Albert Vataj/

Sot, më 22 tetor, përkujtojmë ndarjen nga jeta të Mbretëreshës Geraldinë, një gruaje fisnike që u bë pjesë e historisë shqiptare jo vetëm si bashkëshorte e Mbretit Zog I, por si simbol i mirësisë, elegancës dhe përkushtimit ndaj njeriut. Një “Trëndafil i Bardhë”, siç e quajti populli, që rrezatoi butësi, dinjitet dhe dashuri në një kohë trazirash të mëdha.

Geraldina Apponyi de Nagyappony lindi më 6 gusht 1915 në Budapest, në një familje aristokratike hungareze, të njohur për traditat e saj kulturore dhe humane. E edukuar në frymën e humanizmit dhe të dashurisë për artin e jetën, ajo do të gjente në Shqipëri, vendin e vogël e krenar të Ballkanit, një mision jetësor dhe një dashuri të madhe – Mbretin Zog I.

Martesa e tyre më 27 prill 1938, në Tiranë, u përjetua si një ngjarje e jashtëzakonshme kombëtare. Veshur me elegancën që i buronte natyrshëm, ajo solli në oborrin mbretëror shqiptar frymën evropiane, kulturën dhe hijeshinë e një zonje të vërtetë. Vetëm një vit më pas, më 5 prill 1939, ajo lindi djalin e tyre të vetëm, Princin Leka I, simbol i vazhdimësisë së fronit mbretëror, në një kohë kur hije të zeza pushtimi po binin mbi Shqipërinë.

Pas pushtimit italian, Mbretëresha Geraldinë dhe familja mbretërore u detyruan të largoheshin nga atdheu. Mërgimi i gjatë i çoi në Egjipt, Francë e deri në Afrikën e Jugut, por në asnjë moment ajo nuk e humbi lidhjen shpirtërore me Shqipërinë, që e quante “vendin tim të dytë dhe të zemrës”. Ajo do të kthehej në atdhe vetëm në fund të jetës, në vitin 2002, për të prekur sërish tokën shqiptare, ku edhe mbylli sytë përgjithmonë, më 22 tetor të atij viti.

Gjatë qëndrimit të saj të shkurtër në Shqipëri si Mbretëreshë, Geraldina e bëri detyrë të zemrës kujdesin për të varfrit, të sëmurët, gratë dhe fëmijët. Ajo ishte një prani e përulur dhe aktive në spitalet, azilet dhe jetimoret e kryeqytetit, ku ndihma e saj nuk ishte vetëm simbolike, por thellësisht praktike e njerëzore. Vizitat e saj ishin “vizita pune”, ku Mbretëresha donte të kuptonte realitetin e vërtetë të popullit që kishte zgjedhur ta quante të vetin.

Falë iniciativës dhe përkushtimit të saj, u ngrit dhe u vu në funksion Spitali Ushtarak i Tiranës, për të cilin ajo solli mjekë dhe pajisje nga Austria. Po ashtu, nën kujdesin e saj u hap materniteti i parë shqiptar dhe u gjallërua veprimtaria e Kryqit të Kuq Shqiptar, duke e bërë atë një institucion funksional dhe me ndikim në ndihmën humanitare. Me mbështetjen e saj nisi edhe transmetimi i parë radiofonik në Radio Tirana, një hap i rëndësishëm në emancipimin e jetës publike shqiptare.

Mbretëresha Geraldinë besonte se emancipimi i shoqërisë shqiptare duhej të niste nga gruaja dhe nga fshati. Ajo u përpoq të frymëzonte gratë shqiptare për arsimim, pjesëmarrje shoqërore dhe dinjitet, duke parë në to themelin e një kombi të qytetëruar. Brenda pallatit, ajo mbeti një nënë e përkushtuar dhe një bashkëshorte e përmbajtur, e vetëdijshme se roli i saj kishte më shumë të bënte me shërbimin sesa me pushtetin.

Figura e Mbretëreshës Geraldinë mbetet një nga më të ndritshmet në historinë e monarkisë shqiptare – një grua që e jetoi mbretërinë e saj si mision shpirtëror dhe që la pas një kujtim të bardhë, si petalet e trëndafilit që mbante emrin e saj.

Në përvjetorin e ndarjes së saj nga jeta, kujtojmë me mirënjohje dhe respekt Mbretëreshën e Shqiptarëve – fisniken që e deshi këtë vend me shpirtin e një nëne dhe me madhështinë e një mbretëreshe.

