Po kush, si dhe pse foli Europa dhe bota? Kush heshti dhe pse?/
Nga Zeno Jahaj/
Ngjarjet e datës 14 Tetor në stadiumin e Partizanit të Beogradit gjatë përgatitjeve,fillimit, ndërprerjes dhe pas ndërprerjes së ndeshjes së futbollit midis skuadrave përfaqësuese kombërtare të futbollit midis Serbisë vendase dhe Shqipërisë vizitore tronditën të gjithë botën sportive të Europës e të Amerikës e, për për shkak të trajtave që morën, u amplifikuan tëpërcillen akoma më me shqetësim edhe nga bota politike e të dy kontinenteve. Në këtë mjedis të tronditur u identifikuan dy kampe: ata që vlerësojnë se fajin e ka Shqipëria dhetë tjerët se fajin e ka Serbia.
Bota sportive, më e paqtë, akuzon mikpritësit serbënëse i morën apo jo masat e duhura organizative përkundrejt detyrimeve tëUEFA për sigurinë e lojtarëve, për raportin etik të shikuesve me lojtarët, për parandalimin e racizmit në sport, për parandalimin e dhunës nga ultras të sëmurë si të tillë apo të organizuar si të tillë, për të mos cënuar fushën prej tyre, etj., etj. Po kjo botë fajëson edhe vizitorët shqiptarëse mos janëautorë të mjetit fluturues që bartëte flamurin kombëtar të Shqipërisë të inkuadruar në një mozaik provokativ nacionalist si dhe për mospranimin për të vijuar ndeshjen e ndërprerë.Mëtej, ankthi i botës sportive përfundon në hamendjen se kujt do t’i akordohen tre pikët, duke përfunduar kështu historinë dhe verdiktin për fajin apo fajet.

Ndërkaq, bota politike lëviz pista të tjera.
Pritësit politikë, të cilët sipas të gjitha ligjeve tradicionale, zakonore, të civilizimit dhe tëakteve juridike ndërkombëtare mbajnë përgjgjegjësi për sigurinë e kujtdo shtetasi të huaj që kalon ligjërisht në vendin e tyre e ca më shumë për përfaqësuesen kombëtare të një shteti tjetër, e transferojnë fajin absolutisht te të tjerët, jo te vetja. Kryeministri Vuçiçia faturon Shqipërisë jo vetëm fajin për ndeshjen, por shkon edhe më tej për destabilizimin e krejt Europëse madje të të gjithënjerëzimit! Nuk mungoi ta cilësojë balonin si një provokim të tmerrshëm dhe të mirëmenduar, i cili, sipas tij, synonte rrënimin e stabilitetit në Serbi dhe në rajon dhe se paska paralajmëruar përfaqësuesit e Bashkimit Europian tri orë para ndeshjes për një provokim të mundshëm, duke e cilësuar edhe delegacionin shqiptar “një bandë zyrtarësh”. Me këtë logjikë dhe me delirin e mesisë, ai siguron Europën dhe njerëzimin se Beogradi do të bëjë gjithcka që ka në dorë për ta parandaluar këtë destabilizim! Për Kryeministrin serb, incidenti ishte përgjegjësi vetëm e palës shqiptare. “Unë shpresoj se ne do të arrijmë ta kapërcejmë këtë situatë, që është përgjegjësi e palës shqiptare. Unë nuk shoh asnjë gabim në gjuhën serbe”- tha Vuçiç, sipas të cilit pala shqiptare duhet të kërkojë falje ndaj asaj serbe për gjithçka ndodhi.
Në këtë rrjedhë, Presidenti Tomislav Nikoliç e cilësoi ngjarjen atë si një provokim të hapur politik, me qëllim destabilizimin e rajonit, si një akt terrorist, duke e lidhur këtë, sipas tij, edhe me shqiptarët që janë bërë pjesë e luftimeve në Irak dhe Siri!I pranishëm në stadium kur tridhjetë mijë vetë kënduan në kor ‘Vrisni shqiptarët” e sheh urrejtjen tjetërkund,duke thënëse Shqipërisëi duhen dekadaose edhe shekuj të bëhet një vend normal, pa urrejtje ndaj serbëve.
