organizohet shteti dhe shoqëria mbi baza racionale, mbi natyrën njerëzore dhe jo mbi dogma fetare apo zakone të vjetra. Ky ishte çelësi i ringritjes së saj: të shihte përtej ritualeve e besimeve dhe të vendoste në qendër njeriun, dijen dhe rendin e arsyes.

Koreja e Jugut, Singapori, Taivani, këto vende dikur ishin më pranë fukarallëkut sesa prosperitetit, por nuk u shpëtuan as me shenjtore, as me predikime fetare, dhe as me liturgji politike. Ata nuk bënë “ndërrim feje” për të hyrë në tregjet botërore, nuk ndryshuan as besimet e tyre, as gjuhën, as zakonet. Thjesht morën teknologjinë, format e organizimit ekonomik e shtetëror të perëndimit dhe i përshtatën me realitetin e tyre. Rezultati? Disa nga demokracitë më të qëndrueshme dhe shoqëritë më të pasura në botë.

Ndërkohë, Turqia vetë, ajo që na josh Qosja, me Ataturkun hodhi festen në kosh dhe veshi kapelën europiane, duke shndërruar një perandori të kalbur në një shtet modern. Dhe bëri këtë jo duke pyetur se çfarë thoshte Brukseli apo Moska, por duke vendosur vetë rregullat e lojës.Ndërkohë, nuk shohim se bota e qytetëruar nuk të pyet çfarë feje ke, por çfarë modeli ndërtove. Japonia, Turqia e Ataturkut, edhe Korea e Jugut nuk bënë referendum për kryq apo gjysmëhënë: ata shkruan skenarin e tyre dhe detyruan botën t’i marrë seriozisht.

Ne? Ne vazhdojmë të sillemi si një trupë teatrore provinciale që pret gjithmonë rolin e dytë në skenën e historisë. Herë recitojmë “E duam Shqipërinë si gjithë Europa” nën yjet blu të BE-së, herë bëjmë koreografi me ritmet orientale, vetëm që të mos mbetemi jashtë sallës së festës. Problemi është se nuk shkruajmë dot një skenar tonin, gjithmonë jemi figurantë në dramën e të tjerëve. Nëse vazhdojmë kështu, do të mbetemi populli që ndërron fe si të ishin këmisha, dhe që shet shpirtin jo te Zoti, por te kushdo që ofron biletën e radhës për “parajsë”. Një herë do ta quajmë parajsë Brukselin me flamurin blu, një herë Ankaranë me gjysmëhënën e artë, e ndoshta nesër do të quajmë parajsë edhe Pekinin me yllin e kuq.

Pra, çështja nuk është tek Kadareja apo Qosja, tek kryqi apo gjysmëhëna. Çështja është: a kemi guxim të jemi Japonia e Ballkanit, që zgjedh vetë dhe krijon vetë, apo do të mbetemi populli që sheh gjithmonë nga të tjerët për të marrë leksionet e historisë? Në fund të fundit, dilema shqiptare nuk është fetare, as gjeografike, por skenografike: a do të mbetemi aktorë të dorës së dytë, apo do të kemi më në fund një dramë me autor shqiptar?

Pra, ndoshta nuk kemi nevojë të ndërrojmë fe, por të ndërrojmë zakone dhe më pak servilizëm, më shumë organizim. Nëse Singapori arriti nga një ishull me mushkonja tropikale në një metropol financiar, pse Shqipëria të mos bëhet më shumë se një “pikë turistike me raki e byrek”?