Prof. Dr. Fejzulla BERISHA/

Berthama që mban trungun e një kombi

Nga berthama e Kosovës, ka shpërthyer fuqia shpirtërore, morale dhe historike e kombit shqiptar. Ajo është si rrënja e fortë e një lisi madhështor, që me kalimin e shekujve është përballur me stuhitë e historisë, por kurrë nuk është thyer.

Nga kjo bërthamë lindën dy degë të fuqishme – Shqipëria dhe Kosova – dy shtete të pavarura, por të një kombi të vetëm, të kombit shqiptar.

Kjo metaforë nuk është poetike, por shpreh realitetin historik, gjeopolitik dhe identitar të kombit tonë:

-Kosova është rrënja e lashtë, forca themeltare dhe kujtesa historike.

-Shqipëria është trungu që mbajti gjallë jetën shtetërore të kombit.

-Të dyja së bashku përbëjnë dy degët e gjalla të të njëjtit lis – Kombin Shqiptar.

1. Kosova – Berthama e Kombit Shqiptar dhe themeli i identitetit tonë

Historia e kombit shqiptar nuk mund të kuptohet pa Kosovën.

Që nga Dardania antike, që mishëron fillesën e etnogjenezës sonë, deri te Lidhja e Prizrenit (1878) si akti politik më i madh i vetëdijes kombëtare, Kosova ka qenë zemra e ideve kombëtare, lirisë dhe bashkimit.

Në këtë tokë u ruajtën gjaku, gjuha dhe memoria e lashtësisë shqiptare, edhe në kohët më të errëta të perandorive e copëtimit.

Në shekullin XX, Kosova u bë simbol i qëndresës, duke mbajtur gjallë idealin e lirisë nën pushtim, derisa në fund të shekullit shpërtheu si flakadan i ringjalljes kombëtare shqiptare me luftën e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK).

Në këtë kuptim, Kosova nuk është një degë anësore, por bërthama nga e cila është rritur dhe ripërtërirë gjithmonë vetë trungu i kombit shqiptar.

Kosova është historia e kujtesës sonë kombëtare, e ruajtur në këngë, në gjak, në sakrificë, në fjalën shqipe, në kryengritje e në vargje të përjetshme të lirisë.

Ajo është pikënisja e çdo rilindjeje shqiptare – nga Lidhja e Prizrenit te Lufta e Drenicës, nga Hasan Prishtina te Adem Jashari.

2. Shqipëria dhe Kosova – Dy Shtete Sovrane të Një Kombi

Në kohën moderne, Kombi Shqiptar u fragmentua politikisht, por asnjëherë nuk u nda shpirtërisht dhe kombëtarisht.

Në njërën anë, Shqipëria e vitit 1912 shpalli pavarësinë dhe u bë shteti i parë i kombit shqiptar, një përfaqësim institucional i idealit të përbashkët.

Në anën tjetër, Kosova, e privuar nga liria për më shumë se një shekull, arriti të shpallë pavarësinë më 17 shkurt 2008, duke u bërë shteti i dytë i kombit shqiptar, me sovranitet të plotë dhe personalitet ndërkombëtar.

Sot, Republika e Shqipërisë dhe Republika e Kosovës janë dy subjekte të barabarta të së drejtës ndërkombëtare, por me identitet të përbashkët kombëtar, gjuhësor dhe kulturor.

Kjo është një veçori unike në Europë: dy shtete me një komb, një gjuhë, një kulturë, një histori dhe një mision të përbashkët.

Në këtë marrëdhënie, Shqipëria është dega që mbajti lirinë e parë shtetërore, ndërsa Kosova është dega që solli rilindjen e dytë të kombit shqiptar në shekullin XXI.

Të dyja janë sot dy qendra të së njëjtës fuqi kombëtare, që përbëjnë binarët e sigurisë dhe stabilitetit të kombit shqiptar në Ballkan.

3. Trungu i përbashkët – Kombi Shqiptar si realitet politik, historik dhe kulturor

Trungu i lisit – Kombi Shqiptar – është bashkimi i pandashëm i historisë, gjuhës, identitetit dhe shpirtit kombëtar.

Rrënjët janë në Kosovë; trungu u rrit në Shqipëri; degët përhapen në trojet etnike shqiptare – në Maqedoninë e Veriut, Mal të Zi, Luginën e Preshevës e më gjerë.