Si për ta vulosur verdiktin dhe për të marrë flamurin e shpëtimtarit të Europës, Ministri i Jashtëm Daçiç vlerëson qëShqipëria e meriton dënimin më të fortë, për provokimin me “Shqipërinë e Madhe”.“Kjo mund të jetë dëshira e politikanëve shqiptaro-mëdhenj, por për BE, SHBA dhe të gjitha vendet e rajonit është rrezik për destabilizimin dhe për konflikte të reja në Ballkan”, tha Daçiç.
Nga ana e politikës së vizitorëve, Kryeministri Rama u shpreh se larg zonës së nxehtë të urrejtjes, larg zonës së nxehtë të historive të së shkuarës, askush nuk u ndje i provokuar nga shfaqja e këtij flamuri në atë moment, por fatkeqësisht, deri dhe autoritetet më të larta serbe thonë se janë ndjerë të provokuar. Keqardhje që shfaqja e një flamuri në fushën e futbollit, në një fushë ku kishte mijëra flamuj serbë, të mund të përdoret si një alibi për gjithë atë që ndodhi, që nga minuta kur u këndua himni ynë kombëtar dhe gjithë stadiumi ulërinte “vritini shqiptarët” deri në minutën kur djemtë shqiptarë dolën nga stadium nën një trysni të madhe psikologjike përveçse edhe nën një dhunë të pashembullt anti-sportive. Serbia Normale do të jetë realitet veç kur Serbia Reale do kuptojë se Shqipëria e Madhe është makthi i tyre, jo projekti ynë. Nga njëra anë jemi duke u përballur me të kaluarën e mbushur me urrejtje, me fjalor të pakontrolluar plot me akuza dhe me gishtat e drejtuara tek tjetri si fajtor i kësaj situate të pakëndshme dhe nga ana tjetër, me shpresat dhe ëndrrat që ky ndryshim fantastik në Ballkan ka krijuar dhe që ka bërë realitet përpara syve tanë një horizont mundësishnë horizontin e Bashkimit Europian.Kjo duhet dhe kjo do jetë rruga jonë, rruga e Shqipërisë. Problemi ynë është që të sigurojmë që nuk duhet të humbasim këtë mundësi fantastike që ne kemi, dhe ne mund t’i tregojmë botës, mund t’i tregojmë Europës, që ballkanasit janë në gjendje të ecin përpara dhe se ballkanasit nuk e meritojnë të izolohen siç ata kanë qenë të izoluar. E, duke u kapur të gjithë në kurth nga një ndeshje futbolli, ne mund ta dëmtojmë më shumë veten tonë, vetë, duke e vetëizoluar sërish Ballkanin dhe duke bërë që bota të thonëse ballkanasit janë të gjithë njësoj.

*****
Nga dytë pleksurit në këtë faj, Ministri i Jashtëm serb kërkon qëEvropa dhe bota nuk duhet të mbeten të heshtur mbi një kërcënim të tillë të hapur (të Shqipërisë!!!) për stabilitetin e rajonit, për shkak se “heshtja mund të shihet si mbështetje.”

Po kush, si dhe pse foli Europa dhe bota? Kush heshti dhe pse?

Kryeministri i Britanisë, David Cameron u shpreh qartazi se është i tmerruar nga skenat e incidentit në ndeshjen e së martës Serbi-Shqipëri. Për këtë arsye ai i ka dërguar një letër presidentit të UEFA-s Michel Platini-së përmes së cilës i ka kërkuar të dënojë Serbinë për racizëm. Në letër shkruhej që të merren sanksione të ashpra kundër Serbisë për fyerje, dhunë dhe racizëm, sepse pas ndeshjes së futbollit Serbi-Shqipëri do të vinte radha e ekipit të futbollistëve të rinj britanikë të bëheshin pré e sharjeve raciste në kor gjatë ndeshjes së të martës në qytetin serb Krusevaç.