Por fryma është një: një komb me shumë degë, një lis me shumë gjethe, një jetë me shumë forma – por me një rrënjë të vetme.

Ky realitet kërkon që bashkëpunimi ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës të mos mbetet thjesht në kuadrin e marrëdhënieve të fqinjësisë së mirë, por të ngrihet në nivelin e integrimit kombëtar strategjik:

-në arsim, diplomaci, mbrojtje, ekonomi, politikë të jashtme dhe kulturë;

-për të krijuar një bashkësi kombëtare shqiptare në dy shtete, të koordinuar dhe të përbashkët në qëndrime e interesa.

4. Mesazhi i Berthamës – Drejt bashkimit shpirtëror dhe strategjik të Kombit Shqiptar

Nga kjo berthamë e lashtë e Kosovës, Kombi Shqiptar duhet të gjejë sot forcën për të shkuar përtej kufijve formalë politikë dhe për të ndërtuar bashkimin shpirtëror, kulturor dhe strategjik të kombit.

Ky bashkim nuk është ide romantike, por nevojë politike, ekonomike dhe diplomatike për stabilitetin e Ballkanit dhe forcimin e vetë shqiptarëve në arenën ndërkombëtare.

Në një kohë kur gjeopolitika ballkanike po rikompozohet, bashkërendimi Shqipëri–Kosovë nuk është luks, por kusht i mbijetesës kombëtare dhe i forcimit ndërkombëtar të kombit shqiptar.

Dy shtetet shqiptare – si dy degë të fuqishme të një lisi të lashtë – duhet të qëndrojnë të lidhura në rrënjë, që asnjë erë apo furtunë të mos i përkulë.

Lis që nuk thahet – Komb që nuk shuhet

Nga bërthama e Kosovës u rrit trungu i kombit shqiptar, dhe nga ai trung u përhapën degët që mbulojnë gjithë hapësirën shqiptare.

Kjo është historia jonë, misioni ynë dhe përgjegjësia jonë.

Ne jemi dy shtete, por një komb; dy zëra, por një frymë; dy flamuj në formë, por një ngjyrë në shpirt.

Kombi shqiptar është lis që nuk thahet, sepse berthama e tij – Kosova – është e gjallë, dhe degët e tij – Kosova dhe Shqipëria – ushqehen nga e njëjta rrënjë e historisë dhe krenarisë sonë kombëtare.

Hisen Berisha/

Tubimi i fundit e dëshmoi se populli shqiptar e ka të gjallë kujtesën e luftës, ndjenjën e respektit dhe dashurinë për Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës. Mesazhet që u përçuan patën efekt të thellë emocional e moral, por jo juridik, sepse drejtësia ndërkombëtare vepron sipas logjikës së saj, shpesh të verbër ndaj ndjenjës kombëtare.

Në përputhje me këtë, edhe pjesëmarrësit mund të ndahen në tri kategori:

E para, ata që u përmbushën emocionalisht, nga dashuria dhe respekti për UÇK-në, për luftën e saj çlirimtare dhe për udhëheqësit politikë e intelektualë që sot po mbrojnë këto vlera në Hagë;

E dyta, ata që u përmbushën moralisht, duke u bërë pjesë e mbështetjes popullore për drejtësi ndaj luftëtarëve të lirisë, që mbetën të përkushtuar ndaj betimit të tyre para flamurit e kombit;

E treta, kategoria politike, që me praninë e saj duhet të dëshmojë se shteti, përfaqësuesit dhe ndërgjegjja kombëtare janë në anën e drejtë të historisë.

Por sot është shfaqur hapur edhe kategoria e katërt – ajo më e ndyrë, më e ulët dhe më e rrezikshme për kombin: njerëzit e komprometuar nga e kaluara e tyre gjenetike, morale dhe shpirtërore.

Kjo është kategoria që bart brenda vetes kodin e përzier të gjakut e të ndërgjegjes, që s’e njeh dot ndjenjën e lirisë dhe nuk mund të përfshihet në lavdinë kombëtare, sepse nuk i përket asaj.

Ata janë vetëpërjashtuar nga historia shqiptare, jo pse i ka përjashtuar dikush, por sepse nuk kanë pasur kurrë vend në të. Dhe prandaj përpiqen ta njollosin atë me etiketime fyese e me ligësi shpirtërore, ashtu siç është natyra e tyre e trashëguar.