Ndërkaq deputeti gjerman Shtefan Schwarz ka shkruar se ngjarjet nuk ishin për flamurin; se ishte një racizëm i dukshëm dhe urrejtje lakuriqe; në stadiumin thërrisnin dhjetëra e mijëra, “Vrisni shqiptarët!”, “Masakrojini, vritini, rrjepini derisa të mos mbetet asnjë!”, ndërkohë që në stadium nuk kishte tifozë shqiptarë; se Ministri i Jashtëm serb, Daçiç, thotë se gjoja flamuri ishte një provokim i planifikuar nga shtetet perëndimore, por dua të vij në përfundimin se një Serbi e tillë nuk ka ç’kërkon në Bashkimin Evropian; se ne nuk duam të importojmë në Europëasnjë urrejtës dhe asnjë racizëm; se mjafton me Miloshevicin e nuk duam pasardhës të tillë në Bashkimin Evropian.

Ka folur ndërkaq edhe Departamenti Amerikan i Shtetit,i cili ka shprehur keqardhje për ndërprerjen e ndeshjes mes Serbisë dhe Shqipërisë në Beograd për shkak të dhunës. Zëdhënësja e Departamentit Jen Psaki ka thënë se është fatkeqësi e madhe që kjo ndeshje futbolli u ndërpre nga dhuna; se sportet kanë një potencial shumë të madh dhe të vërtetuar për të bashkuar njerëzit kudo, edhe përtej kufijve; se kur dhuna dhe mungesa e tolerancës shkelin një potencial të tillë, është zhgënjyese për të gjithë, sportistët, spektatorët, tifozët dhe vendet e tyre.

Politika franceze, çuditërisht ka heshtur, edhe pse do të jetë mikpritësja e këtij kompeticioni të madh futbollistik në vitin 2016! Ndoshta ështëndjerëe përfaqësuar me deklaratën e bashkëkombësit të saj në krye të UEFA-s, i cili bëri përgjegjës dhe të frikshëm mjetin ajror flamurmbajtës se mos kishte lëndë kimike!E kush, pikërisht ai zyrtar i cili paguhet nga taksapaguesit europianë për të dhënë garanci zhvillimit të këtij aktiviteti edhe nga ajri!Mos vallë edhe në Francë kanë rifilluar të fryjnë erërat e vjetra të xhelozisë ndaj forcimit të tregut apo influencës Gjermane?
Politika italiane nuk u ndje fare edhe pse në rastin më tragjik mund të ishte vrarë edhe vetë trajneri italian i kombëtares shqiptare De Biazi! Mos ndoshta nuk donte të prishte humorin e Presidentit Rus, i cili pas Beogradit do të vizitonte Italinë për rubinetat e gazit?
Nga ana e vet, Bashkimi Europian, nëkaosin ku është përfshirë prej të paktën pesë vjetësh, nuk ka aq shumë kohë apo tagër për të folur për futbollin, por këtë radhë bëri përjashtim, duke u përfaqësuar nga sllovenja Koçijançiç, e cila mori atributet e UEFA-s duke deklaruar se autoritetet serbe kishin treguar profesionalizëm në situatën e tensionuar të ndeshjes Serbi-Shqipëri! Pas reaksionit që shkaktoi kjo deklaratë, BE-ja, për të treguar se është një organizatë serioze, autorizoi zotin Eduard Kukan, kryetar i delegacionit të Parlamentit Europian për Ballkanin tëthotë se sporti nuk duhet përdorur, apo keqpërdorur, për arsye politike dhe se dhuna nuk duhet të përdoret në ndeshje sporti; se lojë e ndershme është rregulli që duhet zbatuar kur organizohen të tilla gjëra; se i erdhi shumë keq sepse kjo ka për të sjellë shumë tensione në marrëdhëniet reciproke mes të dy vendeve; se kjo dëmton dhe prish atmosferën, si dhe tërheq vëmendjen nga agjenda e integrimit në Bashkimin Europian, që duhet të ishte agjenda më e rëndësishme për qeveritë në të dy vendet. Më në fund Kukan, u rezervua tëpërcaktojë racionin e fajit, apo të përgjegjësisë, duke ia lënë UEFA-s që ka nisur hetimet.

*****
Atëherë kush e ka fajin?

Latinët, ata që i lanë botës njëtrashëgim madhështor, ndër të tjera pasurinëe jashtëzakonshme të sentencave-aksioma sidomos të fushës juridike, kur nuk kishin dot një përgjigje ndaj një ngjarjeje apo krimi pa asnjë dëshmitar e pa asnjë provë, këshillonin hetuesit e njgjarjes apo të krimit që fillimisht ta nisnin me pyetjen “Cui prodest scelus, is fecit” (“Krimin e ka bërë ai qëpërfiton prej tij”). Pas zbulimit se kush fiton, kujt i intereson ngjarja apo krimi, atëherë shkohet në pistën e kërkimit të të dhënave të tjera, të dëshmive, të fakteve e deri në zbulimin e autorëve.
Atëherë, kujt i interesonin ngjarjet e datës 14 Tetor në stadiumin e Partizanit të Beogradit gjatë përgatitjes, zhvillimit, ndërprerjes dhe pas ndërprerjes së ndeshjes së futbollit midis skuadrave përfaqësuese kombëtare të futbollit midis Serbisë vendase dhe Shqipërisë vizitore?
A është e interesuar Shqipëria që klima e marrëdhënieve me Serbinë, apo me çdo shtet tjetër të marrë rrjedhë përkeqësimi? Natyrishëm jo. Këtë e dëshmon edhe mirëpritja e ftesës për një vizitë të Kryeministrit Shqiptar në Beograd – një zhvillim që, jo larg në kohë, por vetëm para pak vitesh do mund të quhej blasfemi. Dihet ku i çoi Shqipërinë dhe shqiptarët izolimi thuajse njëshekullor. Për çdo mendje normale, interesi themelor kombëtar shqiptar është nxitja e urave të komunikimit me shtetet fqinjë dhe jo ndërprerja e tyre. Ndërprerja e komunikimit me shtetet e tjera i kushtonshumë Shqipërisënë piëkpamje ekonomike, por në radhë të parë e kryesisht ajo humbet jashtëzakonisht shumë në kuadër mbarëkombëtar, duke u izoluar si me trevat shqiptare tej kufijve shtetërorë, ashtu edhe me emigracionin relativisht më të shumtëqë për shkaqe të njohura punon e jeton në shtetet fqinjë e më tej. Për këto arësye Shqipëria e ka dëshmuar dhe realisht ka punuar si promotore në orientimin e integrimit rajonal e europian si rruga e vetme për të shkrirë kufijtë e varfërisë që e ndajnë nga Europa, e bindur tashmëse vetëm perspektiva e integrimit në Bashkimin Europian i ofron paqen, sigurinë, stabilitetin, prosperitetin dhe kohezionin kombëtar.Çfardo kuptimi apo inisiative e ndryshme nga kjo perspektivëvetëm se i përkeqëson interesat shqiptare. Prandaj Shqipëria ajo nuk mund dhe nuk është aspak e interesuar të nxisë zhvillime si ato që ndodhën gjatë ndeshjes dhe për këtë arësye nuk mund të jetë shkaktare e atyre ngarjeve.
Një politikë vizionare na thotë se e njëjta logjikë qëndron e duhet të qëndrojë edhe për Serbinë. A ka interes Serbia të mos komunikojë me Kroacinë, Bosnjën, Malin e Zi, Kosovën apo vende të tjera ku jeton popullsi serbe? Natyrisht që jo. Në këtë kuptim, ështëe duhet të jetënë interesin e Serbisë gjithashtu që proceset integruese dhe urat e komunikimit rajonal të mos ndërpriten.
Do të ishte ky vizion dhe ky interes shumëpalësh një arsye themelore që Gjermania, në emër të Bashkimit Europian, ndërmori inisiativën që, nën udhëheqjen gjermane, të zhvillohet një treg i përbashkët rajonal i cili do të lehtësonte krejt natyrshëm si vendet e rajonit, e po kaq natyrshëm edhe investimet gjermane në këtë rajon.
Por pikërisht këtu fillon makthi serb. E ndodhur historikisht në udhëkryqin midis interesave ekonomike perëndimore me interesat identitare që e lidhin me Rusinë për shak të bashkësisë në familjen sllave dhe fenë ortodokse, Serbisë, gjeopolitikisht i duhet të mos jetë dakord as me vetveten. Në këto kushte ambiguiteti e udhëkryqesh, ajo përpiqet e do të përpiqet të luajë një lojë të tretë, duke shfrytëzuar avantazhet gjeostrategjike për të përfituar si nga Lindja, ashtu edhe nga Perëndimi e duke u shtirur njëherësh as me Lindjen, as me Perëndimin. Kur Lindja –përkatësisht Rusia bën përpara, siçështë edhe rasti sot, atëherë në Serbi zgjohen demonët lindorë.