Zërat e tyre po dëgjohen sot në radhët e zhurmuesve mediatikë dhe nga uzurpues të ë ulëseve të Kuvendit të Kosovës dhe qeverisë – në gojët e atyre që flasin në emër të “drejtësisë” por shërbejnë me besnikëri ndaj Serbisë, e cila i ka ushqyer në ndërgjegje dhe në gjak.

Ata janë pasardhësit politikë dhe biologjikë të nënshtrimit, njerëzit që nuk morën pjesë në luftë jo nga frika, por sepse nuk mund të luftonin kundër vetvetes.

Sot ata shpifin kundër UÇK-së, sepse ndihen të zbuluar nga ajo, sepse e dinë se çdo akt i saj heroik është dënim i heshtur për tradhtinë e tyre të trashëguar.

Në thelb, përpjekjet e tyre për ta deformuar historinë dhe për ta baltosur luftën e shenjtë të UÇK-së nuk janë as ideologji e as politikë, por janë pasqyrë e inferioritetit biologjik dhe moral, që e trashëgojnë si njollë të përjetshme.

Ata nuk flasin nga bindja, por nga urrejtja ndaj çdo gjëje që është shqiptare, e pastër dhe e lirë.

Sepse UÇK-ja për ta është pasqyrë e ndëshkimit moral që s’mund ta përballojnë.

Prandaj, çdo fjalë kundër luftës së UÇK-së është dëshmi e frikës së tyre nga e vërteta historike.

Ata mund të kenë pushtet përkohësisht, por nuk kanë dot vend në ndërgjegjen e kombit.

Sepse lufta e UÇK-së nuk ishte vetëm betejë për tokën, por ishte betejë për shpirtin e kombit shqiptar, dhe në atë betejë, historia tashmë ka ndarë përfundimisht kush është i lirë e kush mbetet skllav i gjakut të huaj.

Fondacioni Çamëria “Hasan Tahsini”/

Në Shkup u zhvillua sot aktiviteti me temë “Çamëria dhe problemi çam sot”, i organizuar nga Shoqata Kulturore “Vizioni M” në bashkëpunim me Fondacionin Çamëria “Hasan Tahsini”. Ky takim mblodhi studiues, njerëz të artit dhe të letrave, për të prezantuar historinë e Çamërisë nëpërmjet dokumenteve dhe krijimtarisë artistike.

Aktiviteti u çel me shfaqjen e filmit “Ode për tempujt që nuk u harruan”, shkruar nga diplomati dhe shkrimtari Luan Rama, një vepër që ndërthur poezinë e kujtesës me dëshminë historike.

Në vijim, historiani Qerim Lita solli përpara audiencës një analizë të detajuar mbi krimet zerviste dhe pasojat e politikës së spastrimit etnik të ndjekur nga shteti grek ndaj popullsisë shqiptare të Çamërisë.

Në fjalën e tij, Luan Rama theksoi rëndësinë e një faljeje publike të shtetit grek për krimet e kryera në Çamëri, duke sjellë shembuj nga udhëheqës evropianë – si ata të Francës apo Holandës – të cilët kanë kërkuar falje në emër të ndërgjegjes humane për krimet koloniale.

Ndërsa drejtuesi i Fondacionit Çamëria “Hasan Tahsini”, z. Alket Veliu, në analizën e tij vuri në dukje se çështja çame është rezultat i një politike të dhunës sistematike greke që prej megaloidhesë, dhe se sot ajo mbetet një sfidë kombëtare që kërkon angazhim të gjithanshëm shqiptar. “Roli i shtetit shqiptar është i domosdoshëm,” – u shpreh z. Veliu – “sepse çështja çame është edhe çështje shtetërore dhe duhet të përfshihet në agjendën diplomatike të Shqipërisë.”

Pas diskutimeve, të pranishmit patën mundësi të drejtonin pyetje për çështjen çame, ndaj të cilave iu përgjigjën z. Rama dhe z. Veliu. Në përmbyllje, pjesëmarrësit morën pjesë në një kokteil miqësor të shtruar nga Shoqata Kulturore “Vizioni M” dhe vizituan ekspozitën fotografike të familjes së madhe Dino nga Çamëria, e cila u shfaq për herë të parë në Shkup.

Me rastin e protestës kombëtare në Tiranë në mbështetje të UÇK.