Rusia, pasi i pati zënë për gryke disa vende europiane duke i shantazhuar me armën e gazit dhe duke përfituar nga fakti që Europa nuk po merret dot as me veten, bëri si deshi duke pushtuar një pjesë të një vendi sovran si Ukraina, këtë radhëjo me agresion ushtarak, por me subversion ushtarak. Nën këtë presion, dëgjojmë, siç shkruan Jackson Diehl, qëkryeministri i Hungarisë të deklarojë se Rusia e Putinit është një model që duhet imituar; ose anëtaren e NATO-s, Sllovakinë, kryeministri majtist i të cilës e krahasoi mundësinë e dërgimit të trupave të NATO-s në vendin e tij, me pushtimin sovjetik të vitit 1968; ose një tjetër vend anëtar të NATO-s, Republikën Çeke, ku ministri i mbrojtjes bëri një krahasim të ngjashëm dhe qeveria e të cilit u bashkua me Sllovakinë dhe Hungarinë, për t’iu kundërvënë sanksioneve të Bashkimit Europian ndaj Rusisë.
Në këtë kuadër, Serbia u duk e vonuar për të dhënë një“provë” tëtillë besnikërie, prandaj duhet ta jepte pikërisht atë përpara pritjes sëPresidentit rus Putin në festën kombëtare të70 vjetorit tëçlirimit të Jugosllavisë. Platforma dhe momenti më i mirë ishte ndeshja me Shqipërinë. Por, ndërsa avioni me oligarkun rus po linte Beogradin për në Itali, Kryeministri Vuçiç do të vraponte për të rivendosur menjëherë simetrinë teksa do të zhvillonte një bisedë telefonike me Kancelaren gjermane Angela Merkel, së cilës do t’i deklaronte “zotimin e Serbisë se pavarësisht incidenteve të ndodhura në ndeshjen mes Serbisë dhe Shqipërisë në Beograd, vendi i tij do të vazhdojë të kontribuojë për ruajtjen e paqes dhe stabilitetit në rajon”, se Serbia “do të bëjë gjithcka që ka në dorë për të ruajtur stabilitetin politik dhe ekonomik, jo vetëm brenda kufijëve të saj, por në gjithë rajonin”.
*****
Dikush pra, nëBeograd apo në Moskë, e pse jo edhe në ndonjë kryqytet tjetër të Europës Perëndimore i trembet shumë integrimit në mes popujve ballkanikë dhe këtyre të fundit nëEuropë. Dikush i trembet vizitës së Kryeministrit shqiptar në Serbi si sinjali më kuptimplotë rajonal për këtë integrim. Dikush ka interes që Europa të vijojë të grindet me vetveten, me nacionalizmat dhe euroskeptikët, me racizmin dhe përbuzjen, me qëllim që të tjerët të kenë dorë të lirë ta nëpërkëmbin.
Një orientim proeuropian të vendeve satelite të saj Rusia e lexon se është kundër interesave të saj dhe, për këtë arsye, oligarkia ruse paguan çdo çmim, edhe me jetën e qindra të vrarëve në Ukrainën Lindore, edhe me jetën e pasagjerëve të një aeroplani transporti. A u përllogarit edhe jeta e kombëtares shqiptare në këtë skenar ogurzi? Koha do të vërtetojë, por një gjë duket se është pothuajse e sigurtë: vendimi i ekipit shqiptar të futbollit për të lënë lojën dhe për të mos dalë më në fushë ishte shpëtimtar.
Çka u tha më lartë mund të mos jetë pamja e plotë e problemit. Por mediat e huaja referojnë senë stadiumin e Beogradit më 14 Tetor u përgatit për t’u futur edhe një benzine – një mister i madh për nga kapacitetet, qëllimet dhe objektivat diametralisht të ndryshme nga një balonëflamurmbajtëse. Kush dhe pse u suall ajo fuçi? Mos e sollën edhe atë shqiptarët?
Kush,pra, ka interes për t’u vënë zjarrin proceseve integruese tëvendeve të Ballkanit? Kush e ka fajin? Latinët na ndihmojnë: krimin e bëjnëvetëm ata që u intereson.